Book Title: Prashnottarmala
Author(s): Karpurvijay
Publisher: Vardhaman Satya Niti Harshsuri Jain Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035213/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIhe I Tollege p *alcoblo 'lil|3 phona : 0278-2425322 3004846 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 00000000 00 00000000000 ooo sole 000 000000000000'DooooooooooYJo 00 ) 0 E 0000{ zrI varNamAna-satya-nIti-harSacari jaina graMthamAlA-purA 6 chuM aham | bheTa che che suvihita AcArya zrI vijyanItisUrIzvarapAdapabhya namaH | zrImadda cidAnaMdajI mahArAjaviracitA Aeo000000000000000(hi),00000000000000000000000000000000000000000000 prazanottararatnamAlA 50000p CPS 000(hi),0000000000000000000000000000( kion0000000) 0 (zaooooooot (Seco8000() occo ( 2) aoo, -00( B0000000000(0i0000000000000000 0000000000000 vivecanakartA- sanmitra kapUravijayajI mahArAja dravyasahAyakazreSThI mehanalAla sAMkalacaMdazeradalAla amadAvAda 008 00000000-4).1nnoun, prakArAkazrI vardhamAna-satya-nIti-harSasUri jaina granthamAlAnA vyavasthApaka zreSThI bhogIlAla sAMkalacaMda rIcIDa-amadAvAda. 9 prathama vRtti ] mUlya paThana pAThana [ prata 1000 vIra saM. 2466 ] satya saMvat 240 [ vi. saM. 1996 000 00000000000000000 000(C)00000000 Audt . 0 che che 0 00000000000 Cooooooche,0008 0000007 00000000 gooooooo K nee che o 9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudraka : zeTha devacaMdra dAmajI AnaMda mudraNAlaya-bhAvanagara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che...............: 35:.............. hAra anuyogAcArya (paMnyAsa) zrI bhAvavijayajI gaNivara """" """ """ """" janma saM. 1900 phA..8 pATaNa dIkSA paMnyAsapada svargavAsa saM. 1932 saM. 1958 1979 mA.zu.2 kI.va. 2 zrA.zu. 3 pATaNa surata pATaNa Shre e -104994- ndar-Umara, Surat www. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = = == = zrI tapAgaccha-saMvignazAkhApravartaka yogIzvara anuyogAcArya paMnyAsa satyavijayagaNipaTTakramAnugata-anuyogAcArya paMnyAsa zrI bhAvavijayagaNi stutyaSTakam tAruNye jayinA smaraM vijayinaM jitvA'pi bhogArhake / dadhe yena mahaujasA'titarasA jainezvarI AdRtA // dIkSA'kSAzvabalaprasArayamane supragrahapropamA / __paMnyAsapravaraH sa bhAvavijayo bhUyAd bhavottArakaH // 1 // AtmotkarSanirodhino'guNagaNA yaM vIkSya zokAkulAH / ___jAtAH zrIkalitAGgamIkSya madanaH zuSyanmado lajjayA // tAruNyodbhavakAmakeliracanA saMtyajya raagisthitaa| __paMnyAsapravaraM suMbhAvavijayaM vande sadA bhAvataH // 2 // prajJonmeSavazAdavApi sahasA siddhAntamArgo dRDhaH / ___ yenA'kAri tapo'ntaraM ca vividhaM bAhyaM ca kRcchrAdhikam // prAptvA'lAbhi manuSyajanmasuphalaM saMprojjhatA dusskthaaH| ___ paMnyAsapravareNa bhAvavijayenAdAyi bodhAmRtam // 3 // durdhyAnojjhitacetase guNabhRte karmASTanAzecchave / samyagdarzanazuddhabodhaviraterArAdhine'saGgine // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArAbdhititIrSave nijaguNAnAditsave sAdhave / paMnyAsapravarAya bhAvavijayAyAhaM namAmi dhruvam // 4 // yasmAd bodhamayIM mahodayavatIM dharmAmRtasyandinIm / saMsArArNavatAraNaikataraNIM duHkhaughapradhvaMsinIm // jIvAnandavidhAyinIM bhavamRtirogApahantrI giram / zrutvA zAntarasapradAM bhavigaNAH zAnti parAM lebhire ||5|| saMsRtyarNavaduHkhacakramakaraiH saMtrasyamAnA janAH / hastAlambanamApya potasadRzaM bhavyAvataMsA budhAH // AtmotthAnapathapravRttamahato vighnoragAt pAragAH / yasyodagrayazovitAnamadhunA vistArayantyAdarAt // 6 // munyudyAnavikAzanodyamajuSi saddezanAzAlini / sadbhAvAvalibhAranirbharabhRti prajJAdRzA zobhini // vizvAnandavidhAyini smaramadonmAdavyathAdhvaMsini / paMnyAsapravare'tra bhAvavijaye bhaktyA na ke ke natAH // 7 // kathaM mune ! vizvajanInavRtte ! ghRNArNavendo ! janatArcitAsre ! guNAn praguNyAnaghamarSiNaste bruve'khilAn vandyapadAravinde !8 bhAvASTakamidaM bhaktyA mUlacandreNa gumphitam // kAntAcaraNamagnAnAM kuryAt kalyANamaJjasA * // 9 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha mohanalAla sAMkaLacaMda zeradalAla - janma saM. 1938 kArataka suda 2-amadAvAda aAnaMda kosa-bhAvanagara Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya keTalAka jIvana evA hoya che ke je potAne jIvanapravAha niraMtara maunapaNe lekakalyANanA kAryo tarapha yathAzakti vahete rAkhe che. emanI sevA mUMgI ane kaI paNa jAtanI meTI jAherAta vinAnI hoya che. zeTha mohanalAla sAkaLacaMdabhAInuM jIvana AvA ja prakAranuM gaNAya. teozrIe dhIme dhIme zera bajAramAM eka pramANika vepArI tarIke nAmanA kADhI che tema lakSmInI sArthakatAne maMtra jIvanamAM yathArthapaNe UtArI eka dhanavAna tarIkene dharma jarA paNa bhUlyA nathI. paMcAvana varSanA Are pahoMcelI teozrInI jIvanayAtrA yazasvI ane preraNAdAyI che ane haju paNa jIvananI suvAsa teozrI phelAvatA rahyA che. dardathI pIDAtI duniyAnA duHkha emane haiye vasyA ane pAMca hajAra jevI rakama eka davAkhAnA mATe teozrIe kADhI. Aje amadAvAdamAM teozrI taraphathI kholavAmAM Avela A davAkhAnAne aneka daradIo lAbha laI zeThanI udAravRtti mATe mUMge AzIrvAda varasAvI rahyA che. jaina dharmanI prabhAvanA, garIbone madada, abhyAsapipAsuene pitAnA vikAsamAM AvatI Arthika muzkelInuM nivAraNa ane AvA AvA janakalyANanA dhArmika ane leke pagI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 2 : kAryomAM teozrIne dAnapravAha hamezAM kaI paNa jAtanI jAherAta vinA vahete ja hoya che. AtmakalyANanA mArgonI preraNA karatuM sAhitya janatAmAM pracAra pAme, jJAna-pipAsuo tene vadhAre ne vadhAre lAbha letA thAya, ane e rIte saMskRtine saMgIna pracAra thato rahe evI zubha bhAvanA paNa teozrI avAranavAra bhAvatA AvyA che. ane e dizAmAM paNa pitAnI lakSmInI sArthakatA karavAnI taka teozrIe jAtI karI nathI. AvuM ja eka praznottara ratnamAlA" nAmaka upayogI sAhitya Aje jijJAsuo samakSa rajU thAya che temAM paNa teozrIne ja sahakAra neMdhavApAtra che. - teozrInA kuTuMbamAM paNa zrImaMtAInI sArthakatA ane jIvananI sAdhanAne parama mArga prakAzatA AvA kAryo karavAnI bhAvanA jAgRta thatI Ave che. te vadhu ne vadhu phUlephAle eTaluM A sthAne IcchIe chIe. -prakAzaka 'eSTaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cidAnaMdajIkRta praznottararatnamALA prastAvanA. cidAnaMda padakaja namI, cidAnaMda sukhadeva; cidAnaMda sukhamAM sadA, magana kare tatakheva. 10 cidAnaMda prabhunI kaLA, kevaLa bija apAya; jANe kevaLa anubhavI, kiNathI kahI na jAyara. cidAnaMda prabhunI prakRti, arthagaMbhIra apAra; maMdamati huM tehane, pAra na lahuM niradhAra. 3. te paNa mujathI maMda mati, teha taNe hitakAja; temaja svahita kAraNe, cidAnaMda mahArAja. 4. kRti tehanI nirakhI, uttaramALa udAra; tAsa vivaraNa karavA bhaNuM, Atma thaye ujamALa. pa. buddhivikaLa paNa bhaktivaza, beluM sukhakara bola; kAluM bole bALa je, kuNa Ave tasa tela. 6, zrI pUracaMdajI aparanAma zrI cidAnaMdajI mahArAja A vIsamI sadImAM ja vidyamAna hatA, ema temanI aneka 1 caraNakamaLa. 2 sukhane hete. 3 jIvanakaLA-rekhA. 4 kevaLajJAnanA amedha upAyarUpa. 5 graMtharacanA. 6 praznottaramALa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA ~ kRtio parathI jaNAya che. AnaMdaghanajI mahArAjanI peThe teozrI paNa adhyAtmazAstranA rasika ane adhyAtmatatvamAM nipuNa hatA, e vAtanI temanI kRtio sArI rIte sAkSI pUre che. temaNe banAvelI kRtiomAM cidAnaMda bahoterI, svaradaya, pugaLa gItA, chUTaka savaiyA temaja A praznottararatnamALA mukhya che. temanI badhI kAvyaracanA sarala ane arthagaMbhIra jaNAya che. dareka kRtimAM kAvyacamatkRti sAthe arthagIrava apUrva hevAthI temanI sakaLa kRti hRdayaMgama che. temanA pratyeka padyamAM adhyAtma mArgane upadeza samAyela che. teozrI aSTAMga yeganA sArA abhyAsI hatA, tethI temanAmAM uttama prakAranuM gabaLa hatuM, temaja kaI ajaba prakAranI zakita-siddhi vidyamAna hatI, ema saMbhaLAya che. teo tIrthapradezamAM vizeSe vAsa karatA hoya ema anumAna thAya che. zatruMjaya ane giranAramAM te amuka guphA ke sthAna temanA pavitra nAmathI oLakhAya paNa che. zrI sametazikharajI upara temane dehAMta thaye che, evI daMtakathA saMbhaLAya che teo nispRhI hatA, ema temanA saMbaMdhI sAMbhaLavAmAM AvatI keTalIka daMtakathA uparathI sidhdha thAya che. paricayathI teo alaga rahetA ane pite jJAnI ane siddhisaMpanna che ema leka bhAgye ja jANe zake evI sArI rIte potAnuM jIvana gALatA hatA, tema chatAM kAkatAlIya nyAye jyAre keIne te vAtanI jANa thatI tyAre prAyaH pite te sthAna tajI jatA hatA. temane aneka satazAstrane paricaya hate ema temanI kRtinuM sUkSma daSTithI avalokana karanAra samajI zake tevuM che. temanI vANuM rasAlA ane alaMkArika che. adhyAtma lakSya sAthe zAstra abhyAsamAM temanI hoDa karI zake e kaI prabaLa puruSa temanI pAchaLa bhAgye ja thaya lAge che. Adhunika chatAM temanI graMthazelI evI te adhika sAthe AkarSaka che ke AnaMdaghanajInI bahoterI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 3 : praznottararatnamALA sAthe cidAnaMda baheAMterI aneka adhyAtmarasika jatA muka1 kaDathI gAya che. vizeSamAM cidAnaMdajItI kRtimAM zabdaracanA evI tA sAdI che ke te gAvI khALa jIvene paNa bahu sulabha thaI paDe che. te kRtimAMnI 'praznAttararatnamALA' paNa eka che. mULa graMtha laghu chatAM temAM arthagaurava eTalu badhuM che ke temAMnAM eka eka praznanA uttara mATe eka eka svataMtra graMthanI ceAjanA samartha vidvAna karI zake. mArI jevA makramatithI tema banavuM azakaya che, paNu tenuM sahuja spaSTIkaraNa karavA mATe yathAmati udyama karyA che. temAMthI sAramAtra grahaNa karI bhavya A svaparahitamAM vRddhi kare e ja mahAkAMkSA ane e ja kanyarUpa samajI prastuta prastAvanA samApta karuM chuM. cidAna daipada rasika kapUravijayajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI barddhamAna - satya - nIti - harSasUri jaina granthamAlA - puSpa 6 arham jinAgamatattvavizArada suvihitAcArya zrI vijayaharSasUrIzvarapAdapadmanyeA namA zrImat cidAnaMdajI kRtA. praznottararatnamALA. ( vivecana sametA. ) ( maMgalAcaraNa--dAhA. ) parama caiAti paramAtmA, paramAnaMda anUpa; namA siddha sukhakara sadA, kalAtIta cindu-rUpa. 1 paMca mahAvrata Adarata, pALata paMcAcAra; samatArasa sAyara sadA, sattAvIza guNudhAra. paMca samiti gupatidharA, caraNu karaNa guNadhAra; cidAnaMda (janake hiye, karuNA bhAva apAra. surari hira sAyara jIse, dhIra vIra gabhIra; apramatta vihArathI, mAnuM apara samIra. ra 3 * A praznottararatnamALA zrI cidAnaMdajI Urphe kapUracaMdajI mahArAje zrI bhAvanagaramAM rahIne saMvata 1906 mAM banAvI che, ema chelA kAvya parathI jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 5 :: praznottararatnamALA ItyAdika guNayukta je, jagama tIratha jANa; te munivara praNam sadA, adhika prema mana ANa. 5 lAkha bAtakI eka bAta, prazna praznameM jANa; ekazata caude praznake, uttara kahuM vakhANa, praznamALa e kaMThameM, je dhArata nara nAra; tAsa hice ati upaje, sAra viveka vicAra. vivecana-anaMta jJAna, darzanarUpa ti jemane jAgI che, temaja rAgadveSa, mahAdika sakaLa deSa mAtrane saMpUrNa kSaya karavAthI jemane anaMta cAritra-sthiratA guNa pragaTyo che ane tethI ja jemanI samAna AkhA jagatamAM bIjI kaI vyakti jaNAtI nathI evA nirUpama zrI arihaMta paramAtmAne huM praNamuM chuM, tathA karma-kalaMkathI saMpUrNa rIte mukta thayelA hevAthI eTale dehAdika saMpUrNa upAdhithI rahita thayelA hevAthI kAyamane mATe sahaja svAbhAvika AtmasvarUpane saMprApta thayelA ane AtmAthI bhavya jinene evuM ja svAbhAvika sukha prApta karAvI zake evA siddha paramAtmAne praNAma karuM chuM. 1 vaLI je ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane asaMgatArUpa pAMca mahAvratane seve che; jJAnAcAra, darzanacAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane varyAcAra rUpa pAMca AcArane pALe che; mahAsAgaranI jema agAdha samatArasathI bharelA che, tathA sAdhu yogya sattAvIza guNene sadA dhArI rAkhe che, IryA, bhASAdika pAMca samiti ane mana, vacana, kAyAnI traNa gumine, tathA caraNasittarI (mULa guNa viSayaka 70 bheda) ane karaNasittarI( uttaraguNa saMbaMdhI 70 bheda)ne je seve che, temaja jJAna ane cAritrathI pUrNa evA jenA hadayamAM atyaMta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA karuNAbhAva vate che vaLI je meruparvatanI pare dhIra-nizcaLa che, eTale grahaNa karelI uttama pratijJAthI kadApi calAyamAna thatA nathI; siMhanI jevA parAkramI che; eTale karma zatruone nAza karavAmAM kezarIsiMha jevA che, ane sAgaranI jevA gaMbhIra che, eTale nAgaranI jema aneka guNaratnathI paripUrNa chatAM lagAre chalakAI nahi jatAM yatnathI temane sAcavI rAkhe che; temaja pavananI peThe apratibaMdhapaNe eka sthaLathI anya sthaLe ekAMta hitane mATe aTana karatA rahe che-ityAdika sAdhu yogya guNavaDe alaMkRta hovAthI samAgamamAM AvanAra bhavya janane je pAvana kare che evA jaMgama tIrtharUpa zreSTha munijanene mananA atyaMta premabhAvathI huM praNAma karuM chuM. 2 thI 5. AvI rIte abhiSTa deva, gurune praNamavArUpa maMgaLAcaraNa karIne have A graMthamAM je vAtanuM kathana karavAnuM che te (abhidheya), tenuM prayojana tathA tenuM phaLa saMkSepathI graMthakAra jaNAve che. vivecana-jemAM lAkho game vAtano samAveza thaI zake evI ati agatyanI-mahatvanI vAta dareka praznamAM Ave evA 114 praznonA A praznottara nAmanA graMthamAM huM vakhANa karIza.6. A praznottara ratnamALA nAmane graMtha je AtmAthI strI-puruSe kaThe karaze ane tenuM sArI rIte manana karaze temanA hRdayamAM atyaMta hitakArI vivekavicAra upajaze, jethI temane pitAne mATe mokSamArga ghaNe ja sarala thaI zakaze. 7. prathama graMthakAra praznasamudAya kahe che. prazna. deva dharama aru guru kahA, sukha duHkha jJAna ajJAna; dhyAna aceya yAtA kahA, kahA mAna apamAna 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 7 :: praznottaratnamALA jIva ajIva kahe kahA, puNya pApa kahA hoya; Azrava saMvara nijara, baMdha mesa kahe deya. 2 heya seya kuni he kahA, upadeya kahA heya; bodha abodha viveka kahA, kuni avaveka samAya. 3 kana catura mUrakha kavaNu, rAva raMka guNavaMta; jogI jati kahe cheke, ke jaga saMta mahaMta. 4 zUravIra kAyara kavaNu, ke pazu mAnava deva; brAhmaNa kSatriya vaiza ke, kaho zudra kahAM levA. 5 kahA athira thira he kahA, chillara kahA agAdha; tapa japa saMjama he kahA, kavaNa cera ke sAdha. 6 ati durjaya jagameM kahA, adhika kapaTa kahAM haiya; nIca UMca uttama kahA, kahe kRpA kara seya. 7 ati pracaMDa agni kahA, ke dUradama mAtaMga; viSavelI jagameM kahA, sAyara prabaLa turaMga. 8 kiNathI DarIe sarvadA, kiNathI maLIe dhAya; kiNakI saMgata guNu vadhe, kiNu saMgata pata jAya. 9 capaLA tima caMcaLa kahA, kahA acaLa kahA sAra; kuni asAra vastu kahA, ke jaga naraka duvAra. 10 aMdha badhira jaga mUka ke, mAta pitA rimita; paMDita mUDha sukhI duHkhI, ke jagamAMhe abhIta. 11 heTA bhaya jagameM kahA, kahA jarA ati ghera; prabaLa vedanA he kahA, kahA vaka kira. 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 8 : kalpavRkSa ciMtAmaNi, kAmagavI zuM thAya; citrAvelI he kahA, zuM sAdhyAM duHkha jAya. 13 zravaNa nayana mukha kara bhujA, hRdaya kaMTha ane bhALa; InakA maMDana he kahA, kahA jaga heTA jALa. 14 pApa rega aru duHkhanA, kahI kAraNa zuM hoya? azuci vastu jagameM kahA, kahA cakahA joya. 15 kahA sudhA aru viSa kahA, kahA saMga kusaMga; kahA he raMga pataMgaka, kahA majIThI raMga. 114 prazno sUcaka 16 duhAno artha. deva, dharma ane guru kene kahIe? sukha, duHkha, jJAna, ajJAna, dhyeya, dhyAtA, mAna, apamAna, jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mekSa, heya, zeya, upAdeya, badha, abodha, viveka, aviveka, catura, mUrakha, rAya, raMka, guNavaMta, jegI, jati, saMta, mahaMta, zuravIra, kAyara, pazu, mAnava, deva, brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zudra, athara, thira, chillara, agAdha, tapa, japa, saMjama, cAra ane sAdhu kene kahIe ? jagatamAM ati durjaya (duHkhe jItI zakAya) evuM zuM che? adhika kapaTa kayAM che? temaja nIca, UMca ane uttama keNa che? ati Akara agni ? niraMkuza hAthI kaye? jagatamAM (ugra) viSavelI kaI? prabaLa taraMga meja)vALo sAgara kayo ? sadA ya kenAthI DaratA rahevuM? ane vege jaIne kone maLavuM? vijaLI jevI capaLa vastu kai? vaLI jagatamAM acaLa, sAra, ane asAra vastu kaI che? narakadvAra kayuM che? aMdha, bahere, muMge kahyuM che? mAtA, pitA, zatru, mitra, paMDita, mUrkha, sukhI, duHkhI ane bhaya rahita koNa che? jagamAM sahuthI moTe bhaya karyo che? ati Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com vijaLI re mAtA, nirakaddhAra karavAmAM acaLa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uuuuuuuuwuwu praznottararatnamALA AkarI jarA kaI che? bahu AkarI vedanA kaI che? ane ati vAke ghaDo karyo che? kalpavRkSa, ciMtAmaNi, kAmadhenu ane citrAvelI kone kahIe? duHkha mAtra TALavAne kharo upAya zo ? kAna, AMkha, mukha, hAtha, bhujA, hadaya, kaMTha ane bhAla (lalATa) e darekanuM bhUSaNa zuM ? jagatamAM mahaTI jALa kaI ? pApa, rega ane duHkhanA kAraNe kyAM ? jagatamAM pavitra ane apavitra vastu kaI? amRta ane viSa kayuM? saMga ane kusaMga ko? pataMgane -raMga karyo ane majIThI raMga ko?" A sarva praznasamudAya kahyo. have tenA uttara anukrame kahe che- aThayAvIza praznonA utara nIce pramANe. deva zrI arihaMta nirAgI, dayA mULa zuci dharma bhAgI; hita upadeza guru susAdha, je dhArata guNa agama agAdha. udAsInatA sukha jagamAMhI, janma maraNa samaduHkha koInAMhI; Atmabodha jJAna hitakAra, prabala ajJAna bhramaNa saMsAra. cittanirodha te uttama dhyAna, dayeya vItarAgI bhagavAna dhyAtA tAsa mumukSu bakhAna, je jinamata tatvAratha jAna, 2 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA lahI bhavyatA he mAna, kavaNu abhavya tribhuvana apamAna; cetana lakSaNu kahIe jIva, rahita cetana jAna AjIva. 4 paraupagAra puNya karI jANa. parapIDA te pApa vakhANa Azrava kama Agamana dhAre, saMvara tAsa virodha vicAre. nirmaLa haMsa aMza jihAM heya, nijara dvAdazavidha tapa joya; veda bheda baMdhana duHkharUpa, baMdha abhAva te mokSa anUpa. 6 para5riNati mamatAdika heya, svasvabhAva jJAna kara ya; upAdeya Atama guNagraMda, jANe bhavika mahAsukhakaMda. paramadha mithyAka rodha, mithyAda" duHkha heta adha; Atama hita ciMtA suviveka, - tAsa vimukha jaDatA aviveka. 8 1. deva zrI arihaMta nirAgI-rAga dveSa ane mahAdika deSa mAtrathI mukta thayelA sarvajJa sarvadazI utkRSTa cAritravata tathA sarvazaktisaMpanna evA arihaMta bhagavAna ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 11 :: praznauttararatnamALA devAdhideva che. je saMpUrNa atizayavata chatAM amRta samAna vacanathI bhavya jinenA trividha (mana, vacana ane kAyA saMbaMdhI) tApane upazAMta kare che. 2. dayA mULa zuci dhama bhAgI-meInuM kaMI paNa aniSTa-ahita manathI, vacanathI ke kAyAthI nahIM karavArUpa ane sarva keInuM ekAMta hita karavArUpa sarva jIvane sukhadAyI ane vhAluM nipuNa dayAnuM tatva jemAM samAyeluM che e ahiMsA, saMyama ane tapalakSaNa kharo dharma che. 3. hita upadeza gurU susAdha, je dhArata guNa agama agAdha-jJAna, vairAgya, kSamA, mRdutA, RjutAdika aneka umadA guNene pite sevana karatA chatAM je bhavya jane pratye temanI gyatAnusAre hita upadeza devAmAM tasara rahe evA susAdhu nigraMtha puruSe gurUpadane lAyaka che. 4. udAsInatA sukha jagamAMhI-jagatamAM jIvenI vidha vidha karma anusAre je vicitratA pratIta thAya che, temAM muMjhAI nahi jatAM jJAnadaSTivaDe tethI nirALA rahI sva svarUpamAM sthiti karavI eTale nija kartavyarUpa cAritramAM ramaNatA karavI emAM ja kharUM sukha samAyeluM che. duniyAmAM dazya thatI beTI mAyika vastuomAM katRtva abhimAna karI temAM muMjhAI janArA jane tevA sukhathI banazIba ja rahe che. 5. janma maraNa sama duHkha ke nahI-mahAdurgadhamaya saMDAsamAM keIne parANe besADI rAkhatAM athavA koIne anyAyathI kedakhAnAmAM purI rAkhatAM je duHkha thAya tethI bezumAra duHkha jIvane garbhavAsamAM thAya che, kemake gabhAMvAsamAM jIvane mahAdurgadhI ane parataMtratAne pUrate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 12 :: khyAla harahameza AvyA kare che. tethI te mUrzitaprAya avasthA bhegave che. saMDAsamAMthI te mANasa jorathI paNa nAsI jaI zake che, ane kedakhAnAmAMthI paNa keInI anukaMpAvaDe chUTI zake che athavA duHkhane kamI karI zake che, tevuM garbhavAsamAM nathI, eTaluM ja nahi paNa temAM ati ghaNuM dudhI ane parataMtrane pUrata anubhava kare paDe che. tevA gamavAsanA du:kha karatAM paNa mAtAnI nidvArA bahAra nIkaLatAM janmasamaye jIvane bhAre duHkha thAya che. te vakhatanuM duHkha kharekhara kamakamATI upajAve evuM che. ethI paNa anaMtu dukha jIvane maraNa samaye pratIta thAya che. A vAtanI kaMika jhAMkhI anya jIne te te samaye anubhavavAM paDatAM duHkha najaronajara jevAthI thAya che. A te eka ja vakhata janma maraNanAM duHkhanI vAta kahI, paraMtu evA anaMta janmamaraNanA pherAmAM che pharyA ja kare che. jyAM sudhI janmamaraNanAM bIjabhUta, rAga, dveSa, meha, ajJAna pramukha deSane dUra karavA jIva prayatna kare nahIM tyAMsudhI evA anaMta duHkhamAMthI tene chuTake thaI zake ja nahIM; ane rAga, dveSAdika dene nimULa kyuM ke tarata ja janmamaraNanAM anaMta duHkhane aMta ja A jANu. 6. Atmabodha jJAna hitakAra-jethI AtmAnuM svarUpa oLakhAya, AtmAne hitakArI guNa ane ahitakArI deSanuM bhAna thAya, jethI hitakArI vastune ja Adara ane ahitakArI vastune tyAga karavA lakSya jAge tevuM tatvajJAna AmAne atyaMta hitakArI che. saMtasusAdhu jananI yathAvidhi upAsanA karIne e prApta karavA gya che, ethI vijJAna-viveka jAge che. kahyuM che ke-"se kahiye se puSTie, tAmuM dharIe raMga cAte miTe bodhatA, bodharUpa vahe raMga." jethI rAga, dveSa ane mahAdikane tApa upazame Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 17 :: praznottararatnamALA ane uttama saMyamanuM sevana karI sahaja zItaLatA anubhavAya evu' AtmajJAna ja atyaMta hitakara che. 7. prabaLa ajJAna bhramaNa saMsAra--jema zUkara (bhuMDa) viSTAmAM ja rati mAne, tene te ja priya lAge paNa bIjI uttama cIja priya lAge nahi tema bhAbhinI jIvane kSudratA, tRSNA, dInatA, matsara, bhaya, zaDhatA, ajJatA ane svaccha MdavRtti vigere dASAne lIdhe dIrgha kALa saMsArapaTana karavu paDe te priya lAge, paNa je sadguNeAthI janma-maraNanA bhayathI mukta thavAya te priya na ja lAge, te pramaLa ajJAnatAnuM ja jora jANavuM. 8. citta nirAya te uttama dhyAna--jyAM sudhI jIvane pA~ca viSayAdika pramAda ja priya che tyAM sudhI cittanA pravAha ( vyApAra ) te ja dizAmAM vahyA kare che, AtmAne pariNAme anarthakArI dizAmAM vahetA mananA pravAha rokIne ekAMta hitakArI dizAmAM te pravAhane vALavA-vALavA prayatna karavA te uttama dhyAna kahevAya che. A dhyAna ane raudradhyAnanAM kAraNeA TALI dharmadhyAna ane zukala dhyAnanAM kAraNeA sevavAnA abhyAsa karaveA e ja AtmAne ekAMta hitakArI che, cittane vega viSayAdikamAM vadhatA jAya evAM mAThAM kAraNeA sevavAthI vAravAra sakaleza pedA thAya che tenA samyag vicAra karI tevAM mAThAM kAraNeAthI thatA sakleza aTakAvavA mATe arihaMtAdika padonu svarUpa samajI temAM manane joDavuM ane temAM ja tallIna thaI rahevu eja AtmAne ekAMta hitakArI che. 9. dhyeya vItarAgI bhagavAna--jene AtmAparamAtmAnuM svarUpa samajAyuM che evA aMtaraAtmA dhyAtA hAi zake che ane jemanA samasta doSa mAtra dUra thai gayA che evA vItarAga paramAtmA dhyAna karavA cAgya-dhyeya che. paramAtmAnu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 14 :: dhyAna karanAra dhyAtA dhyAnanA prabhAvathI kITa (ila) bhramarInA daSTate pote ja paramAtmAnA rUpane pAmI zake che. tethI jenA samasta rAgAdika de vilaya pAmyA che, ane samasta guNagaNu pragaTa thayelA che evA arihaMta-siddha paramAtmAnuM ja dhyAna karavuM AtmAthI jIvene hitakara che. 10. dhyAtA tAsa mumukSu akhAna, je jinamata tatvAratha jAna-jemaNe rAga dveSAdika aMtaraMga zatruone saMpUrNa rIte jItI lIdhA che evA jinezvara bhagavAne kathana karelA tatvane sArI rIte jANI samajIne jene janmamaraNAdika duHkhane sarvathA kSaya karI mekSa saMbaMdhI akSaya avicaLa sukha meLavavAnI tIvra abhilASA jAgI che evA mumukSu jene ja kharekhara pUta vItarAga paramAtmAnuM dhyAna karavAnA adhikArI che. 11. lahI bhavyatA he mAna-janma jarA ane maraNanA duHkhathI sarvathA mukata thaI mokSa saMbaMdhI akSaya sukha pAmavAne adhikArI banavuM, eTale tenI gyatA meLavavI e ja kharekhara Atma sakatAra (Self respect ) samaja.. 12. kavaNu abhavya tribhuvana apamAna -pUrvakata bhavyatAthI viparIta abhavyatA mekSa saMbadhI zAzvata sukhathI sadA benazIba ja rahevAya evI agyatA e ja kharekhara jagatamAM moTAmAM moTuM apamAna jANavuM; kemake tethI jIva jyAM tyAM janma, jarA ane maraNa saMbaMdhI anaMta dAvAnaLamAM pacAyA ja kare che. 13. cetana lakSaNa kahIe chavacetanA e jIvanuM sAmAnya lakSaNa che. cetanA eTale caitanya sajIvanapaNuM. bAkI jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga e. jIvanAM vizeSa lakSaNe che. evAM lakSaNe jIvamAM ja lAbhI zake.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 15 :: praznonAratnamALA 14. rahita cetana jAna ajIva-jenAmAM pUrvokata cetanA-caitanya-sajIvanatA vidyamAna nathI te ajIva athavA nirjIva kahevAya che. nirjIva vastumAM sAmAnya lakSaNa cetanya ja nathI te vizeSa lakSaNa jJAnAdika hoya ja kayAMthI? evI rIte jIva ane ajIva vastune nirNaya kare sugama paDe che. 15. paraupagAra puya karI jANa-jema anya januM hita thAya ema mana, vacana ane kAyAne sadupayoga kare, anya jIne zAtA-samAdhi upaje evAM kArya paramArthadaSTithI karavAM, karAvavAM ke anumedavAM; kadApi svapnamAM paNa kaI jIvane pIDA-azAtA-asamAdhi ahita evuM manathI paNa nahIM IcachatAM sadA sarvadA sarvanuM ekAMta hita-vAtsalya thAya tevuM ja manathI ciMtavavuM, tevuM ja vacana vAparavuM ane tevuM ja kAyAthI pravartana karavuM; evA pavitra mArgathI kadApi smalita na thavAya eTalA mATe sAvadhAna rahevuM. evAM hitakArI kArya karI tene badale nahIM Iccha. yazakIti pramukhane lebha nahIM rAkhatAM svakartavya samajIne sahunI upara samadaSTi rAkhIne eTale rAgazreSathI thatI viSamatA TALIne ane maMtrI pramukha cAra bhAvanAne aMtaHkaraNathI Azraya karIne svaparahitane mATe pravartavuM e ja kharekhara puNyane mArga che. pUrva mahApurUe eja puNyamArga Adarela che ane upadizelo che, aparanI unnati IcchanAre e ja mArga avalaMbavA gya che. 16. parapIDAne pApa vakhANa krodhathI, mAnathI, mAyAthI ke lebhathI rAgadveSane vaza thaI AtmAne niSkaSAyanirmaLa svabhAva bhUlI jaI, parabhAvamAM pariNamIne "sahu jIvane Atma samAna lekhavA" e mahAvAkayane visArI daI, parajIne banatI sahAya karavAne badale ulaTI pIDA karavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :H 16 :: manathI, vacanathI ke kAyAthI pravRtti karavI, karAvavI ke anumodavI enA jevuM bIjuM pApa-anyAyAcaraNa zuM hoI zake? parabhava jatAM jIvane pApanA vipAka bhegavavA paDe che. pApAcaraNathI ja jIvane naraka tiryaMca gatimAM kaDavAM duHkhanI keTIe khamavI paDe che. tethI ja bhavabhIrU jane tevAM pApAcaraNathI sadaMtara dUra rahe che. sahune Atma samAna lekhI kaI jIvane kaMi paNa pIDA upaje tevuM kadApi te karatA ke karAvatA nathI. je pitAne ja pratikULa-duHkhakArI lAge te akhataro pArakA upara naja ajamAvo joIe. ThaMDA magajathI sAmAnI sthitine vyAjabI vicAra karI levAmAM Ave te tene pIDavAnI IcchA thAya ja nahIM. viveka vinA mithyA ahaMtA ane mamatAmAM muMjhAI parane pIDA upajAvavA jIva pravRtta thAya che, ane vivekavaDe svaparanuM yathArtha bhAna thatAM svArane ahitakArI mArgathI pAcho nivate che. kSamAvata vivekI jIva ja ahiMsA dharmanuM yathArtha pAlana kare che. 17. Azrava karma Agamana dhAre-jethI navanavAM karma AtmAne AvIne vaLage eTale AtmA sAthe zubhAzubha karmanuM mizraNa thavAnAM je kAraNa tene zAstramAM Azrava kahevAmAM Ave che. iMdriyenA viSayonuM sevana, krodhAdika kaSAyane vaza thavuM, aviratipaNe rahevuM, mana, vacana tathA kAyAnA vicitra vyApAra karavA, ane navataravaprakaraNamAM kathana karelI pacIza prakAranI kriyAnuM sevana karavuM. evaDe zubhAzubha karmanuM AvAgamana thAya che. 18. saMvara tAsa vidha vicAre-upara kahelA Azravane aTakAvavA eTale, upara jaNAvelI vividha karaNIvaDe AmA sAthe mizraNa thatAM zubhAzubha karmane rekavAM te saMvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA kahevAya che. samiti (samyapha pravartana) gupti (mana vacana ane kAyAnuM gepana), parisaha (anukULa ke pratikULa upasagAdika) ane kSamAdika daza mahAzikSAnuM pAlana karavuM, dvAdaza bhAvanA ane sAmAyakAdika cAritravaDe pUrvokata Azrava TALI zakAya che. 19 nirmaLa haMsa aMza jihAhaya, nirjarA dvAdazavidha tapa joya-jema haMsa kSIra-nIranI vahecaNa karI zake che, tema jenA ghaTamAM nirmaLa jJAna vairAgya pragaTayAM che te bAhA ane atyaMtara tapavaDe nirjarA-pUrvabhavanAM sacelAM karmane kSaya karI zake che. khAnapAna vinA nirAhAra rahevuM, AhAramAM ochAza karavI, niyamitapaNe khAnapAna vigere karavuM, nAnA prakAranA rasane tyAga kare, samajIne svAdhInapaNe zIta tApAdikane sahavA, ane nAnA prakAranA Asanajaya pramukhathI dehane damavuM, e sarva bAhya tArUpa che. e bAhya tapa uttama lakSyathI karavAmAM Ave te te atyaMtara tapanI puSTine mATe thAya che. jANatAM aNajANatAM gupta ke pragaTa karelAM pApanI niSkapaTapaNe guru samIpe zuddhi karavI, guNa janenuM bahumAna sAcavavuM, saddaguNanI sevA-cAkarI bajAvavI, abhinava zAstranuM paThana-pAThanAdika karavuM, arihaMtAdika padanuM svarUpa samajI temAM pitAnI vRtti sthira karavI, ane dehamUcchAne tyAga karIne para mAtmasvarUpamAM tallIna banI sUvuM, e atyaMtara tapa kahevAya che. samatAmUlaka zAstra AjJAnusAre pUrvokta tapa karavAthI aneka janmanAM saMcelAM kaThaNu karma paNa kSaya pAme che, mATe mekSAthI janee Atmavizudhdhi karavA mATe ukta ubhaya prakArane tapa avazya seva yegya che. tIrthakaree paNa ukta tapane Azraya lIdhela che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 18 :: 20. veda bheda baMdhana dukhapa-veda bheda eTale cAra bhedavALuM baMdhana (baMdha) duHkhadAyaka ja che. paramArtha e che ke navatatvamAM anukrame kahela baMdha cAra prakAra che. te badhe mokSane virodhI hevAthI duHkhadAyaka ja che. 1 prakRtibaMdha, 2 sthitibaMdha, 3 rasabaMdha ne 4 pradezabaMdha. AtmAnA jJAnAdika guNane AvaravAnA svabhAvavALo prakRtibaMdha, dIrgha ke hasva kALanI sthitine nizcaya karanAra sthitibaMdha, 1-23-4 kANuo athavA tIvamaMdAdika zubhAzubha rasa je vipAkakALe veda paDe te rasabaMdha ane te traNenA saMgraharUpa je karmanA pradezane saMcaya te pradezabaMdha. A karmabaMdha zubha temaja azubha banne prakArane hoI zake che. tene vizeSa adhikAra karmagraMthAdikathI jANI levo. te zubha baMdha paNa suvarNanI beDI che ane azubha baMdha leDhAnI beDI jevo che. te ubhaya prakArane baMdha bhArabhUta-duHkhadAyaka jANuM mumukSuoe varjavA gya che. ! 21. baMdha abhAva te mokSa anupa-mithyAtva, avirati, kaSAya, roga pramukha karmabaMdhanA sAmAnya hetuo che, ane tenA vizeSa hetuo paNa prathama karmagraMthamAM batAvelAM che. te lakSyamAM laI tevA baMdhahetuethI pAchA osaratAM AtmA anukrame anupama evA mokSasukhane adhikArI thaI zake che. rAgadveSa pramukha bhAvakarma che, eTale te karmabaMdhane bahu puSTi Ape che, tethI AtmA svasvarUpathI ta-bhraSTa thaI parabhAvamAM khuba pesAro kare che, ane ema karavAthI saMsArasaMtatinI vRddhi thayA kare che. vaDanA bIjanI peThe tene aMta AvI zakatuM nathI. paraMtu je rAga, dveSa pramukha poSaka padArtha maLe nahIM te tene tarata ja aMta AvI jAya che. AthI ja tattvaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 19 : : praznottararatnamALA jJAnI adhyAtmI puruSe rAga dveSAdikane ja nirmULa karavA mathe che. 22. parapariNati mamatAdika hoya -pitAnA AtmAne sArI rIte oLakhI zakAya ane temAM je anaMtazakti-sAmarthya raheluM che tenI jethI daDha pratIti thAya evAM sarvajJa vacana ke vItarAga bhagavAnanI parama tatvabedhaka pratimAnuM aMtara lakSyathI AlaMbana levuM ane temAM ja eTale svarUpamAM ja ramaNa karavuM evI pariNati AtmAne atyaMta hitakArI che. paraMtu tevI AtmapariNati te parapugalika vastumAM anAdi anaMtakALathI lAgI rahelI prIti-mamatAne pariharavAthI ja jAge che, tethI AtmAthI janee tevI pigalika prIti tajavI ane AtmAnA aMtaraMga jJAnAdika guNemAM prIti joDavA prayatna kare egya che. jyAM sudhI jIva nakAmI paravastuomAM mamatAbudhdhi dhAre che tyAM sudhI game teTaluM kAyAkaSTa kare te paNa te tenA AtmAne hitakAraka thatu nathI, ane mamatA buddhi tajI ke tarata tenI sakaLa kAraNe tenA AtmAne ekAMta hitakAraka thAya che, mATe mumukSu janee paravastuomAMthI mamatAbudhdhi ukheDI nAMkhI AtmAnA svAbhAvika saddaguNomAM ja mamatAbuddhi dhAravI ucita che ane e ja kartavya che. 23. sva5rabhAva jJAna kara zeya-sva eTale Atmadravya ane para eTale AtmA sivAya bIjAM dravyo tenuM jema yathArtha jANapaNuM thAya tema banI zake tyAM sudhI gungamya abhyAsa kare ucita che. AtmA, dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, puddagaLa ane kALa e bahu dravye temanA guNaparyAyayukta hoya che. tene vizeSa adhikAra navatatkAdika graMthethI jANave. AtmA catacayukata cetana dravya che, tyAre bAkInA badhAM citanyarahita jaDa dravyo che. temane guNaparyAya yukta sArI rIte oLakhI AtmAne anupayegI evA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 20 :: puddagaLa pramukha paradravyeAthI nivRtta thavu ane AtmAnA ja guNumAM makkamapaNe pravRtta thavuM. jJeya eTale jANuvA cegya sarva dravyA jANIne tajavA cAgya tajavA ane AdaravA ceAgya ja AdaravA, e ja sAra vivekanuM mULa che; AkI peApaTanI peThe kevaLa mukhapATha mAtrathI te! AtmAnuM kai vaLe tema nathI ja. 24. upAdeya AtamaguNa vRMda, jANeA vika mahA sukhakaMda--AtmAnA anaMta guNNAnA vRMda eTale samudAya e ja upAdeya eTale AdaravA-ArAdhavA yeAgya che, ane eja AtmAne parama sukhakArI che. svaguNavRMdanI upekSA karI ane AtmagunA virodhI avaguNAne peSI peAte ja peAtAnA zatru bane che. tethI ja tene saMsAracakramAM anaMta kALa panta rajhaLavu paDe che, AvI mahAkhedakAraka ane gaMbhIra bhUla sudhAryA vinA tenA chUTakA ja nathI. tevanA pAte pAtAnA AtmAmAM ja sattAgata rahela anata sukhanA AsvAda-anubhava karI zakavAnA nathI. anata kALathI cAlI AvatI A peAtAnI bhUla sudhArI svadoSamAtranuM unmUlana karI nAkhavA ja yatna karave jarUraneA che ke jethI AtmAmAM sattAgata rahelA sakaLa guNavRMda saheja jAgRta thaI prakAzita thaine raheze. 25. parama. Adha mithyA dezarAya--mithyAdaga eTale mithyAtva viSaya-viparIta vAsanA, tattvamAM atattvamudhdhi ane atattvamAM tattvabudhdhi, guNamAM deSabuddhi ane doSamAM guNuSupti, hitamAM ahitabudhdhi, ane atimAM hitabuddhi, sudevamAM kudevaSudhdhi ane kudevamAM sudevabudhdhi, sugurumAM kugurumuSThi ane kugurumAM sugurusmRdhdhi, temaja sudharmamAM kudharmabudhdhi ane kudharmamAM sudha buddhi, AvI mithyAmati e ja mithyAtva, tenA rAya eTale aTakAva kare te ja parama edha che. upara kahelu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 21 :: praznotararatnamALA -~~~~~~~~~~~~~~ mithyAtva anAdi kusaMgayege prabhaveluM che, tene rodha karavA AtmAthI janoe susaMga sajavA sAvadhAna thavuM ghaTe che. mahAsamartha jJAnI puruSanA niSpakSapAtI vacana upara pUratA vizvAsa vinA te anAdi anaMta rega TaLavAno nathI, ane anaMta avyAbAdha akSayasukha thavAnuM nathI. 26. miyAdaga duHkha heta abodha-jethI mithyAtvajanya anaMta apAra duHkha upaje teja abodha yA ajJAna che. mithyAtva e mahAzalya, mahAviSa, mahAvyAdhi ane mahAduHkharUpa che, je tenI mahAvyathAne na maTADe te jJAna ja nahI kiMtu ajJAna ja samajavuM. je pote ja pUrvokta miththAmatithI mithyA vAsanA thI bharelA che te bApaDA paranA mithyAtvane zI rIte maTAvI zake? je pite ja bhadadhimAM aneka DubatA hoya te bIjAne zI rIte tArI zake? jemane pitAne ja samyagudarzana-samyaktva pragaTayuM nathI te bIjA athI janene zI rIte samyagudarzana pragaTAvI zake? je te ja niraMtara nirdhana-duHkhI sthitimAM sabaDyA kare che te bIjAne zAzvata sadhana sukhI sthitimAM zI rIte mUkI zake? AthI ja mithyAvAsanA dUra karavA aMtaHkaraNathI IcchatA hoya temaNe evA samartha niSpakSapAtI saMta-susAdhu jananI hitazikSA haiye dharI, tenuM manana karI, svaAcAravicAramAM banate sudhAro karavA medAne paDavuM e ja AtmAne ekAMta hitakArI mArga che ane e ja upAdeya che. ra7. Atmahita ciMtA suviveka-jethI AtmAnuM hita. kalyANa thaI zake evuM aMtaramAM sadA ya ciMtavana lakSya) banyuM rahe teja suviveka eTale kharo viveka che. bAkIne viveka te kevaLa kRtrima ya nakAme che. AtmA e zI vastu che? tenuM svarUpa zuM che? tenI keTalI zakti che? te kema TaMkAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA : : 22 : : gayela che? te zI rIte pragaTa thaI zake ? temAM aMtarAyabhUta keNuM che? te aMtarAya kema dUra thaI zake? tenAM kyAM kyAM sAdhana che? te te sAdhanane kevI rIte upayoga karave joIe? A manuSyabhava keTale amUlya che? tene eLe kema gamAvI devAmAM Ave che e vigere AtmA saMbaMdhI citavana sAthe have kaI savizeSa jAgRta thaI rahevuM bahu jarUranuM che. jemane AtmAne anubhava jAge che evA saMta jananI sevAbhakti bahumAna karavA have ujamALa thavAnI jarUra che. svahita kAryamAM gaphalata karavAthI jIvane atyAra sudhI bahu khamavuM paDayuM che ane AgaLa khamavuM paDaze, mATe have vadhAre vakhata svahita sAdhananI upekSA nahIM karatAM jema bane tema jaladI khaMtathI ane premathI sasaMgati sevIne svahita sAdhI levA pUratuM lakSya rAkhavuM. temAM gaphalata karavI e sonerI taka gumAvavA jevuM kAma che, kemake svahita sAdhavA aMtara lakSyarUpa suviveka jAga jIvane bahu bahu duSkara che. 28. tAsa vimukha jaDatA aviveka-ukta prakAranuM Atmalakya tyajI kevaLa jaDa evI paugalika vastumAM ja prIti dharavI, temAM nimagna thaI rahevuM, ethI uparAMta bIjuM kaMI kartavya avaziSTa (bAkI) nathI; khAnapAna ezaArAma karavA e ja A duniyAmAM sAra vastu che ane e ja prApta karavA aheniza udyama kartavya che-AvA ekAMta ajJAnagabhita kuvicAra te ja aviveka che. evA avivekathI ja mithyA vAsanA vRdhdhi pAme che, ane ethI ja jIva saMsAracakramAM bhramaNa kare che, janma, jarA, mRtyu, Adhi, vyAdhi, upAdhi ane sAgaviyogajanya anaMta duHkha dAvAnaLamAM pacAyA ja kare che, ane tema chatAM mehamadirAnA prabaLa vegavikArathI te pitAne sukhI lekhe che athavA evA ja kalpita kSaNika sukhanI AzA rAkhyA kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA : : 3 AvA ayAgya jIvanuM kalyANa zI rIte thAya ? 29 thI 57 sudhInA ra9 praznonA uttara parabhava sAdhaka catura kahAve, mUrakha je te baMdha maDhAve; tyAgI acaLa rAja pada pAve, je lAlI te raMka kahAve. uttama guNurAgI guNavaMta, je nara lahata bhavAdadhi aMta; jogI jasa mamatA nahi rati, mana iMdri jIte te ti. samatA rasa sAgara sA sata, tajata mAna te purUSa mahata; zUravIra je kapa vAre, avivekI nara pazu samAna, mAnava jasa ghaTa Atama jJAna; divya daSTi dhArI jinadeva, karatAM tAsa iMdrAdika seva. 9. kAyara kAmaANA zire dhAre. 11. 10. ' 12. brAhmaNa te je brahma pichANe, kSatrIkaripu vaza ANe; vaizya hANi vRddhi je lakhe, zudra bhakSa abhakSa je lakhe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 13. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 24 :: athira rUpa jANe saMsAra, thira eka jina dharma hitakAra; idri sukha chillara jala jANe zramaNa atiMdri agAdha vakhANe. 14 icchAdhana tapa mane hAra, japa uttama jagameM navakAra saMjama Atama thiratA bhAva, bhavasAyara taravAke nAva. ' 15. chatI zakti gopave te cera, zivasAdhaka te sAdha kizora ati dudha manakI gati joya, adhika kSaTa nArImeM heya. 16. 29 parabhava sAdhaka catura kahAve - bALakane stanapAnanI sahaja vAsanA parabhavanI siddhi karI Ape che te ane tenA jevA aneka purAvAthI parabhavanI pratIti karIne A kSaNika deha tajyA bAda je parabhavamAM potAne amuka prayANa karavAnuM che tene mATe prathamathI zubha sAdhana karI rAkhavA kaTIbadhdha rahe tene ja khare catura samaja, kemake te potAnI caturAIne sadupayega pitAnuM hita sAdhavAmAM kare che. vaLI keTalAka mugdhajane lekaraMjana karavA mATe ja svacaturAI batAve che paraMtu te tene sadupayoga nathI paNa durupayeAga che. 30. jharakha je te baMdha baDhAve-mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega, dupraNidhAna ke rAgadveSAdika deze je vaDe jIva vividha karmabaMdhana karI saMsAracakamAM bhamyA ja kare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 25 :: praznottararatnamALA che te AtmaguNanA virodhI doSane sevanAra ane AtmaguNane haNanAra AtmadrohI mUrNa che. "buddhi pAmIne tattvane vicAra karavuM joIe e mahAvAkyane avagaNuM buddhine avaLe upayoga karanAra durbuddhi vivekahIne mUrkha ja gaNAya, labha evA mAnavadehane pAmIne vItarAgapraNata vatanayama pALavA e mahAvAkyanI upekSA karI tuccha ane kSaNika evAM viSayasukhamAM ja magna thaI javuM te meTI mUrkhAI che. lakSmI pAmIne pAtradAnavaDe tene hA levo e mahAvAkayane marma bhUlI jaI pAmelI lakSmI kevaLa ezaArAmamAM ja uDAvI devI athavA kRpaNutA doSathI tenA upara peTI mamatAbuddhi rAkhIne tene kaMI paNa sadupayoga na kare e paNa mUkhAI nahiM te bIjuM zuM ? ane jihuvA pAmIne parane prIti upaje evuM priya ane pathya vacana bolavuM e mahAvAkyane lepI jema Ave tema jIbhanI lavarI karavI e unmattatA nahIM te bIjuM zuM? A upara jaNAvelAM mahAvAkyamAM ja bahudhA badhe sAra samAyela che. je tene sAra samajIne te mujaba vartana kare che tene saMsAracakramAM vadhAre vakhata rajhaLavuM paDatuM nathI. tanarahasya samajIne tattvazraddhA nizcala rAkhI che. tattvaramaNatA Adare che, eTale ke jaDa cetanane sArI rIte samajI laI svacetana dravyamAM rahelI anaMta agAdha zakti-sAmarthanI daDha pratIti karI je pitAnA AtmAmAM ja sattAgata rahelI anaMta apAra zaktine pragaTa karavAnI pavitra buddhithI ja vIta. rAga vacanAnusAra pravRtti kare che te bhAgyazALI bhavya janane bahu bhavabhramaNa karavuM paDatuM ja nathI. paNa upara jaNAvyuM tethI avaLI rIte ApamativaDe jaza-kIrtinI IcchAthI ke - gatAnuShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: ra6 :: gatiktAthI ke bIjA keI jAtanA badalAnI IcchAthI dAnAdika dharmakriyA kare che te mUkha Atmahita sAdhI zakatuM nathI, mATe mekSAthI janee je kaMI dharma anuSThAna karavuM te kevaLa AtmakalyANa karavA mATe ja karavuM. kemake evA pavitra AtmalakSyathI AtmA nirmaLa thAya che ane viparIta lakSyathI AtmA malina thAya che, ema samajI vivekabudhdhivaDe vicArI svahita AdaravuM. 31. tyAgI acaLa rAjapada pA-saddavivekavaDe tattAtattvane nizcaya karI je satpuruSa tajavA egya tajI de che ane AdaravA gya AdarI le che, te aMte avicaLa evI mekSapadavIne pAme che. je kAraNe sevavAthI jIvane nAhaka bhavabhramaNa karI anaMta duHkha sahevAM paDe che te badhAM kAraNe tajavA egya che, ane je kAraNe sevIne jIva sarva karmabaMdhanathI mukta thaI aMte paramapadane pAme che te sevya che. matalaba ke sarva pApasthAnake samajIne pariharavA egya che, ane vItarAga sarvajJakathita sarva guNasthAnaka anukame sevavA gya che, ema viyukta tyAga-vairAgyane sevanAra anukrame akSaya sukhane bhegI thaI zake che. potapotAnA adhikAra mujaba dharmasAdhanA karI anukame UMcI pAyarI upara caDhanAra sukhe svaunnati sAdhI akSaya abAdhita sukhane pAmI zake che. 32. je lobhI te raMke kahAve-game teTalI bhegasAmagrI prApta thayAM chatAM je lebhAM thaI adhikAdhikanI tRSNA. karyA kare che te ja kharekhara dIna-duHkhI che, ane prApta sAmagrI mAM saMtuSTa rahI je prasannatAthI parabhavane mATe sata sAdhana sevavA ujamALa rahe che te ja kharekhara sukhI che. "na tRSAcAra kaviH tevA umaM " e be mahAvAkaye uparanI vAtane pUrepUro Teko Ape che, ema samajI zANuM janee saMtoSavRtti dhAravI ucita che. . . , ' , ' , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 7 :: praznottaratnamALA 33. uttama guNurAgI guNavaMta, je nara lahata bhavAdaSi aMta--je pAte saddaguNI chatAM khIjA sadguNIne rAgI hAya che tevA puruSa jaladI saMsArane aMta pAmI zake che, je peAte guNI hAi khIjAnA sadguNAne sahuna karI zakatA nathI ane tethI temanA upara akRtrima prema dharavAne badale dveSa, irSA ke matsara dhAraNa kare che te pAte svaguNuthI vyuta ( bhraSTa ) thaIne bhava aTavImAM ja bhaTake che, matalaba ke dveSa doSathI game tevA guNa viSNuse che ane uttama guNAnurAgathI guNahIna paNa unnatine pAme che, zrImadda yazeAvijayajI upAdhyAye 18 pApasthAnakanI sajjhAya paikI dveSanI sajhAyamAM dveSadoSathI thatI mahAhAni ane guNAnurAgathI thatA ekAnta AtmalAbha sArI rIte samajAvela che; tethI te saMbaMdhI vizeSa manana karI kRSNa vAsudevanI peThe sadguNagrAhI thavAnA khapa karavA ucita che. 34. jogI jasa mamatA nahi rati--jene racamAtra paNa pAgalika vastumAM mamatA vatI nathI te ja kharA jogI kahevAya che. uttama prakAranA cAgabaLathI jemaNe mamatA gALI nAkhI che te ja meAkSanA adhikArI thai zake che. mamatA mUrchA e ja kharekhara parigraha rUpa che ane parigrahavaDe unmatta banelA khApaDA jIvAnI kevaLa durdazA ja thAya che, temAM paNa je sAdhuveSa dhArIne parigrahane dhAre che temanI te satra mahA viTaMkhanA thAya che, kemake te sAdhunA veSe jagatane Thage che eTale dharmaga anI jagatane dhUte che ane sarvajJa bhagavAnanI pavitra AjJAnA bhaMga kare che. sarvajJa bhagavAne sAdhune dravyabhAvathI nigraMthapaNuM dhAravA pharamAvelu che. dravyathI suvarNa vigere ane bhAvathI mUrchA pariharavA prabhue pharamAveluM che, te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 28 :: mujaba pratijJA karyA chatAM punaH pratijJAbhraSTa thaI mamatA dhAravI atyaMta anucita che. kahyuM che ke "mamatA thira sukha zAkinI, nira mamatA anukULa; mamatA ziva pratikULa hai, niramamatA anukULa." 35. mana IdrI jIte te jati-manane ane iMdrivargane vaza karI vItarAga paramAtmAe pharamAvelI daza zikSAne sArI rIte samajIne je ArAdhe che te ja kharA yati che, ane ethI UlaTA cAlI eTale manane ane Idriyone mokaLAM mUkI je kevaLa svacchedapaNe AjJA virudhdha vate che te teM kevaLa thatinAmane kalaMka lagADanAra che, ema cekakkasa jANavuM. je uttama prakAranI daza zikSA sarvajJa bhagavAne AtmAnA ekAMta hitane mATe pharamAvelI che te A pramANe che - 1 kSamAguNa dhArI sahanazIla thavuM, 2 mRdutA-kamaLatA AdarI saguNI pratye namratA dhAravI, 3 trAjutA eTale saraLatA AdarI niSkapaTavRtti sevavI, 4 lebha tajIne saMtoSavRtti sevavI, 5 yathAzakti bAhya atyaMtara tapavaDe Atmavizudhdhi karavI, 6 saMyama guNavaDe Atmanigraha kara ane sarva jatu ne AtmA samAna lekhI keInA prati pratikULa AcaraNa na ja karavuM, kapriya ane pathya eTale hitakArI evuM ja satya vacana bolavuM, 8 anyAyAcaraNa tajIne pramANikapaNe eTale zuddha aMtaHkaraNathI vyavahAra seva, mamatAdika parigrahane anartharUpa samajI-nirdhArI nirmamatvapaNuM-niHspRhapaNuM sevavuM. 10 mana, vacana ane kAyAnI pavitratA jALavI rAkhIne game tevA viSayabhegathI virakta rahevuM. ukata daza mahAzikSAne yathArtha rIte anusaranArA yatie jagatane mahAAzIrvAdarUpa che, ane te parama pavitra mArgane ullaMdhI kevaLa ApamatithI svachaMdapaNe pharanAra yatie te jagatane kevaLa zAparUpa ja che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 :: praznottararatnamALA 36. samatA rasa sAyar sA sata--rAga, dveSa ane meAhajanya mamatAdika vikArone tajI je sadA samatA rasamAM jhIlyA kare che te ja kharekhara saMtapuruSa che. evA samatAvrata sAdhue kharekhara vizvavadya che duniyAmAM evI koi vastu nathI ke jenI temane upamA ApI zakAya. tethI tevA samatAsevI saMta sAdhujanA upamAtIta kahevAya che. jJAnasAramAM kahyuM che ke " jemanA samatArasa : svayaMbhUramaNa samudranI sAthe spardhA kare che ane niratara vRdhdhi pAmatA jAya che evA munIzvarAne jenI sAthe sarakhAvI zakAya evI kai upamA A carAcara jagatamAM jaNAtI ja nathI. '" tema chatAM caMdra, sUrya, sAyara, bhAraDa pramukhanI je upamA ApavAmAM Ave che te ekadezIya samajavI. 37. tajata mAna te puruSa mahata--je mAna mAnavIomAM sAmAnya niyama mujaqha jovAmAM Ave che, ane jenA ceAge jIvAne mahudhA jokhamamAM utaravu paDe che, temaja jethI pariNAme narakAdika durgatimAM paNa javu paDe che. te duHkhadAyI mAna-abhimAnane taje te mhoTA mahuta puruSa che. abhimAna tajavAnA upAya namratA ja che. jyAMsudhI ApaNe pUrNatA pAmyA nathI, tyAMsudhI abhimAna kema karI zakAya ? temaja pUrNatAne pAmelAne abhimAna karavAnI zI jarUra hoya ? matalakha ke pUne ke apUrNa ne abhimAna karavAnA avakAza ja rahetA nathI. temAM paNa je tattvathI pUrNatA pAmelA che te teA kadApi paNa abhimAna karatA ja nathI, eTaluM ja nahiM paNa abhimAna tajIne namratA guNane sevavAthI ja pUrNatA pamAya che, ane je apUrNa chatAM abhimAna--mithyA abhimAna seve che te pUrNatA pAmI zakatA nathI, eTaluM ja nahIM paNa hoya te paNa hArIne pAyamAla thai jAya che; mATe sahuthI zreSTha mArga e che ke jema jema guNanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 30 :: vRddhi thatI jAya tema tema mamratAnI vRddhi thavI joIe--jema jema namratA adhika tema tema guNavRddhimAM gati zIdhra ane jema jema temAM khAmI tema tema guNavRSyimAM paNa khAmI samajavI. "laghutA tyAM prabhutA" ane "prabhutAthI prabhu dUra" e niyama che. tethI ja rAvaNa ane duryodhana jevAnA paNa behAla thayA, ane rAmacaMdra tathA pAMDene abhyadaya thaye.. ! - 38. zUravIra je kaMdrapa vAre-je kAmavikArane nivAre ane viSayavAsanAne nirmULa kare te ja kharekhara zUravIra eTale bahAdura che, ane je kAmavikArane vaza thaI svaparahitathI cUke che te Darapoka yA kAyara che. lAkha mANasanI sAme rahI raNamAM cudhdha karanAra kaIka subhaTa hoya che, paNa eka abaLA-strInA netrakaTAkSane te sahI zakatA nathI, strInI pAse kevaLa kAyara banI jAya che. vaLI kAmavikArane vaza thayela aMdhanA je aMdha banI jAya che tethI te maryAdA mUkI jyAM tyAM bhaTake che ane aneka sthaLe mAra tathA apamAna pAme che. vaLI prAMte malina vAsanAthI marIne nIca gatimAM utpanna thAya che, mATe dareka strIpu. -ruSe kAmavikArane vaza karI svamaryAdA sAcavavA sAvadhAna rahevuM joIe. kAmavikArane vaza karanAra strIpuruSanuM ja zIlaratna dIpI nIkaLe che. zILaratna e ja manuSyajAtanuM kharuM bhUSaNa che. saMtoSI strI purUSoja zIlaratnane AdarI zake che. pUrve evAM aneka strIpuruSa rane hatAM. ke jemanAM pavitra nAma adyApi paryata prabhAtamAM gavAya che. tevA pavitra strI puruSonuM anukaraNa karI mana, vacana, kAyAnI zuddhithI zIlaratna sAcavavA ane anukrame viSayavAsanAne nirmULa karavA AtmAthI sajajanee yatna kara joIe. 39. kAyara kAma ANuM zira dhAre-viSayavikArane. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 22 :: praznotaratnamALo uuuuuuuuuuuuuuu vaza thaI vivekaratna gumAvI nAMkhI je svamayadAthI cuke che te ja kAyaranuM lakSaNa che. AvA kAyara mANase savAranuM jIvana bagADe che. kAmAMdha banI pote ja maryAdA mUkI bIjAne paNa unmArge dere che ane ema karIne ubhayane adhapAta karAve che. kAmAMdha banelI mAtA pitAnA patine ke putrane gaNatI nathI. pitAno kalpita svArtha sAdhavAne temanA kiMmatI prANane paNa harI le che, ane game tevA nIca nAdAnanI sAthe paNa gamana kare che. temaja kAmAMdha banele putra pitAnI kuLamaryAdAne mUkI mAtA, bhaginI ke putrInI sAthe paNa gamana karatAM DaratA nathI tene kAyara eTalA mATe kahIe chIe ke te mUrkha pitAnA prabaLa doSanA kAraNathI pitAne bhaviSyamAM thanArI ApadAthI bacavAne kaMI paNa puruSArtha pheravata nathI. tevA kAmAMdha strIpurUSane prabaLa kAmavikArathI A lekamAM paNa aneka prakAranA anartha saMbhave che, ane bhavAMtaramAM narakAdikanAM mahA trAsadAyaka duHkhanI paraMparA temane bahu prakAre veThavI paDe che. tema chatAM manuSyajanmamAM svaparahita sAdhI levAnI sonerI taka gumAvelI pAchI maLI zaktI nathI. kadAca ghaNe kALe ghaNA kaTe manuSyajanma maLe te paNa sAMDhanI jema svacchedapaNe sevelA viSayabhegathI puSTa thayelI viSayavAsanA jAgRta thatAMja jene teja jIva viSayavamaLamAM paDI jAya che, mATe jema bane tema samaju zANuM mANasoe uttama sAdhana vaDe viSayapAsathI chaTI nivikArIpaNuM prApta karavA prabaLa puruSArtha pheravavA puratA prayatna karI joIe. 40. avivekI nara pazu samAna-jenAmAM viveka jAgyo nathI temaja je vivekaratna pedA karavA pUrate prayatna karatA nathI te manuSya chatAM pazu jevo ja gaNAya che. kemake AhAra, bhaya, mithuna ane parigraha rUpa saMjJA catuSTaya te ubhayane samAna ja che. kRtyAkRtya, hitAhita, bhasyAbhasma, pethApeya ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com janmamAM para kadAca ghaNe paNa sevelA vana paNe kALe paNa gumAvelI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 3ra :: guNadoSa yathArtha samajI zakAya evo viveka ghaTamAM pragaTa thAya te ja manuSyajanmanI saphaLatA che. pazumAM prAyaH evuM vijJAna heI zakatuM nathI, tyAre manuSya dhAre te budhdhibaLathI tattvatatvane vicAra karI, nizcaya karI atatvane tajI tattvane grahaNa karI zake che. je budhdhibaLa pAmyA chatAM tene upara kahyA mujaba upaga nahi karatAM nAnA prakAranI viSayavAsanAne poSavA mATe ja tene avaLe upayoga karavAmAM Ave,temaja durlabha mAnavadeha, lakSmI ane vANune paNa tevo ja mATe upayoga karavAmAM Ave te te pAmelI zubha sAmagrIne hArI jAya che, ane tevI zubha sAmagrI anya janmamAM paNa evo udyama nahi karavAthI pharI meLavavI muzkela ja che. mATe uttama strI purUSee meha, ajJAna, avivekane tajI jema bane tema zIdhra satsaMga meLavI nirmaLa jJAna ane viveka prApta karavA acuka prayatna sevana, karavAthI A mAnava bhava saphaLa thaI zake ! 41. mAnava jasa ghaTa AtamajJAna-jenA hRdayamAM viveka jAgRta che te ja kharA mAnava che. kemake temane ja janma saphaLa che. AtmajJAnavaDe svaparane, jaDa caitanyane tyAjyatyA jyane, kRtyAkRtna, hitAhitane, bhakSyAbhaDhyane, piyApeyane temaja guNadeSane nizcaya thaI zake che. evI rIte tattva nizcaya thavAthI nazaMkapaNe sva5ra hita sAdhI zakAya che, ane temAMthI calAyamAna nahi thatAM sukhe sANa siddhi meLavI zakAya che. AthI samajI zakAze ke Atmahita sAdhavA mATe AtmajJAna keTaluM badhuM upayogI che. AtmAmAM je anaMtI zakti sattAgata rahelI che tenI pUrepUrI zradhdhA karAvanAra AtmajJAna ja che, ane evI daDha AtmazraddhA thatAMja sattAgata rahelI AtmAnI anaMtI zakitane vyakata (pragaTa ) karavAne niHzaMkapaNe sAdhanakama sevI zakAya che, eTale anukrame AtmaramaNutA cage avicaLa evuM melasukha meLavI zakAya che.. ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 33 :: praznottararatnamALa 42. divyadaSTidhArI jina deva, karatA tAsa IMdrAdika seva--jemaNe rAga dveSa ane mahAdika doSane dUra karyA che ane parama zAMtadazAne jemane sAkSAt anubhava thaye che eTale jemane parama divya daSTi pragaTa thaI che ane tethI ja IdrAdika de jemanI sevA karavA ujamALa rahe che evA jina arihaMta tIrthakara bhagavAna ja kharA deva che, eTale te ja devAdhideva che evo nizcaya thAya che, ema svabuddhithI tasvanizcaya karI kalyANAthI janee ukta jinezvara bhagavAnane ja AtmAnI saMpUrNa vibhUtine sAkSAtkAra karavAne mATe daDhapaNe (nizcalapaNe ) avalaMbavA gya che. jemane saMpUrNa svarUpa sAkSAtkAra thayela che evA jinezvara bhagavAnane ananya bhAve avalaMbanAra paNa AtmasAkSAtkAra anubhavI zake emAM kaMI Azcarya jevuM nathI ja. 43. brAhmaNa te je brahma pIchANe-brahma je paramAtmA tenuM svarUpa sArI rIte samaje te brAhmaNa athavA brahma je jJAna-ti, temAM ja snAna kare, jJAnamAM nimagna rahe, ajJAnAcaraNa na kare te brAhmaNa athavA brahma te brahmacaryazIla, saMteSAdika saddaguNe, temanuM sadA sevana kare te brAhmaNa. upara kahelA zabda paramArtha uparathI spaSTa thAya che ke samyagU jJAna ane sabhya AcaraNa e ubhayane sAthe sevavAthI ja brAhmaNa thavAya che. jemAM samyaga jJAna paNa nathI ane sabhya AcaraNa paNa nathI te khare brAhmaNa nathI. AvA uttama AzayathI anyatra kahyuM che ke "sarva jAtimAM brAhmaNe paNa che, tema sarva jAtimAM caMDALa paNa che. eTale ke brAhmaNa jAtimAM paNa caMDALe che, ane caMDALomAM paNa brAhmaNa che, e mahAvacana uparanI vAtane pUrato Teke Ape che. matalaba ke nirmaLa bodha ane nirmaLanidaMbha AcaraNavaDe ja kharA brAhamaNa hoI zake che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 34 :: 44. kSatrI karma-ripu vaza ANe-rAgadveSa ane mahadika karmazatruone nigraha karI temane svavaza kare te ja khare kSatrI samaja. kSatrIkuLamAM pedA thavA mAtrathI kaMI kAryasiddhi nathI. kharuM kSatriyapANuM karmazatruone vaza karavAmAM ja samAyeluM che, ema uparanA vacanathI spaSTa thAya che, bAkI je kSatrI nAmadhArI rAga, dveSa ane mehAdika karmazatruone vaza karavAne badale UlaTA temane vaza paDI dIna, anAtha ane niraparAdhI evA jAnavane zekhanI khAtara athavA jIbhanI lelupatAthI zikAramAM haNe che ke haNAve che te potAnA kSatriInAmane kevaLa kalaMkita kare che. kharA kSatrIpuruSaratnamAM te uttama prakAranI kSamA, mRdutA, saraLatA satya, saMtoSa ane saMyamAdika uttama prakAranA sadaguNe hevA joIe. zudhdha zIla-alaMkArane dhAraNa karI, paradArAsadarapaNuM uttama nIti ane nyAyanI dhurAdhArIne anIti ke anyAyane dezanikAla devApaNuM ane vivekaratna jAgrata karIne mAMsa madirAdika duSTa vyasanane mULathI ukheDI nAMkhavAnuM vigere vigere saddaguNe paNa avazya AdaravA joIe. je je jane game te jAtimAM ukta saddaguNenuM sevana kare te te sajajane te te jAtimAM uttama prakAranA daSTAMtarUpa thaIne aneka dIna-anAtha janene udhdhAra karavA zaktivAna thAya, tema ja zIva svadezane udhdhAra karavAmAM paNa prabaLa sahAyabhUta thaI zake ! 45. veza hANi vRddhi je lakhe-je lAbha teTane vicAra karIne jemAM acUka lAbha samAyeluM hoya te kArya ja kare ane jethI acUka taTe saMbhava hoya te kArya naja kare eja khare vaizya samaja. game te adrazya kAraNathI jema brAhmaNa ane kSatriyamAM sthitine viparyaya thayele jaNAya che eTale jevI temanI paramArthI sthiti hevI ghaTe tethI bahudhA viparIta ja dekhAya che, tema vaimAM paNa dekhAya che. jaDa ghAlIne beThelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 35 :: praznottararatnamALA khATA vahemA, khATA rIta-rivAjo, khATA uDAu kharco, mithyA ADaMbara, ane temAM japAta, potAnI jAtanI khaDAi samajavA uparAMta dezanI durdazA yA vinAza karanAra mahAaniSTa irSA adekhAi, dveSa ane matsara Adi durguNA bahu majabuta thai svaparane vinAza karavA taiyAra thayelA che. tevA jIvaleNu doSAne dUra karavA ane temane jaDamULathI ukheDI nAkhavA zuM have vadhAre vakhata vilaMba karavAnI jarUra che? have te avazya kuMbhakaraNanI nidrAmAMthI jAgavu ja jarUranu che. anyathA khar3eja khedakAraka pAyamAlI dinapratidina vadhatI ja sabhave che. jAmatA ne bhaya nathI. e mahAvAkaya vaizyavage have kSaNe kSaNe sabhArI rAkhavAnI jarUra che. ' gai seA te gai' have rahI tenI saMbhALa levAnI che temAM jeTalI upekSA eTalI ja gaMbhIra hAni samajI levAnI che. samajIne vadhAre zuM kahevuM ? : 46. zudra bhakSa abhakSa je lakhe--jene bhaThyAlakSyane kaMi paNa niyama ja nathI, je parajIvAnA kiMmatI prANanA vinAza karI-karAvIne rAkSaseAnI jema mAMsabhakSaNa kare che, surApAna kare che, mRgayAnI ramatamAM saMkhyAbaMdha jIvAne sahAra kare, karAve che ane evAM ja anarthakAraka kAryomAM kSaNika kalpita sukhasvArtha khAtara thatI pArAvAra jIvahiMsAnI lagAre darakAra karatA nathItevA nIca nAdAna janAne jJAnI puruSo zudra janAnI keATImAM ja lekhe che. uttama puruSo te svapramAM paNa parajIvane pIDA karavA icche nahi, zANA sajjana puruSa te sahunA prANa peAtAnA prANa samAna ke tethI paNa adhika lekhIne peAtAnA prANathI paNa paraprANanI adhika rakSA kare che; ane tethI ja teo mithyA meAjazekhane vaza nahi paDatAM jema svaparanuM adhika zreya sadhAya tema dinarAta yatna karyA kare che. sajjana puruSo kadApi paNa nIti--nyAya-pramANikatAnA mArga mUkIne anIti-anyAya-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 36 :: apramANikatAne AdaratA ja nathI ane temAM ja temanI uttamatA samAyelI che tyAre zuddha jane pitAnA kalpita tuccha svArtha khAtara paranA prANa letA paNa DaratA nathI. evA anArya AcaraNa karanAra zudra jane pitAne A bhava ane parabhava bagADe che ane duniyAne zrAparUpa thaI aneka ajJAnI janene unmArge caDhAvI duHkhabhAgI kare che. 49. athara rUpa jANe saMsAra- saMsAra, saMsAranI mAyA, saMsAranuM sukha mAtra athira-azAzvata che, kSaNamAM eka gatimAM te kSaNamAM bIjI gatimAM karmavaza jIva bhaTakyAja kare che. nAghelA sAMDhanI jema jIvane karma jyAM kheMcI jAya tyAM javuM ja paDe, temAM tenuM kaMI cAle nahi. eTale ke karmavaza jene saMsAramAM aniyata vAsa che, temAM paNa jevI mati tevI gati e zAstravacanane anusAre sArI matithI zubha karaNI karanAranI zubha gati-deva manuSya rUpa thAya che ane kUDI matithI azubha karaNa karanAranI mAThI gatinaraka tiryaMcarUpa thAya che. paNa jyAM sudhI tenA mULa rUpa rAga dveSa mahAdika samULagI kSaya pAmyA nathI tyAMsudhI saMsAraparibhramaNa karavuM ja paDe che, ane tyAMsudhI vikArane vaza thaI saMsAranI mAyAmAM muMjhAya ane pariNAme ati duHkhadAyI evA kalpita kSaNika sukhamAM sukhabudhdhi rAkhI madhubiMdunA daSTAMte temAM muMjhAI mare! AvI rIte mehavaza viSayavAsanAnA jerathI eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM ane bIjAmAMthI trIjA bhavamAM ema bhavaparaMparA karI pitAnI ja gaMbhIra bhUlathI bhavacakamAM bhamyA ja kare che. 48. thira eka jina dharma hitakAra-A asthira saMsAramAM je kaMI paNa sthira, sAra ane hitakara vastu prApta -thaI zakatI hoya te te jinezvara bhagavAne bhAkhela dharma ja che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 37:: praznottararatnamALA matalaba ke dareka AtmadravyamAM jAtivata ratnanI jyeAtinI jema sattAgata vyApI rahelA zu sanAtana jJAna-darzanacAstriAdika dharma sadA sthira, sArarUpa ane ekAMta hitakara che; temaja ukta Atmadharmane vyakta-pragaTa karavA mATe sarvajJa paramAtmAe nimita karelA sAdhana paNa pravAhurUpe sadA vidyamAna varte che. nirmaLa sphaTika ratnanI jema AtmAnA mULa sattAgata svabhAva niSkaSAya eTale krodhAdika kaSAyavarjita che, paNu jema upAdhi ( upara maDhelAM rAtAM kALAM phUla ) saMbaMdhathI Tika paNa rAtu kALuM mAlama paDe che, tema AtmA paNu puNya pApanA cegathI rAgadveSarUpa piraNAmane pAme che, eTale sakaSAyI jaNAyache. jema sphaTika ratna upara mUkela phUlarUpa upAdhisabaMdha dUra karavAthI sphaTika ratna jevuM ne tevuM ujajavaLa pratIta thAya che,tema AtmAnI sAthe lAgelAM puNya pApathI thayela rAgadveSa rUpa pariNAmane dUra karavAthI AtmA nirmaLa-nirAvaraNa niSkaSAya--nivikalpa banI rahe che, tyAre taraga vinAnA ratnAgaramAM ratnanI rAzinI jema anaMta jJAna, darzana ane cAritrAdika saddaguNAne samUha AtmAnA sapUrNa pradezamAM jhaLakI rahelA vyakta-pragaTa thAya che. AtmapradezamAM sadA sattAgata vyApI rahelA sadguNasamudAyane je rAgadveSAdika dharma AvaraNa pragaTa thavA detA nathI te rAgadveSAddikane samULagA dUra karavA sadA sAvadhAnapaNe sarvajJadezita sattAdhanene sevavA saghama karavA e ja AtmArthI sajjanAnu mukhya kartavya che, ane e ja jinezvara paramAtmAe prarUpelI zuddha sanAtana zailI che. 49, iMdrisukha chillara jaLa jANA-jema eka mahAsAgara athavA agAdha jaLavALA sarovara pAse chillara jaLavALuM Aethiyu kaIM hiMsAkhamAM nathI, tema zuSya niSkaSAya AmAnA atIndriya svAbhAvika sukha pAse iMdriyajanya viSaya sukha phkta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA kaH 38 :: khAciyA jevuM alpa ane tuccha che ema jANavuM. AtmAnuM zuddha svAbhAvika sukha nirupAdhi-upAdhivarjita che tyAre Idriyajanya sukha saMpAdhika eTale upAdhiyukata che. AtmAnuM sahaja sukha nirvikalparUpa che, ane indriyasukha savikalparUpa che. AtmAnuM sukha sthira-cirasthAyI che ane indriyasukha asthirakSaNika che. AtmAnuM sukha saMpUrNa che, ane Idriyasukha apUrNa che. AtmAnuM sukha akRtrima che ane iMdriyasukha kRtrima-kalpita che. AtmAnuM sukha ekarUpa che ane iMdriyasukha nAnA rUpa che, temaja Atmasukha zAzvata che, ane indriyasukha chehavALuM che. ukata ubhaya jAtanA sukhamAM A pragaTa paTAMtara samajIne AtmAthI sajajanee AtmAnuM sahaja zudhdha akhaMDa akSaya nirvikalpa nirupAdhika akRtrima ekAMta ajarAmara evuM zAzvata sukha saMprApta karavA mATe ja aheniza udyama karavo ghaTe che. Idriyasukhane meha tajI manane sthira karavAthI te meLavavuM sulabha che. 50. zramaNa atiki agAdha vakhANa-zramaNa. eTale tapasvI munirAja temanA vaDe anubhavAtuM je sahaja atIndriya Atmika sukha te ja kharekhara agAdha apAra-niHsIma che ane Idriyajanya viSayasukhanA AzI evA avirati jananuM kSaNika ane kalpita sukha te chillara jaLasamAna alpa ane tuccha che ema ubhayane paraspara sarakhAvatAM samajAze. ema samajI ubhayamAM je adhika hitakara pratIta thAya tevA sukhane mATe ja udyama kara ucita che. 51. icchAdhana tapa mahAra-bhinna bhinna viSacomAM aTana karatI Idriyone ane manane damI te te viSayamAM thatA. rAgadveSAdika vikArone nivAravA mATe Atmanigraha kare e ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 39 : praznottararatnamALA kharekhara suMdara manahara tapa che, ane ukta aniSTa vikArane vAravA mATe ja samartha jJAnI puruSoe nAnA prakAranA bAhya ane atyaMtara tapa karavA upadeza Ape che. e ubhaya prakAranA tapanuM svarUpa vistArapUrvaka aneka sthaLe batAveluM che tyAMthI samajI banI zake teTale tene Adara karavA khapa karavo jarUrane che. tapathI vikAra mAtra baLI jAya che, aneka prakAranI labdhio ane sidhdhio saMpaje che temaja paripUrNa karmamaLane kSaya karIne AtmAne ujajavaLa karI akSaya anaMta evA zAzvata mekSasukhane bhokatA banAve che, mATe ja temAM pUrNa prayatna karavo jarUrane che. para. ja5 uttama jagamAM navakAra -jethI uttama keTivALA AtmAnuM saMsmaraNa thAya te japa kahevAya. te japa jagamAM navakAra mahAmaMtra je kaI bIje uttama nathI, kemake navakAra mahAmaMtramAM arihaMtAdika paMca parameSThIne samAveza thAya che, temAM je arihaMta ane siddha bhagavAna anaMtaguNanA Agara che. AcArya mahArAja nirmaLa akhaMDa brahmacaryAdika 36 guNavaDe, upAdhyAya mahArAja uttama prakAranA vineya sahita sazAstranA paThana pAThanAdirUpa 25 guNavaDe ane manuSyalokavatI nigraMtha munisamudAya ahiMsAdika uttama ra7 guNevaDe jagatUtayane pAvana kare che, temaja je anaMta jJAna, darzana ane cAritrAdika dharmavaDe arihaMtAdika vibhUSita che tevA zudhdha Atmadhamane paNa navakAra mahAmaMtramAM saheje samAveza thAya che. AtmasAkSAtkAra karavA prabaLa IcchAvALA bhavyajanoe ukta mahAmaMtra vAraMvAra japavA egya che; ethI AtmAnI zIdhra unnati sAdhI zakAya che. 53. saMjama Atama thiratA bhAva, bhavasAyara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 40 taravAkI nAva--AtmapradezamAM ratnajyeAtinI jema sahaje vyApI rahelA jJAnadarzana-cAritrAdika saddaguNasamudAya, temAM ja akRtrima premabhAve ramaNu karavuM teja saMyama che. jema AvaDe bhavasAgara sukhe tarI zakAya che tema ukta saMyamane sevavAvaDe AtmA sukhe janma, jarA ane maraNu saMmazrI anaMta ane agAdha duHkharUpa jaLathI bharelA A sasArasamu drane pAra pAmI zake che. hi'sA, asatya, adatta, abrahnA ane parigraThuthI nivartI, iMdriyA upara kAbU rAkhI, mana, vacana ane kAyAnA kutsita (mAThA ) vyApArane tajI, ahiMsAdika uttama sAdhanasatatine paramArtha bhAve sevavI, e AtmasthiratArUpa sayamaguNunI ArAdhanA mATe ja che ane tethI ja bhavasamudrane tarI mekSapurImAM pahoMcavu sulabha thAya che; ethI viparIta hi'sA asatyAdika asaMyamane ananyabhAve sevavAthI AtmabhAva atyaMta asthira thaI malInatAne pAme che, ane tethI te araTaghaTikAnA nyAye bhacakramAM bhaTakayAja kare che. ' 54. chatI zakti gAparva te cAra--ukta sayama guNane sevavA mATe ane asa MyamathI nivavA mATe je peAtAnI chatI zaktinA sadupayoga na kare, tenA geraupayAga kare te ja kharekhara cAra samajavA. leAkaprasidhdha cAra anyane adhArAmAM chetarI paradravya sahure che, ane te gupta sthaLe geApave che. paraMtu A AtmaceAra tA peAtAnA ja aMtaHkaraNane chetarI AtmasAdhananI amUlya takathI peAtAne ja vaMcita rAkhIne ajJAnavarDa pete pAtAnuM ja sa`sva gumAvI de che, ane te amUlya taka gumAvI dvIdhAthI puna:mahAparizrame paNa te khATane pUrI pADI zakatA nathI. AnuM nAma AtmavacakatA. 55. zivasAdhaka te sAdhakizAra. pramAda tajI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 41 :: praznottararatnamALA apramattapaNe siMhanI jema zuravIra thaI saMyama AcaravaDe je mokSamArga sAdhe che te ja kharA sAdhunI gaNanAmAM Ave che. bAkI sAdhuveSa dhAraNa karI pavitra saMyamAcaraNa sevavAne badale je asaMyamavaDe veSaviDaMbanA kare che te sAdhunAmane kalaMkita kare che. uttama puruSe je je pratijJA kare che tene prathamathI ja pUratuM vicAra karI jene sukhe nirvAha thaI zake ema hoya tevI ja pratijJA pote ja aMgIkRta kare che, ane te prANAMta sudhI pALe che, temAM kadApi paNa pAchIpAnI karatA nathI, tevI rIte sakaLa mumukSu janee saMyama pALavArUpa je pratijJA pate saMgha samakSa aMgIkRta karI che tene vivakathI jIvanaparyata nirvAha kara, temAM lagAre pramAda na kara e te mahAzayenuM mukhya ktavya che, ane emAM ja svaparanuM hita samAyeluM che. pada. ati durjaya manakI gati joya-jema badhI IdriyamAM jihuvA Idriya jItavI muzkela che, sarva vatemAM jema brahmacarya pALavuM duSkara che, tema cegamAM managa jIta kaThaNa che. mana jItavuM kaThaNa che, e vAta kharI paNa tene jItavAnA zubha upAdhe zAstramAM batAvelA che, tene gurugamya bodha meLavIne manane sthira karavA prayatna karavo jarUrI che. pArAnI jevA capaLa manane mAravA mATe bahu puruSArthanI jarUra che, ane tenuM phaLa paNa kaMI ochA mahatvanuM nathI. kahyuM che ke " mana pArada mUchita bhaye, aMtaraMga guNavaMda, jAge bhAva nirAgatA lagata amRtake biMda." eTale manarUpI pAre nirAgatArUpI amRtane sparza thatAM mUchita thaI jyAre marI jAya che tyAre AtmAnA aMtaraMga guNane samudAya sajIvana thAya che. matalaba ke manane pUre jaya karavAthI ja sakaLa saddaguNe pragaTa prApta thaI zake che. tethIja ati capaLa manane vaza karavAnI AvazyakatA siddha thAya che. vaLI kahyuM che ke manane mAravAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaranamALA :: 42 :: * * Idriye svataH vaza thAya che, ane tema thavAthI karmazatruone kSaya thaI jAya che, mATe manane ja mAravuM jarUranuM che. vaLI mana teNe saghaLuM kahyuM ema AnaMdaghanajI kahe che, AthI. vadhAre zuM joIe? pa7. adhika kapaTa nArameM heya-puruSa karatAM strI jAtimAM svAbhAvika rIte adhika kapaTa hoya che. A eka sAmAnya niyamarUpe vAta che. bAkI te apavArUpe puruSathI paNa nyUna kapaTavALI athavA niSkapaTa pravRttivALI strIo paNa maLI Ave, e vAta susaMbhavita che. kapaTabala strIonAM caritra noMdhavA javA paDe tema nathI, kemake evAM caritravALI strIo ja bahudhA najare paDe che, temaja zAstrathI paNa e vAtane puSTi maLe che. tevI ja puSTi zAstrathI apavAdarUpe thayelI strIo mATe paNuM maLe che, paraMtu ene pragaTa purAvo maLe evI nipaTa AcaraNane sevanArI strIo atyAre bhAgye ja maLI zake che. te pragaTa purA nahi maLavAnuM athavA bahu ja ocho maLavAnuM kAraNa strIone jAtisvabhAva ja jaNAya che. kahyuM che ke asatya bhASaNa, sAhasa kheDavuM, mAyA-kapaTa sevavuM, mUrNapaNuMajJAnAcaraNa, ati lebhatIvra viSayabhogarUpa nirdayatA (viSaya bhegarUpa svArthamAM aMtarAya thatAM svArtha sAdhavA mATe hRdayanI karatA) ane azucitA apavitratA e gaNavela strI jAtimAM svAbhAvika hoya che. ukta bAbatamAM apavAdarUpe prAyaH evI ja uttama satIo ke mahAsatIo hoI zake ke je uttama prakAranI zIlasaMpattithI vibhUSita che, temaja jemaNe svapatimAM ke svagurumAM ja sarvasava ApeluM che. nIca I paradroha vicAre, uMca puruSa paravikathA nivAre; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 43 :: praznotararatnamALA uttama kanaka kIca sama jANe, harakha zoka hadaye navi ANe, 17 ati pracaMDa agni che krodha, durdama mAna mataMgaja jedha; viSavallI mAyA jagamAMhI, lAbha same sAyara kaI nahi. nIca saMgathI DarIe bhAI, maLIe sadA saMtakuM jAI; sAdhusara guNavRddhi thAya, nArIkI saMgate pata jAya. 19capaLA jema caMcaLa nara Aya, khirata pAna jaba lAge vAya; chillara aMjaLa jaLa jema chIe, UNuvidha jANa mamata kahA kIje. capaLA tima caMcaLa dhanadhAma. acaLa eka jagameM prabhunAma; dhama eka tribhuvanameM sAra, tana dhana vana sakaLa asAra. 21 narakadvAra nArI nita jANe, tethI rAga hiye navi ANe aMtara lakSa rahita te adha, jAnata nahi mokSa aru baMdha. rara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA : : 44 :: je navi suNata siddhAMta vakhANa, badhira puruSa jagame te jANa; avasara UMcita belI navi jANe, tAku jJAnI mUka vakhANe sakaLa jagata jananI he dayA, karata sahu prANIkI mayA; pAlana karata pitA te kahIe, teno dharma citta saddahiye. 24 58. nIca sAi paradroha vicAre-parajIvanuM aniSTa kema thAya, sAme kema behAla thAya, sAme kema sukhathI bhraSTa thAya, sAmAnI upara kema ApadA AvI paDe, evA prakAranI vicArajALa gUMthI kevaLa duryAnamAM ja pitAne kALa nirgamana kare, sUtAM uThatAM, jatAM AvatAM kevaLa evuM ja khoTuM ciMtavana karyA kare ane sAmAnuM sAkSAt aniSTa karavAnI taka zodhyA kare, taka maLe te karavA cUke nahi, bIjAne paNa evI ja beTI salAha ApI pitAne kalpita svArtha sAdhavA banatuM kare, eka kSaNa paNa zubha vicArane avakAza na Ape te paradrohakArI ja kharekhara nIca pApI samaja. je ke sAmAnA prabaLa puNyAge keI duSTa phAvI zake nahi, thAvata tene vALa paNa vAMke karI zake nahui, te paNa duSTa jana te pitAnI duSTa vRttithI avazya nIcagatigAmI thAya che ja. paradrohakArI dinarAta duSTavRttithI dukhI ja rahe che, tyAre sahunuM bhaluM IcchanArA sajajane sadA mukhamAM ja magna rahe che. zAzvata sukhanA arthI janoe svapnamAM paNa paradroha ciMtava nahi. pa9 UMca puruSa paravikathA nivAre--je vAta evA prakAra namana kara kare ane sAravAra ke nahi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 :: praznottaratnamALa karavAmAM nathI peAtAnuM hita ke nathI paranuM hita tevI nakAmI vakathA uttama puruSA karatA nathI. kuthalI karanAra peAtAnuM ane paranuM bagADe che. prApta thayelI sAmagrIne kai paNu lAbha te peAte laI zakate nathI tema khIjAne paNa levA detA nathI. vikathA sevanAra kAi vakhata niAdikamAM utarIne svaparanI pAyamAlI kare che, tethI je vAtamAM kai mAla jevu' ja nathI, temaja kaMi lAbha paNa nathI tevI vAta karavA karatAM potAthI banI zake tevA kAi sadudhama sevIne svaparanuM hita sAdhavuM e ja oya che. 60. uttama kanaka kIca sama jANe, harakha zAka hRdaye navi ANe- udAradilanA niHspRhI puruSA A duniyAnA dazya padArthomAM mehAi jatA nathI. samyag jJAnaSTithI jaDa caitanyanuM svarUpa oLakhI jema bane tema jaDa vastuthI nyArA rahe che. temane sAnAnA Dhaga leAbhAvI zakatA nathI, kemake niHspRhatAthI te suvarNane kIca samAna lekhe che, tethI ja suvarNa sadeza paravastuonA saMyogathI temane unmAda thatA nathI; temaja tenA viyeAge duHkha-dInatA paNa thatI nathI. iSTAniSTa sace gaviyeAgamAM te tattvadraSTi samAnabhAva rAkhI zake che ane tethI ja te sadA prasanna cittathI sataiSasukhamAM nimagna rahe che. AvA tattvajJAnI puruSane svapnamAM paNa duHkhanA 'spa saMbhavata nathI. temane peAtAnA AtmAmAM akRtrima anahada sukhanA anubhava hoi zake che. AvI uttama vRtti jenA ghaTamAM dinarAta jAgI che tenu aheAbhAgya che, ane tevI uttama vRttithI zIghra bhavanA pAra pAmI zakAya che. 4 ; 61. ati pracaMDa agni hai krAya- dveSa, irSA, asUyA, matsara, paradroha, vaira, zrApa ane hiM'sAdika sarve krAdhanAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: rUpa che. te mahAbhayaMkara agnisamAna che te agninI pere prathama te| jenA manamAM pragaTa thayA hoya tene ja satApe che ane pachI jenA tarapha varALa kADhavAmAM Ave che tenAmAM upazama rasanuM baLa na hoya te tene paNa prajALe che, ane ema anukrame aneka janAne upatApa kare che. bIjo agni jaLanA ceAge zamI jAya che tyAre krodhAgnine zamAvavAne pUratA zama, prathama, upazama, kSamA, zAMti, prazAMti, upazAMti jevA upacAranI ja jarUra rahe che. agnithI dagdha thayelI bhUmimAM vAvelAM khIjanAM adhUrA teA ugI nIkaLe che tyAre krodhAgnithI dagdha thayelI hRdayabhUmimAM premAMkUra pragaTatA ja nathI. Ama aneka rIte vicAratAM krodha atyaMta ahitakara che, tethI te sarvathA varjya che. 62. duma mAna matta'gaja joya--atra mAnane madonmatta hAthInI upamA ApavAmAM AvI che. tevA hAthIne mahAkaSTa mI zakAya che. AvA madonmatta hAthIne raNasaMgrAmamAM AgaLa karI rAkhavAnA rivAja sAMbhaLavAmAM Ave che. te potAnA maDhamAM unmatta thayA chatA nagaranA majabUta dvArane paNa bhAMgI nAMkhe che. 'arhatA ane mamatA' rUpI mAThumadirAthI matta thayela ahaM'kAra paNa tevA ja che. tenA paNa krodhanI peThe jaDatA, mada, abhimAna vigere aneka aniSTa pAyA che. mAnmatta hAthInI peThe te paNa duHkhe damI zakAya che, eTale mithyA abhimAnIne vaza karavA muzkela che. mithyAbhimAnavaDe jIvA nahi karavA ceAgya kaIka agamya kAryo karavAne sahusA medAne paDe che. temAM te ka cita ja phAve che. khAkI te ati unmattapaNe AdarelAM sAhasavALAM kAnAM kaDavAM phaLa temane jIvataparyaMta bhAgavavAM paDe che. rAvaNu ane dAdhana jevAnAM dRSTAMta A khAkhatamAM prasidhya che. tevA duSTa abhimAnathI je vegaLA rahe temane dhanyavAda ghaTe che. abhimAnathI vinaya guNanA lepa thAya che mATe abhimAna tyAjya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 47 praznottararatnamALA che ane vinayaguNa Adeya che. vinayathI vairI paNa vazathai jAya che. 63. viSavelI mAyA jagamAMhi--AkhA jagatamAM phelAyelI kAi paNa viSavelI hAya te te mAyA-chaLavRttirUpa che. jema viSavelInAM mULa, patra, phUla, phaLa ane chAyA save viSarUpa ja che ane tenuM sevana ke Azraya karanArane viSa vyApe che, temaja mAyA AzrI pazu samajavu. taphAvata eTale ja che ke viSavelIthI dravyaprANunA vinAza thAya che, tyAre mAyAthI bhAvaprANanA lepa thAya che. mAyAvI janenI hareka kriyA viSamaya hoya che, ane te pratyeka kriyAthI svaparanA jJAnadarzana cAritrAdika amUlya bhAvaprALunA nAza thAya che. matalaba ke mAyAvInI dharmakriyA pazu nathI tene sukhadAyI, tema nathI anyane sukhadAyI; paNa te svaparane ekAMta duHkhadAyI ja nivaDe che. ethIja e haeNya che ane niSkapaTavRtti upAdeya che. kapaTa rahita mana, vacana ane kAyAthI karAtI vyavahArakaraNI ke dharmakaraNI jIvane krutithI khacAvI sadgatigAmI banAve che. 64. lAla samA sAyara kAya nIMha--aAbhane atra sAgaranI upamA ApavAmAM AvI che. te evI rIte ke jIvane jema lAbha maLatA jAya che tema lAbha vadhatA jAya che, ane te anukrame vadhIne sAgara jevA vizALa thAya che; paraMtu nomanujAni tullAni e nyAye lAbhamAM duHkhanI paraMparA rahelI che, tene lebhAMdha joI zakatA nathI, tethI ja temAM khecAye jAya che. kahyu che ke 'kAu saya sUramaNuko, je nara pAve pAra; te paNa lAbhasamudrakA, lahe na madhya pracAra.' Agara sabahI dvASako, guNa manakA baDa cAra; vyasanavelIkA kaMda hai, leAla pAsa cihuM Ara.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 48 :: ema samajI sukhanA athIjanoe saMtoSavRttine AdarI lebhavRttine tyAga kare ghaTe che. 65. nIca saMgathI DarIe bhAi-jJAnI puruSoe meTAmAM moTuM duHkha nIca saMgatinuM kahyuM che. nIca saMgatithI prANu nIcavRtti zIkhe che, ane nIca vRttithI narakAdika nIca gatine pAme che. evI rIte nIca saMgatithI ghaNuM mAThuM pariNAma Ave che mATe ja zAstrakAra nIca saMgatine tyAga karavA kahe che, ane uttama saMgati AdaravA upadeze che. uttama saMgatithI ApaNAmAM uttamatA : Ave che. jema sugaMdhI phUlanA saMgathI tela phUlela sugaMdhI bane che, malayAcaLanA sugaMdhI pavananA saMgathI vRkSa paNa caMdananA bhAvane dhAre che, ane meruparvatanA zikhara upara vaLageluM tRNa paNa suvarNapaNAne pAme che, tema UMca saMgatithI AbhA uca sthitine pAme che-uttama guNene meLave che; tyAre nIca saMgatithI prANI nIca sthitine pAme che. jema svAtijaLa sapanA mukhamAM paDIne viSarUpa thAya che, tapta leha upara paDavAthI vinAza pAme che, tema uttama AtmA paNa nIcanI saMgatithI hInatAne pAme che. eTalA mATe nIcenI saMgati tajI ucca saMgati AdaravAnuM kahevAmAM Ave che. 66. maLiye sadA saMtakaM jAya-duniyAnI khaTapaTa vairAgyarasamAM jhIlI rahelA saMta-susAdhu jananI ja sobatathI AtmAne pAramArthika lAbha saMpaje che. temanI AMtaravRtti atyaMta nirmaLa-niSpApa thAya che, teo atyaMta guNAnurAgI thAya che, tethI temanuM darzana paNa pApahara thAya che, te pachI temanI sevAbhakti ane bahumAnAdikanuM te kahevuM ja zuM! saMtasevAdikathI te keTi bhavanAM pApa TaLe che ane apUrva AtmalAbha maLe che. duniyAmAM evI koI uttama vastu nathI ke je saMtaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 49 :: praznottararatnamALA sevAthI labhya na thAya. are aihika sukha te zuM paNa mokSasukha paNa saMtajanonI sevAdikathI sulabha thAya che, mATe saMpUrNa sukhanA Icachaka janee avazya saMtasevA AdaravI ucita che. 67. sAdhu saMga guNavRddhi thAya-hiMsA, asatya, adatta, abrahma ane parigrahane tajI, AsavacanAnusAra ahiMsAdika uttama mahAvratane AdarI, tene yathAvidha nirvAha karI Atmahita sAdhe te sarve sAdhunI paMktimAM lekhAya che. tevA sAdhujanene paricaya karavAthI guNamAM vadhAre thAya che ane avaguNamAM ghaTADo thAya che. vinaya (mRdutA-namratA) je sakaLa guNanuM vazIkaraNa che tene upaga sAdhuparicayamAM avazya kare jarUra che. jema jema ghauMnA loTane vadhAre kuNavavAmAM Ave che tema tema temAM mIThAza vadhatI jAya che, tevI ja rIte saddaguNanidhi saMtasusAdhune jema jema adhika vinaya sevavAmAM Ave che tema tema. AtmAne adhika lAbha thato jAya che. vinayathI vidyA-vijJAna prApta thAya che, ane ghaTamAM vivekadIpaka pragaTe che tethI AtmAne vastusvarUpanuM, jaDa caitanya hitAhitanuM temaja guNadoSanuM yathArtha bhAna tathA zradhdhA jAge che ane nirmaLa jJAna tathA zradhdhAnA yege svacAritranI zuddhi karI zakAya che, evI rIte ratnatrayInI sahAyathI AtmA akSayasukhane sAdhI zake che. AmAM sAdhusaMgati puSTa AlaMbanarUpa che, mATe ja te upAdeya che. 68. nArIkI saMgate mata jAya-paranArIne paricaya karavAthI pitAnI pratiSThAne lepa thAya che. jene svastrIthI ke svapatithI saMtoSa vaLatuM nathI tene ja parastrI ke parapuruSa sAthe paricaya karavA IcchA thAya che. vaLI tenAthI saMteSa na thAya te bIje paricaya karavA mana doDe che. ema harAyA TheranI jema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 45 :: jyAM tyAM lajjA viveka rahita rakhaDatAM dekhI temanI pApI vRtti leAkanA kaLavAmAM AvI jAya che, ane tethI kAmAMdha anela strI puruSa peAtAnI AbarU gumAve che. vaLI kuLakhAMpaNa, kuLaa MgAraka vigere upanAma paNa pAme che. vividha prakAranA cAMdI, prameha pramukha bhayaMkara vyAdhimAM sapaDAi jAya che, ane prAMte narakAdika durgati pAme che; tethI sakaLa strI puruSAne ucita che ke adhika viSayalAlasA tajI pati ke svadArAsatASI ja thavuM. e vAta gRhasthaAzrI kahI, sAdhuAzrI te temane strIsaMgati sarvathA tyAjaya hAya che; kemake strIparicayathI viSayavAsanA jAgRta thAya che, ane pariNAme vratabhaMga, leAkApavAda ane nIca gatirUpa vipAka bhegavavA paDe che. 69. capaLA jema caMcaLa nara Aya, khirata pAna jaba lAge vAya; chillara aMjali jaLa jema chIje, RNu vidha jANI mamata kahA kIje, capaLA tima cacaLa dhana dhAma--capalA eTale vijaLI te kSaNavAramAM adRzya thaI jAya che, kemake tenA svabhAva ja capaLa che; tema manuSyanuM AyuSya ane lakSmI paNa capaLa che, eTale AyuSya ke lakSmI naSTa thatAM vAra lAgatI nathI. jema vAyara lAgavAthI jhADanAM pAna kharI paDe che ane aMjalimAM rahelu alpa jaLa jema tarata TapakI jAya che. tema AyuSya ane lakSmI paNa kAramA che, temane ata AvatAM vAra lAgatI nathI. ema svamudhdhithI samajyA chatAM saMsAranI kheATI mAyAmAM kema muMjhAya che? paravastumAM kheATI mamatA karavAthI ja dukhI thAya che, ane peAtAnuM kharUM svarUpa tathA kharuM kartavya bhUlI jaI kharA sukhathI vaMcita rahe che. eTalI ja mamatA jo peAtAnA jJAna darzana cAri trAdika AtmaguNumAM ja rAkhavAmAM Ave ane nirmaLa sphaTika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: pa1 :: praznottararatnamALA ratna jevA ujajavaLa AtmasvarUpamAMja ahaMtA dhAravAmAM Ave te alpa samayamAM samasta duHkhano aMta AvI jAya. ajJAnI jI paravastumAM deha, strI, lakSmI pramukhamAM ja ahaMtA ane mamatA kare che tyAre jJAnI vivekI jane " zuddha Atmadravya e huM, zudhdha jJAna guNa e ja mAruM evIja sAcI ahaMtA ane mamatA dhAre che tethI haMsanI mAphaka duHkha mAtrane tajI sukha mAtrane AsvAda laI zake che, ane eja parama kartavya che. 70. acaLa eka jagameM prabhu nAma-A phAnI duniyAmAM zrI kaSabhAdika prabhunuM ja nAma acaLa che, kemake te pUrNa padavI pAmelA paramAtmA che. pUrNatAne nahIM pAmelA bIjA deva, dAnava ane mAnavAdikanAM nAma acaLa nathI; kemake teo je je sthaLe upaje che tyAM tyAM temanAM nAma judAM judAM hevA ghaTe che. te paNa eka vakhata sAruM te bIjI vakhata mAThuM, svastha zubhAzubha kamanasAre hoya che ane tethI ja temanAM nAma acaLa kahI zakAtA nathI tyAre jemaNe pUrvalA trIjA bhavamAM ati nirmaLa adhyavasAyage tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM che, tethI jemane anukrame A manuSyalakamAMArya dezamAM, uttama kuLamAM avatAra thAya che, tyAM temanuM uttama guNaniSpanna sArthaka nAma rAkhavAmAM Ave che, ane temane nicce teja bhavamAM mekSa javAnuM nimita che, tethI punarbhava thavAne nathI ja. evAM evAM kAraNethI prabhunuM ja nAma acaLa kahI zakAya che. eTaluM ja nahIM paNa prabhunuM guNaniSpanna maMtrarUpa nAma nirmaLa zraddhAthI smaraNa karanAra paNa anukrame karmakalaMkane dUra karI. apunarbhavI thaI, sidhdha budhdha ane mukta thAya che. tethI prabhunA pavitra nAmane ekanichAthI smaraNa karanAranAM nAma paNa evI ja rIte acaLa thaI zake che, kemake pharI temane janma levAnI jarUra rahetI nathI. 71. dharma eka tribhuvanameM sAra--je sat sAdhanaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: pa2 :: vaDe AtmA avicaLa sukha pAme eTale janma, jarA, maraNa, Adhi, vyAdhi temaja saMyoga-viyogajanya anaMta duHkhadadhi tarI anaMta akSaya avyAbAdha apunarbhava evuM acaLa mekSasukha pAme te sAdhana, dAna, zIla, tapa, bhAvanA, dezavirati yA. sarvaviratirUpa dharma ja jagatrayamAM sArabhUta che. je jIvane janmamaraNanA duHkhathI trAsa chUTate hoya ane niSNAdhika sukhanI ja cAhanA heya, te jagavatsala zrIjinarAja bhagavAne bhavyajanenA ekAMta hitane arthe bhAkhele pUrvokta sAdhanarUpa dharmanuM svarUpa yathArtha gurugamya jANI nirdhArI tene yathAzakti Adara karavA pramAdarahita pravRtti karavI ja joIe. 72. tana dhana vana sakaLa asAra--zarIra, lakSamI ane yauvana e badhAM asAra eTale kSaNika ane bhayayukta che; zarIra azucithI bhareluM, kSaNamAM viNasI jAya evuM ane revAkuLa eTale regathI bhareluM che. lakSmInuM bIjuM nAma capalA che. te jAte ja capalasvabhAvI che, te sthira raheze ja e bharoso rAkhavA jevuM nathI. temaja tenA saMge mahAdika kaIka unmAda upajavA saMbhava rahe che. vaLI cera pramukhane paNa bhaya kAyama rahe che. vananI pAchaLa jarA avasthA jera karatI cAlI Ave che, temaja vanavayamAM viSayalAlasAdika kaIka vikAro upaje che, tethI ja temAM vizeSa kALajI rAkhI rahevA jJAnI phara-- mAve che. vanavaya je niSkalaMka rIte pasAra kare che ane tene svaparahita arthe ja upayoga kare che te mahAbhAgyavAna gaNAya che. tevI ja rIte lakSamI ane zarIra AzrI paNa samajavAnuM che. jyAMsudhI pUvakRta puNyane prabaLa udaya hoya che tyAM sudhI ja lakSmI sthira rahe che. teTalA arasAmAM je tene sadupayoga thaI zake te ja svaparahitarUpa thAya che, nahite tenI kevI gati caze te kaMI kaLI zakAtuM nathI, paraMtu eTaluM te cakkasa che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 53 :: praznottararatnamALA kRpaNutA deSavALAne te te kai paNa hitakara nathI, paNa kevaLa klezarUpa ja thAya che; kemake te krIna anAtha chatA sadA ya tenI rakSA mATe sacita rahe che, tema chatAM tenA pUrva puNyanA kSaya thatAM ja te lakSmI hatI na hatI thaI jAya che, ane tyAre vaLI te khADA zekasAgaramAM DubI jAya che. zarIranA svabhAva ja viSNusavAnA che. tevI viSNusana svabhAvavALI vastu mATe meha rAkhI Atma sAdhananI amUlya taka hArI javI ane ata vakhate tene mATe jharI maravuM e kevaLa aghaTita che. yukta vAta te e che ke mATIrUpa zarIramAMthI AtmasAdhanarUpa suvarNa zeAdhI levu, e ja kharuM... kimiyApaNuM che matalaba ke ukata sarva vastuenI asAratA zAsrayukti ane anubhavapUrvaka nirdhArI temAM lAgI rahelA mithyA adhyAsa nivArI svaparahita arthe tene sadupayoga kare tene ja dhanyavAda ghaTe che. jo ke AvAM strI puruSaraste virala ja hAya che; paraMtu evI nirmaLa pariNati vinA kalyANa nathI ja. 73. narakadvAra nArI nita jANo, tethI rAga hiye navi ANo-je strIjAtinA svAbhAvika durguNe! zAstramAM varNavelA prathama prasaMgopAta batAvyA che tevI strIne narakanA dvArarUpa--narakamAM javAnA sAdhanarUpa samajIne temAM rAga, mehu, Asakti thavA na pAme tema sadA ya sAvadhAna thai rahe. te eTalA mATe ke jo tame eka kSaNabhara galata karI te pariNAme tamAre narakanAM anata duHkha dAvAnaLamAM pacAvuM paDaze ! strIjAtimAM paNa apavAdarUpe kaika strIratnA prathama pAkAM che, atyAre pADhe che, ane bhaviSyamAM paNa pAkaze. 34. aMtara lakSa rahita te adha, jAnata nahIM meAkSa aru baMdha--kayA kayA kAraNeAthI AtmA karmathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 54 H H mUkAya che ane kayA kayA kAraNeAthI AtmA karmathI badhAya che tene yathA jANavA rUpa aMtaralakSya jene nathI te kharekhara adha che. tevA atalakSya vinAnA a'dha janA kriyA karatAM chatAM badhAya che ane sa'sAracakramAM aTana kare che; tyAre aMtaralakSya sahita sakriyA karanAra jaladI saMsArane aMta karI mekSapadane pAmI zake che, jema aMdha mANasa AMkhanA abhAve gamanakriyA karatA chatA arahe|paraheA athaDAya che, paNa icchita sthAne pahoMcI zakatA nathI; tema AMtaralakSya vinA upayAgazUnya dharmakaraNI karanAra AzrI paNa samajavuM. jene svaparanuM, jaDa caitanya, ke guNudeSanu yathA bhAna thayuM che te a MtaralakSyathI Atmahita sAdhavA ujamALa rahenAra zIghra zivasukha sAdhI zake che, mATe sahukoi mekSAthI janAe ataralakSya jagAvavAnI jarUra che. je 75. je navi suSuta sidhdhAMta vakhANu, badhira puruSa jagame te jANa--je sarvajJavItarAgapraNIta siddhAMta vacana zravaNe sAMbhaLatA ja nathI athavA sAMbhaLyu te nahIM : sAMbhaLyA jevuM kare che, matalaba ke je AsavacananI upekSA kare che athavA kadAca daivazAt te sAMbhaLavA prasaMga maLyA te tene tenA rahasyArthane hRdayamAM dhAratA nathI, evI rIte je sAMbhaLyuM na sAMbhaLyA jevu kare che tene ja jJAnI puruSA adhira (blerA) kahIne melAve che; kAraNa ke AmavacanAmRta AsvAdavAnI amUlya taka maLye chate tema ja zravaNedriya sAkhita chate te ma'dabhAgI jane pramAdavazAt teve apUrva lAbha levA gumAvI de che, je khApaDA mULathIja adhira hovAthI jinavANI sAMbhaLI zaktA nathI te daivata janAne AkarA aparAdha nathI, kemake temanA dilamAM zAstrazravaNu karavAnI lAgaNI kavacit ja hAI zake che, paNa je chatI sAmagrIe tene sadupayeAga karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 55 :: praznottaratnamALA AgamavANune apUrva lAbha meLavatA nathI tevA bhAvabadhira jane ja kharekhara aparAdhI kare che, kemake temane te A janma nakAme gumAvavAthI bhavAMtaramAM paNa te lAbha maLavAne saMbhava prApta thatuM nathI. 76. avasara ucita bolI navi jANe, tAka rAnI mUka vakhANe-je avasare je belavuM ucita hoya, hitakara heya, svaparane lAbhadAyI hoya, anucita, ahitakara ke svaparane nukazAnakAraka na ja hoya evuM samaya anukULa vacana kaNa nathI, balI zakato nathI athavA belavAnI upekSA kare che, tene ja jJAnI puruSa mUka [muga] kahe che. avasara UMcata eka paNa vacana amUlya thaI paDe che eTale lAkhe vacananI garaja sAre che tyAre "avasara cUkayA mehulA' nI jema kharI taka vItyA pachI kahelAM game tevAM ane game teTalAM sArAM vacana paNa niSphaLa jAya che. jene mULathI ja jIbha nathI athavA te je janmathI ke kaI regAdikathI mUMge thaI gaye che, ane tethI je vacanane uccAra karI zakatuM ja nathI tene kaMI Akara aparAdha nathI; kemake te daivahata che chatAM tenA manamAM koI anukuLa prasaMge avasara ucita vacana balavAnI lAgaNI te thAya che, paNa te bAyaDe belI zaktA nathI. ane je chatI jIbhe avasara ucita belI jANato nathI paNa vagara vicAryuM anucita pratikULa bhASaNa karI raMgane bhaMga kare che te ja khare aparAdhI kare che. priya, pathya ane satya vacanaja svaparane hita karI zake che, tethI viparIta vacana UlaTuM nukazAna kare che, kaTuka bAlA mANasa anyamAM aLakhAmaNA thAya che, mATe svapara ubhayanuM hita sacavAya tevuM miSTa ane satya ja balavAnI Teka rAkhavI bahu ja jarUrI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com ja karI zake che, anyamAM aLA ane satya ja Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ka: 56 :: - - - - 14 4 - 77. sakaLa jagata jananI he dayA, karata sahu prANukI mayA-dayA, rahema, jayaNA ane ahiMsA ekAI rUpa che. dayA jagatavatsalA jananI (mAtA) che. duniyAmAM je deva, mAnava ke pazu paryata sukha pratIta thAya che te dayAne ja pratApa che. dayAne mahimA aciMtya apAra che, dayA ja IdranAM, cakavatInAM ke evAM ja uttama ahika sukha Ape che, ane prAMte dayA ja AtmAne zAzvata sukhane bhaktA banAve che. deha lakSmI pramukha jaDa vastu uparane meha tajI parama dayALu zrI vIra paramAtmAnAM pavitra vacanAnusAre niHsvArthapaNe ahiMsA dharmanuM AcaraNa karavA je je saudyama sevavAmAM Ave che te mahAkalyANakArI thAya che. jaganA jIve che je sukhazAMtino anubhava kare che te te pUrvajanmamAM AcarelA ahiMsA dharmanuM ja uttama phaLa samajavuM. tevI ja rIte vartamAna kAlamAM ahiMsA dharmane sAkSAt seve che ane bhaviSyakALamAM je tenI sevA karaze te save ahiMsA dharmanA pasAthe saMsAramAM paNa pragaTa sukha anubhavI anukame akSayasukhanA bhoktA thaI zakaze AvI rIte sarva prakAranAM sukhane pragaTa karanArI, tenuM pAlanapoSaNa karanArI ane ekAMta amRta vRSTine karanArI jagadaMbA jananI ahiMsA ja che. ema samajI sukhanA athI sakaLa janee tenuM ja ArAdhana karavA ahoniza ujamALa rahevuM. tenuM kadApi paNa kuputranI pere virAdhana te karavuM ja nahi. je ukta mArgane udghaghaze nahIM te avazya sukhI thaze. 78. pAlana karatA pitA te kahiye, te te dharma citta sahi-je ApaNuM pAlanapoSaNa kare che te pitA kahevAya che. te te eka bhavaAzrI ja prAyaH hoya che, paNa je ApaNane bhavabhavamAM nivAje, ApaNuM samIhita sAdhe, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 0 thaze. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ApaNane AnaMdamAM rAkhe, lagAre du:khanA sparza thavA na Ape ane pariNAme ApaNune durgatinA dAvamAMthI bacAvI sadgatimAM joDe ane anukrame akSaya sukhasamAdhinA bhAgI banAve e dharmapitAnA ja parama upagAra che. e amApa upagAra kadApi visArI na zakAya evA che. nIti-anItinA bheda khatAvIne, anIti-anyAyanA mArgathI nivatAvI ApaNane nIti-cAyanA mAge derI satya, asteya, zIla ane satASAdikanAM uttama tattva samajAvI, sarva pApathI vimukha karI, nirmaLa cAritrayukta banAve che ane temAM ja ApaNA upayegane AtaprAta parovI ApaNane paramAnaMdamAM nimagna karI de che te pUjya dharmapitA ja sadA zaraNya (Azraya karavA ceAgya) che. duniyAmAM kahevAtA pitA bhrAtAdika saMbadhIo svAthI hAya che. te svArtha siddha thayA bAda athavA svArthamAM aMtarAya paDavAthI cheTu de che tyAre kharo dharma ane kharA dhamI janAnA saMbaMdha ketraLa niHsvArtha ane ekAMta sukhadAyI che. ema cittamAM dRDha zraddhAna rAkhI kalpita sabaMdhamAM nahiM muMjhAtAM dharmanA avihaDa saMbaMdhane mATeja yatna karavA ucita che. : : 57 :: 79 thI 101 sudhInA 23 pranonA uttara nIce pramANe-- mAha samAna ripu nahIM kAI, dekhA sahu aMtaragata joI; sukhame mitta sakala saMsAra, duHkhameM mitta nAma AdhAra. Darata pApathI paMDita sAi, hiMsA karata mUDha sA hAi; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 25 www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaranamALA :: 58 : . 26 sukhiyA saMtoSI jagamAMhI, jAkuM trividha kAmanA nahI. jA tRSNa agama apAra. te moTA dukhiyA tanuM dhAra; thayA puruSa je viSayAtIta, te jagamAMhe parama abhIta. ra9 maraNa samAna bhaya nahIM keI, paMtha samAna jarA nava i; prabaLa vedanA kSudhA vakhANe, vaka turaMga Iddhi mana jANe. 28 kaHpavRkSa saMjama sukhakAra, anubhava ciMtAmaNi vicAra; kAmagavI vara vidyA jANuM, citrAli bhakita citta ANa. saMjama sAdhyA sAvi duHkha jAve, duHkha sahu gayAM mokSapada pAve; zravaNazobhA suNIe jinavANuM, nirmaLa jIma gaMgAjaLa pANI. 30 nayanazebhA jinabiMbanihAre, jinapatimA jina sama karI dhAre; satya vacana mukha zobhA sArI, taja tALa saMta te vArI. 31. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 59 :: praznottaratnamALA karakI zAlA dAna vakhANA, uttama bheda pAMca tasa jANo; bhujAmane tarIe saMsAra, ividha bhuja zAlA citta dhAra. 32 ni`La navapada dhyAna dharIje. hRdaya zAsA Ividha nita kIje; prabhuguNa muktamALa sukhakArI, karA ka zAbhA te bhArI. 33 9. meAha samAna ripu nahi kAi, dekhe sahu aMtaragata joI:--meAha jevA kAi paNa kaTTo zatru duniyAmAM nathI e vAta AtmAmAM ja UMDA Aleca karatAM samajI zakAya evI che. rAga, dveSa, kaSAya, viSayalAlasA, arhatA ane mamatAkrika sa mAhunA ja parivAra che. te jIvane judI judI rIte gherI tenI vidhavidha rIte viDaMbanA kare che.' huM ane mAruM evA matrathI mehe AkhI Alamane adha karI dIdhela che, ane eja maMtra jagatanA jIvA sukhabuddhithI gaNe che; paNa tethI pariNAme keTaluM badhuM duHkha thAya che te teA kAika vilAja samajI zake che. jo anatI vAra janmamaraNanA pherAmAM pharavAnu` kaI paNa sabaLa kAraNa hAya tA te rAga, dveSa ane meAhu ja che. tenA aMta (kSaya) thaye chate janmamaraNu sabadhI samasta du:khane saheje ja ata thaI jAya che. e vAta zAstrathI, gurugamathI ke jAtianubhavathI ja sArI rIte samajI zakAya evI che. ApaNe AtmA pramAdavazAt mehAdika zatruonA pAzamAM sapaDAi gayA che temAMthI mukta thavAnI tene pUrepUrI jarUra che, ane te upekSA karavA ceAgya nathI ja. jo ApaNane ApaNA zuddha svarUpanu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA eTale ApaNI AtmazaktinuM yathArtha bhAna(jJAna) ane yathArtha zradhdhAna pratIti) thAya te ApaNane pitAne pUrNa khAtrI thAya ke ApaNe ApaNA kaTTA zatruonA pAzamAM ApaNuM ja bhUlathI sapaDAyA chIe ane ApaNe jAgRta thaI ApaNI bhUla sudhArIne te zatruonI puMTha pakaDIe te temane bhAra nathI ke te ApaNane vadhAre vakhata pajavI zake. matalaba ke ApaNane AtmajAgRtinI kharI jarUra che, eTale ke ApaNe ApaNuM caritra bahu uMcA prakAre sudhArI levAnI jarura che, ane ema thaye mahAdika zatrae ApoApa ApaNAthI trAsa pAmIne palAyana karI jaze. 80. sukhameM mitta sakala saMsAra, duHkhameM citta nAma AdhAra-pUrva puNyage jyAre sakaLa sukhasAmagrI saMprApta thaI hoya che tyAre te badhA ya mitra thavA mAge che, paNa jyAre keI aMtarAyage sukhasAmagrIne viyoga thAya che tyAre ApadA samaye AvI UbhA rahenAra, temAM madadagAra thanAra yAvat te ApadAthI mukta karavA pitAthI banatI dareka kezIza karanAra je sakhAo nIkaLe te ja kharA mitra che. praznottara ratnamAlikAmAM A praznane Apele uttara manana karavA yogya che, ane te e che ke "jIvane bhaviSyamAM bhayaMkara duHkha Ape evA pApathI ApaNane aLagA kare, sadupadezavaDe thanArAM duHkhanI samaja ApI ApaNane pApa AcaraNathI nivatave ane sanmArgamAM sthApe, yAvat sanmArgamAM ja sthita kare e ja ApaNe khare mitra samaja." jyAre bIjA mitra A bhavamAM ja sahAyabhUta thAya che tyAre upara jaNAvelA sanmitra paralokamAM paNa sahAyabhUta thAya che, mATe mekSAthI janee mitra karavA te AvA ja mitra karavA lakSya rAkhavuM. vataH phri mitraM yannivattayati pApAt / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA 81. Darata pApathI paMDita sAI-je pApa AcaraNathI Darate rahe ane zubhAcaraNamAM AgaLa pagalAM bhare te paMDita. praznottaramAlikAmAM A praznane A khulAso che ke za: hite? vivI eTale paMDita koNa? jenA hRdayamAM viveka prakaTyo che ane te vivekanA baLathI jene jIva, ajIva, (jaDa, caitanya) puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, mokSa ane nirArUpa nava tatvane yathArtha nizcaya thayo che, yathArtha tattvanirNaya thavAthI jenA hRdayamAM nizcala tatvazradhdhA thaI che ane tethI ja AgAmI kALamAM AtmAne anarthakArI thAya tevI pApavRttithI je atyaMta Darate rahe che, temaja AtmAne bhaviSyamAM ekAMta hitakArI mArgamAM AnaMdathI pravRtti kare che, yAvat anya gya janene evo ja sadupadeza Ape che te ja khare paMDita che. 82.hiMsA karata mUTha se hoI-jagat mAtrane ekAMta sukha denArI Asa upadiSTa dayAnI vidhinI hiMsaka vRttine poSe che eTale paramakRpALu paramAtmAe jagajaMtuonA ekAMta hitane mATe upadizelI DahApaNa bharelI dayAno mArga maraDIne je ApamatithI viparIta vRtti Adare che te game tevA sAkSara gaNAtA hoya te paNa tattvadaSTi ja te temane mahA mUkhanI kaTimAM ja mUke che kemake te zuSkajJAnI havazAta , eTale paNa UMDe Aleca karI zakatuM nathI ke "sahu koI . jIvita vAMche che, keImaraNa vAMchatA nathI " " jevuM ApaNane duHkha thAya che tevuMja sahu koIne thAya che." to pachI je ApaNane pratikUla jaNAya te duHkha dAyI prayoga bIjA prANI upara zA mATe ajamAvo joie ? ATalI bAbata ja je kSaNabhara sAmyabhAva rAkhIne vicAravAmAM Ave te nirdaya kAmathI pAchuM esarI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 62 : : zakAya, ane jema jema te vAta vadhAre dayAdri lAgaNathI vicAravAmAM Ave tema tema nirdaya kAma karatAM kaMpArI chUTe, ane chevaTe nirdaya kAma karI zakAya ja nahi. je mUDha mAnavIo rAkSasonI peThe rasanAnI lelupatAthI mAMsabhakSaNa ane AkheTaka (mRgayA-jIvavadha) kare che te kaThera dilavALA narapazue pitAnI samIpe maraNane zaraNa thatA jAnavarenI duHkhabharI lAgaNIo zuM joI zakatA nathI? zuM te dIna anAtha jAnavare pitAnAM bALabaccAne mUkI te nara dene arthe pitAnI khuzIthI maraNane zaraNa thavA Icche che? jema-niyatAthI temane temanI IcchA virudhdha rIbAvIne mArI nAkhavAmAM Ave che, tema A naradane temanAM bALabaccAMne ke temanA vhAlA bIjA saMbaMdhIene mArI nAkhavAmAM Ave te keTale badho trAsa jaNAya? teTale ja balake tethI paNa adhika trAsa ukta pazuone nirdayapaNe mAratAM thavA ja joIe. tenI dayAjanaka apIla kenI pAse jaI karavI? A bhAratabhUmi dayAnA pratApathI AgaLa jevI dayAddhi ane pavitra hatI tevI ja atyAre nIca saMsargathI niya ane apavitra banI gaI che. phakta nirdayatA (niraparAdhI prANIo 'upara gujaratuM krUra zAsana-ghAtakIpaNuM) ja atra niyAmaka che. tene ja dUra karavA pUrato puruSArtha sevavAmAM Ave te puna: A AryabhUmi jevI ne tevI dIpI rahe. ema samajI pitAnI mAtR-bhUminA uddhAra mATe dareka bhAratavaNI jane hiMsA-pratibaMdha mATe daDha pratijJA karavI joIe. 3. akhiyA saMtoSI jagamAMhI jA" trividha kAmenA nahi-jene kaI paNa prakAranI viSayavAMchA rahI nathI evA saMtevI saMta susAdhujane ja jagatamAM kharA sukhIyA samajavA. viSayavAMchA e ja duHkharUpa che. jema sudhA, tRSA vigere duHkharUpa che ane tene zAMta karavAne annaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 63 :: praznottararatnamALA pAnAdikane upacAra karavAmAM Ave che. te upacAra je yathAvidhi lakSyapUrvaka karavAmAM Ave che te duHkha upazAMta thAya che, paraMtu je temAM atimAtrAdika avidhideSa sevavAmAM Ave che te vyAdhi pramukhathI UlaTI navI UpAdhi ubhI thAya che ane tene TALavA mATe aneka prakAranA upacAra karavA paDe che, tema bhinna bhinna jAtanI viSayavAMchanA paNa duHkharUpa ja che ane te duHkhane upa-: ' zamAvavA tene yecuM pratIkAra zAstranItithI saMbhALapUrvaka kare vAnI jarUra rahe che, ane jo temAM aticAra thAya che te duHkha zamavAne badale vadhavAne ja saMbhava rahe che. mana, vacana ane kAyAnA nikhila vikArene vaza karavAne zAstrakAre samiti-guNi, rUpa munidharma ane svadArAteSAdi rUpa gRhastha dharma batAvyuM che. tenI guru samIpe sArI rIte samaja meLavI te pramANe AcaraNa karanAra AtmAthI jana avazya anukame trividha kAmanAthI mukta thaI zake che, ane e ja sukha-saMteSanI parAkASThA hevAthI zAzvata sukhanA athI janee AdaravA yogya che. kahyuM paNa che ke na tevAra para haM eTale saMtoSa jevuM zreSTha sukha nathI ane "suthAra ne vika" viSaya-tRNa samAna koI vyAdhi nathI. AthI ja zAstrakAre jaNAvyuM che ke "viSaya-Idriyane mekaLI mUkavI e ApadAne mAga che ane tene kAbUmAM rAkhavI e sukha-saMpadAne mArga che. e bemAMthI tamane je mAge pasaMda paDe te mArgagamana kare.' 84. jAkuM tRSNa agama apAra, te kahe duHkhIyA tanuM dhAra-jenI tRSNAne pAra ja nathI athAt jenI tRSNa anaMta apAra che tenA duHkhane paNa pAra nathI, eTale tenuM duHkha paNa anaMta apAra heya che. jJAnI puruSoe lAbhane agninI ane tRSNane tenI javALAnI upamA ApI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA HH 64 : : che eTale jema jema dhanAdika cege agni prabaLa thatA jAya che tema tema tenI jvALA prakhara paritApakArI thatI jAya che. evI ja rIte leAbhI mANasane jema jema lAbha maLatA jAya che tema tema leAbhAMdhatA vadhIne tenI tRSNAne amaryAdita banAve che ane te leAbhAviSTane kevaLa du:khI du:khI karI mUke che. AvA anaMta apAra duHkha dAvAnaLanA satata paritApathI khacavAne jenI prabaLa icchA hoya teNe leAbhAMdhatA mUkI tRSNAne saMkucita ( maryA(data ) karI saMtAyavRtti sevavA abhyAsa karavA e ja ucita che. 85. thayA puruSa je viSayAtIta, te jagamAMhe parama abhIta--jemaNe satASavRtti dhArIne abhyA sayeAge anukrame viSayavAsanAne ja nirmULa karI che temane jagatamAM kai pazu bhaya rahetA nathI. jemaNe rAgadveSAdika vikAra mAtrane vinAza karyo che.temane viSayavAsanA hotI ja nathI eTale te jIvanamukta che, tethI temane punarjanma levA paDatA ja nathI. chevaTe A nazvara dehane ahIM ja tajI dehAtIta thai, akSaya, anaMta ane avicaLa evA meAkSasukhane pAme che. eTale janma, jarA ane maraNu sabadhI sarva bhayathI sathA mukta thAya che. jyAMsudhI jIvamAM rAgadveSAdrika vikArAne vaza thaIne viSayavAsanA jAge che tyAMsudhI tene janma, jarA, maraNa saMbaMdhI bhaya mAthe jhajhUmI rahe che tyAre viSayAtItane kAi paNa jAtanA bhraya rahetA ja nathI, ema samajI prAjJa janeAe mana ane iMdriyAne jJAnI puruSAnA vacanAnusAre damI, zudhdha sayama pALI, viSayAtIta nirbhayapadyane prApta karavA mATe viSayavAsanA TALavA pratidina udyama karavA ucita che. - 86. bharaNu saMmAna bhaya nahi phAi--jagatanA veAnA manamAM je mATAmAM mATe bhaya kAyama nivAsa karI rahe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 65 :: praznottararatnamALA che te maraNanA che, ane te vAstavika che; kemake tenI pAchaLa khIjA paNa janma, jarA, sayAga, viyega, Adhi, vyAdhi ane upAdhinA bhaya sAthe lAgyA rahe che. jo maraNanA mahAbhayathI sarvathA mukta thavAya te khIjA sAthe lAgelA bhaya te ApeAApa zamI jAya. e maraNanA mahAbhayathI mukta thavAne mATe ja sarvajJa paramAtmAe samyag darzana, jJAna, cAritranA uttama mArga batAvyA che; ane te ratnatrayInuM yathAvidhi ArAdhana karanAra AtmA jane avazya janmamaraNa saMbaMdhI sakaLa bhayathI mukta thai zake che. tethI nirbhaya sukha IcchanArane mATe e ja kartavya che. 87. 5tha samAna jarA nava hAi--jema jarA avasthAthI zarIra khAkharuM' thai jAya che, tethI yauvana vayanI jevuM sAmarthya ane ullAsa TakI zakatA nathI; tevI rIte meTI majala karavAthI mANasa eTale khadheA thAkI jAya che ke tenAthI kaI paNu agatyanuM kAma hAMzabhara karI zakAtu nathI, ane je kai aNuchuTake karavuM paDe che temAM paNa temane kaMTALe Ave che; mATe ja anubhavI leAkeA kahe che ke game tevaDI meATI musApharI page cAlIne karavAnI hAya tyAre ' cAra cAra gAu cAlatAM, lAMkhA patha kapAya' e vacana anusAre zarIrathI sIjhe eTalA ja 5tha karavA ke jethI bhaviSyamAM vadhAre sahana karavuM paDe nahIM. temaja ApaNI vyAvahArika tathA dhArmika karaNImAM paNa khalela pahoMce nahi. 88. pramaLa vedanA kSudhA vakhANA--bIjI badhI vedanA karatAM kSudhAnI vedanA vadhAre prabaLa kahI che. bIjI vedanAmAM prAya: manamAM vairAgya jAge che, prabhunuM nAma yAda Ave 5 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA : : 66 HH che, ke parabhavanuM sAdhana karavA manamAM preraNA thAya che; jya kSudhAnA pramaLa udaya vakhate e badhuM hoya te paNa prAyaH sUkAi jAya che. e kSudhA risahune sahana karanAra keAi virala jJAnI tapasvI sAdhu janA ja hoya che. tevA samatAvata tapasvI sAdhue zirasAvadya che. zAsranirdiSTa tapasyA ukta vedanAne zamAvavAne uttama upAya che. 89. vakra turaMga Idri mana jANA--zAstramAM iMdriyAne tathA manane avaLI cAlanA gheADA jevA kahyA che. jema avaLI cAlanA gheADA azvArane aNudhArI viSama vATamAM khecI jai viDaMbanApAtra kare che, paNa jo tene keLavanAra kAi kuzaLa ( azvavidyAmAM nipuNa ) puruSa maLe te tene evA sudhArI zake che ke te ja vAMke gheADA alpa vakhatamAM tenA svAmIne dhArelA sthAne pahoMcADI de che; tema aNukeLavAyelI azikSita iMdriyA tathA mana svacchaMdapaNe meAjamAM Ave tevA viSayapradezamAM doDIne AtmAne aneka prakAre du:khI kare che ane chevaTa durgatimAM laI jaIne nAMkhe che; paNa jo sarvajJa prabhunA vacanAnusAra temane sArA keLavyAM hoya te te sanmArgamAM cAle che ane sanmArgamAM TevAi te peAtAnA svAmI AtmAne sadgatinA bheAktA banAve che; mATe zAstrakAra upapadaMze che ke jo tame bhavabhramaNanAM duHkhathakI DaratA hai| ane acaLa avinAzI akSaya anata ajarAmara evA meAkSasukhanI cAhanA karatA hA tA IMdriyAne vaza karavAne prakhaLa puruSArtha phAravA. ' jo viSayasukhane jaya karyAM te sarva duHkhanA aMta Avye jANavA. ' AthI samajAya che ke saLa sukha svAdhIna karavAnI kharI kuMcI mana ane iMdriyAne zAstrayuktithI svavaza karI temane sanmArgomAM ja doravAmAM--TevavAmAM samAelI che; tethI e ja kartavya che. " " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 7 :: praznottararatnamALA 90. kalpavRkSa saMjama sukhakAra jema sarva vRkSAmAM kalpavRkSa uttama devataru gaNAya che ane tenI chAyA, mULa, patra, puSpa ane phaLa sarve uttama che tema "saMyama sukha bhaMDAra' sarvadezita saMyama sarva sukhanuM nidhAna che. vItarAga prabhunA niSpakSapAtI vacana upara acaLa AsthA e saMyamanuM mULa che, yama niyama vigere tenAM pAtra che, sahaja samAdhirUpa tenI zItaLa chAyA che, uttama deva manuSya gati tenAM sugaMdhI puSpa che ane mekSarUpa tenuM sarvottama phaLa che. AvA ekAMta sukhadAyI saMyamanI kene cAhanA na hoya? paraMtu anAdi kALathI AtmakSetramAM UgI nIkaLelAM mithyAtva, ajJAna ane aviratirUpa ( Weeds demerits) durguNarUpI nakAmA hAnikAraka pAone ukheDI nAkhI, prathama hadayabhUminI zuddhi karavA akSudratAdika gyatA saMpAdana karI, anukrame sarvajJadezita saMyamanA yA adhyAtmanA avaMdhya bIjarUpa zudhdha zradhdhAna repI, temAM nirmaLa jJAnarUpI amRtanuM siMcana karavAmAM Ave che, te temAMthI parama sukhadAyaka yama niyamAdika saMyogane prAdubhava thAya che, ane tethI svarganAM tathA mekSanAM uttamattama sukha saMprApta thaI zake che, ema samajI AtmAthI janee ukta dizAmAM vizeSa udyama kara ucita che. 91. anubhava citAmaNi vicAra-anubhavajJAna ciMtAmaNi ratna jevuM amUlya che, tethI ciMtita sukha sAdhI zakAya che. tenuM graMthAkAre evuM lakSaNa batAvyuM che ke vastu vicArata dayAvata, mana pAve vizarAma; rasa svAdana sukha upaje, anubhava yAke nAma' athAt amuka dhyeya vastune vicAratAM ke dhAvatAM mana zItaLatAne pAme ane te vastunA rasanuM AsvAdana karavA rUpa sahaja svAbhAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 68 :: vika sukha jethI davAmAM Ave tenuM nAma anubhava." "zAstra te vastunI dizA mAtra batAve che, tyAre tene pAra te anu. bhava ja pamADe che." "anubhavajJAna kevaLajJAnarUpI sUryano arUNodaya che. kenI kenI kalpanArUpI kaDachI zAstrarUpI kSIramAM pharatI nathI, paraMtu anubhavarUpI jIbha vaDe te zAstrakSIranuM AsvAdana karanAra keIka viralA ja hoya che. ' A badhAM sUkta vacane anubhavajJAnane apUrva mahimA pradarzita kare che, ema samajI jethI pitAnA zuddha Atmatatvane saMpUrNa sAkSAtkAra thAya tevA anubhavajJAna mATe ja yatna kara ucita che. tra kAmagavI vara vidyA jANu-anna saddavidyAne kAmadhenu jevI sukhadAyI kahI che. jema kAmadhenu sahu jAtanI manakAmanA pUre che tema saddavidyA paNa pUre che." "tattadhIvidyA" e vacanAnusAre vastune vastusvarUpe jethI jANI zakAya, eTale vastunuM yathArtha svarUpa oLakhAvanArI vidyA vidyA kahevAya che, ane tethI viparIta vidyA avidyA kahevAya che, te avidyAnuM spaSTa lakSaNa AvuM kahyuM che ke "anitya, azuci ane paravastune nitya, pavitra ane pitAnI mAnavI." AvI avidyA, mithyA bhrAMti yA ajJAnane pariharavA prayatna kare e prathama jarUranuM che. te vinA kAmadhenu samAna zreSTha vidyA prApta thaI zakatI ja nathI, ane te vinA AtmakalyANa paNa sAdhI zakAtuM nathI, mATe AtmAthI janee saddaguru saMge sadavidyA ja prApta karavA prayatna kara ucita che. 3. citravelI bhakti citta ANa-atra bhaktine citrAvelI sAthe sarakhAvI che. jema citrAvelIthI suvarNasiddhi thAya che tema bhaktithI paNa bhavya jananI manokAmanA pUrNa thAya che, eTaluM ja nahi paNa tethI svarga ane apavarga(mokSa)nI paNa prApti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 6 :: praznottararatnamALA thai zake che. khIjA sAdhana karatAM bhaktinuM sAdhana sulabha che eTaluM ja nahi paNa saMgIta sukha ApanAruM' paNa che. jJAnAdika anya sAdhanamAM mada AvavAnA bhaya che tyAre bhaktimAM evA bhayane avakAza ja maLatA nathI, bhaktithI te namratAdika sadgaNazreNi dinapratidina vadhatI ja jAya che. bhaktinI dhUnamAM macelA bhaDriMka jIva peAtAnuM bhAna bhUlI jaI bhagavaMta sAthe ekameka thaI jAya che; tethIja aneka bhakta janA bhaktinA sulabha mAge vaLelA jaNAya che. 94. sa'jama sAdhyAM savi duHkha jAve, du:kha sahuM gayAM mApada pAve-sayama eTale AtmAne nigraha karavA. te AvI rIte ke-anAdi avidyAnA cage jIva * je unmArge caDI gayeA che--ThuiMsA, asatya, adatta, abrahma ane parigrahamAM lubdha banyA che, pAMce indriye ne paravaza paDyo che, krodhAdika kaSAyane sukhabuddhithI seve che ane mana, vacana tathA kAyAnA yatheccha vyApAramAM ja sukhabudhdhi mAnI beTho che te tenI anAdinI bhUla sudhArI tene sanmArgamAM joDavA, eTale ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane asaMgatA(niHspRhatA) rUpa mahAtAnu yathAvidha sevana karavu, viSaya-iMdriyAne kAbUmAM rAkhavI eTale zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzarUpa paMca viSayamAM thatI vikArabudhdhine TALavI, kSamA, mRdutA, saralatA ane satASa vRttithI kSAyane jaya karavA ane jJAna, dhyAna, tapa, japa vaDe mana, vacana tathA kAyAnA duSTa vyApAranA rAdha karavA, evI rIte 17 prakAre sayamane yathArtha pALanAranAM bhavabhramaNa saMba MdhI sakala du:kha dUra jAya che; eTale tene bhavabhramaNu karavuM paDatuM ja nathI, ane sakaLa kamaLanA sapUrNa kSaya karIne te ajarAmara sukhane pAme che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 70 :: . 5. zravaNa zobhA suNiye jinavANI, nirmaLa jema gaMgAjala pANI-jema gaMgAjaLa nirmaLa mala- rahita che tema jinezvara prabhunI vANuM rAga, dveSa ane meharUpa maLathI sarvathA mukta che, kemake sarvajJa paramAtmAmAM ukta deSane sarvathA abhAva ja hoya che, ane tethI ja temanI vANI nirmaLa kahI che. evI nirmaLa jinavANInuM karNapaTathI pAna karavuM e ja zravaNa indriyanI kharI zebhA che. ajJAnI jane pitAnA kAnane kalpita suvarNAdika bhUSaNathI zelAvavA prayatna kare che, tyAre taravarasika jane potAnAM karNane sahaja nirupA-- dhika suvarNa (uttama varNaakSarAtmaka vacanapaMkti)vaDe suzobhita kare che, ane ema karIne potAnI sukarNatA sArthaka kare che. - 96. nayana zobhA jinabiMba nihAre, jina paDhimA jina sama karI dhAre- jevI rIte jinavANInuM zravaNa karavuM e karNanI zobhA che, tevI ja rIte jinamudrA-- jinapaDimAnAM darzana karavAM e nayananuM bhUSaNa che. jema jinavANuthI hRdayamAM viveka pragaTe che tema jinadarzanathI paNa viveka pragaTe che. te evI rIte ke prabhumudrA jatAM prabhunuM mULa svarUpa smaraNamAM Ave che, ane prabhunA svarUpanuM yathArtha bhAna thatAM tevuM ja ApaNuM pitAnuM AtmasvarUpa sattAgata raheluM che tenI jhaLaka paDe che ane sthira abhyAse prabhusvarUpanA sAnidhyathI ApaNe paNa prabhu sadaza thavAne zIkhIe chIe. jema jema ApaNe prabhumudrAthI pratIta thatA guNane abhyAsa karatA jaIe chIe tema tema ApaNe ApaNuM aMtaramAM DhaMkAI rahelA guNone pragaTa karavAmAM saphaLa thaIe chIe; ane evI rIte aMte prabhu sAthe abhedabhAve maLI jatAM prabhu sadaza asAdhAraNa puruSArtha pheravatAM ApaNe prabhurUpa thaI zakIe chIe. AvI sarvottama padavI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 1 :: praznottararatnamALA prApta karavAnuM zreSTha sAdhana jinavANI ane jinamudrA che ane tethI ja tene sAkSAt jinezvara sadaza gaNela che. evA nirNaya thAya che. 6 97. satya vacana mukhazAbhA bhArI, taja tabALa sata te vArI--jema nayananI zeAbhA jinabiMbane nihALI jovAmAM kahI tema mukhanI zelA mi, pathya ane satya vacana khelavAmAM ja kahI che. keTalAka mukhya janA takheALa cAvavAthI mukhanI zeAbhA vadhe che ema mAne che ane te pramANe kare che, paNa, jyAM te zAbhA kevaLa kRtrima ane kSaNika che. tyAre satzAstra anusAre satya vacana uccArathI thatI mukhazAbhA sahaja ane cirasthAyI che. tethI ja upadezamALAkAre vacana khelatAM A pramANe upayAga rAkhavA sUcavyu' che ke * madhura vacana khelavu, paNa kaTuka nahi, DahApaNabharelu khelavuM paNa mUkhavat nahiM, gheADuM khelavuM paNa ghaNuM nahi, prasaMga pUratuM khelavuM paNa ati prasaMga thAya tevu nahiM, namra vacana vavuM paNa gayukta nahi, udAra vacana uccaravuM paNa tuccha nahi, A vacananuM kevuM pariNAma Avaze ema prathama vicArIne khelavuM paNa vagavicAryuM nahiM, ane jethI svaparane hita thAya tevuM satya vacana khelavu paNa asatya ahitakara evuM adhayukta nahiM, vivekI puruSA evu ja vacana vadhe che ane e ja mukhanu maDana che. praznottara ratnamAlikAkAre paNa kahyuM che ke ji 'vAcAM maMDana ? sauM' eTale vANInI zaiAbhA zI ? uttara satya. A vAta upara vadhAre bhAra mUkIne kahevA cAgya che ke AjakAla kAraNe ke ekAraNe leAkeA satya upara prahAra kare che--prahAra karavA TevAyelAM che. temaNe svaparanA hita mATe asatya pakSa tajIne satya pakSa aMgIkAra karavA ja yatna karavA ucita che. ema karavAthI ja svaparanA uDDaya thaze. yata: sametra gati. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA [:: 72 :: 98. karakI zebhA dAna vakhANe, uttama bheda paMca tasa jANe- jema mukhanI zobhA satya balavAmAM che tema hAthanI zebhA dAna devAmAM che. te dAnanA zAstramAM pAMcabheda batAvelA che. abhayadAna, supAtradAna, anukaMpAdAna, kInidAna ane ucitadAna tenA paNa dravyabhAvathI be be bheda thaI zake che. lakSmI pramukha dravya sAdhanathI dAna te dravya dAna che, ane jJAnAdika bhAva sAdhanathI dAna te bhAvadAna che. je lakSamI pramukhane durvyasanamAM vyaya kare te durgatinuM kAraNa che, ane te ja lakSamI pramukhane sata kSetrAdika zubha mAge vyaya kare te sadgatinuM kAraNa che. temAM paNa sadavivekayege je je sthaLe dravya-vyaya karavAnI vizeSe jarUra jaNAya te te sthaLe tene vyaya karavAmAM adhika lAbha che. jJAna, darzana, cAritra pramukhanuM dAna te bhAvadAna kahe vAya che, ane tevuM bhAva dAna dravyadAna karatAM ghaNuM ja caDhiyAtuM che; tethI te ubhaya prakAranuM dAna anukame ArAdhavA egya che, ane e ja sadabhAgyeyege prApta thayelI zubha sAmagrInuM uttama phaLa che. 9. bhujA baLe tarIe saMsAra, aNu vidha bhuja zobhA citta dhAra-bhujabaLe eTale nija parAkamathI-puruSArthathI ja saMsArasamudra tarI zakAya che. tevI uttama bhujA pAmIne je pitAnuM parAkrama samyagU jJAna, darzana ane cAritrarUpa ratnatrayInuM ArAdhana karavA mATe pheravavAmAM Ave te tethI saMsArasamudra tare sukara paDe che A duniyAmAM spardhA, vaiSa, ISa ane mehane vaza thaI raNasaMgrAma vigeremAM potAnI bhujAne upaga karanAra aneka jane nIkaLe che, paraMtu pUrvokta deSasamUhane daLI pavitra ratnatrayInuM yathAvidha ArAdhanA karavAmAM svavIryano sadupayega karanArA keI viralA ja nararatna nIkaLI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 73 :: praznottararatnamALA Ave che, ane e ja kharuM bhujabaLa zobhAkArI ane prazaMsanIya che. AtmAthI janoe pitAnA bhujabaLane sadupayega kara ucita che. 100. nirmaLa navapada dhyAna dharIje, hRdaya zebhA aNuvidha nita kIje--hRdaya e vivekanuM sthAna che. je e hRdayane keLavI jANe che tenAmAM saviveka jAge che, ane tethI te hitAhitane nizcaya karIne ahitane tyAga karI, hita bhANa pravRtti kare che. jyAre mehavaza jagat asatapravRtti pasaMda kare che tyAre vivekI hadaya pravRtti athavA nivRtti ja pasaMda kare che. te satapravRttine paNa nivRttine mATe ja seve che. nivRttimAM ja sAcuM sukha, zAMti yA samAdhi samAyela che. tethI ja jemaNe saMpUrNa sukha-zAMti-samAdhine svAdhIna karela che evA arihaMtAdika navapadanuM vivekavaMta nija hRdayamAM apUrva zAMtine sAkSAt anubhava karavA ekAgrapaNe ciMtavanarUpa dhyAna kare che, ane daDha abhyAsage arihaMtAdika nirmaLa navapadamAM layalIna thaI AtmAnI apUrva zAMtine sAkSAt anubhava karI zake che. hRdayakamaLa dhyAna karavA mATe eka nimita sthAna che, temAM arihaMtAdika dhyeyanuM vivekapUrvaka dhyAna karavAthI anukrame daDha abhyAsathI te dhyAnanI siddhi thAya che. eTale dhyAtA, dhyeya ane dhyAnano bhedabhAva maTI temAMthI samarasI bhAva pragaTe che. e samarasI bhAvanuM sukha samarasIbhAvavedI ja jANe che, arthAt te anubhavagamya hevAthI vacana agocara che. paNa tenI prAptine khare upAya nija hRdayakamaLamAM navapadane samajapUrvaka ekAgrapaNe dhyAvavA e che; tethI AtmAthI janee bIjI badhI dhamAla mUkIne zAMtavRttithI pitAnA hRdayamAM e ja dhyAvavA gya che. 101. prabhuguNa muktamALA sukhakArI, kare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratnamALA :: 74 :: kaMThazobhA te bhArI-sUktamALa eTale metI tenI mALA (matInI mALA) jema kaThe dharavAmAM Ave che te kaMTha sArI zebhAne pAme che, tema je jinezvara prabhunA kevaLa jJAna, darzana, cAritra pramukha anaMta ujavaLa guNarUpI muktAphaLanI mALA kaThe dharavAmAM Ave che, eTale je prabhunA saddaguNanuM ja raTana karavAmAM Ave che athavA madhura kaMThathI prabhune parama ujajavaLa guNenuM gAna karavAmAM Ave che te tethI kaMThanI sArthakatA thAya che. svArthavaza jIva kenI kenI khuzAmata karate nathI? jenAmAM saddaguNanI zreNi pragaTI nathI ane je deSamAM DUbelA che tevAnI khuzAmatathI kaMI vaLatuM nathI. je kharI pUrNatAne prApta thayelA che te meInI khuzAmata IchatA paNa nathI, evA pUrNAnaMda prabhunA ja guNagrAma aheniza gAvA ucita che ke jenA guNagAna karavAthI evA ja uttama guNanI ApaNane prApti thaI zake. kahyuM che ke "jina uttama guNa gAvatAM, guNa Ave nija aMga"--uttama lakSyathI prabhunA guNa gAnAra pitAnA sakaLa doSane aMta karIne prabhunA pavitra padane pAmI zake che. ema samajI kRpaNu ane nIca-nAdAna janenI saMgati tajI satsaMgathI prabhunuM svarUpa yathArtha oLakhI, prabhubhaktimAM pitAnuM citta jeDI daI, paramAtma guNenuM smaraNa, ciMtavana, raTaNa karavAne daDha abhyAsa pADI tevA ja anaMta apAra saddaguNe. ApaNAmAM ja prakaTe e acaLa prayatna kare ucita che. 102 thI 114 sudhI (13) praznanA uttara nIce pramANe- sataguru caraNareNu zira dharIe, bhALa zobhA aNuvidha bhavi karIe; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 75 :: praznottararatnamALA mohajAla maheTe ati kahIe, tAkuM toDa akSayapada lahIe. 34 pApakA mULa lebha jagamAMhI, rega mULa rasa dujA nAMhI; duHkhakA mULa saneha piyAre dhanya purUSa tenAthI cAre. 35 azuci vastu jANe nija kAyA, zuci puruSa je varajita mAyA; sudhA samAna adhyAtama vANI, viSa sama kukathA pApa kahANuM 36 jihAM beThA paramAratha lahIe, tAkuM sadAya susaMgati kahIe; jihAM gayA avalakSaNa Ave, te te sadA ya kusaMga kahAve. 37 raMga pataMga durajanakA nehA, madhya dhAra je Apata chehA; sajajana snehuM majIThI raMga, | sarva kALa je rahata abhaMga. 38 praznottara Ima kahI vicArI, ati saMkSepa buddhi anusArI; ati vistAra aratha iNa kerA, suNata miTe mithyAta aMdherA. 39 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 76 : kIza-- rasapUrNa naMdasucaMdasaMvata (1906),mAsa kArtika jANIe, pakSa ujajavaLa tithi trayodazI,vAra acaLa vakhANuo; AdIza pAsa pasAya pAmI, bhAvanagara rahI karI, cidAnaMda jiNuMda vANI, kahI bhavasAyara tarI. 40 102. satagurU caraNuNa zira dharie, bhAla zobhA Ividha bhavi karIe--saranI caraNa ja mastaka upara dhArI guruAjJA pramANa karavI e sujJa jananuM kartavya che. bhAlalalATa)mAM tilaka karavAne paNa e ja uttama uddeza saMbhave che. "pite tattvanA jANakAra satA bhavya jananA hita mATe satata ujamALa hoya, je niSpApavRttine sevanAra heya ane anya AtmAthI janane paNa niSpApa mArga batAvanAra heya, pite bhavasamudrathI tare ane anyane paNa tArI zake evA hoya te sadagurUneja AtmahitaiSI janee sevavA." kahyuM che ke pavitra karIne jIhA tujha guNe, zira vahiye tujha ANa; manathI kadIe re prabhu! na visariye, lahIe parama ka9yANa " evA parama gurunA guNagrAmathI jihuvA pAvana thAya che, temanI pavitra AjJAne vahana karavAthI ApaNuM uttamAMga TIpI nIkaLe che ane temanuM sadA ya smaraNa karavAthI aMtaHkaraNa ujajavaLa thAya che; yAvata tethI janmamaraNanI sarva vyathA TaLe che ane akSaya anaMta evuM melasukha maLe che. : 103. mohajALa heTa ati kahIe, tAkuM toDa akSayapada lahIe-ApaNane muMjhAve te meha. uttama prakAranA jJAna-darzananuM AcchAdAna karanAra ane azuddha vRttine pedA karanAra ja meha che. rAga, dveSa, IrSA, kheda, matsara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 77 :: praznottararatnamALA e seve enA ja gharanA che. jUdA jUdA rUpa dhAranAra kaMdha, mAna, mAyA ane lebharUpa tene gADha parivAra che. durgatinA kAraNarUpa 18 pApasthAnakamAM pravRtti karAvanAra moha ja che. te moTAmAM maheTe jagajAhera cera che. te dhoLe dahADe dhADa pADI prANIonuM sarvasva harI jAya che. je kaMI paNa AtmasAdhana karavA Icche che tene te jAte pajave che athavA pitAnA parivArane tene pajavavA pharamAve che. temAM paNa kaI dhamAtmAnuM te chidra dekhI bahu ja khuzI thAya che. meha AvI vividha rIte jagatanI viMDabanA kare che. "huM ane mAruM' e maMtra bhaNavI sahune aMdha karI nAMkhe che. evA ati duSTa ane prabaLa mehane haNyA vinA keI ekSapada pAmate nathI, ane te mehane kSaya kayA pachI ekSaprApti ati zIdhra thAya che. tene amegha upAya AtmazraddhA ane AtmaraNarUpa ratnatrayInuM yathArtha ArAdhana karavuM e ja che." AtmajJAnavaDe potAnuM svarUparAma yathArtha rIte oLakhI zakAya che eTale pitAnI zaktinuM yathArtha bhAna thaI zake che, AtmazraddhAvaDe pitAnI pUrNa zaktinI pUrepUrI pratIti Ave che, ane AtmaramaNavaDe potAnI pUrNa zakti prakaTa karavAmAM bAdhakabhUta rAga, dveSa, meha pramukha aMtaraMga zatruone dUra karavA ane sAdhakarUpa satsaMga pramukha aneka sadaguNane saMcAne pote sAvadhAna rahe che. evI rIte ujavaLa ratnatrayInuM yathAvidhi ArAdhanA karIne aMte sakaLa karmamaLane kSaya karI AtmA avicaLa evI ekSapadavIne prApta kare che.. 104. pApakA mULa lobha jagamAMhI-duniyAmAM sarva pApanuM mULa lebha ja jaNAya che. lebha judI judI jAtane hoya che. kadAca eka jAtane. te kadAca bIjI jAtane, lebha aMtaramAM pesI nahi karavAnuM kAma karavA preraNa kare che, ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ema AtmAne pApathI malina banAve che. strI lakSmI pramukhanA lAbha mATe to loko kaika prakAranA yuddhAdika anartho kare che te prakaTa vAta che, paNa yazakIrtinA leAbhathI paNa kAi koi prasa Mge ajJa jA bahu anartha seve che, chatAM peAtAnI bhUla leAbhAMdhatAthI pAte samajI zakatA nathI. vaLI duniyAmAM paNa mATe bhAge A deSa vyApelA hAya che, tethI bhAgye ja keI kAInI bhUla sudhAravA kahI zake che. kevaLa niHspRhI saMta susAdh janA ja AvI bhUla sudhArI zake che, temanu avasara ucita hitavacana leAbhI upara paNa sArI asara karI zake che; tethI jemane lAbhanuM auSadha meLavavA prabaLa icchA hoya temaNe tevA niHspRhInI ja sevA karavI. F L :: 8 :: 105. rAga mULa rasa dujAnAMhI--'samUnArzva vyApaca: ' jUdI jUdI jAtanA rAga pedA thavAnuM khAsa kAraNu viSayavRdhdhi-viSayAsakti-viSayalelupatA che. dareka iMdriyAnA viSayeAmAM atyAsakti avazya duHkhadAyI thAya che. A bhavamAM pragaTa vyAdhi pramukha ApadA UbhI thAya che, ane parabhavamAM narakAki yAtanA sahavI paDe che; tethI jJAnI puruSA viSayasukhane viSavat lekhI te viSayasukhathI vimukha rahe che; ane je viSayAsaktithI dUra rahe che te ja kharA jJAnI che, temaja jJAnI puruSAnA pavitra mArge cAlavu' e ApaNuM paNa parama che ema vicArI jema bane tema viSayAsakti TALavA prayatna sevavA. vya 106. duHkhakA mULa saneha piyA re, dhanya puruSa tenuthI nyAre-- A mUjhAni dullAni' duHkhanuM mULa sneha che. sneha karatAM sahelA lAge che, paNa tenA nirvAha karavAmAM Rne anubhava thAya che. sneha karavAmAM paNa ghaNI vakhata jIva ThagAi jAya che. asthAne sneha karavAthI UlaTI upAdhi khaDI thAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 7 :: praznottaratnamALA che. je kaI ThekANe neha thaye hoya te tene viyoga na thAya tenI ciMtA rahe che, ane vavazAta viga thaye te atyaMta kaleza pedA thAya che, tethI sAMsArika sneha mAtra sevAdhika gaNAya che. jene nirupAdhika sukhanI cAhanA hoya tene e sneha kare ke vadhArave ucita nathI, temane mATe te zrImad upAdhyAyajInA vacana ati upayogI thaI paDaze. zrImAna kahe che ke "rAga na karaje koI nara keIzuM re, navi rahevAya to karaje suni re; maNi jema phaNI viSane tema tehe re, rAganuM bheSaja sujasa saneha re.' tene paramArtha e che ke "kRtrima sukha mATe te kaI sAthe rAga kare ucita ja nathI ane je kaMI sAthe rAga karavAnI ja IcchA thAya te amadamAdika saguNasaMpanna munirAja sAthe ja ucita che. jema maNithI phaNidharanuM caDheluM viSa dUra thaI jAya che tema munijana uparanA prazasta nisvArtha rAgathI anAdi aprazasta rAganuM viSa dUra thaI jAya che." e sadupadeza dilamAM dhArI aprazasta rAgane dUra karavAne mATe ukta upAyane sevavA vizeSe khapa kara ucita che. ema daDha abhyAsayege AtmAne adhika lAbha thavA saMbhava che. vaLI jemaNe saMpUrNa rAgano jaya karIne vItarAga dazA pragaTa karI che temanI to balihArI ja che. 107. azuci vastu jANe nija kAyA-azucimAM azuci vastu ApaNI kAyA che. te vAtanI pratIti strIpuruSanA zarIramAMthI nIkaLatA durgadhI padArtho uparathI thaI zake che. eka annane kavaLa paNa alpa kALamAM kelAI jAya che te jemAM pratidina anna prakSepavAmAM Ave che tevA zarIranuM kahevuM ja zuM? e vAta zrI mahilakumArIe petAnA pUrva bhavanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 80 :: mitra rAjAone pratibaMdhavA yuktithI sidhdha karI batAvI che, ane ApaNe ApaNuM jAtaanubhavathI jANI zakIe chIe. prathama te A zarIra azucithI ja utpanna thayeluM che. pitAnuM vIrya ane mAtAnuM rudhira e benuM jyAM mizraNa thAya che tyAM A zarIranI utpatti thAya che. pAchuM paNa te zarIra mAtAe bhakSaNa karIne rasarUpe pariNAvelA ane azucirUpa thayelA padArthathI ja pratidina paSAya che. AvI rIte azucithI utpanna thayelA, azucithI vRddhi pAmelA ane pavitra vastune paNa apavitra karI nAkhanArA azucimaya dehane jaLa pramukhathI zuddha karavuM joIe, e Akare bhrama kevaLa mUDha puruSane ja have ghaTe che, tatvane evo bhrama heI zakatuM ja nathI. A azucimaya dehamAM kartavazAt vyApI raheluM cetana-ratna yuktithI kADhI samatA rasamAM bebI sApha karI levuM jarUranuM che. kahyuM che ke je samatA rasanA kuMDamAM snAna karIne pAparUpI maLane dhoI nAMkhI pharI malinatAne pAmatA ja nathI te aMtara AtmA ja parama pavitra che. A azucimaya dehamAMthI upara kahelI AgamacuktithI Atmatatva zedhI levAnI ja jarUra che. pachI punarjanma maraNanI bhIti rAkhavAnuM kaMI paNa kAraNa nathI. 108. zuci puruSa je varajita mAyA-je meha mAyA rahita nimAMthI-niSkapaTI-nirdabhI che te ja khare pavitra puruSa che. meha mAyAvaDe ja jIva malina thayela che. te meha mAyA TALavAne khare upAya AtmajJAna, AtmazraddhA ane AtmaramaNarUpa cAritra che. pAyA vinAnI ImAratanI pere tatvajJAna ane tattvazradhdhA vinAnI lakaraMjana athe pUjAvA manAvA arthe athavA svadeSa chUpAvavA athe ADaMbararUpe karavAmAM AvatI mAyAmaya dhamakaraNuM kaMI paNa hitarUpa thatI nathI, mATe prathama AtmAnI unnatimAM kevaLa aMtarAyarUpa evI mehamAyAne pariShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com AtmA ja ' zodhI le mAthI upara Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 81 :: praznottaratnamALA haravA pUrate prayatna sevA joIe. AtmajJAna ane AtmazradhdhA yege te prayatna saphaLa thAya che. "saralAzaya nimAyInuM ja kalyANa thaI zake che. jenI mana, vacana ane kAyAnI pravRtti sarala-mAyA rahita che te ja prabhunI pavitra AjJAne ArAdhI akSaya sukha sAdhI zake che, tethI jemane janmamaraNanAM anaMta duHkhathI trAsa lAgatuM hoya ane akSaya anaMta evAM nirbhaya mekSasukhanI kharI cAhanA hoya temaNe mAyA-kapaTa tajI niSkapaTa vRtti AdaravA pUratI kALajI rAkhavI jarUranI che. udayaratna kahe che ke "muktipurI jAvAtaNe jIre, e mAraga che zuddha re prANI ! ma karIzamAyA lagAra." jema kAjaLathI citra kALuM thaI jAya che tema mAyAthI cAritra malina thaI jAya che, ema samajI zANu AtmAthI janee mehamAyAne sarvathA tyAga karavA pUratuM lakSya rAkhavuM. 109 sudhA samAna adhyAtamavANuM-adhyAtma zAstrane upadeza amRta samAna kahyo che, tethI pragaTa AtmAmAM paramazAMti anubhavAya che ane anukrame mekSasukhanI prApti thaI zake che. adhyAtma mArga batAve te adhyAtma vacana che. je vacana ekAMta Atmahitane ja arthe pravarte che, je vacana rAga dveSAdika vikAravajita vItarAga prabhunI amRtamaya vANunA anuvAdaka hoya che, je vacana jJAna ke kiyAno ekAMta pakSa kheMcatA nathI, je vacanathI jJAna ane kiyAne sAthe ja puSTi maLe che, ane je vacanavaDe zudhdha samajapUrvaka zudhdha kiyA sevavA ja pravartAya che tenuM nAma "adhyAtma vacana" kahI zakAya che. jema paMkhI be pAvaDe ja UDI zake che ane jema ratha be cakavaDe ja cAlI zake che, tema "adhyAtma paNa zuddha jJAna kiyAnA saMmelanathI ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke ' are I che ane ahita kareka karI zagvanI praznottararatnamALA :: 82 H pravarte che. te vinA adhyAma kahI zakAya ja nahIM. vastutatvanI yathArtha samaja meLavI hitAhitane yathArtha viveka karI je svahitasAdhanamAM pravRtta thAya che ane ahita kAryathI nivRtta thAya che te ja aMte svaISTa siddhi karI zake che, te vinA ekAMta jJAna ke kiyAnA pakSamAM paDI svaparane bhAre nukazAnImAM utAravAmAM Ave che. adhyAtmamArga AtmakalyANano amegha upAya che, tethI temAM je kaMI kartavya karavAmAM Ave che te lekadekhAva mATe nahi, paNa kevaLa pitAnA ja AtmAne lakSI tenI zuddhi ane tenI ja unnati arthe karavAmAM Ave che. AvI aMtaradaSTi jene jAgI che te "adhyAtmadaSTi" vA "adhyAtmI' kahevAya che. AnuM vizeSa varNana prazamarati mAM adhyAtma saMbaMdhI ullekhathI samajI zakAya tevuM che. 110. viSa sama kukathA pApa kahANa--rAjakathA, dezakathA, strIkathA, ane bhakta(bhajana)kathA e cAra vikathA prasidhdha che. je kathA karatAM, nathI te kaMI svahita thavAnuM ke nathI te kaMI parahita thavAnuM; evI nakAmI niMdAdika pApagarbhita yA zAstravirUdhdha svakapolakalpita kukathA karavI e kevaLa pApane ja puSTi ApanArI ane durgatidAyaka hovAthI viSa samAna jANuM varjavI ja egya che. svapara hitaIcchaka bhavya janee evI vikathAmAM pitAne amUlya vakhata nahi gumAvatAM tene sadupayoga thAya tema hita AcaraNa prati udyama kare ucita che. vikathAvaDe te hita AcaraNathI vimukha thavAya che ane pramAdane puSTi maLe che. pramAdanI puSTithI aneka jana ApadAnA mukhamAM AvI paDe che ema samajI pramAdanA aMgabhUta vikathA nivArI jema svaparahitAcaraNamAM adhika vRddhi thAya tama karavuM ghaTe che. 111. jahAM beThA paramAratha lahIe, tAka sadAya susaMgati kahIe--jemanI saMgatithI paramArthaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 83 : : praznottaratnamALA tatva pAmIe te ja kharI satsagati samajavI, ane evI satsaMgati ja sadA ya sevavA yaMgya che. satsaMgatine zAstrakAre zItala sadA saMta surapAdapa vigere padethI kalpavRkSAdikanI upamA ApI che, ane te temane yathArtha chAje che. jema kalpavRkSanI chAyA zItala hoya che, tenI nIce besanAra zAMti pAme che tema saMta-susAdhu janenI saMgatithI bhavya janene trividha tApa upazame che, ane sahaja zAMti-samAdhino lAbha thAya che. vaLI "pataMtiH zA ni joti utA" e vacanAnusAre satsaMgatithI kayA kayA lAbha nathI saMbhavatA ? satsaMgatithI save uttama lAbha saMpaje che. buddhinI jaDatA hare che, vANImAM satyanuM siMcana kare che, eTale sahune priya lAge evuM miSTa ane hitakara satya zIkhave che, pratiSThAnI vRddhi kare che ane pApanA ogha dUra kare che. e vigere aneka uttama lAbha satsaMgati vege sAMpaDe che, ema samajI kubudhdhi vadhAranArI kusaMgatine tyAga karI, subuddhine jagADI, sadAcaraNa zIkhavI, sadgati meLavI ApanArI satsaMgatineja sevavA sadAya lakSya rAkhavuM. 112 jihAM gayAM apalakSaNa Ave, te to sadA ya kusaMga kahAve-jenI saMgatithI kaMI ne kaMI apalakSaNa-avaguNa zikhAya tene zAstrakAra kusaMga kahe che, ane tevA kusaMgane sadA ya tyAga karavA upadize che. kusaMgathI kyA kyA avaguNa jIvamAM AvatA nathI? matalaba ke avaguNa mAtra kusaMgathI ja upaje che, ane tethI ja zAstrakAra sarvathA tene tyAga karI satsaMgatine ananyabhAve seve che te aMte sarva upAdhithI mukta thaI nirupAdhika ane niddha evuM muktinuM sukha pAme che, ema samajI zANuM jae nIca nAdAna janenI saMgatithI dUra rahevA temaja tevAM nabaLAM kAryothI paNa dUra rahevA sadA sAvadhAna rahevuM! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA 113. raMga pataMga durajanaka nehA, madhya dhAra je Apata chehA-je uttama puruSonAM paNa chidra jue che, sahanuM aniSTa ciMtave che, prasaMge anyane apAya-ahita karavA game tevuM jokhama kheDe che, temAM daivayege phAve te khUba pulAya che ane kadAca na phAve te dinarAta tenI ciMtA karI taMdulIyA macchanI jema durgatinAM bhAtAM bAMdhe che, tevI kaniSTa keTinA cho kSudra-durjana kahevAya che. temane sneha kevaLa kRtrima-pataMganA raMga je ja hoya che. pitAnuM Icchita kArya sAdhavA mATe ja te uparauparathI rAga batAve che, khuzAmata kare che, sevA bajAve che ane sAmA mANasa na kaLI zake evI dareka kaLA keLavavA prayatna kare che, paNa potAno kalpita svArtha sAdhavA te dareka taka zodhatuM rahe che ane tema karavAne kadAca kaIne kUvAmAM ke dariyAmAM nAMkhavuM paDe te paNa te Darate nathI. matalaba ke pitAnI kSudra-svArtha vRttine piSavA te dareka nIca kArya karavA tatpara rahe che, ane tema karatAM te manamAM kaMI zaramAto nathI. AvA mANasane vizvAsa kare e kALA nAgane vizvAsa karavA karatAM paNa vadhAre jokhamavALo che. jherI nAgane be ja jaba heya che tyAre durjananI jIbhanI saMkhyA kaI kahI zakayuM nathI. matalaba ke te lAga meLavIne aneka uttama janene aneka rIte aneka vAra daMza devA pravarte che. jo ke durjananI viSamaya Urmio sajana puruSonuM zudhdha caitanya haravA-naSTa karavA samartha thaI zaktI nathI. sajajana puruSo sadAya svakartavya karmamAM sAvadhAna hoya che, tethI temane dujane lekene kaMI Dara nathI temane nAmAM te apUrva apUrva jAgRtithI ulaTuM navanavuM cetanyabala reDAtuM jAya che. sajajanenuM dila dukhavAnuM je kaMI paNa sabaLa kAraNa hoya te te e che ke durjane niSkAraNa pitAnA AtmAne malina karIne duraMta durgatigAmI thAya che. sarjana ane durjanaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvvvvv :: 85::: praznottararatnamALA ne sAce ane beTe neha sarakhAvavAne zrIpALakumAra ane dhavala zeThanuM daSTAMta prasidhdha che, 114. sajajana sneha majIThI raMga, sarvakALa je rahata abhaMga-jyAre durjanane sneha pataMganA raMga je phIkko, kAra ane kRtrima che, tyAre sajjanane sneha La machaThanA raMga je umadA, avihaDa ane akRtrima eTale svAbhAvika che. tethI te game tevA samaviSama sagemAM game tevI kaTInA vakhate paNa badalAtuM nathI, tema phikake paDate nathI. sajana puruSane snehasamAgama gaMgAnA pravAha jevo pavitra che, temanI daSTi amRtamaya hoya che, temanI vANuM madhura hoya che, tethI te gya jIne anekadhA upakAraka thAya che. atyaMta agya janenuM hita sAdhI na zakAya temAM sanene leza mAtra deSa nathI, kemake temanI daSTi te sahanuM hita karavA bhaNI ja vaLelI hoya che, paNa tevA ja potAnA durbhAgyathI sajajanenA lAbhane meLavI zakatA nathI. jyAre jhaLahaLate sUrya daze dizAone dIpAvI jagata mAtranuM samIhita sAdhe che tyAre ghuvaDanI AMkha mIcAya che, vaSamAM jyAre badhAM vRkSo navapallava thaI rahe che tyAre javA sUkAI jAya che, vasaMta RtumAM jyAre sakaLa vanarAjI khIlI nIkaLe che tyAre karIra vRkSa (keraDA) karamAI jAya che, ane jyAre caMdrathI sahu kaI zItaLatA meLavI zake che tyAre virahI janene virahAgni vyApe che. temAM kene deSa? zuM sUrya, varSA, vasaMta ke caMdrane temAM deSa che? nahi ja. kiMtu sAmAnA durbhAgyane ja deza che, ema samajavuM. evI rIte sajjana puruSothI ApaNe uttama lAbha meLavI na zakIe emAM sajanane leza mAtra deSa nathI, paNa ApaNe ja deSa che. sajjana puruSe te pUrvokta uttama upamAne ja lAyaka che. temane janma, temane svabhAva, temane samAgama ane temanI kRti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaranamALA :: 86 :: jagajaMtuonA ekAMta hitane arthe ja hoya che. temane snehaprema-vAtsalya abhaMga ane alaukika hoya che. phakta temanA uttama samAgamane lAbha levAne ApaNe gyatA saMpAdana karavAnI ja jarUra che. je kSudratAdika deSa TALI akSudratAdika uttama yogyatA prApta thaI zake te sarva samIhita sadhAI zake che ane sajjananI kRpAne paNa pUrNa lAbha maLI zake che. evI savRtti sahu koI AtmahitaiSIjanenA aMta:karaNamAM purAyamAna thAo ane tene yatheccha lAbha meLavavAne teo bhAgyazALI thao ! tathAstu. Nity/ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra have graMthanI samApti karatAM zrI cidAnaMdajI mahArAja kahe che ke A praznottararatnamALA graMtha saMkSepa sacivaMta jananA hitane mATe ucita vicArIne svabuddhi anusAre saMkSepamAM race che. tenA artha ati gaMbhIra che. te vistArathI rucipUrvaka guru mukhe sAMbhaLavAthI hRdayamAM vivekarUpa dIpaka pragaTe che. eTale anAdi ajJAnarUpI aMdhakAra ApoApa nAza pAmI jAya che. A graMthanuM vikrama saMvata 1906nA kAtika mAsanI ujajvaLa tradazIne divase acaLa (zani) vAre zrI AdIzvara tathA pAzvaprabhunA pasAthe bhAvanagaramAM rahIne bhavasAgarathI taravA mATe naukA samAna zrIjinavANIne anusare racele che. A graMthanuM vivecana lakhatAM je kAMI vItarAganI vANuthI viruddha lakhAyuM hoya athavA kartAne Azaya nahIM samajAvAthI matikalpanApUrvaka lakhANuM hoya tene mATe sajajana pAse kSamA yAcanA che. T TT TE: 1 1 1 1 1 1111111cc ; ItizrI racaMdajI aparAmacidAnaMdajI kRtA praznottararatnamALA vivecana sahitA samAyA. zrI cidAnaMdAdarasika - - - - 1 1 -- Di TLE : * Tr TET 1 , T Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA // zrImad cidAnaMdajI mahArAjakRtA / / == = = = > == ER-RR==1000R praznottararatnamAlA -loxM== == hindI bhASAnuvAdaka a) ku. sumitrasiMhajI loDhA jaina-mAMDalagar3ha mevADa (pa) . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad cidAnaMdajIkRta praznottararatnamAlA prastAvanA cidAnaMda padakarja namI, cidAnaMda sukhadeva / cidAnaMda sukhamAM sadA, magana kare tatakheva // 1 // cidAnaMda prabhu kI kalA, kevala bija anapAya / jAne kevala anubhavI, kisase kahI na jAya // 2 // cidAnaMda prabhu kI kRti, arthagaMbhIra apAra / maMdamati huM tehano, pAra na lahuM niradhAra // 3 // to paNa mujhathI maMdamati, teha taNe hitakAja / temaja svahita kAraNe, cidAnaMda mahArAja // 4 // kRti tehanI nirakhI, uttaramAla udAra / tAsu vivaraNa karavA bhaNI, Atma thayo ujamAla // 5 // buddhivikala paNa bhaktivaza, bolu sukhakara bola / kAlu bole bAla je, kuNa Ave tasa tola 1 // 6 // 1 caraNakamala / 2 sukha ke liye / 3 jIvanakalA-rekhA / 4 kevalajJAna ke amogha upAyarUpa / 5 aMya racanA / 6 praznottaramAla / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 2:: zrI kapUracandajI upanAma zrI cidAnandajI mahArAja isa bIsavIM sadI meM vidyamAna the aiptA aneka kRtyoM se jAna paDatA hai| AnandaghanajI mahArAja ke samAna ve bhI adhyAtma zAstra ke rasika aura adhyAtma tattva meM nipuNa the, aisA unakI kRtiyoM se bhalIbhA~ti vidita hai| unakI banAI huI kRtiyo meM cidAnanda bahotarI, svarodaya, pudgalagItA, chuTaka savaiyA isI prakAra yaha praznottararatnamAlA mukhya hai| unakI saba kAvyaracanA sarala evaM gaMbhIra hai| pratyeka kRti meM kAvya camatkRti ke sAtha sAtha arthagaurava apUrva hone se unakI sArI kRti hRdayaMgama hai / usake pratyeka padya meM adhyAtma mArga ke upadeza kA samAveza hai / ve aSTAMga yoga ke acche abhyAsI the / isase unameM uttama prakAra kA yogabala thA tathA ajaba prakAra kI zakti-siddhi vidyamAna thI aisA bhI sunA jAtA hai| aisA anumAna hotA hai ki ve tIrthapradeza meM vizeSatayA vAsa karate the / zatrujaya aura giranAra meM to amuka guphA yA sthAna unake pavitra nAma se bho pukArI jAto hai / aisI daMtakathA pracalita hai ki zrIsametazikharajI para unakA dehAnta huA thaa| unake sambandha meM pracalita kaI dantakathAoM se yaha siddha hotA hai ki ve niHspRho the / logaparicaya se ve alaga rahate the aura ve apanA jIvana aisA sAdA rakhate the ki loga bhAgya se ho jAna sakate the ki ve jJAnI aura siddhisampanna the, tisa para bhI kAkatAlIya nyAya se jaba kisI ko usa bAta kA patA cala jAtA to usa samaya prAyaH ve usa sthAna ko chor3akara cala dete the / unakI kRti ko sUkSma dRSTi se avalokana karanevAle samajha sakate hai ki ve anekoM satzAstra se paricita the| unakI vANI rasAla evaM alaMkArika hai| adhyAtma lakSya ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA sAtha sAtha zAstrAbhyAsa meM unakI samatA karanevAlA koI prabala puruSa bhAgya se hI unake bAda huA hogA aisA jAna par3atA hai / Adhunika hone para bhI unakI anyazailo aisI arthabodhaka evaM AkarSaka hai ki AnandaghanajI kI bahotarI ke sAtha sAtha aneka adhyAtmarasika jana cidAnanda bahotarI ko mukta kaMTha se gAte haiM / vizeSatayA cidAnandajI ko kRti meM zabdaracanA itanI sAdI hai ki unakA gAnA bAlajIvoM ke liye bhI bahuta sulabha hai| una saba kRtiyo meM se 'praznottararatnamAlA' bhI eka hai| mUla grantha choTA hone para bhI usameM arthagaurava itanA bar3A hai ki usake eka eka prazna ke uttara ke liye samartha vidvAna eka eka svataMtra grantha kI yojanA kara sakatA hai / mere jaise mandamati se aisA karanA to azakya hai, parantu usakA sahaja spaSTIkaraNa karane ke liye yathAmati udyama kiyA hai| usameM se sAra mAtra grahaNa kara ke bhavyajana svaparahita meM vRddhi kareM, ye hI mahAkAMkSA aura ye hI kattavyarUpa samajha kara prastuta prastAvanA samApta karatA hai / isa graMthapara zrImAn kapUravijayajI mahArAja mAhebane gujarAtI bhASA meM vivecana lIkhA thA aura vaha zreyaskara maMDala kI tarapha se pa gayA hai usa para seM mene hindI bhASA meM anuyAda lIkhA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI varddhamAna - satya-nIti- harSasUri jaina pranthamAlA - puSpa 6 arham jinAgamatattvavizArada - suvihitAcArya zrI vijayaharSasUrIzvara - pAdapadmebhyo namaH | zrImad cidAnaMdajI kRtA praznottararatnamAlA vivecana sameta ( maMgalAcaraNa - dohA ) parama jyoti paramAtmA, paramAnanda anUpa / namo siddha sukhakara sadA, kalAtIta cidrUpa // 1 // paMca mahAvrata Adarata, pAlata paMcAcAra | samatA rasa sAyara sadA, sattAvIza guNadhAra paMca samiti gupati dharA, caraNa karaNa guNadhAra / cidAnanda jinake hiye, karuNA bhAva apAra suragiri hari sAyara jIse, dhIra vIra gaMbhIra / apramatta vihArathI, mAnuM apara samIra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat // 2 // // 3 // // 4 // www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA -~~ ~~irwwwwwww ityAdika guNayukta je, jaMgama tIratha jANa / te munivara praNamuM sadA, adhika prema mana ANa // 5 // lAkha bAta kI eka bAta, prazna prazna meM jANa / eka zata caude prazna ko, Uttara kahuM vakhANa // 6 // praznamAla e kaMTha meM, je dhArata nara nAra / tAsa hiye ati upaje, sAra viveka vicAra // 7 // vivecana-jinake hRdaya meM ananta jJAna, darzanarUpa jyoti kA prakAza huA hai, jinako rAga,dveSa, mohAdika sarva doSamAtra kA sampUrNa kSaya karane se anantacAritra-sthiratA guNa prakaTa huA hai, aura jinake sadRza sampUrNa saMsAra meM dusarA koI vyakti dRSTigocara nahIM hotA aise nirupama zrI arihaMta bhagavAna ko maiM namaskAra karatA huuN| tathA karma-kalaMka se sampUrNatayA mukta hone arthAt daihika sampUrNa upAdhi se rahita hone se hamezA ke liye sahaja svAbhAvika AtmasvarUpa ko saMprApta hue aura AtmArthI bhavyajanoM ko aisA hI svabhAvika sukha prApta karAnevAle aise siddha paramAtmA ko maiM praNAma karatA hu~ // 1 // __ jo ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura asaMgatArUpa pAMca mahAvratoM kA sevana karate haiM, jJAnAvAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra aura vIryAcArarUpa pAMca AcAroM kA pAlana karate haiM, mahAsAgara ke sadRza agAdha samatArasa se paripUrNa haiM, tathA sAdhu yogya sattAvIza guNoM ko sadaiva dhAraNa karate haiM; IryA, bhASAdika pAMca samiti aura mana, vacana, kAyA kI tIna guptiyoM kA tathA caraNasittarI: ( mUla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaragnnamALA gugma viSayaka 70 bheda ) aura karaNasittarI ( uttara guNa sambandhi 70 bheda ) kA jo sevana karate haiM, isI prakAra jJAna aura cAritra se pUrNa aise jinake hRdaya meM atyanta karuNAbhAva kA saMcAra hai, apitu jo merupavarta samAna dhIra-nizcala hai arthAt jo grahaNa kI huI uttama pratijJA se jo calAyamAna nahIM hote haiM, jo siMha ke samAna parAkramI haiM, arthAt karma zatruoM kA nAza karane meM jo kesarIsiha ke sadRza haiM, aura sAgara ke samAna gaMbhIra haiM arthAt ratnAkara jaise aneka guNarAnoM se paripUrNa honepara bhI apanI maryAdA kA ullaMghana na kara yatna pUrvaka unakA saMgraha rakhate haiM / isI prakAra vAyu ke sadRza apratibandhanarUpa se eka sthAna se dusare sthAna ko aikAnta hita ke lie prayANa karate rahate haiM ityAdi sAdhu yogya guNoM se alaMkRta honese apane samAgama meM Aye bhavyajanoM ko pAvana karate haiN| aise jaMgama tIrtharUpa muni janoM ko mana ke atyanta premabhAva se maiM praNAma karatA hu~ // 2 se 5 // isa prakAra abhiSTa deva,guru ko vandanArUpa maMgalAcaraNa kara ke aba isa grantha meM jisa bAta ko kathana karanA hai usako ( abhidheya ), usake prayojana tathA usake phala ko saMkSepa se granthakAra batalAte haiN| vivecana:--jisameM lAkhoM bAtoM kA samAveza hosa ke aisI ati gatya kI-mahatva kI bAta pratyeka prazna meM Ave aise 114 praznoM kA isa praznottara nAmaka grantha meM maiM byAna karuMgA // 6 // isa praznottararatnamAlA nAmaka grantha ko jo AtmArthI strI-puruSa kaMThastha kareMge aura acchI taraha se mana na kareMge unake hRdaya meM atyanta hitakArI viveka vicAra utpanna hogeM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA jisase unako apane liye mokSamArga bahuta sarala ho jAyagA // 7 // sarvaprathama granthakAra prazna samudAya kA varNana karate haiM prazna deva dharama aru guru kahA~, sukha duHkha jJAna ajJAna / dhyAna dhyeya dhyAtA kahA~, kahA~ mAna apamAna // 1 // jIva ajIva kaho kahA~, puNya pApa kahA~ hoya / Azrava saMvara nirjarA, baMdha mokSa kahA~ doya // 2 // heya jJeya puni hai kahA~, upAdeya kahA~ hoya / bodha abodha viveka kahA~, puni aviveka samoya // 3 // kauna catura mUrakha kavaNa, rAva raMka guNavaMta / jogI jati kaho jIke, ko jaga saMta mahaMta // 4 // zUravIra kAyara kavaNa, ko pazu mAnava deva / brAhmaNa kSatriya vaiza ko, kaho zUdra kahA bheva // 5 // kahA~ athira thira hai kahA~, chillara kahA~ agAdha / tapa japa saMjama hai kahA~, kavaNa cora ko sAdha // 6 // ati durjaya jagameM kahA~, adhika kapaTa kahA~ hoya / nIca UMca uttama kahA~, kaho kRpA kara soya // 7 // ati pracaMDa agni kahA~, ko dUradama mAtaMga / viSavelI jaga meM kahA~, sAyara prabala turaMga // 8 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA // 12 // kiNathI DarIe sarvadA, kiNathI malIe dhAya / kiNakI saMgata guNa vadhe, kiNa saMgata pata jAya // 9 // capalA tima caMcala kahA~, kahA~ acala kahA~ sAra / puni asAra vastu kahA~, ko jaga naraka duvAra // 10 // aMdha badhira jaga mUka ko, mAta pitA ripu mita / paMDita mUr3ha sukhI duHkhI, ko jagamAM hai abhIta // 11 // moTA bhaya jaga meM kahA~, kahA~ jarA ati ghora / prabala vedanA hai kahA~, kahA~ vaka kizora kalpavRkSa cintAmaNi, kAmadhenu ko kahAya / citrAvelI hai kahA~, kyA sAdhyAM duHkha jAya // 13 // zravaNa nayana mukha kara bhujA, hRdaya kaMTha aru bhAla / inakA manDana hai kahAM, kahAM jaga moTA jAla // 14 // pApa roga aru duHkhanA, kyA kAraNa se hoya / azuci vastu jaga meM kahA~, kahA~ zuci kahAM hoya || 15 || kahAM sudhA aru viSa kahA~ kahA~ saMga kusaMga | kahAM hai raMga pataMga kA, kahAM majIThI raMga // 16 // H 8 H H 114 prazna sUcaka 16 dohoM kA artha deva, dharma aura guru kisako kahanA cAhiye ? sukha, duHkha, jJAna, ajJAna, dhyeya, dhyAtA, mAna, apamAna, jIva, ajISa, puNyaM, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa, heya, jJeya, upAdeya, bodha, abodha, viveka, aviveka, catura, mUrkha, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararalamALA rAya, raMka, guNavaMta, jogI, jati, saMta, mahanta, zUravIra, kAyara, pazu, mAnava, deva, brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdra, athira, thira, chillara, agAdha, tapa, japa, saMjama, ghora aura sAdhu kise kahanA cAhiye ? jagata meM ati durjaya (duHkha se jItA jAnevAlA) kauna hai ? adhika kapaTa kyA hai ? isa prakAra nIca, UMca aura uttama kauna hai ? ati AkarA agni kauna ? niraMkuza hAthI kauna ? jagatameM (ugra) viSavelo kaisI ? pravala taraMga. vAlA sAgara kaunasA ? sadaiva kina se Darate rahanA cAhiye ? aura bhaga kara zighratayA kina se milanA cAhiye ? bijalo ke sadaza capala vastu kaunasI ? apitu saMsAra meM acala, sAra aura asAra vastu kaunasI hai ? naraka dvAra kaunasA haiM ? aMdha, beharA, gUgA kauna hai ? mAtA, pitA, zatru, mitra, paMDita mUrkha, suHkho duHkho aura bhaya rahita kauna hai ? saMsAra meM saba se bar3A bhaya kaunasA hai ? ati AkarI jarA kaunasI hai ? bahuta AkarI vedanA kaunasI hai ? aura atyanta bAMkA ghoDA kaunasA haiM ? kalpavRkSa. cintAmaNi, kAmadhenu aura citrAvelI kise kahanA cAhiye ? duHkhamAtra ko haTAne kA saccA upAya kaunasA haiM ? kAna, AMkha, mukha, hAtha, bhujA, hRdaya, kaMTha aura bhAla ( lalATa ) ina pratyeka kA bhUSaNa kyA hai ? saMsAra meM moTI jAla kaunasI haiM ? pApa, roga aura duHkhoM kA kAraNa kyA ? saMsAra meM pavitra aura apavitra vastu kaunasI hai ? amRta aura viSa kaunasA ? saMga aura kusaMga kaisA ? pataMga kA raMga kaunasA aura majITha kA raMga kaunasA ? ina saba prazna samudAya kA varNana kiyA, aba ina ke uttara anukrama se batalAte haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 10 : : 28 praznoM kA uttara nimna likhita prakAra haiM deva zrI arihaMta nirAgI, dayA mUla zuci dharma sobhaagii| hita upadeza guru susAdha, je dhArata guNa agama agAdha // 1 // udAsInatA sukha jagamAMhI, janma maraNa sama duHkha koI naaNhii| Atmabodha jJAna hitakAra, prabala ajJAna bhramaNa saMsAra // 2 // cittanirodha hai uttama dhyAna, dhyeya vItarAgI bhagavAna / dhyAtA tAsu mumukSu bakhAna, je jinamata tatvAratha jAna // 3 // lahI bhavyatA moTo mAna, kavaNa abhavya tribhuvana apamAna / cetana lakSaNa kahIe jIva, rahita cetana jAna ajIva // 4 // paraupakAra puNya kari jAna, parapIr3A te pApa bakhAna / Azrava karma Agamana dhAre, saMvara tAsa virodha vicAre // 5 // nimala haMsa aMza jahAM hoya, nirjarA dvAdazavidha tapa joya / veda bheda bandhana duHkharUpa, baMdha abhAva te mokSa anUpa // 6 // parapariNati mamatAdika heya, svasvabhAva jJAna kara jJeya / upAdeya Atma guNa baMda, jANo bhavika mahAsukhakaMda // 7 // parama bodha mithyAdRk rodha, mithyAdRg duHkha heta abodha / AtmahitacintA suviveka, tAsa vimukha jar3atA aviveka // 8 // 1. deva zrI arihaMta nirAgI-rAga, dveSa aura mohAdika doSa mAtra se mukta hue sarvajJa, sarvadarzI, utkRSTa cAritravaMta tathA sarvazalisaMpanna aise arihaMta bhagavAna hI devAdhideva haiM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 11 : prazrottararatnamALA jo sampUrNa atizayavaMta hote hue bhI amRta tulya vacanoM se bhavya janoM ke trividha ( mana, vacana aura kAyA sambandhI) tApa ko upazAnta karate haiM / 2. dayA mUla zuci dharma sobhAgI-kisI ko koI bhI ani-ahita mana, vacana aura kAyA se nahIM karanerUpa aura saboM kA aikAnta hita karanerUpa sarva jIvoM ko sukhadAyI priya nipuNa dayA kA tatva jina meM samAyA huA hai aisA ahiMsA saMyama aura tapa lakSaNa saccA dharma hai| 3. hita upadeza guru susAdha, je dhArata guNa agama agAdhajJAna, vairAgya, kSamA, mRdutA, RjutAdika aneka bhale guNoM ko svayaM sevana karate hue bhI jo bhavya janoM ke liye unake yogyatAnusAra hitopadeza dene meM tatpara rahenevAle aise susAdhu nigraMtha puruSa gurupada ke yogya haiN| 4. udAsInatA sukha jagamAMhi-saMsAra meM jIvoM kI bhinna bhinna karmoM ke anusAra jo vicitrattA pratIta hotI hai, unameM lipta na hokara jJAnadRSTi dvArA unase pare raha kara svasvarUpa meM sthita rahanA arthAt nija kartavyarUpa cAritra meM ramaNatA karanA isI meM sacce sukha kA samAveza hai| saMsAra meM dRSTigocara honevAlI khoTI mAyika vastuoM meM kartatva abhimAna kara unameM lipta hojAnevAle jIva aise sukha se benasIba hI rahate haiN| 5. janma maraNa sama duHkha koI nAMhI-mahAdurgadhamaya pAkhAne meM kisI ko biThAne para athavA kisI ko anyAyapUrvaka kaidakhAne meM DAla dene para jo duHkha use hotA hai usase bhI besumAra duHkha jIva ko garbhAvAsameM hotA haiM; kyoMki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 12:: garbhAvAsa meM jIva ko mahAdurgadhI aura parataMtratA kA pUrA khyAla dinapratidina hotA rahatA hai / isase vaha mUchita prAya avasthA bhogatA hai aura kaidakhAne meM se bhI kisI ko anukampA se mukta ho sakatA hai, athavA duHkha ko kama kara sakatA hai, kintu aisA garbhAvAsa meM nahIM ho sakatA; itanA hI nahI parantu usameM ati durgadhI aura parataMtratA kA pUrA pUrA anubhava karanA paDatA hai / aise garbhAvAsa ke duHkha se bhI mAtA kI yonIdvArA bAhara nikalate hue janmasamaya jIva ko atyanta duHkha hotA hai / usa samaya duHkha sacamuca roMgaTe khar3e kara denevAlA hai / isase bhI anantA duHkha jova ko maraNasamaya pratIta hotA hai / isakI sUkSma jhAMkhI anya jIvoM ko bhI usa samaya anubhava karate duHkha kA apanI AMkhoM se dekhane para najara AtI hai / yaha to sirpha eka samaya ke duHkha kI bAta hai, kintu aise ananta janmamaraNa ke phere meM jIva ghUmatA hI rahatA hai / jaba taka janmamaraNa ke bIjabhUta, rAga, dveSa, moha, ajJAna pramukha doSa ko dUra karane kA jIva prayatna nahIM karatA taba taka aise ananna duHkhoM meM se usakA chuTakArA honA asambhava hai aura rAga, dveSAdika doSoM ko nirmUla kiyA ki turanta ho janma-maraNa ke ananta duHkhoM kA anta honA nizcaya samajha lenA caahiye| 6. Atmabodha jJAna hitakAra-jisase AtmA kA svarUpa prakaTa ho, AtmA ko hitakArI guNa Ara ahitakArI doSa kA bhAna ho, jisase hitakArI vastu kA hI grahaNa Ara ahitakArI vastu ko tyAga karane kA lakSya jage, vo tattvajJAna AtmA ko atyanta hitakArI hai / saMta sAdhujanoM kI yathAvidha upAsanA kara ke yaha prApta karane yogya hai, isa se vijJAna-viveka jAgRta hotA hai| kahA hai ki " so kahiye so Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 13 :: praznottararatnamALA pUchiye, tAme dhariye raMga / cAte miTe abodhatA, bodharUpa bahe raMga // " jisase rAga, dveSa aura mohAdika kA tApa upazameM aura uttama saMyama kA sevana kara sahana zItalatA kA anubhava ho aisA prAtmajJAna hI atyanta hitakAraka hai| 7. prabala ajJAna bhramaNa saMsAra--jisa prakAra gadasarA viSTA meM rati mAnatA hai, usako vo hI priya lagatA hai parantu dUsarI uttama vastu priya nahIM lagatI usI prakAra bhavAbhinandI jIva ko kSudratA, tRSNA, dInatA, matsara, bhaya, zaThatA, ajJatA aura svacchaMdavRtti vigere doSoM ke kAraNa jo dIrghakAla taka saMsAra paryaTana karanA par3atA hai vaha priya lagatA hai, parantu sadguNoM se janma-maraNa ke bhaya se mukta ho sakate haiM unakA priya nahIM laganA bhI prabala ajJAnatA kA hI kAraNa hai / 8. cittanirodha te uttama dhyAnaH-jaba taka jIva ko paMca viSayAdika priya hai taba taka citta kA pravAha (vyApAra) usI dizA meM bahatA rahatA hai / AtmA ko anta meM anarthakArI dizA meM bahate mana ke pravAha ko roka kara ekAnta hita. kArI dizA meM usa pravAha ko lagAnA-lagAne kA prayatna karanA uttama dhyAna kahalAtA hai| AtadhyAna aura raudra dhyAna ke kAraNoM ko TAlakara dharmadhyAna aura zukla dhyAna ke kAraNoM ke sevana karane kA Adara karanA hI prAramA ke liye ekAnta hitakArI hai / citta kA vega viSayAdika meM bar3hatA rahe aise bure kAraNoM ke sevana se bAraMvAra saMkleza pedA hotA hai| isakA samyag vicAra kara una bure kAraNoM se honevAle saMkleza ko rokane ke liye arihaMtAdika padoM kA svarUpa samajha kara unameM mana ko lagAnA aura usImeM tallIna hojAnA hI AtmA ko ekAnta hitakArI hai|Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznAnaparatnamALA :: 14 :: 9. dhyeya vItarAgI bhagavAnaHjisane AtmA-paramAsmA kA svarUpa samajha liyA hai aisA antarAtmA dhyAtA ho sakatA hai aura jisake samasta doSamAtra dUra ho gaye haiM aise vItarAga paramAtmA dhyAna karane yogya dhyeya hai| paramAtmA kA dhyAna karanevAle dhyAtA dhyAna ke prabhAva se kITa (aila) bhramarI ke draSTAMtAnusAra svayaM ho paramAtmA ke rUpa ko prApta kara sakate haiM, ataH jisake samasta rAgAdika doSa vilIna ho gaye haiM aura samasta guNagaNa prakaTa ho gaye haiM aise arihaMtasiddha paramAtmA kA hI dhyAna karanA AtmArthI jIvoM ko mahatakara hai| 10. dhyAtA tAsu mumukSu bakhAna, je jinamata tayAratha jAna-jinhoMne rAgadveSAdika aMtaraMga zatruoM ko sampUrNatayA jIta liyA hai aise jinezvara bhagavAna dvArA kathana kiye tattva ko bhalo bhAMti jAna kara-samajhakara jisako janmamara* NAAdaka duHkha ko sarvathA kSaya kara mokSa sambandho akSayaavicala sukha prApta karane kI tIvra abhilASA jagI hai aise mumukSu jana hI sacamuca pUrvokta vItarAga paramAtmA kA dhyAna karane ke adhikArI haiN| 11. lahI bhavyatA moTo mAna-janma, jarA aura maraNa ke duHkha se sarvathA mukta hokara mokSa sambandhI akSaya sukha prApta karane kA adhikArI bananA arthAt usakI yogyatA prApta karanA yaha hI sacamuca AtmasatkAra (Self respect ) samajhanA cAhiye / 12. kavaNa abhavya tribhuvana apamAna-pUrvokta bhavyatAse viparIta abhavyatA mokSa sambandho zAzvata sukha se sadA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : : praznottararatna mALA benasIba hI rakhe aiso ayogyatA graha hI jagata meM saba se bar3A apamAna samajhanA cAhiye: / kyoMki isIse jItra jahA~ tahA~ janma, jarA aura maraNa sambandho ananta dAvAnala meM jalA ho karatA hai / 13. cetana lakSaNa kahiye jIva-cetanA yaha jIva kA sAmAnya lakSaNa hai | cetanA arthAt caitanya sajIvanapana / zeSa jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya aura upayoga ye jIva ke vizeSa lakSaNa haiN| aise lakSaNa jIva meM hA mila sakate haiN| 14. rahita cetana jAna ajIva - jisameM pUrvokta cetanAcaitanya sajIvanatA vidyamAna nahIM hotI vaha ajIva athavA nirjIva kahalAtA hai / nirjIva vastu meM sAmAnya lakSaNa caitanya hI nahIM to vizeSa lakSaNa jJAnAdika to ho hI kaise ? isa prakAra jIva aura vastu kA nirNaya karanA sahala hai / 15. paraupakAra puNya karI jAna - jisase anya jIva kA hita ho vaise mana, vacana aura kAyA kA sadupayoga karanA, anya jAtroM ko zAtA-samAdhi utpanna ho aise kArya paramArtha dRSTi se karanA, karAnA yA anumodana karanA, kabhI svapna meM bhI kisI jIva ko pIDA - azAtA - asamAdhi-ahita aisA mana se bhI icchA nahIM karate hue sadA sarvadA saboM kA ekAnta hita- vAtsalya ho aisA hI mana se vicAranA, aisA hI vacana bolanA aura aisA hI kAyA se pravartana karanA, ho aise pavitra mArga se kadApi vicalita na ho isake liye sAvadhAna rahanA cAhiye | aise hitakArI kArya karake usake badale kI icchA nahIM karanI cAhiye / yaza kIrtti pramukha kA lobha na kara svakarttavya samajha kara saba para samadRSTi rakhakara arthAt rAgadvetra se honevAlI viSamatA ko chor3a kara aura maitro pramukha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ::16::. cAra bhAvanAtroM kA antaHkaraNa se Azraya grahaNa kara svapara. hita ke liye pravartana karanA yaha hI saccA puNya kA mArga hai / pUrva mahApuruSoMne bhI isI ko puNyamArga mAnA hai aura upadeza kiyA hai| svapara kI unnati cAhanevAle ko isI hI mArga kA avalambana karanA yogya hai| 16. parapIDA te pApa vakhAna-krodhase, mAnase, mAyA se yA lobha se rAga-dveSa ke vazIbhUta hokara, AtmA kA nikaSAya-nirmala svabhAva bhUla kara, parabhAva meM paDa kara "saba jIvoM ko zrAtma samAna samajhanA " isa mahAvAkya ko bhUlA kara parajIvoM ko yathAyogya sahAyatA dene ke sthAna meM UlaTI pIDA pahuMcAne nimitta mana se, vacana se, kAyAse pravRtti karanA, karAnA yA anumodana karanA, isake samAna dusarA pApaanyAyAcaraNa kyA ho sakatA hai ? parabhava meM jIva ko pApa ke viruvA vipAka bhogane par3ate haiM / pApAcaraNa se hI jIva ko naraka tiryaMca gati meM kaMThina duHkha kI yAtanA sahanI paDatI hai| isIse bhavabhoru jana aise pApAcaraNa se sadaiva dUra rahate haiM / saba ko Atmavat samajha kara kisI bhI jIva ko kisI bhI prakAra kA duHkha ho aisA kArya kabhI bhI na to svayaM karate haiM, na karavAte haiN| jo bAta khuda ko pratikUla duHkhakArI jAna paDe uze dUsaro para nahIM ajamAnA cAhiye / zAnta citta se yadi dUsaroM kI sthiti kA ucita vicAra kara jAya to use duHkha pahuMcAne kI kabhI icchA ho hI nahIM sakatI / vinA viveka ke jIva mithyA ahaMtA aura mamatA meM bebhAna hokara dUsare ko duHkha pahuMcAne ke liye udyata hojAtA hai aura vivekadvArA svapara kA yathArtha bhAna ho jAne para vaha svapara ke ahitakArI mArga se pichA haTha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 :: praznottara ratnamALA jAtA hai | kSamAvaMta vivekI jIva ho ahiMsA dharma kA yathArtha pAlana kara sakatA hai / 1 17. Azrama karma Agamana dhAre--jisase naye naye karma Akara AtmA se mile arthAt AtmA ke sAtha zubhAzubha karma kA mizraNa hone kA jo kAraNa hai use zAstra meM zrava kahate haiM / indriyoM ke viSayoM kA sevana, kodhAdika kaSAya ke vaza honA, aviratapana se rahanA, mana, vacana aura kAyA ke vicitra vyApAra karanA, aura navatatra prakaraNa maM kathita pacIza prakAra kI kriyA kA sevana karanA inase zubhAzubha karmoM kA AvAgamana hotA hai / 18. saMvara tAsa virodha vicAre - uparokta Azrava ko aTakAne arthAt Upara batalAI huI vividha karaNI dvArA AtmA ke sAtha mizraNa honevAle zubhAzubha karma ko rokanA sambara kahalAtA hai / samiti ( samyak pravartana ), gupti ( mana, vacana aura kAyA kA gopana ), parisaha ( anukUla yA pratikUla upasargAdika ) aura kSamAdika dasa mahAzikSA kA pAlana karanA, dvAdaza bhAvanA aura sAmAyikAdika cAritradvArA pUrvoka Azrava TAle jA sakate haiM / 19. nirmala haMsa aMza jahAM hoya, nirjarA dvAdazavidha tapa joya - jaise haMsa kSIra-nIra ko pRthak pRthak kara sakatA hai, usI prakAra jisake ghaTa meM nirmala jJAna-vairAgya prakaTa huA hai vaha bAhya aura abhyaMtara tapa dvArA nirjarA - pUrvabhava ke saMcita karma kA kSaya kara sakatA hai / khAnapAna binA nirAhAra rahanA, AhAra meM kamI karanA, niyamita rUpa se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 18 :: khAnapAna vagere karanA, nAnA prakAra ke rasa kA tyAga karanA, samajhakara svAdhInarUpa se zIta, tApAdika ko sahanA, aura nAnA prakAra ke Asana japa pramukha se deha kA damana karanA, ye saba bAhya taparUpa haiN| yaha bAhya tapa uttama lakSaNa se kiyA jAve to isase abhyantara tapa kI puSTi hotI hai| jANatA ajANatA gupta yA prakaTarUpa se kiye pApa kI niSkapaTarUpa se guru ke samIpa zuddhi karanA, guNIjanoM kA bahumAna karanA, sadguNo kI sevA-cAkarI karanA, abhinava zAstra kA paThanapAThanAdika karanA, arihaMtAdika pada kA svarUpa samama kara usameM apanI vRtti sthira karanA aura dehamUrchA kA tyAga kara paramAtmasvarUpa meM tallIna hojAnA ye abhyantara tapa kahalAte haiM / samatApUrvaka zAstra, AjJAnusAra pUrvokta tapa karane se aneka janma ke saMcita kaThina karma bhI kSaya hojAte haiM / ataH mokSArthI janoM ko Atmavizuddhi karane nimitta ukta ubhaya prakAra ke tapa avazya sevanA yogya hai / tIrthakaroMne bhI uttama tapa kA prAzraya liyA hai| 20. vedabheda baMdhana duHkharUpa-vedabheda arthAt cAra bhedavAlA baMdhana (baMdha ) duHkhadAyaka hI hai| paramArtha aisA hai ki navatattva meM anukrama se kathita baMdha cAra prakAra kA hai| vaha mokSa kA virodhI hone se duHkhadAyaka ho hai / 1 prakRtibaMdha, 2 sthitibaMdha, 3 rasabandha aura 4 pradezabaMdha / AramA ke jJAnAdika guNa ko Adharane kA svabhAvAlA prakRtibandha, dIrgha yA hasva kAla kI sthiti kA nizcaya karanevAlA sthitibaMdha, 1-2-3-4 ThANiyoM athavA tIva maMdAdika zubhAzubha rasa jo vipAkakAla meM vedanA paDe vaha rasabaMdha aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ina tInoM ke saMgraharUpa jo karma ke pradeza kA saMvaya hotA hai vaha pradezabandha / ye karmabandha zubha tathA azubha donoM prakAra ke ho sakate haiM / isakA vizeSa adhikAra karmagranthAdika se jAnA jA sakatA hai| yaha zubha bandha bhI svarNa kI ber3I ke sadRza aura azubha bandha lohe kI ber3I ke sadRza hai| ina donoM prakAra ke bandhoM ko bhArabhUta-duHkha dAI samajhakara munukSu ko tyAga karane yogya haiM / 21. baMdha abhAva te mokSa anUpa-mithyAtva, avirati kaSAya, yoga pramukha kaSAya ke sAmAnya hetu haiM aura inake vizeSa hetu bhI karmagrantha meM batalAye gaye haiN| unakA lakSya rakhakara una bandha hetuoM se bacate rahane se prAtmA anukama se anupama aise mokSasukha kA adhikArI ho sakatA hai / rAga-dveSa pramukha bhAvakarma haiM arthAt ye karmavandha ko bahuta puSTatA karate rahate haiN| isase AtmA svasvarUpa se cyUta-bhraSTa hokara parabhAva meM hI khuba Alata rahatI hai aura aisA karane se saMsArasaMtati kI vRddhi hotI rahatI haiM / vaTa ke bIja ke samAna unakA anta nahIM A sakatA hai, parantu yadi rAga-dveSa pramukha poSaka padArtha nahIM mile to usakA turanta ho aMta hojAtA hai| isaliye tattvajJAnI adhyAtmI puruSa rAga-dveSAdi ko ho nirmala karane kA prayatna karate haiN| 22. parapariNati mamatAdika heya-apanI AtmA ko acchI taraha se pahacAna lenA aura usameM jo ananta zaki sAmarthya samAyA huA hai usakI jitanI dRDha pratIti ho aise sarvajJa vacana yA vItarAga bhagavAn kI parama tattvabodhaka pratimA kA antara lakSya se Alambana lenA aura usameM hI arthAt svasvarUpa meM ho ramaNa karanA aisI pravRti AtmA ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 20 :: atyanta hitakAraka hai| parantu aisI AtmapariNati to parapudrgAlaka vastu meM anAdi anantakAla se lagI huI protimamatA ko chor3ane para hI jAgRta ho sakatI hai| zra.:. AtmArthI janoM ko aisI paudargAlaka prIti chor3akara AtmA ke aMtaraMga jJAnAdika guNoM se prIti jor3anA yogya hai / jaba taka jIva nakAmI paravastuoM meM mamatA buddhi rakhatA hai taba taka cAhe jitanA kAyA kaSTha sahe phira bhI vaha usakI AtmA ke liye hitakAraka siddha nahIM ho sakatA, kintu mamatA buddhi ke naSTa hote hI zIghra hI usakI sakala karaNI usakI AtmA ke liye ekAnta hitakAraka ho jAtI hai / ataH mumukSu. jIvoM ko paravastuoM para se mamatA buddhi ko haThAkara AtmA ke svAbhAvika sadguNoM meM hI mamatAbuddhi rakhanA ucita hai. aura yaha ho karttavya hai| 23. svaparabhAva jJAna kara jJaya-sva arthAt Atma dravya aura para arthAt AtmA sivAya anya dravya inakA jisa prakAra yathArtha jJAna ho taba taka hI apanI zaktibhara gurugamya abhyAsa karanA ucita hai / zrAtmA, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgala aura kAla ye cha dravya unake guNa paryAyayukta hote haiM / inakA vizeSa adhikAra navatattvAdika graMthoM meM par3hiye / AtmA caitanyayukta cetana dravya hai jaba ki zeSa saba caitanya rahita jar3a dravya hai / unako unake guNaparyAya yukta acchItaraha se samajhakara AtmA ke anupayogI aise pudgala pramukha paradravyoM se nivRtta honA cAhiye / jJeya arthAt jAnane yogya sarva dravyoM ko jAnakara tajane yogya ko tajanA aura zrAdarane yogya ko prAdaranA, yaha hI uttama viveka kA phala hai / zeSa tote ke sadRza kevala mukhapATha mAtra se to AtmA kA kahiye varanA vaisA nahIM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 21 :: praznotararatnamALA 24. upAdeya AtamaguNa baMda, jANo bhavika mahA sukha kaMda-AtmA ke ananta guNoM kA vRnda arthAt samudAya yaha hI upAdeya arthAt Adarane-ArAdhane yogya haiM / aura yaha hA AtmA ke liye parama sukhakArI hai / svagugavRnda kI upekSA kara aura AtmaguNa ke virodhI avaguNoM kA poSaNa kara jIva apane ApakA svayaM hI zatru banatA hai / isI se use saMsAracakra meM anantakAla paryanta bhaTakanA par3atA hai| aisI mahAkhedakAraka aura gaMbhIra bhUla sudhAre binA usakA chuTakArA honA azakya hai| usake binA vaha khuda ke AtmA ke hI sattAgata rahe ananta sukha kA prAsvAda-anubhava nahIM kara sakatA / anantakAla se calI AtI apanI isa bhUla ko sudhAra kara svadoSa mAtra ko jar3a se ukhAr3a phaikane kA yatna karanA atyanta jarUrI hai ki jisase AtmA ke sattAgata sakala guNavRnda AsAnI se jAgRta hokara prakAzita ho sake / 25. paramabodha mithyAgarodha-mithyAga arthAta mithyAtva-viparyaya-viparIta vAsanA, tattva meM atattvabuddhi aura atattva meM tattvabuddhi, guNa meM doSabuddhi aura doSa meM guNavuddhi, hita meM ahitabuddhi aura ahitameM hitabuddhi, sudeva meM kudevabuddhi aura kudeva meM sudevabuddhi, suguru meM kugurubuddhi aura kuguru meM suguruvuddhi, isI prakAra sudharma meM kudharmabuddhi aura kudharma meM sudharmabuddhi, aisI mithyAmati ho mithyAtva kahalAtA hai / isakA rodha arthAt roka karanA hI parama bodha hai / upara likhita mithyAtva anAdi kusaMga ke yoga se utpanna huA hai / usako rokane ke liye AtmArthI janoM ko susaMga prApta karanA ucita hai / mahAsamartha jJAnI puruSoM ke niSpattapAtI vacanoM para pUrNa vizvAsa kiye binA vaha anAdi ananta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ::22 :: mithyAI / usakA nahIM kiti evaM roga miTanA kaThina hai aura binA isake miTe ananta avyAbAdha akSayasukha milanA bhI asambhava hai| 26. mithyAga duHkha heta abodha-jisase mithyAtvajanya ananta apAra duHkha paidA ho vaha hI abodha yA ajJAna hai| mithyAtva yaha mahAzalya, mahAviSa, mahAvyAdhi aura mahAduHkharUpa hai / usako tathA usakI mahAna vyathA ko jo na miTA sake use jJAna nahIM kintu ajJAna hI samajhanA cAhiye / jo svayaM hI pUrvokta mithyAmati evaM mithyAvAsanA se bhare hue haiM ve becAre dUsaroM ke mithyAtva ko kyoMkara miTA. sakate haiM ? jo svayaM hI bhavodadhi meM anekazaH DUbate ho ve dUsaroM ko kaise tAra sakate haiN| jinako khuda ko bhI samyagdarzana samyaktva prakaTa nahIM huA ve dUsare arthIjanoM ko kisa prakAra samyagdarzana prakaTA sakate haiM ? jo svayaM hI nirantara nirdhana duHkhI sthiti meM duHkha bhogate rahate haiM ve dUsaroM ko zAzvata sadhana sukhI sthiti kisa prakAra prApta karA sakate haiM ? ata: jisakI mithyAvAsanA dUra karane kI antaHkaraNa se icchA ho usako aise samartha niSpakSapAtI saMta susAdhujanoM kI hitazikSA mAnakara, usapara manana kara, AcAravicAra meM bharasaka prayatna karanA cAhiye / yaha hI AtmA ke liye ekAnta hitakArI mArga hai aura yaha hI upAdeya hai / 27. Atmahita cintA suviveka-jisameM AtmA kA hita kalyANa ho sake usakA hRdaya meM sadaiva cintayana (lakSya) banA rahe ise hI suviveka arthAt saccA viveka kahate haiM / zeSa viveka to kevala kRtrima yA nirarthaka hai / AtmA kyA vastu hai ? isakA svarUpa kyA hai ? isake kyA guNa haiM ? isakI zakti kitanI hai ? usa para kisa prakAra AvaraNa zrA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::23 :: praznottararatnamALA gayA hai ? vaha kisa prakAra prakaTa ho sakatI hai? usameM antarAyabhUta kauna hai ? vaha antarAya kyoM kara dUra ho sakatA hai ? usake sAdhana kauna kaunase haiM ? una sAdhanoM kA kisa prakAra upayoga karanA cAhiye ? yaha manuSyabhava kitanA amUlya hai ? isako kisa prakAra nirarthaka kho rahe haiM ityAdi AtmA sambandhI citavana ke sAtha sAtha aba vizeSatayA jAgRta honA bahuta jarUrI hai| jisako AtmA kA anubhava huA hai aise saMtajanoM kI sevA bhakti bahumAna karanA bahuta hI Avazyaka hai / svahita kArya meM gaphalata karane se jIva ko abataka aneko yAtanAeM sahanI paDI hai aura bhaviSya meM bhI sahanI paDegI, ataH aba aura adhika svahita sAdhana kI upekSA na kara jaise bane vaise jaldI utsAhapUrvaka evaM prema se satsaMgati kara svahita sAdhana kA pUrA lakSya rakhanA caahiye| isameM gaphalata karane se bar3e bhArI duHkha kI saMbhAvanA hai, kyoMki svahita sAdhane ke liye antara lakSyarUpa suviveka prakaTa honA jIva ke liye atyanta duSkara hai| 28. tAsa vimukha jar3atA aviveka-ukta prakAra kA AtmalakSya chor3a kara kevala jar3a aisI paudgalika vastuoM meM hI proti rakhanA, usI meM nimagna ho jAnA, isa ke uparAnta dUsarA koI karttavya avaziSTa (zeSa) na jAnanA, khAnapAna, aiza-ArAma karanA yaha hI isa duniyAM meM sAra vastu hai aura isI ko prApta karane kA aharniza udyama karanA hI kartavya hai / aise aikAnta ajJAna garbhita kuvicAra hI aviveka hai / aise aviveka se hI mithyAvAsanA kI vRddhi hotI hai aura isIse jIva ko saMsAracakra meM bhramaNa karanA par3atA hai| janma, jarA, mRtyu, Adhi-vyAdhi-upAdhi aura saMyoga-viyoga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ::24:: janya ananta duHkha dAvAnala meM jalA hI karatA hai aura aisA hone para bhI moha-madirA ke prabala vega vikAra se vaha apane Apa ko sukhI pratIta karatA hai athavA aise hI kalpita kSaNika sukha kI AzA rakhatA hai| aise ayogya jIva kA kalyANa kaise ho sakatA hai ? 29 se 57 taka 29 praznoM kA uttara parabhava sAdhaka catura kahAve, mUrakha je te baMdha bar3hAve / tyAgI acala rAja pada pAve, je lobhI te raMka kahAve // 9 // uttama guNarAgI guNavaMta, je nara lahata bhavodadhi aMta / joga jasa mamatA nahi rati, mana indri jIte te jati // 10 // samatA rasa sAyara so saMta, tajata mAna te puruSa mahaMta / suravIra je kaMdrapa vAre, kAyara kAma-ANA sira dhAre // 11 // avivekI nara pazu samAna, mAnava jasa ghaTa Atama jJAna / divya dRSTi dhArI jinadeva, karatAM tAsa indrAdika seva // 12 // brAhmaNa te je brahma pichANe, kSatrI karma-ripu vaza ANe / vaizya hANi vRddhi je lakhe, zuddha bhakSa abhakSa je bhakhe // 13 // athira rUpa jAgo saMsAra, thira eka jina dharma hitakAra / indri sukha chillara jala jANo, zramaNa atidri agAdha vkhaanno||14|| icchArodhana tapa manohAra, japa uttama jaga meM navakAra / saMjama Atama thiratA bhAva, bhavasAyara taravA ko nAva // 15 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 25 : : praznottaragatamALA chatI zakti gopave te cora. zivasAdhaka te sAdha kizora / ati durjaya manakI gati joya, adhika kapaTa nArI meM hoya // 16 // 29. parabhava sAdhaka catura kahAve-bAlaka ko stanapAna kI sahaja vAsanA parabhava kI siddhi prApta karAtI hai| usa aura usake sadRza aneka purAvA se parabhava kI pratIti kara ke isa kSaNika deha ko chor3ane ke pazcAt jo parabhava meM khuda ko amuka prayANa karanA hai usake liye pahile se hI zubha sAdhana kara rakhane ke liye taiyAra rahe usI ko saccA catura samajhanA cAhiye, kyoMki vaha apanI caturAI kA sadupayoga apane hitasAdhana meM karatA hai / apitu kitane hI mugdhajana to lokaraMjana karane ke liye hI svacaturAI batalAte haiM kintu vaha usakA sadupayoga na hokara durupayoga hai| 30. mUrakha je te bandha bar3hAve-mithyAtva, avirati, kaSAya aura yoga, duHpraNidhAna ke rAga-dveSAdika doSa jinake kAraNa jIva vividha karmabandhana kara saMmAracakra meM phiratA rahatA hai una AtmaguNoM ke virodhI doSoM ko sevana karanevAlA aura AtmaguNoM ko nAza karanevAlA AtmadrohI mUrkha hai| buddhi prApta kara tatva kA vicAra karanA caahiye| isa mahAvAkya ke gaDhArtha ko na samajha kara isakA viruddha upayoga karanevAlA durbuddhi vivekahIna mUrkha hI kahalAtA hai| durlabha mAnava deha ko prApta kara vItarAgapraNIta vrata-niyama kA pAlana karanA isa mahAvAkya kI upekSA kara tuccha evaM kSaNika aise viSayasukhoM meM hI magna hojAnA bar3I mUrkhatA hai / lakSmI prApta kara supAtradAna dvArA usakA lAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 26 :: uThAnA Isa mahAvAkya kA marma bhUla kara prApta kI huI lakSmI ko kevala eza-zrArAma meM hI ur3A denA athavA kRpaNatA doSa se usa para khoTI mamatA buddhi rakhakara usakA kucha bhI sadupayoga na karanA ise bhI mUrkhatA na kaheM to aura kyA ? aura jihA pAkara dUsaroM se prIti utpanna ho aise priya evaM pathyavacana bolanA isa mahAvAkya ko bhUlA kara jaise taise bakarIMda karate rahanA yaha unmatattA nahIM to aura kyA ? ina Upara likhe mahAvAkya meM hI bahudhA saba sAra kA samAveza hai / jo inakA sAra samajha kara usake anusAra vyavahAra karate haiM unako saMsAracakra meM adhika kAla taka nahIM bhaTakanA par3atA hai / tattva rahasya samajha kara, tattvazraddhA nizcala rakha kara jo tattvaramaNatA karate haiM, arthAt jar3a cetana ko acchI prakAra samajha kara svacetana dravya sthita ananta agAdha zakti-sAmarthya kI dRr3ha pratIti kara jo svaAtmA ke hI sattAgata rahanevAlI ananta apAra zakti ko prakaTa karane kI pavitra buddhi se vItarAga vacanAnusAra pravRtti karate haiM una bhAgyazAlI bhavyajanoM ko adhika bhavanamaNa nahIM karanA pdd'taa| kintu Upara likhI rIti ke viparIta apanI icchAnusAra yaza kIti kI icchA se yA gatAnugatikatA se dUsare kisI prakAra ke badale kI icchA se dAnAdika dharmakriyA karate haiM ve mUrkhajana Atmahita nahIM sAdha sakate, ata: mokSArthIjanoM ko yadi koI dharmaanuSThAna karanA ho to kevala AtmakalyANa ke liye hI karanA cohiye, kyoMki aise pavitra AtmalakSya se AtmA nirmala hotI hai aura viparIta lakSya se AsmA malina ho jAtI hai aisA samajha kara vivekabuddhi dvArA vicAra kara svahita AdaranA caahiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 27 :: praznottararatnamALA 31. tyAgI acala rAja pada pAve-sada vivekadvArA tattvAtattva kA nizcaya kara jo satpuruSa tajane yogya ko taja dete haiM aura Adarane yogya ko Adaralete haiN| ve anta meM avicala mokSa padavI ko prApta karate haiM / jina kAraNoM ke sevana se jIva ko nAhaka bhavabhramaNa kara antaduHkha sahane par3ate haiM ve saba kAraNa tyAjya haiM aura jina kAraNoM ke sevana se jIva sarva karma bandhanoM se mukta ho kara anta meM paramapada ko prApta karate haiM ve grahaNa karane yogya haiN| arthAt sarva pApasthAna ko samajha kara parityAga karane yogya haiM aura vItarAga sarvajJakathita sarva guNasthAna anukama se grahaNa karane yogya haiM / isa prakAra vivekayukta tyAga vairAgya ko sevana karanevAle anukrama se akSayasukha ko bhoga sakate haiM / apane apane adhikArAnusAra dharma sAdhana kara anukrama se UMcI sir3hI para car3hanevAle sukhapUrvaka svaunnati ko sAdhakara akSaya abAdhita sukha. ko prApta kara sakate haiN| 32.je lobhI te raMka kahAve-yathAyogya bhogasAmagrI ke prApta hone para bhI jo lobhAndha hokara adhikAdhika kI tRSNA karate rahate haiM ve hI sacamuca dIna-duHkhI haiM aura prApta sAmagrI meM santuSTa raha kara jo prasannatApUrvaka parabhava ke liye satsAdhana kA sevana karane ko udyogavaMta rahate haiM ve hI sacamucasukhI haiN| "na tRSNAyAH paro vyAdhiH, na toSAt paramaM sukham' yaha mahAvAkya uparokta bAta kA samarthaka hai / aisA samajha. kara samajhadAra vyakti ko saMtoSavRtti dhAraNa karanA caahiye| 33. uttama guNarAgI guNavaMta, je nara lahata bhavodadhi anta-jo svayaM sadguNI hote hue bhI dUsare sadguNI kA rAgI hotA hai vaha puruSa zighra hI saMsAra kA anta pA sakatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 28 :: hai / jo svayaM guNI ho kara dUsare ke sadguNoM ko sahana nahIM kara sakatA aura isaliye usake Upara akRtrima prema rakhane ke sthAna meM dveSa irSA yA matsara dhAraNa karatA hai vaha svayaM svaguNa se cyuta ho kara bhava aTavI meM hI bhaTakatA rahatA hai / arthAt dveSa doSa se acche guNoM kA bhI nAza ho jAtA hai aura uttama guNarAga se guNahIna bhI unnati ko prApta karatA hai / zrImad yazovijayajI upAdhyAyane 18 pApasthAnaka kI saMjjhAya meM dveSa kI saMjjhAya meM dveSa doSa se honevAlI mahAhAni aura guNarAga se honevAlA ekAnta AtmalAbha kA bhalo. bhAMti varNana kiyA hai, ata: usase usa sambandha meM vizeSa manana kara kRSNa vAsudeva ke samAna sadaguNagrAhI banane kA prayatna karanA ucita hai| 34. jogI jasa mamatA nahIM rati--jisa ko raMcamAtra bhI parapudagala vastu meM mamatA nahIM hotI vaha hI saccA yogI hai| uttama prakAra ke yoga se jisane mamatA kA nAza kara diyA hai vaha hI mokSa kA AdhakArI ho sakatA hai / mamatA mUrchA ho sacamuca parigraharUpa hai aAra parigraha se unmatta hue becAre jIvoM kI kevala durdazA hI hotI hai / tisa para bhI jo sAdhu veSa dhAraNa kara parigrahaNa dhAraNa karate haiM unakI to sarvatra mahA viTambanA hotI hai / kyoki ve sAdhu veSa meM jagata ko Thagate haiM arthAt dharmaThaga bana jagata ko Thagate haiM aura saMvajJa bhagavAna kI pavitra AjJA kA bhaMga karate haiM / sarvajJa bhagavAna ne sAdhu ko dravya bhAva se nirgranthapana dhAraNa karane kA Adeza diyA hai| dravya se baMga Adi aura bhAva se mULa kA parityAga karanA bhagavAnane pharamAyA hai| usa prakAra pratijJA karane para bhI punaH pratijJA bhraSTa ho kara mamatA dhAraNa karanA atyanta anucita hai / kahAM bhI haiM ki " mamatA thira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 69 : : praznottara ratnamALA sukha zAkinI, niramamatA anukUla, mamatA ziva pratikUla hai, niramamatA anukUla // "" 35. mana indri jIte te jati mana ko aura indriya varga ko vaza meM kara vItarAga paramAtmA dvArA Adezita daza zikSA ko acchI prakAra samajha kara jo ArAdhanA karate haiM ve hI sacca yati haiM aura isake viparIta AcaraNa kara arthAt mana aura indriyoM ko svataMtra chor3a kara jo kevala svacchandapana se AjJA viruddha AcaraNa karate haiM ve to kevala yati nAma ko kalaMkita karanevAle haiM yaha sacca samajhanA / jo uttama prakAra kI daza zikSA sarvajJa bhagavAna ne AtmA ke pekAnta hita ke liye pharamAI hai ve isa prakAra haiM: 4 1. kSamAguNa dhAraNa kara sahanazIla vananA. 2. mRdutA - komalatA dhAraNa kara sadguNI pratye namratA dhAraNa karanA. 3. RjutA arthAt saralatA dhAraNa kara niSkapaTa vRtti rakhanA. 4. lobha chor3akara saMtoSavRtti rakhanA 5. yathAzakti vAhya abhyantara tapa dvArA Atmavizuddhi karanA 6. saMyama guNa dvArA Atmanigraha karanA aura sarva jaMtuoM ko Atma samAna samajha kara kisI ke prati pratikUla AcaraNa kadApi nahIM karanA. 7. priya aura pathya arthAt hitakArI satya bhASaNa karanA. 8.. anyAyAcaraNa chor3akara pramANikapana se arthAt zuddha antaH karaNa se vyavahAra karanA. 9. mamatAdika parigraha ko anartharUpa samajha kara nirdhArIta kara nirmamatvapana - niHspRhapana dhAraNa kagnA. 10. mana, vacana aura kAyA kI pavitratA kAyama rakha kara cAhe jaise viSayabhoga se virakta rahanA / ukta daza mahAzikSA ko yathArtha rIti se anusaraNa karanevAle yati jagata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 30 :: ke liye mahA AzIrvAdarUpa haiM, aura ve parama pavitra mArga kA ullaMghana kara kevala Apamati se svacchaMdapana se phirane - vAle yati to kevala jagata meM zrAparUpa hI haiM / 36. samatA rasa sAyara so saMta-rAga, dveSa aura mohajanya mamatAdika vicAroM ko chor3akara jo sadA samatA rasa meM hI lona rahate haiM ve hI sacamuca saMta puruSa haiM aise samatAvaMta sAdhu sacamuca vizvavaMdya haiM / saMsAra meM aisI koI bhI vastu nahIM hai jisa ko unakI upamA dI jA sake, ataH aise samatA vaMta saMta sAdhu jana upamAnIta kahalAte haiN| jJAnasAra meM kahA hai ki " jisakA samatA rasa svayaMbhUramaNa samudra kI spardhA karatA hai aura niraMtara vRddhi prApta karatA jAtA hai aise munIzvaroM kI upamA yogya isa carAcara jagata meM koI bhI vastu dRSTigocara nahIM hotI " tisa para bho jo candra, sUrya, sAyara, bhAraMDa pramukha padArthoM kI jo upamA dI jAtI hai usako ekadezIya samajhanA cAhiye / / 37. tajata mAna te puruSa mahanta jo mAna manuSyo meM sAmAnya niyamAnusAra dRSTigocara hotA hai aura jisake kAraNa jIvoM ko bahudhA anekoM kaSToM kA sAmanA karanA par3atA hai tathA jisake pariNAmasvarUpa narakAdi durgAta meM bhI jAnA par3atA hai usa duHkhadAyI mAna-abhimAna ko jo. chor3a detA hai vaha ho bar3A mahanta puruSa hai / abhimAna tyAga kA upAya namratA hai / jaba taka hama pUrNatA prApta na karaleM taba taka abhimAna kyoM kara kare ? tathA pUrNatA prApta kara lenevAle ko bhI abhimAna karane kI kyA AvazyakatA hai ? arthAt pUrNa evaM apUrNa ke abhimAna karane ke liye koI kAraNa hI nahIM rahatA / tisa para bhI jo tatva se pUrNatA prApta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 31 : : praznottararatna mALA kara cuke haiM ve to kabhI bhI abhimAna nahIM karate, apitu abhimAna chor3akara namratA guNa kI prApti se ho pUrNatA prApta hotI hai aura jo apUrNa hone para bhI abhimAna - mithyA abhimAna karate haiM unako pUrNatA prApta ho hI nahIM sakatI, apitu thor3I bahuta prApta kI huI pUrNatA bhI naSTa ho jAtI hai| ataH saba se zreSTha bAta yaha hai ki jisa jisa prakAra guNa ko vRddhi hotI jAya vaise hI vaise namratA kI bhI vRddhi honI cAhiye / jisa jisa prakAra namratA meM vRddhi hogI vaise hI guNavRddhi meM gati zIghratayA hogI aura jaise namratA meM truTo hogI vaisA ho guNavRddhi meM bhI kamI hotI jAyagI " laghutA taha prabhutA aura " prabhutA se prabhu dUra " aisA niyama hai / isIse rAvaNa aura duryodhana jasoM kA bhI behAla huA aura rAmacandra tathA pAMDavoM kA abhyudaya huA / " 66 38. sUravIra jo kandrapa vAre-jo kAmavikAra kA nivAraNa kare aura viSayavAsanAoM ko nirmala kare ve hI sacamuca zUravIra arthAt bahAdura haiM aura jo kAmavikAra ke vazIbhUta hokara svaparahita se vaMcita rahatA hai vaha hI Darapoka yA kAyara hai / lakhoM puruSoM kA sAmanA kara raNa meM jhajhanevAle anekoM subhaTa hote haiM, parantu eka abaLA - strI ke netra kaTAkSa ko ve bho sahana nahIM kara sakate, strI ke sAmane kevala kAyara bana jAte haiM / apitu kAmavikAra se aMdhe hokara aMdhe bana jAte haiN| apanI maryAdA se muMha mor3a kara jahAM tahAM bhaTakate rahate haiM aura aneka sthAnoM para mAra-bhartsanA etra apamAna ke zikAra banate haiM tathA anta meM malina vAsanA se mara kara anta nIca gati meM utpanna hote haiM / ataH pratyeka strI-puruSa ko kAmavikAra ko barA meM kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznotararatnamAlA : : 32::: - ~ - ~ ~ apanI maryAdA ko niSkalaMka banAye rakhane kA udyoga karanA cAhiye / kAmavikAra ko vaza meM karanevAle strI-puruSa kA hI zIlaratna jagamagA uThatA hai| zIlaratna hI manuSyajAti kA saccA bhUSaNa hai| saMtoSI puruSa hI zIlaratna ko prApta kara sakate haiM / pUrva kAla meM aise anekoM strI-puruSa ratna the ki jinake pavitra nAma kA Aja taka prabhAtakAla meM smaraNa kiyA jAtA hai / aise pavitra strApuruSoM kA anukaraNa kara mana, vacana aura kAyA kI zuddhi se zIlaratna kI prApti aura anukrama se viSayavAsanAoM ke nirmUla karane kA AramArthI sajanoM ko prayatna karanA cAhiye / 39. kAyara kAma ANA zira dhAre-viSaya-vikAra ke vaza hokara vivekaratna ko kho kara jo svamaryAdA se vimukha ho jAte haiM ve hI kAyara haiN| aise kAyara puruSa svapara kA jIvana naSTa karate haiN| kAmAMdha hokara khuda maryAdA bhraSTa hote haiM aura dUsaroM ko bhI unmArgagAmI vanA donoM kA adhaHpAta karAte haiM / kAmAMdha mAtA ko apane pati evaM putra kA mAna nahIM rahatA, apanA kalpita svArtha siddha karane ke liye vaha unake amUlya prANoM kI bhI AhutI de dene meM nahIM hicakacAtI aura bhraSTa se bhraSTa nIca nAdAna ke sAtha bhI calI jAtI hai / isI prakAra kAmAMdha putra bhI apanI kulamaryAdA ko tAka meM rakha apanI mAtA, bhaginI evaM putrI ke sAtha bhI durvyavahAra-duSTAcAra karane se bAja nahIM AtA / usako kAyara isaliye kahA gayA hai ki vaha mUrkha apane pravala doSoM ke kAraNa usako bhaviSya meM honevAle kaSToM se bacane ke liye kisI bhA prakAra kA. udyoga nahIM krtaa| aise kAmAndha strI-puruSoM ke liye prabala kAma vikAra se isa saMsAra meM bhI aneka prakAra ke anartho kA honA saMbhava hai aura bhavAntara meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaragttamALA bhI narakAdika ke mahAna trAsadAyaka duHkha kI paraMparA usako bahuta bAra bhoganI par3atI hai / tisa para bhI manuSyajanma meM svapara hita sAdha lene kA suvarNa avasara kho denepara use phira se nahIM mila sakatA hai / kadAcita bahuta samaya pazcAt aneko kaSTa sahane para use phira se manuSya janma bhI prApta ho jAya to bhI sAMDha ke sadaza svacchandarUpa se bhogita viSaya bhoga se puSTa huI viSayavAsanA ke phira se jAgRta hote hI vaha jIva phira se viSaya vamala meM par3a jAtA hai / ataH jaise taise samajhadAra prANI ko uttama sAdhanadvArA viSaya pAsa se mukta ho kara nirvikArapana prApta karane kA prabala puruSArtha karanA caahiye| 40. avivekI nara pazu samAna-jina meM viveka jAgRta nahI huA tathA jo viveka ratna prApti ke liye bharasaka prayatna nahIM karate ve manuSya hote hue bhI pazu tulya hI haiN| kyoki AhAra, bhaya, maithuna aura parigraharUpa cAra saMjJA to donoM ke liye samAna ho hai / jisase kRtyAkRtya, hitAhita, bhakSyAbhakSya, peyApeya ke guNadoSa yathArtharUpa se samaja meM Asake aisA viveka ghara meM prakaTa ho taba hI manuva janma kI saphalatA hai| pazu meM prAyaH aisA vijJAna ho hI nahIM sakatA taba yadi manuSya cAhe to buddhibala se tatvAtattva kA vicAra kara, nizcaya kara pratattva ko chor3akara tatva ko grahaNa kara sakate haiN| jo buddhibala ke prApta hone para bhI usakA uparokta likheanusAra upayoga nahIM kara nAnA prakAra kI viSayavAsanAmoM ke poSaNa ke nimitta hI unakA UlaTA upayoga karate haiM, tathA durlabha mAnavadeha, lakSmI aura vANI kA bhI usI prakAra viparIta upayoga karate haiM, ve prApta kI huI zubha sAmagrI ko bhI kho baiThate haiM ki jisa zubha sAmagrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottaratmamALA ::34 :: koM unake lie anya janma meM bhI aisA udyama nahIM karanese phira se milanA muzkila ho jAtA hai / ataH uttama strI puruSoM ko moha, ajJAna, aviveka ko chor3akara jaise ho sake vaise satsaMga prApta kara nirmala jJAna aura viveka prApta karane kA acuka prayatna karanA cAhiye ki jisase yaha mAnava bhava saphala ho ske| 41. mAnava jasa ghaTa AtamajJAna-jinake hRdaya meM viveka jAgRta hai ve hI sacce mAnava haiM, kyoMki unhIM kA janma saphala hai / prAtmajJAna dvArA svapara kA, ar3a caitanya kA, tyAjyAtyajya kA, kRtyAkRtya kA, hitAhita kA, bhakSyAbhakSya kA, peyApeya kA tathA guNadoSa kA nizcaya ho sakatA hai| isa prakAra tatva nizcaya hone se svaparahita kI nizaMkatayA siddhi ho sakatI hai / aura usase calAyamAna nahIM hone para sukhapUrvaka sAdhya kI siddhi ho sakatI hai isase pratyakSa hai ki Atmahita kI siddhi ke liye AtmajJAna kitanA upayogI hai / AtmA meM jo ananta zakti vidyamAna hai usa para pUre pUrI zraddhA karAnevAlA AtmajJAna hI hai aura aisI dRr3ha prAtma zraddhA hone para ho sva Atmasthita ananta zakti ko vyakta (prakaTa) karane kA nizaMka tayA prayatna kiyA jA sakatA hai ki jisase anukrama se AtmaramaNatA ke yoga se avicala mokSasukha prApta ho saktA hai| 42. divyadRSTidhArI jina deva, karatA tAsa indrAdika seva-jinhoM ne rAga dveSa evaM mohAdika doSoM ko dUra kara diyA hai aura jinako parama zAnta dazA kA anubhava ho gayA hai arthAt jina ko parama divyadRSTi prApta ho gaI hai ki jisase indrAdika devatA bhI unakI sevA karane ko lAlAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 35 : H praznottararatnamALA yita rahate haiN| aise jina arihaMta tIrthakara bhagavAna sacce deva haiM, ataH yaha nizcaya hai ki ve hI devAdhideva haiM / isa prakAra svabuddhi se tattvanizcaya kara kalyANa artha janoM ko ukta jinezvara bhagavAna kA ho AtmA kI sampUrNa vibhUti kA sAkSAtkAra karane nimitta dRr3hapana ( nizcilapana ) se avalambana karanA yogya hai / jinhone sampUrNa svarUpa sAkSAtkAra kara liyA hai aise jinezvara bhagavAna ko ananya bhAva se avalambana karanevAlA bhI AtmasAkSAtkAra kA anubhava kara sakatA hai isameM koI Azraya nahIM hai / 43. brAhmaNa te je brahma pichAne - brahma jo paramAtmA usa kA svarUpa acchI prakAra se samajhe vaha brAhmaga; athavA brahma jo jJAna jyoti, usI meM snAna kare, jJAna meM nimana rahe, ajJAnAcaraNa na kare vaha brAhmaga, athavA brahma vaha jo brahmacarya - zIla, saMtoSAdika sad guNoM kA sadA sevana kare vaha brAhmaNa / uparokta zabda paramArtha se spaSTa hai ki samyag jJAna aura samyag AcaraNa ina donoM ke sAtha sAtha sevana se ho brAhmaNa hotA hai / jisameM samyaga jJAna bho nahIM aura samyaga AcaraNa bho nahIM vaha saccA brAhmaNa nahIM / isa uttama prAzaya se anyatra kahA hai ki sarva jAti meM brAhmaNana bhI hai tathA sarva jAti meM cANDAlapana bhI hai aura cAnDAloM meM bho brAhmaNa hai yaha vacana uparokta bAta kI puSTi karatA hai / arthAt nirmala bodha aura nirmala-nirdebha, AcaraNa se ho brAhmaNa ho sakatA hai / "" 44. kSatrI karma ripu vaza ANe - rAga, dveSa aura mohAdika karma zatruoM kA nigraha kara unako apane vaza meM karanevAlA ho saccA kSatrI hai| kevala kSatrI kula meM janma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramottararatnamALA lene mAtra se ho koI kArya siddhi nahIM ho sakatI / saccA kSatrIyapana to karma zatruoM ko vaza meM kara lene meM ho samAyA huA hai aise uparokta zabdoM se spaSTa hai / zeSa kSatrI nAmadhArI rAga, dveSa aura mohAdika karma zatruoM ko vaza meM karane ke badale UlaTe unake vazIbhUta ho dIna, anAtha aura niraparAdha jAnavaroM ko zoka ke liye athavA jIbha kI lolupatA se sikAra karate haiM ve to svakSatriya nAma ko kevala kalaMkita hI karate haiM / sacce kSatrI. puruSaratnoM meM to uttama prakAra kI kSamA, mRdutA, saralatA, satya, saMtoSa aura saMyamA dika uttama prakAra ke sadaguNa hone cAhiye / zuddha zIlaalaMkAra ko dhAraNa karanA, paradArA sahodarapana rakhanA, uttama nIti aura nyAya kI dhurA ko dhAraNa karanA, anIti aura anyAya ko dezanikAla denA, vivekarana ko jAgRta kara mAMsa-madirAke duSTa vyasanoM ko nirmUla karanA Adi sada guNoM ko avazya dhAraNa karanA cAhiye / jo jo jana cAhe jisa jAti ke kyoM na ho ? yadi ve ukta sadguNoM ko dhAraNa kareM to ve sajana usa usa jAti meM uttama prakAra ke dRSTAnta. rUpa bana aneka dIna-anAtha janoM kA uddhAra karane meM samartha ho sakate haiM tathA zIghratayA hI svadezoddhAra karane meM sahAyabhUta siddha ho sakate haiN| 45. vaiza hANI vRddhi je lakhe-jo hAni lAbha kA vicAra kara jisa meM acUka lAbha ho vaha kArya kare aura jisameM acUka hAni honA saMbhava ho vaha kArya kabhI na kare use hI sacA vaizya samajhanA cAhiye / cAhe jisa adRzya kAraNoM se jaise brAhmaNa aura kSatriyoM meM sthiti kA viparyaya honA jAna par3atA hai arthAt jaisI unakI paramArthI sthiti honI cAhiye usase bahudhA viparIta hI dikhAI detI hai usI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 37::: praznottararatnamALA . * prakAra vaizya logoM meM bhI dikhAI paDatI hai, gaharI jaDa jamA kara baiThe hue haiM, kuThe vahama, khoTe rIta-rivAja, khoTe uDAu kharca, mithyA ADambara aura usI meM apanI apanI jAti kI baDhAI samajhane ke uparAnta deza kI durdazA yA vinAza karanevAlI mahA aniSTa irSA dekhAI dveSa aura matsara Adi durguNa bahuta majabuta hokara svapara kA vinAza karane ko taiyAra rahate haiM / aise ghAtaka doSoM ko dUra karane aura unako jaDamUla se naSTa karane meM aba adhika bilamba karane kI kyA AvazyakatA hai ? va to kumbhakaraNa kI nidrA se jaganA hI jarUrI hai / anyathA bahuta khedakAraka vinAzakAla dinapratidina najadIka AnA hI saMbhava hai / jagate ko koI bhaya nahIM hotA - isa mahAvAkya ko vaizyavarga ko atra kSaNa kSaNaH smaraNa rakhanA cAhiye / 'bItI tAMhi bisAra ke, Age kI sudhi leya' isameM jitanI upekSA hogI utano hI adhika hAni hogI / samajhadAra ko adhika kyA kaheM / . 46. kSudra bhakSa abhakSa je bhakhe - jisake bhakSyAbhakSya kA koI niyama nahIM, jo para jovoM ke kimatI prANoM kA nAza kara-karAkara rAkSasoM ke samAna mAMsabhakSaNa karate haiM, surApAna karate haiM, mRgayA ke zoka meM saMkhyAbaMdha jIvoM kA saMhAra karate haiM, karAte haiM aura aise anarthakAraka kAryoM meM taNika kalpita sukha-svArtha ke liye asaMkhya jIvahiMsA kI koI paravAha nahIM karate aise nIca nAdAnajanoM ko jJAnI puruSa zUdrajanoM kI koTi meM ginate haiM / uttama puruSa to svapna meM bhI parajIva ko kaSTa pahuMcAnA nahIM caahte| samajhadAra sajjana puruSa to sabhI ke prANoM ko apane prANa ke samAna yA usase bhI adhika samajha kara apane prANa se bhI paraprANa kI adhika rakSA karate haiM / ataH ve mithyA j mojazoka ke bazo : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararamALA 38 H H bhUtaM na hokara jisa prakAra svapara kA adhika hita ho usa prakAra dina rAta prayatna karate rahate haiN| sajjana puruSa nItinyAya - pramANikatA ke mArga ko chor3akara anIti-anyAyapramANikatA ke mArga kA kabhI avalambana nahIM karate / isI meM unakI uttamatA kA samAveza hai; jaba ki zUdrajana apane kalpita tuccha svArtha ke liye dUsaroM ke prANa lenese bhI bAja nahIM aate| aise anArya AcaraNa karanevAle zUdrajana apane isa bhava aura parabhava ko bigAr3ate haiM aura duniyAM meM zrAparUpa hokara anekoM ajJAnIjanoM ko unmArgagAmI banA kara duHkhabhAgI banAte haiM / 47. athirarUpa jAno saMsAra - saMsAra-saMsAra kI mAyA, saMsAra kA sukha, saba athira- azAzvata hai| kSaNa meM eka gati meM to kSaNa meM dUsarI gati meM karmavaza jIva bhaTakatA ho rahatA hai / nAthe hue sAMDa ke sadRza jIva ko karma jahAM khIMcakara le jAye vahAM jAnA hI paDatA hai / isameM usakA koI basa nahIM calatA hai / arthAt karmavaza jIvoM kA saMsAra meM aniyata vAsa hai| phira bhI " jaisI mati vaisI gati " isa zAstravacanAnusAra acchI mati se zubha karaNI karanevAle ko zubha gati-deva manuSyarUpa hotI hai aura bUrI mati se azubhakaraNI karanevAle ko bUrI gati-naraka tiryecarUpa hotI hai| parantu jaba taka unake mUlarUpa rAga dveSa mohAdika saba naSTa nahIM ho jAte taba taka saMsAra paribhramaNa to karanA hI paDatA hai aura taba taka vikAra ke vazIbhUta hokara saMsAra kI mAyA meM pha~sakara pariNAma meM ati duHkhadAyI aise kalpita kSaNika sukha meM sukhabuddhi rakha madhubindU ke dRSTAntarUpa unameM pha~sakara prANatyAga karatA hai| isa prakAra ke viSayavAsanA ke kAraNa eka bhavase dUsare bhava meM aura dUsare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 39 :: pramottararalamAlA bhava se tIsare bhava meM isa prakAra bhavaparamparA kA apanI hI gaMbhIra bhUla se bhavacaka meM paribhramaNa kiyA hI karatA hai| 48. thira eka jina dharma hitakAra-isa asthira saMsAra meM yadi koI sthira, sAra aura hitakara vastu prApta ho sakatI hai to vaha jinezvara bhagavAn dvArA bhASita dharma hI hai / arthAt pratyeka prAtmadravya meM jAtivaMta ratna kI jyoti ke sadRza mattAgata vyApta zuddha sanAtana jJAna darzana cAritrAdika dharma sadAsthira, sArarUpa aura aikAnta hitakara hai| usI prakAra ukta Atmadharma ko vyakta-prakaTa karane ke liye sarvatra paramA. smA se nirmita kiye sAdhana bhI pravAharUpa se sadA vidyamAna hai| nirmala sphaTika ratna ke sadRza AtmA kA mUla sattAgata svabhAva nikaSAya arthAt krodhAdika kaSAya rahita hai, kintu jisa prakAra upAdhi (upara rakhe rAte kAle puSpoM) ke sambandha se sphaTika bhI rAtA kAlA mAlUma par3atA hai, usI prakAra AtmA bhI puNya pApa ke yoga se rAgadveSarupa pariNAma ko prApta hotI hai arthAt sakaSAyI banatI hai / jaise sphaTika ratna Upara rakhe hue puSparUpa upAdhi sambandha ko dUra karane se sphaTikarala jaisA kA tasA ujjvala pratita hotA hai, usIprakAra AtmA ke sAtha lage hue puNya pApa se hue rAgadveSarUpa pariNAma ko dUra karane se AtmA nirmala-nirAvaraNa-niSkaSAyanivikalpa banA rahatA hai| usa samaya taraMga rahita ratnAkara meM ratnakI gazi ke sadaza antajJAna darzana aura cAritrAdikasadaguNoM kA samUha AtmA ke sampUrNa pradeza meM jalakita vyaka-prakaTa ho jAtA hai| Atmapradeza meM sadA sattAgata vyApta sadguNasamudAya ko jo rAgadveSAdika karma AvaraNa prakaTa nahIM hone dete haiM una rAgadveSAdika. ko samUla, dUra karane ke liye sadA saceta raha kara sarvajJa dezita sat sAdhanoM ko grahaNa karanA-sadudyama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 40 :: karanA ho AtmArthI sajjanoM kA mukhya kartavya hai, aura yaha hI jinezvara paramAtmAdvArA prarUpIta zuddha sanAtana zailI hai| 49. indrisukha chillara jala jANe-jisa prakAra eka mahAsAgara athavA agAdha alavAle sarovara ke sAmane chichale jalavAlA gaDa kisI ginatI meM nahIM hotA, usI prakAra zuddha niSkaSAya AtmA ke atIMdriya svAbhAvika sukha ke sAmane indriyajanya viSayasukha kevala gar3ha ke samAna alpa evaM tuccha haiM aisA samajhanA / AtmA kA zuddha svAbhAvika sukha nirupAdhika-upAdhivAjata hai jabaki indriyajanya sukha sopAdhika arthAta 'upAdhiyukta hai| zrAtmA kA sahaja sukha nirvikalparUpa hai aura indriyasukha savikalparUpa hai| prAtmA kA sukha sthira-cirasthAyI hai aura indriya sukha asthira-kSaNika hai / zrAtmA kA sukha sampUrNa hai aura indriya sukha apUrNa hai| AtmA kA sukha akRtrima hai aura indriya sukha kRtrima-kalpita hai / AtmA kA sukha ekarUpa hai aura indriya sukha nAnArUpa hai tathA Atmika sukha zAzvata hai aura indriya sukha kSaNika hai| ukta ubhaya jAta ke sukha meM aisA prakaTa paTAntara samajha kara prAtmArthI sajanoM ko AtmA kA sahaja zuddha prakhaMDa akSaya nirvikalpa nirupAdhika akRtrima aikAnta ajarAmara aisA zAzvata sukha saMprApta karane ke liye ho ahoniza udyama karanA cAhiye / indriyasukha kA moha chor3akara mana ko sthira karane se usakA milanA sulabha hai / 50. zramaNa atindri agAdha vakhANoM-zramaNa tapasvI munirAja ko kahanA cAhiye ki jinake dvArA anubhavita sahaja bhatIMdriya Atmika sukha hI saccA agAdha-apAra-niHsIma hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com munirAja ko karanA cAhiye ki jinake bArA anubhavita mAnA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayottararalamALA aura indriyajanya viSayasukha ke prAzaka aise viratijanoM kA kSaNika aura kalpita sukha yaha gar3he ke jala ke sahaza alpa aura tuccha hai isa para vicAra kara donoM meM se jo adhika hitakara pratIta ho usa sukha ke liye hI udyama karanA ucita hai| 51. icchAroghana tapa manohAra-bhinna bhinna viSayoM kI ora dauDatI huI indriyoM kA aura mana kA damana kara una una viSayoM meM honevAle rAga dveSAdika vikAroM ke nivAraNArtha Atmanigraha karanA hI saccA sundara manohara tapa hai aura ukta aniSTa vikAroM ke damanArtha hI samartha jJAnI puruSoMne nAnA prakAra ke bAhya evaM abhyaMtara tapa karane kA upadeza kiyA hai / ina ubhaya prakAra ke tapa kA svarUpa vistAra'pUrvaka aneka sthAna para batAyA gayA hai, vahAM se samajhakara yathAzakti tapa karanA Avazyaka hai / tapa se vikAroM kA nAza ho jAtA hai, aneka prakAra kI labdhieM evaM siddhiyoM kI 'siddhi hotI hai, tathA paripUrNa karmamUla kA kSaya ho jAtA hai, prAtmA ujjvala hokara akSaya ananta, aise zAzvata mojasukha kA bhokA bana jAtA hai, ataH isake liye pUrNa prayatna karanA atyanta prAvazyaka hai| 52. japa uttama jaga meM navakAra-jisase uttama koTivAle AtmA kA saMsmaraNa ho vaha japa kahalAtA hai| vaisA japa saMsAra meM navakAra mahAmaMtra jaisA koI dUsarA uttama nahIM, kyoMki navakAra mahAmaMtra meM arihaMtAdika paMcameSTho kA samAveza hotA hai| usameM arihaMta aura siddha bhagavAna jo anantaguNoM ke prAgAra hai, AcArya mahArAja nirmala akhaMDa brahmacaryAdika 16 guNoM sahita, upAdhyAya mahArAja uttama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtarAlamALA :: 42:: prakAra ke vinaya sahita satzAstra ke paThanapAThanAdirUpa 25 guNoM sahita aura manuSya lokavartI nigraMtha muni samudAya ahiMsAdika uttama 27 guNoM sahita jagatraya ko pAvana karate haiM, unakA samAveza hotA hai| tathA jo ananta zAna, darzana aura cAritrAdika dharmadvArA arihaMtAdika vibhUSita haiM vaise zuddha prAtmadharma kA bhI navakAra mahAmantra meM sahaja hI meM samAveza ho jAtA hai| ataH AtmasAkSAtkAra karane kI prabala icchA rakhanevAle bhavyajanoM ko ukta mahAmaMtra kA vAraMvAra japa karanA cAhiye / isase AtmA kI zighrAtizighra unnAta hotI hai| 53. saMjama Atama thiratA bhAva, bhavasAyara taravA ko nAva-Atmapradeza meM ratnajyoti ke sadRza sahaja vyApI zAna, darzana, cAritrAdika sadaguNa samudAya meM hI akRtrima premabhAvase ramaNa karanA hI saMyama hai| jaise boTa ( Boat ) kI sahAyatA se sAgara AnandapUrvaka tairA jA sakatA hai usI prakAra ukta saMyama dvArA AtmA AnandapUrvaka janma, jarA aura maraNa sambandhI ananta aura agAdha duHkharUpa jala se bhare hue isa saMsAra samudra se pAra ho sakatI hai| hiMsA, asatya, adatta, abahma aura parigraha se nivartI hokara, indriyoM para kAbU rakha kara mana, vacana aura kAyA ke kutsita vyApAra ko chor3akara, ahiMsAdika uttama sAdhana-saMtati kA paramArthabhAva se avalambana kara, yaha AtmasthiratArUpa saMyamaguNa kI ArAdhanA ke liye hI hai aura isIse bhavasamudra ko tairakara mokSapurI meM pahucanA sulabha hai, isase viparIta hisA asatyAdika asaMyama kA. ananyabhAva se avalambana karane se AtmabhAva atyanta asthira hokara malinatA ko prApta ho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA jAte hai aura isIse ve arahaTaghaTikA. nyAya se bhavacakra meM bhaTakate hI rahate haiN| 54. chati zakti gope te cora-ukta saMyama guNa ko prApta karane aura asaMyama se nivRtta hone meM jo apanI zakti kA sadupayoga nahIM karate evaM usakA geraupayoga karate haiM ve hI sacce cora haiN| lokaprasiddha cora dUsaroM ko aMdhere meM ghera kara para dravya saMhAra karate haiM aura ve guptasthala meM chira jAte haiM parantu ye zrAtma cora to apane hI antaHkaraNa ko ghera kara AtmasAdhana ke amUlya avakAza se apane Apa ko hI vaMcita rakhakara ajAna dvArA svayaM svayaMkA hI sarvasva kho dete haiM aura usa amUlya avasara ke hAtha se nikala jAne para punaH mahAparizrama karane para bhI vaha apanI bhUla ko nahIM sudhAra sakatA usakA nAma prAtmavaMcakatA hai| 55. zivasAdhaka te sAdhakizora-pramAda kA tyAga kara apramattarUpa se siMha ke saraza zUravIra bana saMyama AcaraNa dvArA jo mokSamArga kI siddhi prApta karate haiM ve hI sacce sAdhu kahalAte haiM / zeSa sAdhuveSa dhAraNa kara pavitra saMyamAcaraNa kA pAlana karane ke badale jo asaMyama dvArA veSa viDaMbanA karate haiM ve sAdhu nAma ko kalaMkita karate haiM / uttama puruSa jo jo pratijhA karate haiM usakA prathama se hI purA vicAra kara jisakA sukhapUrvaka nirvAha ho sake aisI ho usI pratijJA ko svayaM aMgIkRta karate haiM, aura usakA prANAnta taka pAlana karate haiM, usameM kadApi bAdhA nahIM Ane dete, isI prakAra sarva mumukSu jIvoM ko saMyamapAlanarUpa jo pratijJA khudane saMgha samakSa aMgIkRta kI hai usakA vivekapUrvaka jIvana paryaMta nirvAha karanA, usameM pramAda nahIM karanA, una mahAzayoM kA mukhya - kartavya hai aura isI meM svapara ke hita kA samAveza hotA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatna mALA :: 44:: 56. ati durjaya mana kI gati joya - jisa prakAra saba indriyoM meM jihvA indriya kA vaza meM karanA bar3A kaThina hai, sarva vratoM meM jisa prakAra brahmacarya pAlanA duSkara hai usI prakAra yoga meM bhI manayoga jIvanA kaThina hai| mana jItanA kaThina hai yaha bAta sacca hai lekina isake jItane ke bhI zubha upAya zAstra meM batAye gaye hai / usakA gurugamya bodha prApta kara manako sthira karane kA prayatna karanA Avazyaka haiM / pArA ke samAna capala mana ko mArane ke liye bahuta puruSArtha kI jarUrata hai, aura isakA phala bhI kama mahattva kA nahIM hai / kahA hai ki 66. mana pArada mUrchita bhaye, antaraMga guNavRnda, jAge bhAva nirAgatA, lagata amRta ke binda || " arthAt manarUpI pArA, nirAgatArUpI amRta ke sparza hote: hI mUrchita hokara jaba mara jAtA hai taba prAtmA ke antaraMga guNoM kA samudAya sajIvana hotA hai / matalaba ki mana ke jaya hone para ho sakala sadguNoM kI prApti ho sakatI hai / ata: ati capala mana ko vaza meM karane kI AvazyakatA siddha hotI hai / phira kahA hai ki mana ko mArane se ho indriya svataH vazIbhUta ho jAtI hai; aura unake vaza meM hone se karma zatruoM kA kSaya hojAtA hai, ataH mana ko hI mAranA Avazyaka hai / apitu mana jItA usane saba kucha jItA aisA prAnaMdaghanajI kahate haiM isase adhika kyA cAhiye ? 57. adhika kapaTa nArI meM hoya - puruSa se bho tro jAti meM svAbhAvikatayA adhika kapaTa hotA hai| yaha eka sAmAnya bAta hai, bAkI to apavAdarUra se puruSa se bhI nyUna kapaTavAlI athavA niSkapaTa pravRttivAlI bhI striye mila sakatI haiM, yaha bAta susaMbhavita hai| atyanta kapaTavAlI striyoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::45:: prazrottararatnamALA ke caritra likhane kI aAvazyakatA nahIM hai kyoM ki aise caritravAlI striye bahuta najara par3atI hai tathA zAstra se bho isa bAta kI puSTi hotI hai vasI ho puSTi zAstra se apavAda. rUpa se kathita striyoM kI bhI milatI hai, kintu isakA pragaTa sabUta mile aise niSkapaTa AcaraNavAlI striye to isa samaya meM bhAgya se hI labhya haiM / isakA pUrA sabUta nahIM milane athavA bahuta kama |mlne kA kAraNa striyoM kA jAtisvabhAva hI hai| kahA hai ki " asatya bhASaNa, sAhasa, mAyA-kapaTa, mUrkhapana-prajJAnAcaraNa, atilobha-tIvra viSayabhogarUpa nirdayatA ( viSayabhogarUpa svArtha meM antarAya hone para bhI svArtha sAdhane ke liye hRdaya kI kaThoratA ) aura azucitA-apavi. tratA Adi doSa strIjAti meM svAbhASikatayA hote haiM / ukta kacana ke apavAdarUpa prAyaH ve hI uttama satiyeM yA mahAsatIyeM ho sakatI hai jo uttama prakAra kI zIla sampatti se vibhUSita haiM tathA jinhoMne svapati meM yA svaguru meM ho sarva sva samaja rakkhA hai| nIca soI paradroha vicAre, UMca puruSa paravikathA nivAre / uttama kanaka kIca sama jANe, harakha zoka hRdaye navi aanne||17 ati pracaMDa agni he krodha, durdama mAnamataMgaja jodha / viSavallI mAyA jagamAMhI, lobha samo sAyara koI nAMhi // 18 nIca saMgathI DarIe bhAI, maliye sadA saMtakuM jAI / sAdhu saMga guNa vRddhi thAya, nArI kI saMgate pata jAya // 19 // capalA jema caMcala nara Aya, khirata pAna jaba lAgevAya / chillara aMjali jala jema chIje, iNavidha jANI mamata kahA kIje // 20 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamAlA ::46 :: capalA tima caMcala dhana dhAma, acala eka jaga meM prabhu nAma / dharma eka tribhuvana meM sAra, tana dhana yovana sakala asAra // 21 narakadvAra nArI nita jANoM, tethI rAga hiye navi aanno| aMtara lakSa rahita te aMdha, jAnata nahi mokSa aru baMdha // 22 je navi suNata siddhAnta vakhANa, badhira puruSa jagameM te jANa / avasara ucita bolI navi jANe, tAkuM jJAnI eka vkhaanne||23 sakala jagata jananI he dayA, karata sahu prANI kI mAyA / pAlana karata pitA te kahIe, teno dharma citta saddahiye / / 24 // 58. nIca soI paradroha vicAre para jIvana kA aniSTa kaise hoM, vaha kaise behAla ho, vaha sukha se bhraSTa kaise ho, usa para Apatti kisa prakAra AveM isa prakAra kI vicAradhArA gaMtha kara kevala durdhyAna meM ho apanA samaya nirgamana karate rahate haiN| sote-UThate, jAte-pAte kevala aisA hI burA ciMtavana karate rahate haiM aura dUsaroM kA aniSTa karane kA avasara DhUMDhA karate haiM, mokA milane para nahIM cakate, dUsaroM ko bhI aisI hI burI salAha dekara apanA kalpita svArtha sAdhane kI koziza karate haiM, eka kSaNa bho zubha vicAra ke liye ava. kAza nahIM dete, usa paradrohakArI ko sacamuca nIca pApI samajhanA / yadyapi dUsaroM ke prAla puNyayoga se koI duSTa usakA kucha nahIM bigAr3a sakatA, yahAM taka ki usakA bAla bhI bAMkA nahI kara sakatA, tisa para duSTa jana to apanI duSTa vRtti se avazya nIvagati gAmI hotA haiM / paradrohakArI dinarAta duSTa vRtti se duHkhI hI rahatA haiM, jaba ki saba kA bhalA cAhanevAlA sajana to sadA sukha meM ho mana rahatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ::47:: zAzvata sukha ke arthI jana ko svapna meM bhI paradroha kA vicAra taka nahIM karanA cAhiye / ANNNN 59. U~ca puruSa paravikathA nivAre- jisa bAta ke karane meM na to apanA ho hita ho, na dUsare kA ho aiso nakAmI vikathA uttama puruSa nahIM karate haiM / vikathA karanecAlA apanA evaM dUsaroM donoM kA bigADa karatA haiM / prApta huI sAmagrI kA na to vaha svayaM hI koI lAbha le sakatA hai na dUsaroM ko hI lene detA haiM / vikathA karanevAlA kisI samaya nindAdika meM uttara kara svapara kA bar3A bharI ahita kara baiThatA haiM / ataH jisa bAta meM na to koI sAra hI ho, na koI lAbha hI hai| aisI bAta karane ke banisbata to apane bharasaka koI sadudyama kara ke svapara kA hina sAdhanA hI zreya haiM / ': 60. uttama kanaka kIca samajANe, harakha zoka hRdaya navi ANe - udAra dila ke niHspRha puruSa isa duniyA ke dRzya padArthoM se nahIM lubhAte / samyag jJAnadRSTi se jar3a caitanya kA svarUpa samajhakara jahAM taka bana sake vahAMtaka usa jar3a vastu se alaga rahe te hai| suvarNarAzI unako nahIM lubhA sakatI, kyoMki niHspRhatA se ve suvarNa ko kIcavat samajhate hai, ataH suvarNa sadRza para vastuoM ke saMyoga se unako harSa unmAda nahIM hotA, usI prakAra usake viyoga se bhI duHkha dInatA bhI nahIM hotI / ISTAniSTa saMyoga viyoga meM ve tatvadRSTi samabhAva rakha sakate haiM aura isIliye ve sadA prasannacitta se saMtoSa' sukha meM nimagna rahate haiM / aise tattvajJAnI puruSoM ko svapna meM bhI duHkha kA sparza mAtra nahIM hotA hai / unako apane AramA meM akRtrima anahada sukha kA anubhava ho sakatA hai| aisI. - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayottararatnamALA uttama vRtti jinake ghaTa meM dinarAta jAgRta hai unakA aho. bhAgya hai aura usa uttama vRtti se ve zIghra hI isa bhavasAgara se pAra pA sakate haiN| 61.ati pracanDa agni haiM krodha-dveSa, IrSA, asUyA, matsara, paradroha, vaira, zrApa aura hiMsAdika saba krodharUpa haiN| ye mahAbhayaMkara agni sahaza haiM / ye agni ke samAna prathama to jisake mana meM prakaTa hote haiM unhI ko kaSTa dete haiM-jalAte haiM aura phira jisa tarapha lapaTa lagatI hai usameM yadi upazama rasa kA bala na ho to usako bhI bhasma kara dete haiM aura isI prakAra anukrama se aneka janoM ko kaSTa pahucAte haiM / dusarA jisa prakAra agni jala ke yoga se zAnta ho jAtI hai usI prakAra krodhAgni bho pUrNa zama, prazama, upazama, kSamA, zAnti, prazAnti, upazAMti Adi upacAroM se zAnta ho jAtA hai| agni se dagdha huI bhUmi meM to boai hue bIja aMkurita ho jAte haiM kintu krodhAgni se dagdha hui hRdayabhUmi meM to premAMkara kabhI pragaTa nahIM ho sakate / isa prakAra aneka pahalu se vicArane se jJAta hotA hai ki krodha atyanta ahitakara haiM, ataH vaha sarvathA varNya hai / 62. durdama mAna mattaMgaja jodha-yahAM mAna ko mado. nmatta hAthI kI upamA dI gaI haiM / aise hAthI ko bar3I kaThinatA se vaza meM kiyA jA sakatA hai| aise madonmatta hAthI ko raNasaMgrAma meM saba Age rakhane kI rIti honA sunA jAtA hai / vaha apane mada meM unnatta hone para bhI zahara ke draDha dvAra ko bhI tor3a DAlatA hai| ahaMtA aura mamatArUpI moha madirA se matta huA ahaMkAra bhI aisA hI hai| usake bhI krodha ke samAna bar3hatA, mada, abhimAna Adi aneka aniSTa paryAya haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 49 :: praznottararatnamALA ~ ~~ ~ ~ ~ ~~ madonmatta hAthI ke samAna yaha bhI Apatta duHkha se vaza meM kiyA jA sakatA hai, arthAt mithyA abhimAna ko vaza meM karanA kaThina hai| mithyAbhimAna dvArA jIva kaI nahIM karane yogya agamya kArya ko bhI karane ke liye sahasA maidAna meM kUda paDate hai / usa meM ve bahuta hI kama saphala hote hai| bAkI to ati unmattapana se kiye sAhasavAle kArya ke kaDuve phala to unako jIvanaparyaMta bhogane par3ate hai| isa viSaya meM rAvaNa evaM duryodhana ke dRSTAnta prasiddha hai| ai se duSTa abhimAna se jo bacate rahe ve dhanyavAda ke pAtra hai| abhimAna se vinayaguNa kA lopa ho, jAtA hai ataH abhimAna tyAjya haiM aura vinayaguNa prAdeya haiN| vinaya se vairI bhI vazIbhUta ho jAtA hai| 63--viSa velI mAyA jaga mA~hI sampUrNa saMsAra meM phailI huI yadi koI bhI viSa velI ho to vaha mAyA-chala vRttirUpa hai| jisa prakAra viSavelI ke mUla, patra, phala, puSpa aura chAyA Adi saba viSarUpa hI hai aura usako sevana evaM prAzraya lenevAle ko viSa vyApta ho jAtA hai, isI prakAra mAyA AzrI bhI samajhanA caahiye| antara itanA hI hai ki viSavelI se to kevala dravya prANa kA vinAza hotA hai, parantu mAyA se bhAva prANa taka kA nAza ho jAtA haiM / mAyAvI janoM kI pratyeka kriyA viSamaya hotI hai, aura usa pratyeka kriyA se svapara ke jJAna-darzana-cAritrAdika amUlya bhAva prANa kA nAza ho jAtA haiM / arthAt mAyAvI kI dharmakriyA bhI na to usako hI sukhadAI hotI hai na dusaroM ko hI, kintu vaha svapara ke liye ekAnta duHkhadAI hI siddha hotI hai / isIse yaha heya haiM aura niSkapaTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 50:: vRtti upAdeya hai| kapaTa rahita mana, vacana aura kAyA se honevAlI vyavahArakaraNI yA dharmakaraNI jIva ko durgati se bacAkara sadgatigAmI banAtI haiN| 64-lobha samo sAyara koI nAhi-lobha ko yahAM sAgara kI upamA dI gaI haiM yaha isa liye ki jIva ko jaise jaise lAbha milatA jAtA hai vaise vaise lobha bar3hatA jAtA hai aura vaha anukrama se bar3hakara sAgara jaisA vizAla ho jAtA haiM, parantu lobhamUlAni duHsvAni isa nyAya se lobha meM duHkha kI paramparA haiM, usako lobhAndha dekha nahIM sakatA haiM, isa liye usase khicA jAtA hai| kahA~ haiM ki " kou sayaMbhuramaNa ko, jo nara pAve pAra / to paNa lobha samudra kI, lahe na madhya pracAra // Agara saba hI doSa ko guNa dhana ko bar3a cora, vyasanavelI ko kaMda haiM, lobha pAsa cahu~ aura // aisA samajhakara sukha ke arthI janoM ko saMtoSavRtti grahaNakara lobhavRtti kA tyAga karanA cAhiye / 65-nIca saMga se Dariye bhAI-jJAnI puruSoMne saba se bar3A duHkha nIca saMgati kahAM hai / nIca saMgati se prANI nIca vRtti sIkhatA hai. aura nIca vRtti se narakAdi nIca gati ko prApta hotA hai / isa prakAra nIca saMgati kA pariNAma bahuta burA hotA hai, ataH zAstrakAra noca-saMgati tyAga karane kA upadeza karate haiM aura uttama saMgati meM rahane ko kahate haiN| uttama saMgati meM hamAre meM uttamatA AtI haiN| jisa prakAra sugaMdhita puSpa ke saMga se tela-phulela sugaMdhita hotA haiM, malayAcala ke sugaMdhita pavana ke saMga se vRkSa bho candana ke bhAva ko grahaNa karate haiM aura meruparvata ke zikhara para uMgA huaA tRga bho suvarNapana prApta karatA haiM, isI prakAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA wwwww ucca saMgati se. AtmA ucca sthiti ko prApta karatI haiM, uttama guNa prApta karatI hai; jabaki nIca saMgati se prANi noca sthiti ko prApta karatA haiN| jisa prakAra svAti jala sarpa ke mukha. meM paDakara viSarUpa ho jAtA haiM, tapta loha para par3ane se vinAza ho jAtA haiM, usI prakAra uttama AtmA bho nIca kI saMgati se honatA ko prApta hotI hai, ataH nIca saMgati kA tyAga kara ucca saMgati prApta karane kA upadeza kiyA gayA haiN| 66-maliye sadA saMta se jAI-duniyA kI khaTapaTa chor3akara vairAgya rasa meM ratta saMta-susAdhu janoM kI hI saMgati se prAtmA ko pAramArthika lAbha prApta hotA haiM / unakI Antarika vRtti atyanta nirmala niSpApa ho jAtI hai| ve atyanta guNAnurAgI hote haiM, ataH unakA darzana bhA pApahara hotA haiM to phira unakI sevAbhakti aura bahumAnAdika kA to kahanA hI kyA ? saMtasevAdikase to koTi bhava ke pApa TalajAte haiM aura apUrva otmalAbha prApta hotA hai| duniyAmeM aisI koI bhI vastu nahI haiM ki jo saMtasevA se labhya na ho / aihika sukha to kyA para mokSasukha bho saMtajanoM kI sevAdika se sulabha ho jAtA haiM / ataH sampUrNa sukha ke icchuka janoM ko avazya saMtasevA karanA ucita haiN| 67-sAdhu saMga guNa vRddhi hoya-hiMsA, asatya, adatta, abrahma zrAra parigraha ko chor3akara prApta vacanAnusAra ahiMsAdi uttama mahAvratoM ko grahaNakara unakA yathAvidhi nirvAha kara prAtmahita kI sAdhanA kareM ve saba sAdhu kI paMkti meM gine jAte haiN| aise sAdhujanoM ke paricaya se guNa meM vRddhi hotI haiM aura avaguNa meM kamI / vinaya (mRdutA-namratA ) jo saba guNoM kA vazIkaraNa haiM, usakA upayoga sAdhu paricaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com ko sAdhaNakara hotI jAte haiN| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottara ratnamALA : : 52 : : meM karanA Avazyaka haiN| jaise jaise gehUM ke loTa ko adhika adhika gundhA jAtA hai vaise vaise usameM miThAsa bar3hatI jAto haiM usI prakAra sadguNanidhi saMta-susAdhu kI jaise jaise adhika vinaya kIyA jAtA haiM vaise vaise AtmA ko adhika lAbha hotA jAtA haiM / vinaya se vidyA-vijJAna prApta hotA haiM aura ghaTa meM viveka dIpaka pragaTa hotA hai / isa se AtmA ko vastu * svarUpa kA, jaDa caitanya kA, hitAhita kA aura guNadoSa kA yarthAtha bhAna tathA zraddhA hotI hai aura nirmala jJAna tathA zraddhA se svacAritra kI zuddhi hotI hai / isa prakAra ratnatraya kI sahAyatA se prAtmA akSaya sukha ko prApta kara sakatI hai / isameM sAdhusaMgati puSTa AlambanarUpa hai ataH yaha upAdeya hai / 68 - nArI kI saMgate pata jAya -- paranArI ke paricaya se apanI pratiSThA kA lopa ho jAtA haiN| jisako svastrI se yA svapati se saMtoSa nahI hotA usIko parastrI yA parapuruSa se paricaya karane kI icchA hotI hai; apitu yadi usase saMtoSa na ho to phira kisI dUsare se paricaya karane kI icchA hotI hai isa prakAra patha bhrama pazu ke samAna jahAM tahAM lajjA viveka rahita idhara udhara bhaTakate dekhakara usakI pApavRtti kA pattA logoM ko laga jAtA hai auausa jisase kAmAMdha strI-puruSa apanI pratiSThA se hAtha dho baiThate hai / apitu kula ghAtaka, kulAMgAra Adi upanAma se pukAre jAte hai / aneka prakAra ke cAMdI, prameha Adi bhayaMkara vyAdhiyoM ke zikAra hokara anta meM narakAdi durgati ko prApta hote hai; ataH samasta strI puruSoM ko ucita hai ki adhika viSayalAlasA chor3akara svadArAsaMtoSI hI rahanA ! yaha bAta gRhasthoM ke liye hai| sAdhuoM ko strIsaMgati sarvathA heya hai| kyoMki. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA paricaya se viSayavAsanA jAgRta hotI hai aura pariNAma meM vratabhaMga, lokAravAda aura noca gati saba vipAka bhogane par3ate haiN| 69-capalA jima cancala nara Aya-khirata pAna jaba lAge vAya, chillara aMjali jala jima chIje, iNa vidha jANI mamatA kahA kIje // capalA jima caMcala dhana dhAma-caralA arthAta vijalo jo kSaNa bhara meM adRzya ho jAtI hai, kyoMki usakA svabhAva capala hai| isI prakAra manuSya AyuSya aura lakSmI bhI capala hai arthAt AyuSya aura lakSmI ko naSTa hote dera nahIM lgtii| jisa prakAra havA ke jhoke se vRkSa ke patte khira jAte haiM aura aMjulIsthita alpa jala zighra Tapaka jAtA hai, usIprakAra AyuSya aura lakSmI bhI alpa sthAyI hai inakA anta Ate dera nahIM lagatI / isa prakAra svabuddhi se vicAra karane para bhI saMsAra ko jhUTho mAyA meM kaise phaMsa jAte haiM ? para vastu meM jhUThI mamatA karane se ho jIva duHkhI hotA hai aura apanA saccA svarUpa tathA saJcA karttavya bhUla kara sacce sukha se vaMcita rahatA hai / itanI mamatA yadi apane jJAna, darzana aura cAritrAdika AtmaguNa meM rakhI jAya Ara nirmala sphaTika ratna sadRza ujjavala AtmasvarUpa meM hI ahaMtA rakhI jAya to alA samaya meM ho samasta duHkha kA anta ho sakatA haiN| ajJAnI jIva paravastu, deha, strI, lakSmI pramukha meM hI ahiMsA Ara mamatA rakhate haiM, jabaki jJAnI vivekI jana " zuddha prAtmadravya hI, zuddha jJAna guNa ho mere hai " aisI saccI ahaMtA Ara mamatA rakhate hai, ataH ve haMsa ke sadaga duHkha mAtra ko chor3a kara sukha mAtra kA hI svAda. le sakate haiM aura yaha hI parama kartavya hai| 70.. acala eka jaga me prabhu nAma-isa nAzavAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA : : 54 : : saMsAra meM zrI RSabhAdika prabhu kA hI nAma acala haiM, kyoM: ki ve pUrNa padavI pAye hue paramAtmA haiM / pUrNatAhIna dUsare deva, dAnava aura mAnavAdika kA nAma acala nahI hai; kyoMki ve jisa jisa sthAna para paidA hue vahAM unake nAma pRthak pRthak the / ve eka vakta ache to dusarI vakta bUre, svasva zubhAzubha karmAnusAra the aura isIliye unake nAma acala nahIM kahalA zakate / jabaki jinhone pUrva tIsare bhava meM ati nirmala adhyavasAyadvArA tIrthaMkara nAmakarma bAMdhA haiM, jisase unakA anukrama se isa manuSya loka meM, prArya deza meM, uttama kula meM avatAra hotA hai, vahA~ unakA uttama guNa niSpanna sArthaka nAma rakhA jAtA hai aura unakA nizcayarUpa meM usI bhantra meM mokSa jAnA nirmita hotA haiM, isase pUnarbhava ho hI nahIM sakatA / ina ina kAraNoM se prabhu kA hI nAma acala kahalAtA haiM / itanA hI nahI apitu prabhu kA guNaniSpanna maMtrarUpa nAma nirmala zraddhA se smaraNa karanevAlA bhI anukrama se karma kalaMka ko dUra kara apunarbhavI bana siddha buddha aura mukta hotA hai / ataH prabhU ke pavitra nAma ko ekaniSThA se smaraNa karanevAle kA nAma bhI isI prakAra acala ho sakatA hai kyoMki phira usako janma lene kI AvazyakatA nahIM rahatI / 71 - dharma eka tribhuvana meM sAra - jisa sat sAdhanadvArA AtmA avicala sukha ko prApta karatI hai arthAt janma, maraNa, prAdhi, vyAdhi tathA saMyogaviyoga janya ananta duHkhodadhi pArakara ananta akSaya anyAbAdha apunarbhava aisA acala mokSasukha prApta kareM ve sAdhana, dAna, zIla, tapa, bhAvanA, dezaviti yA sarvaviratirUpa dharma hI jagatraya meM sAra - bhUta hai / yadi jIva ko janma maraNa ke duHkha se trAsa utpanna hotA ho aura nirupAdhika sukha kI hI cAhanA ho, to jagat Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::55:: praznottararatnamAlA vatsala zrI jinarAja bhagavAna dvArA bhavyajanoM ke aikAnta hita ke liye bhASita pUrvokta sAdhanarUpa dharma kA svarUpa yathArtha gurugamya jAnakara nirdhAra kara usako yathAzakti grahaNa karane ke liye pramAi rahita hokara pravRtti karanA hI ucita hai| 72-tana, dhana, yovana sakala asAra-zarIra, lakSmI aura yauvana ye saba asAra arthAt kSaNika aura bhayayukta haiM, zarIra azuci se bharA huA, kSaNa meM vinAza honevAlA, aura rogAkucha arthAt roga se bharA huA hai / lakSmA kA dUsarA nAma capalA hai, vaha jAta se hI capala svabhAvI hai / vaha sthira rahego pesA bharosA karanA hI vRthA hai / tathA isake saMyoga se mohAdika kaI unmAdoM kA utpanna hone kI saMbhAvanA hai apitu cora pramukha kA bhI bhaya banA hI rahatA hai| yauvana ke pazcAt jarAvasthA atyanta vega se calI AtI hai, tathA yauvanavaya meM viSayalAlasAdika kai vikAra paidA hote haiM ataH isameM vizeSa sAvadhAna rahane ke liye jJAnI puruSa upadeza karate haiM / yauvanavaya ko niSkalaMkarUpa se vyaya karate hai aura usakA svaparahita ke liye hI upayoga karate haiM ve mahAbhAgyavAna haiM / yahI dazA lakSmI aura zarIra kI bhI samajhanI cAhiye / jaba taka pUrvakRta puNya kA prabala udaya hotA hai taba taka hI lakSmI sthira rahatI hai| usa samaya meM yadi usakA sadupayoga ho sake taba hI svapara hitasarUpa ho sakatI hai, anyathA usakI kyA gati hogI usakA digdarzana karAnA azakya hai parantu itanA to pratyakSa hai ki kRpaNatA doSavAle ko to vaha kisI bhI prakAra hitakara nahIM ho sakatI, parantu kevala klezarUpa hai| kyoMki vaha; dIna anAtha hone para bhI sadaiva usakI rakSA nimitta ho usakA saMcaya karatA hai, tisapara bhI usake pUrva puNya ke kSaya hote hI vaha lakSmo huI na huI ho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazrottararatnamALA wwwwwwwwww jAtI hai, aura taba vaha becArA aura bhI adhika zokasAgara meM Duba jAtA hai / zarIra kA svabhASa hI vinAza kA hai| aisI vinAzakArI vastu para moha rakha AtmasAdhana kA svarNa avasara khodenA aura anta samaya meM usake liye ronA cillAnA vyartha hI hai, yukta bAta to yaha hai ki miTTIrUpa zarIra meM se Atma sAdhanarUpa suvarNa khoja lenA hI saccA kimiyA. pana hai / arthAt ukta sarva vastuoM kI asAratA zAstrayukti se aura anubhavapUrvaka nirdhArakara usakA mithyA adhyAsa chor3akara svapahita nimitta usakA upayoga karanevAle hI dhanyavAda ke pAtra haiM / yadyapi aise strI puruSaratna virale hI hote haiM; parantu binA aisI nirmala pariNati ke kalyANa honA bhI kaThina hai| 73-narakadvAra nArI nita jAno, tethI rAga hiye nahIM Ano-jisa strI jAti ke svAbhAvika durguNa zAstra vaNita prathama prasaMga meM batAye gaye haiM usa strI ko naraka kA dvAra sama-naraka meM jAne kA sAdhanarUpa samajhakara usa meM rAga, moha, zrAsakti na ho isake liye sadA sAvadhAna rahanA cAhiye / yaha isa liye ki yadi tuma eka kSaNa bhara bhI gaphalata kara lubhA gaye to pariNAma meM tumheM naraka ke anta duHkha dAvAnala meM jalanA paDegA / strI jAti meM bhI apavAda. rUpa se kaIka strI ratna prathama ho cuke hai, aba haiM aura bhaviSya meM bhI hogii| 74-antara lakSa rahita te aMdha, jAnata nahIM mokSa aru baMdha-kina kina kAraNoM se AtmA karmabandhaka hotI hai aura kina kina kAraNoM se AtmA karmamukta hotI hai isa ko yathArtha rUpa se jAnane yogya antara lakSya jisameM nahIM vaha hI sacA aMdha hai| aise antara lakSya rahita aMdha jana kriyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com kina kina kArayogya antara adha Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .: 57 :: praznottararatnamALA karate hue bhI bandhana meM phaMsa jAte hai aura saMsAracakra meM maTakate rahate hai, jaba ki antara lakSya sahita sat kriyA karanevAle zIghra hI saMsAra kA anta kara mokSapada ko prApta kara sakate haiM / jisa prakAra aMdha puruSa A~kha ke abhAva se gamana kriyA karatA huA bho idharaudhara cakra lagAtA rahatA hai parantu icchita sthAna para nahIM pahuMca sakatA isI prakAra antaralakSya rahita upayogazUnya dharmakaraNo karanevAle ke liye bhI samajhanA caahiye| jisa ko svapara kA, jar3a caitanya kA, guNa doSa kA yathArtha bhAna ho gayA hai vaha antara lakSya se Atmahita sAdhane kA utsuka zIghra hI zIghra sukha prApta kara sakatA hai| ataH pratyeka mokSArthI puruSa ko antara lakSya jagAnA Avazyaka hai| 75-jo nahiM sunata sidhdhAnta bakhAna, badhira puruSa jaga meM so jAna jo sarvajJa-cItarAgapraNIta siddhAMta vacanoM ko zravaNa nahIM karatA athavA sunA anasunA kara detA hai arthAt jo prApta vacana kI upekSA karatA hai athavA kadAca daivavazAt unake sunane kA avasara prApta ho gayA to una tathA unake rahasyArtha ko hRdayaMgama nahIM karatA isa prakAra jo sune hue ko bhI anasunA kara detA hai usIko jJAnI puruSa badhira kahate haiN| kyoM ki Apta vacanAmRta AsvAda lene kA pramUlya avasAra milane para bhI tathA zravaNeMdriya ke upasthita hone para bho vaha bhadabhAgI jana pramAdavaza usakA apUrva lAbha lenA bhUla jAtA haiM / jo bevAre janma se hI badhira hone se jinavANo nahIM suna sakate una daivahata prANI kA koI aparAdha nahIM haiM kyoM ki unake hRdaya meM to zAstrazravaNa karane kI kvacit icchA ho sakatI hai, kintu jo saba sAmagrI ke upasthita hone para bho usakA sadupayoga kara zrAgamavANI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA kA apUrva lAbha nahIM le sakate ve bhAvabadhira jana hI sacamuca aparAdhI haiM, kyoMki unako to apanA samasta janma vyartha khodene se bhavAntara meM bhI aisA lAbha milanA asambhava ho jAtA hai| 76--avasara ucita boli nahIM jAne, tAko jJAnI mUka bakhAne-nisa avasara para jo bolanA ucita hai, hitakara hai, svapara ko lAbhadAyI hai, anucita, ahitakara yA svapara ko hAnikAraka nahIM hai aisA samaya anukUla vacana joM nahIM bolanA jAnatA, bola nahIM sakatA athavA bolane kI upekSA karatA hai usako jJAnI puruSa mUka ( gaMgA ) kahate haiM / ucita avasara para kahA~ eka bhI vacana amUlya siddha ho sakatA hai arthAt lAkhoM vacana kI samatA karatA hai jabaki " avasara cUkyA mevalA " kI taraha suavasara jAne bAda kaheM cAhe jitane aura cAhe jaise acche vacana bhI kyoM na ho parantu saba niSphala hote haiM / jisake mUla se hI jIbha na ho athavA jo janma se yA kisI rogAdikase gaMgA ho gayA ho aura usase bola nahIM sakatA ho usakA koI aparAdha nahIM hai kyoMki vaha daivahata haiM phira bhI usake manameM kisI anukla prasaMga para avasara ucita vacana bolane kI icchA to hotI hai parantu vaha becArA bola nahIM sakatA hai / aura jo jIma ke mojUda hote hue bhI avasara ucita nahiM bola sakatA parantu binA soce-samajhe anucita pratikula bhASaNa kara raMga meM bhaMga karatA hai vaha hI sacamUca aparAdhI hai| priya, pathya aura satya vacana svapara kA hita kara sakatA hai, jabaki isake viparIta vacana UlTA nukasAna karatA hai / kaTuka vacana bolanevAlA prANI anya logoM meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA apamAnapAtra hotA hai, ataH svapara donoM kA hitaho aisA miSTa evaM satya vacana hI bolanA Avazyaka hai| 77-sakala jagata jananI hai dayA, karata sabhI prANI kI mayA-dayA, rahama, jayaNA aura ahiMsA aikArtharUpa haiM / dayA jagatvatsalA ananI (mAtA) hai| duniyA meM jo deva, mAnava yA pazu paryaMta sukhI pratIta hote hai yaha dayA kAhI pratApa hai / dayA kI mahimA acintya apAra hai| dayA hI indra ke, cakravartI ke yA aise uttama aihika sukha pradAna karatI hai, aura anta meM dayA hI AtmA ko zAzvata sukha kI bhoktA banAtI hai / deha lakSmI pramukha jar3a bastuoM kA moha chor3akara paramadayAlu zrI vIra paramAtmA ke pavitra vacanAnusAra niHsvArtha mana se ahiMsA dharma kA prAcaraNa karane ke liye jo jo sadaudyama kiye jAte haiM ve saba mahAkalyANakArI hote haiM / jagata ke jIva jo jo sukhazAnti kA anubhava karate haiM vaha pUrva janma meM kiye ahiMsA dharma kA hI phala hai| usI prakAra vartamAna kAla meM bhI jo ahiMsA dharma kA sAkSAt pAlana karate haiM aura bhaviSya kAla meM jo usakA pAlana karegeM ve saba ahiMsA dharma ke kAraNa saMsAra meM bhI prakaTa sukha kA anubhava karegeM va bAda meM anukrama se akSayasukha ke bhoktA banegeM / isa prakAra sarva prakAra ke sukhoM ko prakaTa karanevAlI, usakA pAlanapoSaNa karanevAlo, zrAra aikAnta amRtavRSTi karanevAlI jagadaMbA jananI ahiMsA hI hai / aisA samajhakara sukhArthI saba prANiyoM ko usIkI ArAdhanA karane ko ahoniza udyata rahanA cAhiye / usakI kabhI bhI kuputravat virAdhanA nahIM karanA cAhiye / jo ukta mArga kA ullaMghana nahIM karegeM ve avazya sukhI hogeN| 78-pAlana karata pitA te kahiye, te to dharma citta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'praznottararatnamALA :: 60:: sadahiye-jo hamArA pAlanapoSaNa karatA hai vaha pitA kahalAtA hai, vaha to kevala eha, bhavAzrI hI prAyaH hotA hai, parantu jo hamArI bhava bhava meM rakSA kare, hamArA samohita sAdhe, hamako Ananda meM rakkhe, leza mAtra bhI duHkha kA sparza na hone de aura pariNAma meM hamako durgati ke dAva meM se bacAkara sadgati meM lAve aura anukrama se akSaya sukha samAdhi ke bhAgI banAve yaha dharma pitA kA hI parama upakAra hai / yaha asIma upakAra kadApi bhUlAyA nahIM jAsaktA / noti anIti kA bheda batAkara anIti-anyAya ke mArga se bacAkara hamako nIti-nyAya ke mArga meM lagAkara satya, asteya, zIla aura saMtoSAdika ke uttama tattva ko samajhA kara sarva pApoM se vimukha kara nirmala cAritrayukta banAte haiM aura usI meM hamAre upayoga ko zrotaprota milA kara hamako paramAnanda meM nimagna kara dete haiM ve pUjya dharma pitA ho hamezA zaraNya (Azraya karane yogya ) haiM / saMsAra meM kahalAnevAle pitA prAtAdika sambandho svArthI hote haiM / ve svArtha siddha hojAne para yA svArtha meM antarAya par3ajAne para chor3a dete haiM jaba ki saccA dharma aura sacce dharmIjanoM kA sambandha kevala niHsvArtha aura ekAnta sukhadAyI hai / isa prakAra citta meM dRr3ha zraddhA rakha kalilana sambandha se nahIM lubhA kara dharma ke sthAI sambandha ke liye hI udyoga karanA ucita hai| 79 se 101 taka ke 23 praznoM kA uttara nimna likhita hai-moha samAna ripu nahIM koI, dekho sahu antaragata joI / sukha mitta sakala saMsAra, duHkha meM mitta nAma AdhAra // 25 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 11 :: praznottararatnamALA Darata pApathI paMDita soI, hiMsA karata mUr3ha so hoI / sukhiyA saMtoSI jagamAhI, jAkuM trividha kAmanA nAhIM // 26 // jAkuM tRSNA agama apAra, te mhoTA duHkhiyA tanuM dhAra / bhaye puruSa jo viSayAtIta, te jagamAhe parama abhIta // 27 // maraNa samAna bhaya nahIM koI, paMtha samAna jarA navi hoI / prabala vedanA kSudhA vakhANo, vakra turaMga indri mana jaanno||28|| kalpavRkSa saMjama sukhakAra, anubhava ciMtAmaNi vicAra / kAmagavI vara vidyA jANa, citrAvelI bhakti citta ANa // 29 // saMjama sAdhyA savi duHkha jAve, duHkha sahu gayAmokSapada pAve / zravaNa zobhA suNIye jinavANI, nirmala jima gaMgAjala paannii||30|| nayana zobhA jinabiMba nihAro, jinapaDimA jina sama kriidhaaro| satya vacana mukha zobhA sArI, taja taMbola saMta te vArI // 31 // karakI zobhA dAna vakhANo, uttama bheda paMca tasa jaannoN| mujAbale tariye saMsAra, iNa vidha bhuja zobhA citta dhAra // 32 // nirmala nava pada dhyAna dharIje, hRdaya zobhA iNa vidha nita kiije| prabhuguNa muktamAla sukhakArI, karo kaMTha zobhA te bhArI // 33 // . 79-moha samAna ripu nahIM koI, dekhe sahu antaragata joI moha samAna koI bhI kaTTara (dusarA) zatru duniyAM meM nahIM yaha bAta AtmA meM hI uMDAM vicAra karane se prakaTa ho sakatI hai / rAga, dveSa, kaSAya, viSayalAlasA, ahaMtA aura mamatAdika saba mAha kA hI parivAra hai| yaha jIva ko bhinna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA bhinna prakAra se ghera kara usakI aneka prakAra se viDambanA karate haiN| "maiM aura merA" isa maMtra se moha saba jagata ko aMdhA banA detA hai aura isI maMtra ko sAMsArika jIva sukhabuddhi se ginate haiM, parantu isa se pariNAma meM kitanA adhika duHkha hotA hai yaha to koI virale hI samajha sakate haiN| yadi anantIvAra janmamaraNa ke pherA phiranekA yadi koI bhI sabala kAraNa ho to vaha rAga, dveSa aura moha hI hai / inakA aMta (kSaya) ho jAne para janmamaraNa sambandhI saba duHkhoM kA sahaja hI meM aMta ho jAtA hai| yaha bAta zAstra se, gurugama se yA jAtianubhava se bhalIbhAMti samajhI jA sakatI hai| hamArI AtmA jo pramAdavaza mohAdika zatruoM ke pAza meM bandha gayI hai usako mukta karane kI pUrI AvazyakatA hai aura caha upekSA karane yogya nahI hai / yadi hama ko apane zuddha svarUpa kA arthAt hamArI prAtmazakti kA yathArtha bhAna (jJAna) aura yathArtha zraddhAna (pratIti) ho jAya to hamako pUrA vizvAsa ho jAtA hai ki hama hamAre kaTTara zatru ke pAza meM hamArI hI bhUla se phaMse hue haiM aura agara hama jAgrata hokara hamArI bhUla ko sudhAra kara usa zatru kA sAmanA kareM to usakI rahemata nahIM ki vaha hamako adhika kAla taka kaSTa pahuMcA ske| arthAt hamako AtmajAgRti kI bar3I AvazyakatA hai / hamako hamArA jIvana bahuta ucca prakAra sudhAra lene kI jarUrata haiM aura aisA hone para mohAdika zatru apane zrApa hama se Dara kara bhaga jAyege / 80. sukha meM mitta sakala saMsAra, duHkha meM mitta nAma adhArA-pUrva puNya ke yoga se jaba sakala sukhasAmagro 'prApta ho jAtI hai taba to bahuta se mitra hone ko utsuka rahate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 63 :: praznottararatnamAlA haiM kintu jaba kisI antarAya yoga se sukhasAmagro kA viyoga hojAtA hai taba ApattikAla meM Akara khaDe rahanevAle, usameM sahAyatA denevAle yA usa ApadA se mukta karane ko apane bharasaka prayatna karanevAle jo mitra nikale ve hI sacce mitra haiM / praznottara ratnamAlikA meM diye gaye isa prazna ke uttara para manana karanA atyanta Avazyaka hai aura vaha yaha hai ki " jIva ko bhaviSya meM bhayaMkara duHkha mile aise pApa se hamako alaga kare, sadupadeza dvArA pApa se honevAle duHkhoM kA vicAra karA ke hamako pApAcaraNa se alaga rakkhe aura sanmArgagAmI banAve tathA sanmArga meM sthita kare use hI apanA saccA mitra samajhanA caahiye|" jaba dUsare mitra to kevala isa bhava meM hI sahAyabhUta hote haiM taba uparokta sanmitra para loka meM bhI sahAyabhUta hote haiM, ata: mokSArthI jIva yadi mitra kareM to aise hI mitra banAne kA lakSya rakkhe / yataH ki mitraM yanivartayati pApAt / 81. Darata pApathI paMDita soI-jo pApa AcaraNa se DaratA rahe aura zubhAcaraNa meM kadama uThAve vaha hI paMDita hai| praznottaramAlikA meM Isa prazna kA aisA khulAsA hai ki " kaH paMDito ? vivekI arthAt paMDita kauna ? jisake hRdaya meM viveka prakaTa huA ho aura usa viveka ke bala se jisako jIva, ajIva, ( jar3a, caitanya , pApa, Azrava, saMvara, baMdha, mokSa aura nirjarArUpa nava tattva kA yathArtha nibhaya ho gayA hai, yathArtha tattvanirNaya hone kI jisa ke hRdaya meM nizcala tattvazraddhA huI hai aura jisa se bhAgAmo kAla meM prAtmA ko anartha ho aisI pApavRtti se jo atyanta DaratA rahatA hai, tathA AtmA ko bhaviSya meM ekAnta hitakArI mArga meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 64:: Ananda se pravRta karatA hai aura anya yogya janoM ko aisAhI sadupadeza karatA hai vaha hI saccA paNDita hai| 82. hiMsA karata mUDha so hoI-jagata mAtra ko aikAnta sukha denevAlI Apta upadiSTa dayA kI virodhinI hiMsakavRtti ko dhAraNa karate haiM arthAt parama kRpAlu paramAtmA dvArA jagatjaMtuoM ke aikAnta hita ke liye upadezita vidvatApUrNa dayA kA mArga choDa kara jo svamati se viparIta vRtti dhAraNa karatA hai vaha cAhe jitanA vidvAn hoM parantu tatvadRSTi jana to usako mahAmUrkha ko koTi meM hI ginate haiM, kyoki vaha zuSka jJAnI mohavazAt itanA gaharAbhI zrAloca nahIM kara sakatA ki " saba ko jIvana pyArA hai, koI bhI mRtyu kI icchA nahIM karatA / jaisA hamako duHkha hotA hai vaisA hI saba ko hotA hai / " to phira jo hama ko pratikUla pratIta ho aise duHkha kA prayoga dusare prANo para kyo karanA ? itanI sI bAta bhI yadi koI kSaNabhara ke liye sAmya bhAva rakha kara vicAra kare to vaha nirdaya kAma se pichA haTha sakatA hai aura jaise jaise isa bAta ko adhika dayA lagna se vicArA jAya vaisa vaise nirdaya kAma karane meM kampa. kaMpI chUTane lagatI haiM aura anta meM nirdaya kAma ho hI nahIM * sakatA / jo mUDha mAnava rAkSasoM ke samAna rasanA kI lolupatA se mAMsabhakSaNa aura zrAkheTa ( mRgayA. jIvavadha) karate haiM ve kaThora hRdaya narapazu apane samIpa maraNa kI zaraNa Aye jAnavaroM kI duHkhabharI lagna kyA dekha nahIM sakate ? kyA ve dIna anAtha jAnavara apane bAlabaccoM ko rote bilabilAte chor3akara una naradaityoM ke liye apanI khuzI se mRtyu kI zaraNa lenA pAhate haiM ? jisa prakAra inako unakI icchA viruddha nirdayatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA se ghera kara mAra diyA jAtA hai, usa prakAra yadi ina nara. daityoM ko, inake bAlabaccoM ko, yA inake anya priya sambadhiyoM ko mAra diyA jAya to unako kitanA bar3A duHkha hogA / utanA hI duHkha yA usase bhI adhika duHkha ukta pazuoM ko nirdayatApUrvaka mArane meM hotA hai / isakI dayAjanaka apIla kisake pAsa Akara kareM ? yaha bhAratabhUmi dayA ke pratApa se pahile jitanI dayAI aura pavitra thI utanI hI aba nIca saMsarga se nirdaya aura apavitra ho gii| kevala nirdayatA (niraparAdhI prANiyoM para banatA krUra zAsana-ghAtakIpana) hI: yahAM niyAmaka haiM / usIko dUra karane ke liye bharasaka puruSArtha kiyA jAya to punaH yaha AryabhUmi jaisI kI taisI bana sakatI hai| aisA samajha kara apanI mAtRbhUmi ke uddhAra nimitta pratyeka bhAratavarSI jana ko hiMsA pratibaMdha nimitta dRr3ha pratijJA karanI caahiye| . 83-sukhiyA saMtoSI jagamAMhI, jAko trividha kAmanA nAhIM-jisako kisI prakAra kI viSayavAMchA nahIM aise susAdhu saMtoSI saMtajanoM ko hI saMsAra meM sacce sukhI samajhanA cAhiye / viSayavAMchA hI duHkharUpa hai| jisaprakAra kSudhA, tRSA Adi duHkharUpa hai aura use zAnta karane ko, annapAnAdika kA upacAra kiyA jAtA hai| vaha upacAra yadi lakSyapUrvaka kiyA jAya to vaha duHkha upazAMta ho jAtA hai, parantu yadi usameM atimAtrAdika vidhidoSa ho jAve to vyAdhi pramukha se. UlTI naI : upAdhi khar3I ho jAtI hai aura usako dUra karane ke liye aneka prakAra ke upacAra karane par3ate haiM, isI prakAra bhinna bhinna prakAra kI viSayavAMchA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA bhI duHkharUpa hI haiM aura usa duHkha ko miTAne ke liye usakA yogya pratikAra zAstranIti se sAvadhAnatayA karanekI AvazyakatA hai aura yadi usameM aticAra ho jAya to usa duHkha kA miTane ke sthAna meM adhika bar3hanA hI saMbhava hotA hai| mana, vacana aura kAyA ke nikhila vikAroM ko vaza meM karane ke liye zAstrakArane samiti guptirUpa muni dharma aura svadArAsaMtoSAdirupa gRhasthadharma batAyA hai / usakA sadguru samIpa bhalibhAMti jJAna prApta kara usake anusAra zrIcaraNa karanevAle AtmArthI ana avazya anukrama se trividha kAmanA se mukta ho sakate haiM aura yaha hI sukha-saMtoSa kI parAkASThA hone se zAzvata sukha ke arthIjanoM ko grahaNa yogya haiM / kahA bhI hai ki na toSAt paramaM sukhaM' arthAt saMtoSa jaisA zreSTha sukha nahI aura na tRSNAyAH paro vyAdhiH ' viSayatRSNA samAna koI vyAdhi nahIM / isAse zAstrakArane kahA hai ki " viSayaindriyoM ko svataMtra chor3anA ApadA kA mArga hai aura unako vaza meM rakhanA sukha-saMpadA kA mArga hai acchA lage use grahaNa kro|" 84-jAko tRSNA agama apAra, te mhoTA du:khikAtanudhAra jinakI tRSNA kA pAra nahIM arthAt jinakI tRSNA amanta apAra hai unake duHkha kA bhI pAra nahIM hai yAne unakA duHkha bhI ananta apAra hotA hai / jhAnI puruSoM meM loma ko agni ko aura tRSNAko usakI abAlA kI upamA dI hai athIta jaise jaise IdhanAdika yoga se agmi prabala hotI jAtI hai vaise vaise usakI jvAlA bhI prakhara paritApakArI hotI jAtI hai| isa prakAra lobhI puruSa ko jaise jaise lAbha milatA jAtA hai vaise vaise lobhAMghatA bar3ha kara usakI tRSNA ko amaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ryAdita banA detI hai aura vaha lobhAviSTa ko kevala duHkhI duHkhI hI banAkara chor3atI hai| aise ananta apAra duHkha dAvAnala ke satata paritApa se bacane ke liye jisakI prabala icchA ho use lobhAMdhatAko chor3akara, tRSNA ko saMkucita (maryAdita) kara saMtoSa vRtti dhAraNakaranA ho ucita hai / 85-bhaye puruSa jo viSayAtIta. te jagamAMhi parama abhIta-jinhone saMtoSavRtti dhAraNa kara abhyAsa dvArA anukrama se viSayavAsanA ko nirmUla banAdI hai unako saMsAra meM koI bhaya nahIM rahatA / jinhoMne rAgadveSAdika vikAra mAtra kA vinAzakara diyA hai unako viSayavAsanA ho hI nahIM sakatI, ataH vaha jIva mukta hai, isase usako punarjanma lenA nahIM par3atA / anta meM isa nazvara deha ko yahIM chor3akara dehAtIta ho akSaya, ananta aura avicala mokSasukha ko prApta karatA hai arthAt janma, jarA aura maraNa sambandhI sarva bhaya se sarvathA muka ho jAtA hai| jabataka jIva meM rAga dveSAdika vikAroM ke vaza meM hone se viSayavAsanA jAgRta rahatI hai tabataka janma, jarA, maraNa sambandhi bhaya usake sira para maMDharAte rahate haiN| jabaki viSayAtIta ko kisI bhI prakAra kA bhaya nAhi rahatA, aisA samajhakara prAjJa janoM ko mana aura indriyoM ko jJAnI puruSoM ke vacanAnusAra damakara, zuddha saMyama kA pAlana kara viSayAtIta nirbhava pada ko prApta karane ke liye viSakkAsanA se dUra rahane ko pratidina udyama karanA caahiye| 86-maraNa samAna bhaya nahIM koI-jagata ke jIvoM ke mana meM jo bar3e se bar3A bhaya banA rahatA hai vaha mRtyu kA hai 'aura vaha vAstavika bho hai; kyoki usake sAtha dUsare bhI janma, jarA, saMyoga, viyoga, Adhi, vyAdhi aura upAdhi ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 68 :: ke samAna se manuSya itanA sAhapUrvaka bhaya sAtha lage rahate haiM / yadi maraNa ke mahAbhaya se sarvathA mukta ho sake to anya sAtha lage bhaya to apane pApa palAyamAna ho jAte haiM / isa maraNa ke mahAbhaya se mukta hone ke liye hI sarvajJa paramAtmAne samyag darzana, jJAna, cAritra kA uttama mArga batAyA hai ki jina ratnatraya kA yathAvidha ArAdhana karanevAle prANI avazya anmamaraNa sambandhI saba bhaya se mukta ho sakate haiN| ataH nirbhaya sukha kI icchA karanevAle prANI ke liye yaha hI karttavya hai| 87-paMtha samAna jarA navi koI--jisa prakAra jarA avasthA se zarIra jarajarita ho jAtA hai, isa se usameM yauvana vaya ke samAna sAmarthya evaM ullAsa nahIM rahatA, isI prakAra bar3I yAtrA kara lene se manuSya itanA adhika thaka jAtA hai ki usase koI bhI agatya kA kAma utsAhapUrvaka nahIM ho sakatA aura jo bAdhyarUpa se kiyA bhI jAtA hai usa meM bhI unako kaThinatA mAlUma hotI hai| ataH anubhavI puruSa kahate haiM ki cAhe jitanI lambI yAtrA paga calakara karanA ho lekina " cAra cAra koza calane para lAkhoM mIla mArgagamana kara sakate haiM " isa baccana ke anusAra zarIra se ho sake utanA hI kArya karanA ki jisase bhaviSya meM adhika na sahanA par3e tathA hamArI vyavahArika evaM dhArmika karaNI meM bhI bAdhA na paDe / 88-prabala vedanA kSudhA vakhAno-anya saba : vedanAoM meM kSudhA vedanA adhika prabala hai| anya vedanAoM se mana meM vairAgya utpanna hotA hai, prabhu kA nAma yAda AtA hai yA parabhava kA sAdhana karane kI mana meM preraNA hotI hai, taba kSudhA ke prabala udaya samaya ye saba upasthita hone para bhI prAyaH bhagaz2AtI haiM / isa kSudhA parisaha ko sahana karanevAlA koI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA viralA ho jJAnI tapasvI sAdhu jana hI hotA hai / vaise samatAvaMta tapasvI sAdhu zira se vandanA karane yogya hai / zAstranirdiSTa tapasyA ukta vedanA ko naSTa karane kA uttama upAya hai| 89-vakra turaMga indri mana jAno-zAstra meM indriyoM kotayA mana ko UlTI cAla ke ghor3e se upamA dI hai| jisa prakAra UlTI cAla kA ghoDA svAra ko viparIta mArga meM lejA kara viDambanA pAtra banA detA hai parantu yadi usako koI Thoka karanevAlA kuzala (azvavidyA meM nipuNa ) puruSa mila jAya to usako aisA sudhAra sakatA hai ki vaha hI ghoDA alpa samaya meM usake svAmI ko nizcita mArga para pahu~cA sakatA hai / isI prakAra vevaza azikSita indriyA tathA mana bhI svacchandapana se apane icchAnusAra viSayapradeza meM prayANa kara zrAtmA ko aneka duHkha pahuMcAte haiM aura anta meM durgati meM lejA kara DAlatI haiM, parantu jinhoMne sarvajJa prabhU ke vacanAnusAra unako ThIka prakAra vazIbhUta kiyA hoM to ve satmArgAnusArI banatI haiM aura satmArga meM sthita raha kara apane svAmI AtmA ko sadgati bhoktA banAtI haiM / ataH zAstrakAra upadeza karate haiM ki " yadi tuma ko bhavabhramaNa ke duHkha kA bhaya ho, aura acala, avinAzI, akSaya, ananta, ajarAmara mokSasukha kI cAha ho to indriyoM ko vaza meM karane ke liye prabala puruSArtha karanA cAhiye / " " yadi viSayasukha para jaya ho gaI to samajhanA cAhiye ki saba duHkhoM kA aMta ho gayA hai" isase spaSTa hai ki sakala sukha svAdhIna karane kI sacco cAvI mana aura indriyoM ko zAstrayukti se svavaza kara sanmArgagAmo banAnA hai, ataH yaha hI hamArA kartavya hai| / 90-kalpavRkSa saMjama sukhakAra-jisa prakAra sarva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 70 :: vRkSoM meM kalpavRkSa uttama devataru ginA jAtA hai aura usakI chAyA, mUla, patra, puSpa aura phala saba uttama haiM, usIprakAra "saMyama sukha bhaMDAra" sarvajJa dezita saMyama sarva sukha kA nidhAna hai| vItarAga prabhu ke niSpakSapAtI vacanoM para acala AsthA rakhanA saMyama kA mUla hai, yama niyama Adi usake patra haiM, sahaja samAdhirUpa usakI zItala chAyA hai, uttama deva manuSya gati usake sugaMdhita puSpa haiM aura mokSarUpa usakA sarvottama phala hai| aise aikAnta sukhadAyI saMyama kI cAha kise nahIM hotI ? parantu anAdi kAla se prAtmakSetra meM aMkurita mithyAtva, ajJAna aura aviratirUpa (weeds demerits) durguNarUpa nirarthaka hAnikAraka paudhoM ko ukhAr3a kara, sarva prathama hRdayabhUmi ko zuddha karane ke liye akSudratAdika yogyatA saMpAdana kara, anukrama se sarvazadezita saMyama ke yA adhyAtma ke pravaMdhya bIjarUpa zuddha zraddhAna ropa kara, usameM nirmala jJAnarUpa amRta kA sicana kiyA jAtA hai, to usameM se parama sukhadAyaka yama niyamAdika saMyama yoga kA prAdurbhAva hotA hai, aura usase svarga ke tathA mokSa ke uttamottama sukha prApta ho sakate haiN| aisA samajha kara AtmArthI janoM ko ukta dizA meM vizeSa udyama karanA ucita hai| 91-anubhava cintAmaNi vicAra anubhavajJAna cintAmaNiratna ke samAna amUlya hai usase ciMtita sukha sAdhA jA sakatA hai| usakA granthakArane aisA lakSaNa batAyA hai ki " vastu vicArata dhyAvata, mana pAve vizrAma; rasa svAdana sukha upaje, anubhava yAko nAma / " arthAt amuka dhyeya vastu ko vicArate yA dhyAna karate mana ko zItalatA prApta ho aura usa vastu ke rasa kA AsvAdana karanerUpa sahaja svAbhAvika sukha jisase prApta ho usakA nAma anubhava hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamAlA zAstra to vastu kI kevala dizA mAtra hI batAtA hai jaba ki usakA pAra to anubhava hI paTakatA hai| anubhavajJAna kevalajJAnarUpI sUrya kA aruNodaya hai| kisa kisakI kalpanArUpa karuchI zAstrarUpI kSIra meM nahIM phiratI, parantu anubhavarUpI jIbhadvArA usa zAstrakSIra kA AsvAdana karanevAle to koI virale hI prANI hote haiN| ye saba sUkta vacana anubhavajJAna kI apUrva mahimA pradarzita karate haiM, aisA samajha kara jisase apane zuddha prAtmatattva kA sampUrNa sAkSAtkAra ho vaise anu. bhavajJAna ke liye hI yatna karanA ucita hai| 92-kAmagavI vara vidyA jAna-sadvidyA ko kAmadhenu sadRza sukhadAyI kahAM gayA hai| jisa prakAra kAmadhenu sarva prakAra kI mana kAmanA pUrI karatI hai vaisI hI vidyA bhii| " tatvadhIvidyA" vastu ko vastusvarUpa se jisase jAnA jAya, arthAt vastu kA yathArtha svarUpa batalAnevAlI vidyA sadavidyA kahalAtI hai aura isase viparIta vidyA avidyA kahalAtI hai| usa avidyA kA spaSTa lakSaNa yaha hai " anitya, azuci aura paravastu ko nitya, pavitra apanI mAnanA" aisI avidyA, mithyA bhrAMti yA ajJAnaH ko haTAne kA prayatna karanA hamArA prathama kartavya hai / isake binA kAmadhenu sadRza zreSTa vidyA kA prApta honA azakya hai aura usake binA AtmakalyANa honA bhI kaThina hai ataH AtmArthI prANiyoM ko sadguru samIpa sadavidyA prApta karane kA prayatna karanA caahiye| 93 citrAvelI bhakticitta Ana-bhakti ko citrAvelI se upamA dI gaI hai / jaise citrAvelI se svarNasiddhi hotI hai vaisI hI bhakti se bhI bhavyajanoM kI manakAmanA pUrNa hotI hai, itanA hI nahIM apitu isase svarga aura apavarga-mokSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrottararatnamALA :: 72 :: kI bhI prApti ho sakatI hai / anya sAdhanoM se bhakti kA sAdhana sulabha hai itanA hI nahIM parantu saMgIta sukha denevAlA bhI hai / jJAnAdika anya sAdhana meM mada Ane kA bhaya hai jabaki bhakti meM aise bhaya kA abakAza bhI nahIM rahatA / bhakti se to namratAdika sadguNazreNI dinapratidina bar3hatI hI jAtI hai / bhakti kI dhuna meM masta bhadrika jIva apanA bhAna bhUla kara bhagavaMta ke sAtha ekarUpa ho jAte haiM / isase aneka bhaktajanone bhakti ke sulabha mArga meM hI prayANa kiyA hai| 94 saMjama sAdhyAM saba duHkha jAya, duHkha saba gayAM mokSapada pAya-saMyama arthAt Atma nigraha krnaa| yaha isaliye ki anAdi avidyA ke kAraNa jIva jo unmArgagAmA ho gayA hai-hiMsA, asatya, adatta, abrahma aura parigraha meM lubdha ho gayA hai, pAMco indriyoM ke paravaza bana gayA hai, krodhAdika kaSAya ko sukhabuddhi se setA hai aura mana, vacana tathA kAyA ke yatheccha vyApAra meM ho sukhavuddhi mAna baiThA hai / usakI usa anAdi bhUla ko sudhAra kara use sanmArgagAmo banAnA cAhiye arthAt ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura asaMgatA (niHspRhatA )rUpa mahAvrata kA yathAvidhi sevana karanA cAhiye / viSaya-indriyoM ko vaza meM rakhanA arthAt zabda, rUpa, rasa, gaMdha aura sparzarUpa ina pAMca viSaya meM honevAlI vikArabuddhi ko DAlanA, kSamA, mRdutA, saralatA aura jJAna, dhyAna, tapa, japa dvArA mana, vacana tathA kAyA ke duSTa vyApAra ko rokanA, isa prakAra 17 prakAra ke 'saMyama ke yathArtha pAlana karanevAlA ke bhavabhramaNa sambandhI sakala duHkha dUra ho jAte haiM arthAt usako bhavabhramala nahIM karanA paDatA aura sakala karmamala kA sampUrNa kSaya kara ke vaha ajarAmara sukha ko prApta karatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~ ~ - ~ ~ ~ - ~ ~ - ~ :: 73 :: praznottararatnamALA 95-zravaNa zobhA suniye jinavANI, nirmala jema gaMgAjala pANI-jisa prakAra gaMgAjala nirmala-mela rahita hai, usI prakAra jinezvara prabhu kI vANI rAga, dveSa aura moharUpa mala se sarvathA mukta hai; kyoMki sarvajJa paramAtmA meM ukta doSa kA sarvathA abhAva hI rahatA hai aura isIse unakI vANI nirmala kahI gaI hai / aisI nirmala vANI kA karNapura se pAna karanA zravaNa indriya kI saccI zobhA hai| ajJAnI jana apane kAnoM ko kalpita suvarNAdika bhUSaNoM se bhUSita karane kA prayatna karate haiM, jaba ki tatvarasika apane karNa ko sahaja nirupAdhika suvarNa ( uttama varNa-akSarAtmaka vacana paMkti ) dvArA suzobhita karate haiM, aura isa prakAra apanI sakarNatA sArthaka karate haiN| 96-nayana zobhA jinabiMba nihAro, jinapaDimA jina sama karI dhAro-jisa prakAra jinavANI kA zravaNa karanA karNazobhA hai usI prakAra jinamudrA-jinapratimA kA darzana karanA nayanazobhA hai / jaise jinavANI se hRdaya meM viveka prakaTa hotA hai usI prakAra jinadarzana se bhI viveka prakaTa hotA hai| yaha isa prakAra ki prabhu-mudrA ke dekhane se prabhu ke mUla svarUpa kA smaraNa ho jAtA hai, aura prabhu ke svarUpa kA yathArtha bhAna ho jAne para usI prakAra jo hamArA AtmasvarUpa sattAgata hai usakI jhAMkI najara AtI hai aura sthira abhyAsa se prabhusvarUpa ke sAnidhya se hama bhI prabhu 'sahaza hone kA prayatna karate haiN| jisa jisa prakAra hama prabhumudrA se pratIta honevAle guNa kA abhyAsa karate raheMge usa usa prakAra hameM hamAre antara meM chope guNoM ke prakaTa karane meM saphalatA prApta hogI aura anta meM prabhu ke saMga abhedaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 74 :: bhASa se mila jAne para prabhu sahaza asAdhAraNa puruSArtha kara lene para hama bhI prabhurUpa ho sakate haiN| aisI sarvottama padavI prApta karane kA zreSTha sAdhana jinavANI tathA jinamudrA hai aura isIliye usako sAkSAt jinezvaratulya ginA jAnA saMbhava hai| 97-satya vacana mukhazobhA bhArI, taja taMbola saMtate vArI-jisa prakAra nayana kI zobhA jinabiMba dekhanA kahAM hai usI prakAra mukha kI zobhA miSTa, pathya aura satya vacanoccAraNa meM hai| kitane hI mugdha ana tambola cAbane meM mukha kI zobhA samajhate haiM aura karate haiM parantu vaha zobhA kevala kRtrima evaM kSaNika hai| jaba ki satzAstrAnusAra satyavacanoccAra se honevAlI mukhazobhA sahaja aura cirasthAyI hai| isIliye upadezamAlA ke lekhakane vacana bolate samaya yaha bAta dhyAna meM rakhanA kahA hai ki " madhura vacana bolanA parantu kaDuve nahIM, buddhiyukta bolanA parantu mUrkhavat nahIM, thor3A bolanA para vizeSa nahIM, prasaMga yukta bolanA paraMtu ati prasaMga yukta nahIM, namra vacana bolanA parantu garvayukta nahIM, udAra vacana uccAraNa karanA parantu tuccha nahIM, ina vacanoM kA kyA pariNAma hogA isakA prathama vicAra kara bolanA parantu binA vicAre nahIM, aura jisa se svapara kA hita ho aisA satya vacana bolanA parantu asatya-ahita kara, adharmayukta nahIM / " vivekI puruSa. aise hI pacana bolate haiM aura yaha hI mukhamaMDana hai / praznottara ratnamAlA ke karttAne bhI kahA hai ki ki vAcAM maMDanaM satyaM ' arthAt vANI kI zobhA kyA ? uttara satya / yaha bAta vizeSa jora se kahane kA kAraNa yaha hai ki prAjakala kAraNa yA akAraNa hI loga satya para prahAra karate haiM yA una meM prahAra karane kI Teva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 75 praznottararatnamALA par3a gaI hai / unako svaparahita nimitta satya pakSa chor3akara satya pakSa pragIkAra karane kA yatna karanA cAhiye / aisA karane mAtra se hI svapara kA udaya hogA ataH satyameva jayati / / 98 - kara kI zobhA dAna bakhAno, uttama bheda paMca tasa jAno - jisa prakAra mukha kI zobhA satya bhASaNa haiM usI prakAra hAtha kI zobhA dAna dene meM hai / usa dAna ke zAstra meM pAMca bheda batAye haiM | abhayadAna, supAtradAna, anukampAdAna, kIrtidAna aura ucitadAna / ina ke bhI dravya bhAva se do do bheda aura ho sakate haiM / lakSmI pramukha dravya sAdhana se dAna karanA dravyadAna aura jJAnAdika bhAva sAdhana se dAna karanA bhAvadAna kahalAtA hai / jisa lakSmI pramukha kA durvyasanoM me vyaya karanA durgati kA kAraNa hai, usI lakSmI pramukha kA sapta kSetrAdika zubha mArga meM vyaya karanA sadgati kA kAraNa hai / isa meM bhI sad viveka dvArA jisa jisa sthAna para dravya vyaya karane kI adhika AvazyakatA hai usa usa usakA vyaya karanA adhika lAbhadAyaka hai / jJAna, darzana, cAritra pramukha kA dAna bhAvadAna kahalAtA haiM aura aisA bhAva pradhAna dAna dravya dAna se bahuta bar3hakara hai, ataH ye donoM prakAra ke dAna anukrama se ArAdhane yogya haiM aura yaha hI sadbhAgya dvArA prApta huI zubha sAmagrI kA uttama phala hai / sthAna para 99 - bhujAbale tariye saMsAra, iNa vidha bhuja zobhA citta dhAra - bhujA dvArA arthAt nija parAkrama se - puruSArtha hI se saMsArasamudra tairA jA sakatA hai / aisI uttama bhujA pA kara yadi apanA parAkrama samyag jJAna, darzana aura cAritrarUpa ratnatrayI ke prApta karane meM lagAyA jAya to isa se saMsAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 76:: samudra kA tairanA sulabha ho jAtA hai| isa saMsAra meM spardhA, dveSa, IrSA aura moha ke vaza ho kara raNa-saMgrAma Adi meM apane bhujAoM ko ajamAnevAle to anekoM prANi hote haiM kintu pUrvokta doSasamUha kA nAza kara pavitra ratna kI prApti meM svavIrya kA upayoga karanevAle to koI virale hI nararatna dekhe jAte haiM aura yaha hI saccA bhujAbala zobhAkArI evaM prazaMsanIya hai| AtmArtho janoM ko apane bhujabala kA sadupayoga karanA Avazyaka haiN| 10. nirmala navapada dhyAna dharIje, hRdaya zobhA iNa vidha nita kIje-hRdaya vivekakA sthAna hai| jo isa hRdaya kA sadupayoga karanA jAnate haiM unhIM meM sadaviveka jAgRta hotA hai aura usIse ve hitAhita kA nizcaya kara ahita kA tyAga kara hita hI meM pravRtti karate haiM / jaba mohavaza jagata asat pravRti pasanda karatA hai taba vivekI hRdaya sat pravRtti athavA nivRtti hI pasanda karatA hai| vaha sat pravRtti ko bhI nivRtti ke liye hI grahaNa karatA hai| nivRtti meM hI saccA sukha, zAnti yA samAdhi ko svAdhIna karalI hai aise arihaMtAdika navapad kA vivekavaMta nija hRdaya meM apUrva zAnti kA sAkSAt anubhava karane ke liye ekAgrarUpa se citavanarUpa dhyAna karate haiM aura dRDha abhyAsa dvArA arihaMtAdika nirmala navapada meM layalIna hokara AtmA kI apUrva zAnti kA sAkSAt anubhava kara sakate haiM / hRdayakamala dhyAna karane nimitta eka nirmita sthAna hai, usameM arihatAdika dhyeya kA vivekapUrvaka dhyAna karane se anukrama se dRDha abhyAsa dvArA usa dhyAna kI siddhi ho jAtI hai| arthAt dhyAtA, dhyeya aura dhyAna kA bhedabhAva miTakara usameM se samarasI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::77 :: praznottararatnamALA bhAva prakaTa hotA hai / isa samarasI bhAva kA sukha samarasI bhAvavedI hI jAna sakate hai arthAt vaha anubhavagamya hone se vacana agocara hai, parantu isakI prApti kA saccA upAya nija hRdayakamala meM navapada kA samajhapUrvaka ekAgrahapUrvaka dhyAna karanA hI hai / ataH prAtmArthI janoM kI dUsarI saba bAtoM ko chor3akara zAntavRtti se apane hRdaya meM isI kA dhyAna karanA yogya hai| 101-pramuguNa muktamAla sukhakArI, karo kaMThazobhA te bhArI-muktamAla karthAt muktAphala jo motI usakI mAlA ( motI kI mAlA ) jisa prakAra kaMTha meM dhAraNa kI jAtI hai to kaMTha atyanta zobhA ko prApta hotA hai usI prakAra yadi jinezvara prabhu ke kevalajJAna, darzana, cAritra pramukha ananta ujjvala guNarUpI muktAphala kI mAlA kaMTha meM dhAraNa kI jAya arthAt yadi prabhuke sadguNoM kA hI raTana kiyA jAya athavA madhura kaMTha se prabhuke parama ujjvala guNoM kA gAna kiyA jAya to usameM kaMTha kI sArthakatA hai| svArthavaza jIva kisa kisakI khuzAmada nahIM karatA ? jisameM sadguNazreNI kA prAvirbhAva nahIM huA aura jo doSoMse paripUrNa haiM unakI : khuzAmada se koI lAbha nahIM hotA / jinako pUrNatA prApta ho gaI hai. ve; kisI kI khuzAmada kI icchA nahIM rakhate, aise pUrNAnanda prabhuke guNagAna hI ahoniza gAnA ucita hai ki jina ke guNagAna karane se aise hI, uttama guNoM kI hamhe prApti ho sake / kahAM bhI hai ki "jina uttama guNa gAvatAM, guNa Ave niz2a aMga" uttama lakSya se prabhu kA guNagAna karanevAlA apane saba doSoM kA anta karake prabhu ke pavitra pada ko prApta kara sakatA hai / aisA samajhakara kRpaNa aura nIca-nAdAna janoM ko saMgatI: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 78 :: ~ ~ ~ ~ ~ chor3akara satsaMga se prabhu kA svarUpa yathArtharUpa se pahacAna kara 'prabhubhakti meM apanA mana lagAkara paramAtmA ke guNoM kA smaraNa, citavana, raTana karane kA dRDha abhyAsa kara vaise hI ananta apAra sadguNa apane meM paidA karane kA apala prayatna karanA cAhiye / 102 se 115 taka (13) praznoM kA uttama nimna likhita haisataguru caraNa reNu ziradhariye,bhAla zobhA iNavidha bhavi karIe / mohajAla moTI ati kahiye, vAkuM tor3a akSaya pada lahIye // 34 // pApa mUla lobha jagamAMhI, roga mUla rasa dujA nAhI / duHkha mUla saneha pipAye, dhanya puruSa tina hU te nyAre // 35 // azuci vastu jAnoM nija kAyA, zuci puruSa jo varajita maayaa| sudhA samAna adhyAtamavANI, viSa sama kukathA pApa khaannii||36|| jahAM baiThA paramArtha lahIe, tAkuM sadAya susaMgati kahIe / jahAM gayA apalakSaNa Ave, te to sadAya kusaMga kahAve // 37 // raMga pataMga durajanakA nehA, madhyadhAra jo Apata chehA / sajjana sneha majIThI raMga, sarva kAla je rahata abhaMga // 38 // praznottara ima kahI vicArI, atisaMkSepa buddhi anusArI / ati vistAra aratha iNakerA, sunata miTe midhyAta aMdherA // 39 // kalaza rasa pUrNanaMda sucanda saMvata ( 1906) mAsa kArtika jAnie, pakSa ujavalatithi trayodazI, vAra acala vakhAnie / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 79 :: praznottararatnamALA AdIza pAsa pasAya pAmI, bhAvanagara rahI karI, cidAnanda jiNaMda vANI, kahI bhavasAgara tarI // 40 // iti praznottararatnamAlA samApta 102-sataguru caraNa reNu zira dhariye, mAla zobhA iNa vidha bhavi kariye-sadaguru kI caraNaraja mastaka para dhAraNa kara guruvAzA pramANa karanA sujhajanoM kA kartavya hai / bhAla (lalATe) para tilaka karane kA bhI yaha ho uddezya honA saMbhava hai / svayaMtatva ke jAnakAra hote hue bhI jo bhavyajanoM ke hita nimitta satata udyogavanta hoM, niSpApavRttivAle hoM aura anya AtmArthI janoM ko bhI niSpApa mArga batAnevAle hoM, svayaM bhaksamudra se tairanevAle Ara anyajanoM kI bhI tAra sakane vAle hoM aise sadguru kI hI AtmahitaiSI janoM ko sevA karanI yogya hai / kahA~ bhI hai ki-" pavitra kariye jihA tujha guNe zira bahiye tujha ANa; mana se kamI mI re prabhu ! -- na visAri ye, lahiye parama kalyANa | " aise parama guru ke guNagrAma se jihA pavitra hotI hai, unakI pavitra zrAkSAoM kA pAlana karane se hamArA uttamAMga camaka par3atA hai aura unakA sadaiva smaraNa karane se antaHkaraNa ujjvala ho jAtA hai, apitu usase janmamaraNa kI saba nyathAoM kA nAza ho kAra akSaya ananta mozamukha kI prApti hotI hai| 103-mohajAla moTI ati kahiye, vAMku toDa akSayapada lahiye-hamako mohita kare so moha / uttamaprakAra ke jJAna darzana ko prAcchAdana karanevAlA, aura azuddha vRttiko pedA karanevAlA moha hI hai| rAga, dveSa, IrSA, kheda matsara Adi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA ye saba isIkI saMtati haiM / bhinna bhinna rupa dhAraNa karane vAle krodha, mAna, mAyA aura lobharUpa IsakA bar3A parivAra hai| dugati ke kAraNarupa 18 pApasthAnoM meM pravRtti karAne vAle mohahI haiM / yaha sabase bar3A jagat prasiddha cora hai| yaha dina dahAr3e dhAr3A paTaka kara prANiyoM kA sarvasva hara letA hai / jo koI AtmasAdhana karane kA icchuka hotA hai / to usakI bhI kaThina parIkSA letA hai tathA apane parivAra ko bhI usakI kaThina parIkSA karane kA zrAdeza karatA hai| kisI dharmAtmA kA to chidra dekha kara yaha bahuta khuza hotA hai|moh aisI vividha prakAra se jagata viDaMbanA karatA hai| ". maiM aura merA " aisA maMtra paDhA kara saba ko aMdhA banA detA hai / aise ati duSTa evaM prabala moha kA nAza kiye binA koI bho mokSa prApti nahIM kara sakatA, aura usa moha kA kSaya honepara mokSa prApti sulabha ho jAtI hai / usakA amogha upAya AtmazraddhA aura AtmaramaNarupa ratnatraya kA yathArtha prArAdhana karanA hai| prAtmajJAnadvArA apanA svarupa-sAmarthya yayArtha.. rupa se jAnA jA sakatA hai arthAt apanI zakti kA yathArtha bhAna ho sakatA hai| AtmaMzraddhA se apanI pUrNa zakti prakaTaM karane meM bAdhaka bhUta rAga, dveSa, moha, pramukha antaraMga zatruoM ko dUra karane sAdhakarupa satsaMga pramukha aneka sadguNoM ko prApta karane ke liye svayaM sAvadhAna ho jAtA haiN| isa prakAra ujvala ratnatraya kA yathAvidhi prArAdhana kara anta meM sarva karma mala kA kSaya kara prAtmA avicala mokSa padavI prApta kara sakatA hai| 104-pApa mUla lobha jaga mAMhi-duniyA me sarva pApa kA mUla lobha hai / lobha kaI prakAra kA hotA hai / kabhI. eka prakAra kA to kabhI dUsarI prakAra kA, lobha : antara meM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 81 :: praznottararatnamALA praveza kara nahIM karane yogya kAma karane kI preraNA karatA hai aura isa prakAra prAtmA ko pApa se malina banAtA hai / strI lakSmo pramukha ke lobha ke liye to loga kaI prakAra ke yuddhAdika anartha karate haiM; parantu yaza-kIti ke lobha se bhI kisI prasaMga para ajJa nana anekoM anartha kara DAlate haiM, phira lobhAndhatA se apanI bhUla svayaM nahIM samajha sakate / apitu duniyAM meM bhI bahudhA yaha doSa vyApta hai| ataH bhAgya se hI koI kisI kI bhUla sudhArane ko kaha sakatA haiM / kevala niHspRho saMta sAdhu jana hI aisI bhUla sudhAra sakate haiN| unakA avasarocita hita vacana lobhI Upara bho acchA asara kara sakatA haiM / ataH jinako lobha se nivRtti kI prabala icchA ho unako aise niHspRhI kI sevA karanI caahiiye| 105-rogamUla rasa dUjA nAMhI-"rasamUlAcavyAdhaya" bhinna bhinna prakAra ke roga paidA hone kA mukhya kAraNa viSayavRddhi-viSayAsakti-viSayalolupatA hI hai| pratyeka indriyoM ke viSaya meM atyAsaki avazya duHkhadAI hai / isa bhava meM pragaTa vyAdhi pramukha ApadA milatA hai aura parabhava meM narakA. dika yAtanA sahano paDatI hai, ataH zAno puruSoM viSayasukha ko viSavat samajha kara usa viSayasukha se vimukha rahate haiM aura jo viSayAsati se dUra rahate haiM ve hI sacce jJAnI haiM / jJAnI puruSoM ke pavitra mArga meM calanA ho hamArA parama kartavya hai aisA vicAra kara jaise ho sake vaise viSayAsati se dUra rahane kA prayatna karanA caahiye| 106-duHkhamUla sneha piyAre, dhanya puruSa tinhu se nyAre-" snehamUlAni duHkhAni " duHkha kA mUla sneha hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA HH 82 H H sneha karanA sahaja hai parantu usakA nirvAha karane meM kaSTa kA anubhava hotA hai / sneha karane meM bhI bahudhA jIva dhokhA khAtA hai / asthAnapara sneha karane se ulTI upAdhi upasthita ho jAtI hai / yadi acche sthAna para sneha ho gayA ho to bhI isa bAta kI cintA banI rahatI hai ki kahIM isakA biyoga na ho jAya aura kahIM devavazAt viyoga ho gayA to atyanta kleza hotA hai / ataH sAMsArika snehamAtra sopAdhika hai / jisako nirupAdhika sukha kI cAhanA ho usako aisA sneha karanA cAhiye ki jise baDhAnA ucita na ho| isake liye to zrImad upAdhyAyajI ke vacana ati upayogI hai / zrImAn kA kahanA hai ki " rAga na karajo koI nara koIsuM re, nabi rahavAya to karajo munizuM re / maNi jema phaNI biSano tema teho re, rAganuM bheSaja sujasa saneho re / " isakA yaha artha hai ki ' kRtrima sukha ke liye to kisI ke sAtha rAga karanA hI anucita hai aura yadi kisI ke sAtha rAga karane kI hI icchA ho to zama damAdika sadguNasampanna munirAja ke sAtha hI karanA ucita hai / jisa prakAra maNi se phaNIdhara kA caDhA huA viSa dUra ho jAtA hai usI prakAra munijana ke prazasta niHsvArtha rAga se anAdi aprazasta rAga kA viSa dUra ho jAtA hai / " aisA sadupadeza hRdaya meM aMkita kara aprazasta rAga ko dUra karane nimitta ukta upAya ko kAma meM lAne kI vizeSa AvazyakatA hai / isa prakAra dRDha abhyAsa se AtmA ke adhika lAbha honA saMbhava hai / apituH jinhoMne sampUrNa rAga ko jItakara vItarAgadazA pragaTa kI hai unakI to balihArI hai| 107 - azuci vastu jANoM nija kAyA - azuci meM azuci vastu apanI kAyA hai / isa bAta kI pratIti tro Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : 83 : : praznottararatnamALA puruSa ke zarIra meM se nikale durgaMdhita padArthoM se ho sakatI haiM / eka anna kA kavala taka alpakAla meM sar3a jAtA haiM to jisameM pratidina anna prakSepana ho usa zarIra kA to kahanA ho kyA ? yaha bAta mallIkumArIne apane pUrvabhava ke mitra rAjAoM ko pratibodha dene ke liye yuktipUrvaka siddha kara batAI hai aura hama hamAre svAnubhava se jAna sakate hai ki prathama to yaha zarIra azuci se hI utpanna huA hai| pitA kA vIrya aura mAtA kA rudhira ina donoM kA jaba mizraNa hotA hai taba isa zarIra kI utpatti hotI hai / pazcAt bhI isa zarIra kA mAtA dvArA bhakSaNa kiye rasa banAye praura azuvirUpa padArtho se hI pratidina poSaNa hotA hai / isa prakAra azuci se utpanna hue prazuci se baDhe hue aura pavitra vastu ko bhI apavitra kara denevAle azAcamaya deha ko jalapramukha se zuddha karanA cAhiye aisA jhuThA bhrama kevala mUDha puruSa ko hI hotA hai / tatvajJa ko aisA bhrama kabhI hotA hI nahIM hai / isa prazucirUpa deha meM karmavazAt vyApta cetanaratna yukti se nikAla kara samatA rasa se dhokara sApha kara lenA ucita hai / kahA bhI hai ki jo samatArasa ke kuMDa meM snAna kara pAparUpI mala ko dhokara phira malinatA ko prApta nahIM hote vaha antarAtmA parama pavitra hai / isa azucimaya deha meM se uparokta prAgamayukti se Atmatattva khojakara lene kI prAvazyakatA hai / phira punarjanma maraNa kA bhaya hone kA koI kAraNa nahIM rahatA / 108 - zucipuruSa je varajita mAyA-- jo mohamAyA rahita nirmAyI - nirdebhI haiM vaha hI saccA pavitra puruSa hai / moha mAyA se hI jIva malina ho gayA hai / usa moha mAyA ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA : : 84 : : "" haTAne kA saccA upAya AtmajJAna, AtmazraddhA aura prAtmaramaNarUpa cAritra hai| binA nIMba kI imArata ke samAna tattvajJAna aura tattvazraddhA rahita lokaraMjana nimitta pUje jAne-mAna kiye jAne athavA svadoSa chupAne ke liye ADambararUpa se kI hui mAyAmaya dharmakaraNI kisI prakAra se hitarUpa siddha nahIM ho sakatI hai / ataH prathama AtmA kI unnati meM kevala antarAyarUpa aisI mohamAyA ko chor3ane ke liye bharasaka prayatna karanA cAhiye | AtmajJAna aura AtmazraddhA dvArA baddhaprayatna saphala ho sakatA hai / saralAzaya nirmAyI kA hI kalyANa ho sakatA hai / jisakI mana, vacana aura kAyA kI pravRtti sarala - mAyA rahita hai vaha hI prabhu kI pavitra AzA kA ArAdhana kara akSayasukha prApta kara sakatA ataH jisako janmamaraNa ke ananta duHkha se bhaya ho aura akSaya, ananta, nirbhaya mokSasukha kI saccI cAha ho use mAyA-kapaTa chor3a kara niSkapaTavRtti dhAraNa karane kA pUrA prayatna karanA cAhiye / udayaratna kahate hai ki " mukti purI jAvA taNojI re, e mAraga che zuddha re prANI ! ma karIza mAyA lagAra / " jisa prakAra kAjala se citra kAlA ho jAtA hai usI prakAra mAyA se cAritra malina hojAtA hai, aisA samajha kara buddhimAna AtmArthI janoM ko mohamAyA kA sarvathA tyAga karane kA pUrA lakSya rakhanA cAhiye / 109 - sudhA samAna adhyAtama vANI - adhyAtma zAstra kA upadeza amRta samAna hai| usase AtmA ko parama zAMti kA anubhava hotA hai aura anukrama se mokSa sukha kI prApti ho sakatI hai / adhyAtma mArga batalAve vaha adhyAtma vacana hai / jo vacana aikAnta Atmahita hI ke liye hai, jo vacana rAga dveSAdika vikAravarjita vItarAga prabhu kI amRtamaya vANI ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA anuvAdaka haiM, jo vacana jJAna yA kriyA kA aikAnta pakSa nahiM khIMcate haiM, jina vacanoM se jJAna aura kriyA kI sAtha hI sAtha puSTi hotI hai aura jina vacanoMdvArA zuddha samajhapUrvaka zuddha kriyA karane kI icchA hotI hai unhe adhyAtma vacana kaha sakate haiM / jisa prakAra pakSI do paMkhadvArA hI ur3a sakatA hai aura jisa prakAra ratha do pahiyoMdvArA hI cala sakatA hai usI prakAra adhyAtma bhI zuddha jJAna kriyA ke saMmelana se hI hotA hai| usake vinA adhyAtma nahIM kahA jA sakatA / vastuttatva kI yathArtha zikSA prApta kara hitAhita kA yathArtha viveka kara jo svahita sAdhana meM pravRtta ho aura zrAhata kArya se nivRtta ho vaha hI anta meM svaISTa siddhi kara sakatA hai| usake binA aikAnta jJAna yA kriyA ke pakSa meM par3a svapara ko bar3A bhArI nukazAna kiyA jAtA hai| adhyAtma mArga adhyAtma kalyANa kA amogha upAya hai, ataH isa meM jo koI kartavya kiyA jAtA hai vaha lokadekhAva ke liye nahIM hai parantu kevala apane hI AtmA kA lakSya lekara kevala usIkI zuddhi va usIkI unnati ke liye kiyA jAtA hai| aisI antaraSTi jisakI ho gaI hai vaha "adhyAtmadRSTi" yA "adhyAtmI" kahalAtA hai| isakA vizeSa varNana "prazamarati" meM adhyAtma sambandhI ullekha se jAnA jA sakatA hai| 110-viSasama kukathA pApa kahANI-rAjakathA, dezakathA, strIkathA aura bhakta(bhojana)kathA ye cAra vikathA ke nAma se prasiddha hai| jisa kathA ke karane se na to koI svahita ho sakatA hai aura na koI parahita hI ho sakatA hai aisI nakAmI nindAdika pApagarbhita yA zAstraviruddha svakapolakalpita kukathA karanA kevala pApa kI hI puSTi karanevAlI aura durgatidAyaka hone se viSa samAna jAnakara varjanA hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA :: 86 :: yogya haiM / svaparahita icchuka bhavyajanoM ko aisI vikathA meM apanA amUlya samaya na khokara usakA sadupayoga hI isa prakAra hita AcaraNa prati udyama karanA ucita hai| vikathA dvArA to hita AcaraNa se vimukha ho jAte haiM aura pramAda kI puSTi hotI hai| pramAda kI puSTi se aneka prANI ApadA meM pha~sa jAte haiM, ataH pramAda ke aMgabhUta vikathA ko choDa kara jisase svaparahita meM adhika vRddhi ho aisA kArya karanA ucita hai| 111-jahA~ baiThA paramAratha lahIye, tAhu~ sadAya susaMgati kahiye-jisakI saMgati * se paramArtha-tatva mile vahI saccI satsaMgati hai, aura aisI satsaMgati hI sadaiva karanA yogya hai| satsaMgati ko zAstrakAroMne "zItala sadA saMta surapAdapa " Adi padoM se kalpavRkSAdi kI upamA dI haiM aura vaha usake bilakula upayukta hai| jaise kalpavRkSa kI chAyA zItala hotI hai usake nIce baiThanevAle ko zAMti milatI hai, usI prakAra susAdhu janoM kI saMgati se bhavyajanoM kA trividha tApa miTa jAtA hai, aura sahaja zAnti-samAdhi kA lAma hotA hai| apitu sat saMgatiH kathaya kina karoti puMsAm ? isa vacana ke anusAra satsaMgati se kauna kauna se lAbha nahIM hote? satsaMgati se saba uttama hote haiM " buddhi kI jar3atA kA haraNa karatI hai, vANI meM satya kA siMcana karatI hai arthAta saba ko priya jAna par3e aisA miSTa aura hitakara satya sikhalAtI hai, pratiSThA kI vRddhi karatI hai aura pApa punya dUra karatI hai' Adi aneka uttama lAbha satsaMgati se hote haiM aisA samajha kara kubuddhi paidA karanevAlI kusaMgati kA tyAga kara, subuddhi jAgRta kara, sadAcaraNa sIkha kara sadgati pradAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALA karAnevAlI satsaMgati ko hI prApta karane kA hamezA lakSya rakhanA cAhiye / 112-jahAM gayA apalakSaNa Ave, te to sadAhI kusaMga kahAve-jisa kI saMgati se koI na koI apalakSaNaavaguNa prApta ho use zAstrakAra kusaMga kahate haiM aura vaise kusaMga kA sadaiva tyAga karane kA upadeza karate haiM / kusaMga se kauna 2 se avaguNa jIva ko prApta nahIM hote ? saba avaguNa mAtra kusaMga se hI paidA hote haiM aura isI liye zastra kAra sarvathA usakA tyAga karane ko pharamAte haiN| jo nikaTabhavI jana kusaMgati kA sarvathA tyAga kara satsaMgati kA prAdara karate haiM ve anta meM sarva upAdhi se mukta ho kara nirupAdhika, nidvaMdva mukisukha prApta karate haiM / ataH vicArazIla prANiyoM ko nIca, nAdAna, janoM kI saMgati tathA bure kAmoM se dUra rahane ko sarvadA saceta rahanA cAhiye / 113-raMga pataMga durjana kA nehA, madhyadhAra jo Apata chehA jo uttama puruSoM ke bhI chidra dRr3hatA hai, saba kA aniSTa cAhatA hai, prasaMga ke upasthita hone para dUsaroM kA apAyaahita karane ke liye cAhe jaisI musibata sahane ko taiyAra rahatA hai, yadi usameM saphala ho jAtA hai to phUlA nahIM samAtA hai aura kadAca asaphala hotA hai to dinarAta usI kI cintA kara taMduliyA maccha ke sadRza durgati ke karmabaMdhana karatA hai, aise kaniSTa koTi ke jIva kSudra-durjana kahalAte haiN| unakA sneha kevala kRtrima-pataMga ke raMga sadaza hotA hai / sva icchita kArya kI siddhi ke liye hai ve upara se rAga batalAte haiM, khuzAmada karate haiM, sevA karate haiM, aura hara prakAra se khuza karane kA prayatna karate haiM parantu apanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamALI ::88:: kalpitasvArtha siddha karane kA vaha. pratyeka avasara DhUDhate rahate haiM aura usako siddha karane meM kisI ko kUaiM yA nadI meM pheMka dene se bhI nahIM Darate / arthAt ve apanI kSudra svArtha buddhi ke poSaNa nimita harapaka nIca kArya karane ko tatpara rahate haiM, aura aisA karane meM unheM mana meM koI lajA utpanna nahIM hotI aise puruSoM para vizvAsa karanA kAle nAga para vizvAsa karane se bhI adhika khataranAka hai| viSadhara sarpa ke to do jIbhe hotI hai lekina durjana puruSa kI jIbha kI saMkhyA koI nahIM batalA sakatA / arthAt ve mokA par3ane para aneka uttama puruSoM ko aneka rIti se aneka bAra kaSTa pahuMcAne kA prayatna karatA rahatA hai| yadyapi durjana jana kI viSamaya umieM sajana puruSoM ke zuddha caitanya ko harane-naSTa karane meM asamartha hI rahatI haiN| sajana puruSa sadaiva svakartavya karbha meM sAvadhAna hote haiM isa se unako durjana logoM kA koI Dara nahIM rahatA / unameM to apUrva apUrva jAgRti se usakA nayA nayA caitanya bala utpanna hotA jAtA hai| sajjanoM ke dila ko duHkhAne kA yadi koI sabala kAraNa ho to vaha yaha haiM ki durjana niSkAraNa hI apane AtmA ko malina kara ke duraMta durgatigAmI banatA haiM / sajana aura durjana kA sacce evaM jhUThe sneha kI tulanA karane ko zrIpAlakumAra aura dhavala seTha kA draSTAMta prasiddha haiM / 114-sajjana sneha majITha raMga, sarva kAla jo rahata abhaMga-jisa prakAra durjana sneha pataMga ke raMga ke samAna phIkA, acirasthAyI ora kRtrima hai usI prakAra sajana kA sneha cola majITha ke raMga ke samAna umadA, avihar3a aura akRtrima arthAt svAbhAvika hai| ataH vaha cAhe jaise sama. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 89 :: praznottararatnamALA viSama saMyogoM meM cAhe jaisI kasoTI para bhI nahIM badalatA, tathA phIkA nahIM pdd'taa| sajana puruSoM kA snehasamAgama gaMgA nadI ke pravAha ke sadRza pavitra hai, unakI dRSTi amRtamaya hotI hai, unakI bANo madhura hotI hai isase ve yogya jIvoM ko aneka prakAra se upakAraka siddha hotI hai| atyanta ayogya janoM kA yadi hita na ho sake to isameM sajanoM kA leza mAtra bhI doSa nahIM hai, kyoMki unakI dRSTi to saba kA hita karanA cAhatI hai parantu ve jIva apane durbhAgya se sajanoM se lAbha prApta nahIM kara skte| jaise prakAzamaya sUrya to apane prakAza se daza dizAoM ko prakAzita kara jagatmAtra kA sabhI hita sAdhatA hai parantu usa samaya bhI ullU kI akhi banda ho jAtI hai, varSA meM jaba saba vRkSa navapallavita ho jAte haiM taba javAsA sUkha jAtA hai, vasanta Rtu meM jaba saba vanazrI khila uThatI hai taba karIra kA vRkSa murjA jAtA hai aura jaba candra se saba ko zItalatA prApta hotI hai taba virahI janoM ko virahAgni jalAyA karatI hai to isameM kisakA doSa ? kyA sUrya, varSA, vasanta yA candra kA isameM doSa hai ? kadApi nahIM; kintu una durbhAgiyoM kA hI doSa hai| isI prakAra yadi sajana puruSoM se hama uttama lAbha nahIM uThA sakate to isameM sajanoM kA lezamAtra bhI doSa nahIM hai parantu hamArA hI doSa hai| sajana puruSa to pUrvokta upamA ke hI yogya haiN| unakA svabhAva, unakA samAgama aura unakI kRti to jagajantuoM ke aikAnta hita ke hI liye hai| unakA sneha-premavAtsalya abhaMga aura alaukika hotA hai| kevala unake uttama samAgama kA lAbha lene ke liye hamako yogyatA prApta karane kI AvazyakatA hai| yadi hama zudratAdika doSoM ko chor3a kara azudratAdika uttama yogyatA prApta kara sakeM to sarva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatna mALA samIhita kI siddhi ho sakatI hai aura sajjanoM kI kRpA kA bhI pUrNa lAbha mila sakatA hai| aisI sadvRti saba koI AtmahitaiSI janoM ke antaHkaraNa meM aMkurita hoM aura usakA yatheccha lAbha uThAne meM ve bhAgyazAlI bane / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra aba grantha kI samApti karate hue zrIcidAnandajI mahArAja kahate haiM ki - yaha praznottararatnamAlA grantha saMkSepa rucivaMta janoM ke lie Ucita samajha kara svabuddhi anusAra saMkSepa meM racA hai / isakA artha atyanta gambhIra hai / usako bistAra se rucipUrvaka gurumukha se sunane se hRdaya meM vivekarUpa dIpaka paidA hotA hai jisase anAdi ajJAnarUpa aMdhakAra apane Apa nAza ho jAtA hai / yaha grantha vikrama 1906 ke kArtika mAsa kI ujjvala trayodazI ke dina acala ( zanI ) vAra ko zrI AdIzvara tathA pArzvaprabhu kI kRpA se bhAvanagara meM raha kara bhavasAgara se tarane ke liye naukA samAna zrI jinavANI ke anusAra racA gayA hai / isa grantha ke vivecana meM yadi koI bAta vItarAga kI bANI se viruddha likha dI gaI ho arthAt karttA kA Azaya nahIM samajhane se matikalpanApUrvaka likhA gayA ho to usake liye sajjanoM se kSamA yAcanA karatA hU~ / zrI cidAnandapadarasika SRAKARXXXXXXXXXXXXZ iti zrI kapUracandajI aparanAma cidAnandajI kRtA praznottara ratnamAlA vivecana sahitA samAptA IKXXXXXXXXXXXX**XX Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI thazo, bhAvanaga2 yareya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com