________________
જે ગ્રહણ કરે, અને બાકીના અંશો અંગે ઉદાસીન રહે, અર્થાત્ અંશોનો નિષેધ ન કરે તે "નય" કહેવાય છે.
આ રીતે નયના અનેક લક્ષણો છે. તે સર્વેનો સારાંશ એજ છે કે
એક જ વસ્તુને જુદા જુદા દૃષ્ટિકોણથી જોવી. આજ નયનું કાર્ય છે.
નયના ભેદો
નય અનંત છે. કારણકે પ્રત્યેક વસ્તુમાં અનંત ધર્મો રહેલા હોવાથી પ્રત્યેક ધર્મને જણાવનારા નયો પણ અનંતા છે. ભિન્ન વસ્તુઓમાં રહેલા અનંત અંશોના એકેક અંશને કથન કરનારા વક્તના જે વચન તે સર્વે નય છે.
આ અંગે કહ્યું છે કે
“जावईया वयणपहा तावईया चेव हुंति नयवाया। जावईया नयवाया तावईया चेव परसमया ॥" (સમ્મતિ સૂત્ર, ૩-૪૭)
"જેટલા વચનપથ છે તેટલા જ નયવાદ છે, અને જેટલા નયવાદ છે તેટલા જ પરસમય છે."
આ રીતે અનંતા નયોનું જ્ઞાન છદ્મસ્થ આત્મા કરવા માટે કે જાણવા માટે શક્તિમાન થઇ શકે નહીં. માટે જ જ્ઞાની મહાપુરુષો એ સંક્ષેપમાં તેના પ્રકારો-ભેદોનો સમાવેશ કર્યો છે. તે આ પ્રમાણે
નય બે પ્રકારે છે. દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક, આ અંગે કહ્યું છે કે
3
