________________
આમ છતાં આત્માને માટે "હું ઉજળો છું, હું ધોળો છું." આ રીતે જે કહેવાય છે તે ઉપચારથી છે. માટે જ આત્મદ્રવ્યમાં પુદ્ગલ ગુણનો ઉપચાર થયો છે, એમ કહેવાય.
આ દ્રવ્યમાં ગુણનો ઉપચાર થયો. (૫) દ્રવ્યમાં પર્યાયનો ઉપચાર
"હું દેહ શરીર છું." આમાં હું એ આત્મદ્રવ્ય છે. તેમાં જેની દેહ-શરીર છે તે પુદ્ગલનો જાતિદ્રવ્ય પર્યાય છે. તેનો ઉપચાર અહીં કરવામાં આવ્યો છે. -
અર્થાત્ દેહ-શરીર એ પુલ પર્યાય છે. હું તેથી પણ તે આત્મદ્રવ્યમાં પુગલ પર્યાય એવા શરીરનો ઉપચાર કર્યો છે. તેથી હું દેહ-શરીર છું." એમ કહેવાય.
આ દ્રવ્યમાં પર્યાયનો ઉપચાર થયો. (૬) ગુણમાં દ્રવ્યનો ઉપચાર
"એ ગોરવર્ણ એ આત્મા છે." આમાં ગોરવર્ણ એ પુદ્ગલ દ્રવ્યનો ગુણ છે. તેમાં આત્મારૂપી અન્યદ્રવ્ય છે. તેનો ઉપચાર અહીં કરવામાં આવ્યો છે.
અર્થાતુ-પુગલ દ્રવ્યના ગુણમાં આત્મદ્રવ્યનો ઉપચાર થયો છે. તેથી ગોરવર્ણવાળી વ્યક્તિને ઉદ્દેશીને ઉજળો આ... છે, એમ કહેવાય. એ જ પ્રમાણે શ્યામવર્ણવાળી વ્યક્તિને ઉદ્દેશીને કાળો આ... છે, એમ કહેવાય.
"આ ગુણમાં દ્રવ્યનો ઉપચાર થયો." (૭) પર્યાયમાં દ્રવ્યનો ઉપચાર
"દેહ-શરીર એ આત્મા." આમાં દેહ-શરીર એ પુગલદ્રવ્યનો પર્યાય છે. તેમાં અન્ય દ્રવ્ય આત્મા છે. તેનો
6
|
