________________
છે, અને "વિશેષ સંગ્રહભેદક વ્યવહાર અનેક પ્રકારે છે.
વળી વ્યવહારનયના અન્ય પણ અનેક ભેદો જોવામાં આવે છે. સંક્ષેપમાં તે નીચે પ્રમાણે છે,
નયાનાં સમીપે ૩૫નયા” -નયાની નજીક જ રહે તે ઉપનયો કહેવાય છે.
એ ઉપનયો ત્રણ પ્રકારે છે. (૧) સભૂત વ્યવહાર ઉપનય, (૨) અસભૂત વ્યવહાર ઉપનય, અને (૩) ઉપચરિત અસદ્દભૂત વ્યવહાર ઉપનય.
આ ત્રણે ઉપાયો વ્યહારને આશ્રયીને હોવાથી તેનો સમાવેશ વ્યવહાર નયમાં થાય છે.
(૧) પહેલો સદભૂત વ્યવહાર ઉપનય
ગુણ અને ગુણી, દ્રવ્ય અને પર્યાય, સંજ્ઞા અને સંજ્ઞી, કારક અને કારકી, ક્રિયા અને ક્રિયાવતુ, સ્વભાવ અને સ્વભાવવતુ એના ભેદથી ભેદનું જે કથન કરે તે સભૂત વ્યવહાર ઉપનય કહેવાય છે.
ધર્મ અને ધર્મિનો ભેદ બતાવનાર આ સભૂત વ્યવહાર | ઉપનય છે. તે પણ બે પ્રકારે છે.
(૧) શુદ્ધ સદ્ભુત વ્યવહાર ઉપનય, અને (૨) અશુદ્ધ | સદ્ભુત વ્યવહાર ઉપનય.
ધર્મિમાં શુદ્ધ ધર્મનો ભેદ જણાવનાર શુદ્ધ કહેવાય છે. અને || ધર્મિમાં અશુદ્ધ ધર્મનો ભેદ જણાવનાર અશુદ્ધ કહેવાય છે.
આત્મ દ્રવ્ય સભૂત છે, કેવળજ્ઞાન એ આત્માનો ગુણ શુદ્ધ છે. છઠ્ઠી વિભક્તિનો પ્રયોગ કરવા પૂર્વક એ શુદ્ધ સભૂત વ્યવહાર તેમાં ભેદ સ્થાપન કરે છે એ જ પ્રમાણે પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં
i
=
33
