Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) R anusaMdhAna zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2010
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana,mAhitI vagerenI patrikA sampAdakaH vijayazIlacandrasUri MARWios zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2010
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 Adya sampAdaka: DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdakaH vijayazIlacandrasUri samparkaH C/0. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa amadAvAda-380007 phona : 079-26574981 prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAnaH (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 mUlya: Rs. 80-00 mudrakaH kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phonaH 079-27494393)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 jaina samudAyane lAgevaLage che tyAM sudhI, atyAra sudhI, pote svIkArelI mAnyatAomAM ke AgrahomAM pheraphAranI vAta zodhe, kare, tevA saMzodhakone nAstika (jaina bhASAmAM vAta karIe to mithyAtvI) kahevAno -gaNavAno rivAja hato. alabatta, keTalAka ayogya saMzodhako paratve ane temanAM nakArAtmaka saMzodhano paratve A abhigama khoTo paNa na hato. parantu badhAMne eka ja trAjave tolavAnI vAta kAMI vAjabI to na ja manAya. Aje paristhiti badalAI che, athavA badalAI rahI che. Aje A samudAya saMzodhaka-saMzodhana pratye hakArAtmaka najarathI joto thayo che. te benAM Adara- mAna vadhI rahyAM che. pracalita paddhati ke mAnyatA choDavI zakya na hoya to paNa, saMzodhanano sAva tiraskAra karavAnI Teva dhIme dhIme nabaLI paDatI hoya tevuM jovA maLI rahyuM che. pramANika zodhako ane pramANabhUta saMzodhano mATe A citra AzAjanaka jarUra bane tema che. * majAnI, vAstavamAM karuNa majAkanI vAta e che ke Aje saMzodhana karanArA - karI zake tevA vidvAnonI kAramI achata ApaNe tyAM pravarte che. Aje jyAre saMzodhana mATenI vipula tako UbhI thaI che; saMzodhana mATenI sAmagrI tathA pUrva-sUrio dvArA thayela saMzodhanonI sandarbha - sAmagrI paNa vipula ane vyApaka pramANamAM upalabdha che; tyAre saMzodhanakSetre vidvAnonI bhAre achata anubhavAya che. gujarAtanI gaIkAla keTalIbadhI samRddha hatI ! keTakeTalA vidvajjano vividha kSetre zodha-kArya tathA vidyA - kAryamAM pravRtta hatA ! prAkRta, pAlI, apabhraMza, sAhitya ane darzana, AgamazAstro, itihAsa, purAtattva, bhASAzAstra jevAM tamAma kSetromAM kArya karanArA niSNAtothI ApaNI vidyA - saMsthAo ane vidyA pravRttio kevI to dIpatI hatI ! ane Aje ? Aje citra sarvathA nirAzAjanaka che. 'vidvajjana' zabda jemane mATe prayojI zakAya tevA DaoN. madhusUdana DhAMkI ane DaoN. nagIna zAha jevA gaNyAgAMThyA vidvAnone bAda karatAM vidvAno ane saMzodhakonuM astitva ja jANe nAbUda thayuM che ! tADapatro ane hAthapothIone supere ukelI vAMcanArA have kyAM che ? lahiyAoe karelA lekhadoSone pakaDIne sAcI vAcanA sudhI pahoMcI zake
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 nivedana 'saMzodhana' e eka bahu-AyAmI zabda che. pruphavAcanane paNa saMzodhana kahI zakAya sAhityika sampAdanane paNa saMzodhana gaNI zakAya. itihAsa - purAtattvanA anveSaNa / utkhananane paNa saMzodhana kahevAya. ane prAcIna-madhyakAlIna pothIonA AdhAre vAcanA taiyAra karavI tathA pAThazuddhi karavI te to saMzodhana che ja. vijJAnanI vividha zAkhAomAM thI avanavI zodho te paNa saMzodhana tarIke ja oLakhAya che. eka muddo spaSTa thaI javo joIe. koI paNa kSetranA saMzodhako, kadI, koI navI cIja ke vAta ke vigata pedA nathI karatA. sarjana ke utpAdana e saMzodhakanA kAryakSetramAM kadI na Ave. saMzodhaka to je vastu, vAta ke vigata, kAlanA gartamAM garaka thaI gaI hoya, vIsarAI gaI hoya ke koIne te jaDI na hoya, tevI vastu / vAta/vigatane zodhI kADhIne jagat samakSa mAtra rajU ja karato hoya che. khovAyelI, bhUlAyelI ke badalAyelI bAbatane punaH ujAgara karavI, khoLI kADhavI ane tenA sambhavita sAcA svarUpe rajU karavI, tenuM ja nAma che saMzodhana. AvA saMzodhanathI ApaNI svIkRta dhAraNAo ke mAnyatAo para prahAra avazya thAya. kemake je vAta mULabhUta rIte prasthApita hovA chatAM, koI paNa kAraNasara te vIsarAI gaI ke bIjA rUpamAM parivartita thaI hoya, te vAta, koI saMzodhakane tenI zodha-prakriyA daramyAna pAchI jaDI Ave, ane te ja saMzodhita vAta mULabhUta ane prasthApita hovAnuM, te yogya pramANo dvArA puravAra paNa karI Ape; to pelI bIjA rUpe cAlI rahelI mAnyatA-chUTe nahi to paNa - galata hovAnuM to pramANita thaI ja javAnuM ! ane tethI pracalita mAnyatAne ja kharI mAnavAvALA lokone te vAta aNagamatI banavAnI ja. paNa evaM thAya temAM saMzodhakano zo doSa ? vastuta: mAnyatA athavA dhAraNAnuM saMzodhana e ja kharekharuM saMzodhana che. sAco zodhaka koI pUrvagRhIta mantavyone sanAtana satya mAnIne cAle nahi. mAnyatAne tathya na mAnatAM tathyane ja mAnyatA ApI zake te ja kharo saMzodhaka banI zake. evA saMzodhakanuM pradAna sarjakanA pradAna karatAM jarA paNa ochu ke ochA mUlyavALu nathI hotuM. *
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevA bhASAvido ane zAstrajJo kyAM che ? madhyakAlIna kRtiomAM AvatA navA navA zabdonAM mULa, tenI vyutpatti ane tenA artha sudhI jaI zake evA pramANabhUta vyAkaraNazAstrIo ane bhASAzAstrIo kyAM che ? AgamAdi granthomAM kayo pATha asala kartAno che ane kayo prakSipta che teno nirNaya karI zake, tathA kaI gAthA niyuktinI vA bhASyanI che tene viSe UhApoha karI zake tevA paNDito have kyAM che ? ane A kevaLa gujarAtanI ja ke jainonI ja samasyA che tevU nathI. A samasyA samagra dezanI che; rASTrIya samasyA che A. ___ tAjetaramAM ja amadAvAdamAM 'hastapratavidyA' viSe eka rASTrIya saMgoSThI yojAI gaI. temAM AvelAM, nezanala menyuskripTa mizana'nA DAyarekTara DaoN. dIpti tripAThIe potAnA vaktavyamAM je kahyu, te uparokta nirAzAne samarthana ApanAruM che. temanA zabdo tA. 2-8-10nAM akhabAro anusAra AvA che : "hastapratone lagatA dezabharamAM virATa stare cAlI rahelA kAryamAM kyAMya Arthika saMsAdhananI kamI nathI. parantu jo koI kamI che to te lipione ukelI temAM UMDA UtarI teno abhyAsa karavA ane loko samakSa mUkavA mATe sakSama vidvAnonI che. ...hastaprato vAMcI zake tevA, teno artha jANIne samajI zake ane prakAzana karI loko sudhI pahoMcADI zake tevA vidvAnonI achata e moTI samasyA che." vidvAnonI taMgInI asara kevI paDe che teno eka ja namUno joIe : 'nezanala mizana phaoNra menyuskripTa' e bhArata sarakAre sthApela rASTrIya saMsthA che. AvI mAtabara saMsthA pAse potAnuM bhavana hoya, moTI saMkhyAmAM sTApha hoya tathA bIjI tamAma sAmagrI-suvidhA hoya ja. pariNAme tenI kAmagIrI kevI netradIpaka hoya, hovI joIe ! parantu vAstavikatA kAMIka judI ja hoya tevo vhema paDe tevU che. ___NMM. nA upakrame Kriti Rakshana nAme eka traimAsika sAmayikarnu prakAzana thAya che. mArI sAme teno tAjo Avelo aMka che. tenA para lakheluM che : Vol. 3 No. 5& 6, Vol. 4 No. 1-4, April 2008-March 2009. eka ja aMkamAM cha-cha aMkono samAveza ! prakAzana karavAnuM meTara nahi hoya mATe Ama thatuM-thayuM haze ke pachI kAryakaronI khoTa haze? ajANa vAcakone, A sthitimAM,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 vahema paDe to temAM temano doSa na gaNAvo joIe. vAstavamAM AmAM koIno doSa nathI. A sthitino javAba upara TAMkelA DaoN. dIpti tripAThInA vaktavyamAM AvI ja jAya che. vidvAnonI ja achata hoya, tyAM vidyA-saMsthAo nabaLI paDe, khoDaMgAtI cAle, to te jarAya asvAbhAvika to nathI ja. A samasyAnA mULamAM jaIe to samajI zakAya ke AvuM thavAmAM vAMka samagra mALakhAno che, System no che. ApaNe evI prathA pADI che ke Apa tyAM M.A., Ph.D. thayela ja cAle, vidvajjana jarAya na cAle. balke M.A., Ph.D. ne ja vidvAna mAnavAno ApaNe tyAM rivAja paDI gayo che. DigrIlakSI ane te paNa nokarIlakSI bhaNatarano ApaNe tyAM vyApaka mahimA che. paramparAgata zailIthI bhaNIne vidyA prApta karanAra ApaNe tyAM DiskvoliphAiDa-amAnya bane che. pariNAme paramparAgata paddhatithI thatuM Thosa adhyayana (ane adhyApana paNa ) baMdha paDavA lAgyuM che, ane sarakAramAnya zikSaNano svIkAra thayo che. AmAM kvaoNliphikezansa jarUra maLe, paNa te kvaoNliTInI khAtarI Ape ja, evaM nathI banatuM. moTA bhAganA M.A., Ph.D. ne pothI pakaDatAM paNa AvaDatuM nathI hotuM, vAMcavAnI to vAta ja kyAM ? baLI, prati uparathI pratilipi (nakala) karavAnuM kAma temane hINapatabhareluM lAgatuM hoya che : AvuM vaitaruM ame zenuM karIe ? AvA lokonA sampAdana-saMzodhanamAM keTalI barakata hoya te to samajI zakAya tevuM che. to keTalAka, vahIvaTI nipuNatA dharAvatA loko, anya loko pAse koI rIte kAma karAvI laIne te potAnA nAme jAhera karatA hoya che, tevuM paNa banatuM sAMbhaLavA maLe che. A tamAma phariyAdo kaho ke vAstavikatA, tenuM mULa kAraNa eka ja che : 'vidvAnonI achata. ' * ekavAra sadgata DaoN. bhAyANI sAhebane vAtavAtamAM meM kaheluM : 'gaIkAla vidvAna gRhasthonI hatI, AvatIkAla vidvAna sAdhuonI haze.' vAta evI hatI ke bhAyANI sAheba kaDhApo vyakta karI rahyA hatA ke " have koI vidyArthI taiyAra thI thatA; kAmo to ghaNAM ghaNAM bAkI che. amArI uMmara pAkI gaI che. have A badhuM
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 koNa karaze ? ame ghaNuMbadhuM kartuM jarUra, paNa ame vidvAnonI navI peDhI taiyAra na karI zakyA !" A sandarbhamAM meM Apela uparokta javAba sAMbhaLIne teo khUba harakhAyelA ke jo AvuM thatuM hoya to to ghaNuM ja sarasa, ghaNuM uttama ! Ano artha evo nathI ke gaIkAlanA sAdhuo vidvAna nahotA. kharekhara to temanI vidvattA ane sarvazAstrajJatA ajoDa hatI. phakta Adhunika paddhatinA saMzodhananI phAvaTa teo pAse nahotI. kadAca te temanA mAnasane rucikara paNa nahi hoya. parantu zAstragranthonA sampAdana - prakAzanano pAyo to temaNe ja nAkhI Apyo che, te nirvivAda satya che. Aje paristhiti jarA judI che. Ajano sAdhu vidvattA to dharAve ja che, sAthe sAthe tene pAThazodhananA ane saMzodhananA lAbho samajAvA mAMDyA che. tethI tenuM adhyayana ane sampAdana - e banne vaijJAnika kahI zakAya te prakAranI zodhavRttithI opatAM thavA lAgyAM che; athavA tema thavAnA aNasAra maLI rahyA che. atyAra sudhI zrIpuNyavijayajI, zrI jambUvijayajI jevAM eka be nAmo ja A kSetre levAtAM rahyAM che. parantu have citra badalAyuM che. Aje ghaNAbadhA jaina munio temaja sAdhvIo saMzodhanAtmaka sampAdana - prakAzananuM kAma karatAM thayAM che; hastapratonI lipi temaja abhilekhonI lipi ukelavA lAgyA che; lipyantaranuM kAma bahuja sahajatAthI kare che; itara saMzodhana - adhyayanomAM paNa ruci dharAvatA thayA che. pUrvagrahothI taddana mukta na thavAtuM hoya to paNa paramparAne vaLagI rahIne paNa pramANabhUta saMzodhano - adhyayano karI zakAya che, tevuM samajatA paNa thayA che. ane A badhI bAbato UjaLI AvatIkAlanI nizAnIrUpa che. NMM tathA tevI anya saMsthAo sAthai saMkaLAyelA temaja anya skolaro ke adhikRta jano A bAbatathI pUrNatayA ajJAta che; athavA je koI A bAbata viSe thoDuM ghaNuM paNa jANe che teo AnI upekSA seve che. alabatta, AmAM gumAvavAnuM hoya to paNa te te lokonA pakSe che; sAdhuonA pakSe nahi. A sandarbhamAM vicArIe to ema kahI zakAya ke ApaNI, saMzodhanavidyAnI ane zodhaka dRSTikoNathI karavAnA vidyAdhyayananI AvatIkAla ni:zaMka AzAspada ane ujjvala banI rahevAnI che. - zI. *
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ nUtana prakAzana siddhahemalaghuvRttyudAharaNakozaH zrIsiddhahemazabdAnuzAsananI laghuvRttimAM sUtranI samajaNa mATe apAyelAM tamAma udAharaNonI (13,000+) akArAdikrame sUcI. vyAkaraNanA adhyayana-adhyApana temaja vyAkaraNasambandhita saMzodhanamAM atIta upayogI grantha. prakAzaka : kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrAcArya-na.ja.smR.saM.zi. nidhi-amadAvAda mUlya : 200/- rU. prAptisthAna : 1. zrIvijayanemisUri svAdhyAyamandira 12, bhagatabAga sosAyaTI, navA zAradAmandira roDa, pAlaDI, amadAvAda 380007 phona : (079) 26622465 2. sarasvatI pustakabhaNDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda 380001 phona : (079) 25356692
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ aham // 'anusandhAna'nA zrIhemacandrAcArya-vizeSAGka mATe zodha-lekho mokalavA vidvajjanone AmantraNa vi.saM. 2066nuM varSa te kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcAryane AcAryapadaprApti, 900muM varSa che. saMvat 1166nA vaizAkha zudi 3 (akSayatRtIyA)nA dine nAgapura (nAgora)mA 21 varSanI vaye teo AcAryapade pratiSThita thayA hatA. te prasaMgane anulakSIne 'anusandhAna'-zodhapatrikAno 'zrIhemacandrAcArya-vizeSAGka' pragaTa karavAno upakrama che. A aGka mATe vidvAn munirAjo, sAdhvIjIo, tathA dezavidezanA jaina-ajaina sarve vidvajjanone potAnA saMzodhanAtmaka lekha, zodhapatro mokalavA AmantraNa pAThavIe chIe. Aso zudi 15 tA. 23-10-2010 sudhImAM potAnI lekhasAmagrI nIce jaNAvelA nAme mokalI ApavA prArthanA che. sUcita lekha-viSayo : 1. zrIhemacandrAcArya, jIvana, jIvanaprasaMgo 2. zrIhemacandrAcAryanA grantho 3. zrIhemacandrAcAryanA grantho Upara racAyela sAhitya 4. hema-sAhityanI hastaprato viSe 5. apabhraMza, prAkRta, saMskRta kRtio (sampAdana) 6. madhyakAlIna gurjara racanAo 7. aitihAsika tathA bhASAzAstrIya dRSTie hemacandrAcAryanA jIvana-kavana punaravalokana 8. saMzodhaka vidvAnane anukUla zodha-viSayo 9. zrIhemacandrAcAryanI dArzanika pratibhA 10. binasAmpradAyikatA ane hemacandrAcArya A mAtra dizAsUcana che. A ane AvA aneka viSayo paratve lakhI zakAya. lekho saMzodhanaparaka hovA joIe. anyathA teno asvIkAra thaI zake. anusandhAna mATe zrIvijayanemisUri svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga sosA., A.ka.peDhInI bAjumAM, navA zAradA mandira roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 anukramaNikA zrInayavijayagaNikRtA shriibhktaamrstvaavcuurnniH|| saM. vijayazIlacandrasUriH 1 zrImAnatujAcArya racita zrIbhaktAmarastotranI ajJAtakartRka avacUri paMnyAsa zrIcandravijaya 23 zrI zrIsAropAdhyAya grathita catuHSaSTi evaM dvAtriMzaddalakamalabandhapArzvanAtha stava ma. vinayasAgara 47 zrIjinabhadrasUri racita dvAdazAGgI par3hapramANa-kulakam sarva jina cautIsa atisaya vInatI ma. vinayasAgara 52 ma. vinayasAgara 58 muni vaccharAjakRta _ vigaya-nivAyatA vivaraNa [sajjhAya] saM. munisuyazacandravijaya muni sujasacandravijaya 63 saM. tIrthatrayI 70 paM. vIravijaya gaNi-racita koNika rAja sAmhaiyu TraMka noMdha vihaMgAvalokana zI. 98 upA. bhuvanacandra 100 navAM prakAzano 'kAladavya' vize tAttvika carcA saM. muni trailokyamaNDanavijaya 111
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 zrInayavijayagaNikRtA shriibhktaamrstvaavcuurnniH|| ___ saM. vijayazIlacandrasUriH 12 pAnAMnI pratinI phoTokopI uparathI sampAdita A bhaktAmara-stavanI avacUrNi ahIM prakAzita thAya che. prata dvipATha che, eTaleke pAnAMnA eka bhAgamAM mULa stotrakAvyono pATha lakhela che, ane bAkInA bhAgamAM avacUNi lakhela che. avacUrNinA racayitA tathA pratinA lekhaka gaNizrI nayavijayajI che, te tenI puSpikA parathI spaSTa che. temano sattAkAla 17mo-18mo zataka che. prasiddha upAdhyAya zrIyazovijaya gaNinA teo guru hatA. temaNe potAnA samudAyanA gaNi muktivijayajInA adhyayana mATe A TIkA racI che. avacUNino mukhya uddeza vyutpatti hoya tema jaNAya che. kemake pratyeka padyanA samAsavALAM padonA samAso temaNe AmAM kholI batAvyA che. paNa e sivAyanI bIjI badhI vyAkaraNaAdhArita prakriyAmAM UMDA UtaryA nathI, te paNa, A sandarbhamAM dhyAnArha che. bhaktAmara jevaM laghu kAvya abhyAsIo mATe vyutpattibodha khIlavavAnuM majArnu sAdhana hatuM te A ane AvI anya vRttio parathI jANI zakAya che. A prati prAyaH mitra munirAja zrIdhurandharavijayajI mahArAjanA granthasaMgrahamAM hatI, ane temaNe A phoTA levAnI saMmati varSo agAU ApI che tevU smaraNa che. teono RNasvIkAra karuM chu. zuddhavaMtInagara te rAjasthAnamA 'sojatasiTI' tarIke jANItuM gAma haze? jANakAro prakAza pADe tevI apekSA. zrIbhaktAmarastavavRttiH // sakalapaNDitasArvabhauma paNDita zrI 5 zrIlAbhavijayagaNigurubhyo namaH // bhaktA'marapraNatamaulimaNiprabhANAmadyotakaM dalitapApatamovitAnam / samyak praNamya jinapAdayugaM yugAdAvAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 yaH saMstutaH sakalavAGmayatattvabodhAdudbhUtabuddhipaTubhiH suralokanAthaiH / stotrairjagatritayacittaharairudAraiH stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 // vRttiH- praNamya paramAnandapradaM nijaguroH kramam / bAlabodhakRte bhaktAmarasyArtho nidarzyate // 1 // bhaktA0 yaH saM0 / vyAkhyA-kila iti stye| taM prathamaM jinendraM ahamapi stoSye / stoSye iti kriyApadam / kaH kartA ? aham / kathaM ?, api stoSye / kaM?, jinendram / kiMviziSTaM ? prathamaM tam / kaM? yaH suralokanAthaiH saMstutaH / 'saMstuta' iti kriyApadam / kaiH krtRbhiH?| suralokanAthaiH / surANAM lokAH suralokAH, suralokAnAM nAthAH suralokanAthAH, taiH-indraiH saMstutaH / kaH? / yaH / suralokanAthaiH kiMlakSaNaiH ? / udbhUtabuddhipaTubhiH / udbhUtA cAsau buddhizca u0ddhiH0 (udbhUtabuddhiH) / udbhUtabuddhyA paTavaH u0vaH.(udbhUtabuddhipaTavaH) taiH u0bhiH0 (udbhUtabuddhipaTubhiH) / kutH?| sakalavAGmayatattvabodhAt / sakalaM ca tad vAGmayaM ca sa0yaM0 (sakalavAGmayaM), sakalavAGmayasya tattvaM sattvaM0 (sakalavAGmayatattvaM), sakalavAGmayatattvasya bodhaH sa0dhaH0 (sakalavAGmaya-tattvabodhaH), tasmAt sa0 (sakalavAGmayatattva) bodhAt / kaiH kRtvA saMstutaH ? / stotraiH| kiMlakSaNaiH stotraiH ? / jagatritayacittaharaiH / jagatAM tritayaM jagattritayaH(yaM), jagattritayasya cittAni jaga0ni0 (jagattritayacittAni), jagatritayacittAni harantIti jagattritayacittaharANi, taiH ja0haraiH0 (jagattritayacittaharaiH) / punaH udAraiH-sphAraiH / kiM kRtvA stoSye ? / praNamya / katham ? / smyg| kiM karmatApannam ? / jinapAdayugam / pAdayoryugaM pAdayugaM, jinasya pAdayugaM ji0gaM0 (jinapAdayugam) / kiMlakSaNam ? / aalmbnm| keSAm ? / janAnAm / janAnAM kiM kurvatAm ? / patatAM bruDatAm / kv?| bhavajale / bhava eva jalaM tasmin bhavajale / kasmin kAle jinapAdayugaM aalmbnm?| yugAdau / yugasya AdiH yugAdiH, tasmin yugAdau / punaH kIdRzaM jinapAdayugam ? / udyotkm| udyotayatIti udyotakaM tat udyotakArakam / kAsAm ? / bhaktA0 prabhANAM (bhaktA'marapraNatamaulimaNiprabhANAm) / bhaktAzca te amarAzca bha0 marAH (bhaktAmarAH), praNatAzca te maulayazca praNatamaulayaH / bhaktAmarANAM praNatamaulayaH bh0maulyH(bhktaamrprnntmaulyH)| bhaktA0(bhaktAmarapraNata) maulInAM maNayaH bha0(bhaktAmarapraNatamauli) maNayaH / bha0(bhaktAmarapraNatamauli) maNInAM prabhAM(bhA)bha0(bhaktAmarapraNatamaulimaNi) prabhAM(bhA), teSAM bha0(bhaktAmarapraNatamaulimaNi)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 prbhaannaam| puna: kiMlakSaNaM jinapAdayugam ? / dalitapApatamovitAnam / tamaso vitAnaM tamovitAnam, pApameva tamovitAnaM pA0 (pApatamovitA) nam, dalitaM pApatamovitAnaM yena tat da0 (dalitapApatamovitA) nam // 2 // buddhyA vinApi vibudhArcitapAdapITha ! stotuM samudyatamatirvigatatrapo'ham / bAlaM vihAya jalasaMsthitamindubimba - manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // 3 buddhayA0 // he vibudhArcitapAdapITha ! pAdayoH pIThaM pAdapITham, vibudhaiH arcitaM vi0(vibudhAci) tam, vibudhArcitaM pAdapIThaM yasya sa vi (vibudhArcitapAdapITha)stasya saM ( sambodhanam ) / ahaM vigatatrapo'smi / vigatA trapA yasmAt / punaH kIdRzo'haM ?, samudyatamatiH / samudyatA matiryasya [sa] samu (dyatama) ti: / udyatabuddhirityarthaH / kiM kartuM ?, stotum / kathaM ?, vinA / kayA ?, buddhyA / dRSTAnto 'tra - ko'nyo janaH sahasA indubimbaM grahItuM icchet ? / indorbimbaM indubimbaM tat / kathaM ?, sahasA / indubimbaM kimbhUtam ?, jalasaMsthitam / jale saMsthitaM ja (lasaMsthi) taM, tat / kiM kRtvA ?, vihAya tyaktvA / kaM karmatApannam ?, bAlam / ajJazizumityarthaH // 3 // vaktuM guNAn guNasamudra ! zazAGkakAntAn kaste kSamaH suragurupratimo'pi buddhyA / kalpAntakAlapavanoddhatanakracakraM ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm // 4 // vaktuM // he guNasamudra ! guNAnAM samudro guNasamudra:, tasya saM (sambodhane) / te-tava guNAn vaktuM kaH kSamo'sti ?, api tu na ko'pi / guNAn kathambhUtAn ?, zazAGkakAntAn / zazAGkavat kAntA: za (zAGkakA) ntAstAn / kaH kIdRzo'pi ?, suragurupratimo'pi / bRhaspatitulyo'pi / surANAM guruH suraguruH, suraguroH pratimaH suragurupratimaH / kathaM api kayA ?, buddhyA / dRSTAntamAha- ko vA ambunidhi bhujAbhyAM tarItuM alaM samartho bhavet ? / na kazcidapi / kIdRzaM ambunidhim ?, kalpAntakAlapavanoddhatanakracakram / kalpAntakAlavAyunA uddhatAni - UrdhvaM calitAni nakracakrANi- yAdovu (vRndAni yatretyarthaH / kalpasya antaH kalpAntaH, kalpAntazcAsau kAlazca kalpAntakAlaH / kalpAntakAlasya pavanaH ka ( lpAntakAlapava)
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 naH / kalpAntakAlapavanena uddhatAni ka(lpAntakAlapavanoddha)tAni / nakrANAM cakrANi nakracakrANi / kalpAntakAla-pavanoddhatAni nakracakrANi yatra sa ka(lpAntakAlapavanoddhatanakraca)kraH, tam // 4 // so'haM tathApi tava bhaktivazAnmunIza ! kartuM stavaM vigatazaktirapi pravRttaH / prItyA''tmavIryamavicArya mRgo mRgendra nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham // 5 // sohaM0 // he munIza ! saH ahaM, tathApi tava stavaM kartuM pravRtto'smi / munInAM Izo munIzaH, tasya saM0 / ahaM kIdRzo'pi?, vigatazaktirapi / vizeSeNa gatA zaktiryasya sa vigatazaktiH / stavaM kartuM kasmAt pravRtto'smi?, bhaktivazAt / bhaktervazo bhaktivazaH, tasmAd bha(ktivazAt) / atra dRSTAntamAha-mRgaH kiM mRgendraM na abhyeti?, api tu aagcchtyev| mRgANAM indro mRgendraH, tm| kimarthaM ?, paripAlanAyarakSaNAya / paripAlanAya iti paripAlanArtham / kasya? nijshishoH| nijasya zizuH nijazizuH, tasya / kiM kRtvA?, avicArya / kiM karmatApannam ?, AtmavIryamnijabalamityarthaH / Atmano vIryaM AtmavIrya, tat / kayA?, prItyA, snehenetyarthaH // 5 // alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma tvadbhaktireva mukharIkurute balAnmAm / yat kokilaH kila madhau madhuraM virauti tccaarucuutklikaanikraikhetuH||6|| __alpa0 // he nAtha ! tvadbhaktireva mAM mukharIkurute ityanvayaH / tava bhakti:-tvadbhaktiH / amukharaM mukharaM kurute, vAcAlaM kurute [i]tyarthaH / kathaM ?, balAt-haThAt / kaM?, mAm / kilakSaNaM ?, alpazrutam / alpAni zrutAni yasya sa a(lpazruta)stam / kiMlakSaNaM mAM ? parihAsadhAma / parihAsasya dhAma p(rihaasdhaam)| hAsyAspadam / keSAM ?, zrutavatAm / zrutaM vidyate yeSAM te zrutavantasteSAM zrutavatAM-dRSTazAstrANAmityarthaH / arthadRDhIkaraNAyAha-kileti satye / yatkokilaH madhau madhuraM virauti tat caarucuutklikaanikraikhetursti| astIti kriyApadaM, kiMkartR tat ?, pikakUjitam / tat kathambhUtaM ?, cArucU (takalikAnikaraika)hetu-rucirAmramaJjarIsamUhaikahetu / cAruzcAsau cUtazca cArucUtaH,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 cArucUtasya kalikA: cA (rucUtakali) kAH, cArucUtakalikAnAM nikara: cA (rucUtakalikAnika)ra: / ekazcAsau hetuzca ekahetuH / cArucUtakalikAnikara eva ekahetuH cA(rucUtakalikAnikaraika)hetuH // 6 // tvatsaMstavena bhavasantatisannibaddhaM pApaM kSaNAt kSayamupaiti zarIrabhAjAm / AkrAntalokamalinIlamazeSamAzu sUryAMzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // tvatsaM0 // he nAtha ! tvatsaMstavena zarIrabhAjAM pApaM kSaNAt kSayamupaiti / tava saMstavastvatsaMstavastena / zarIraM bhajantIti zarIrabhAjasteSAm / kiMlakSaNaM pApaM ?, bhavasantatisannibaddhaM - janmakoTisamarjitam / bhavAnAM santatiH bh(vsnt)tiH| bhavasantatyAM sannibaddhaM bha ( vasantatisanni) baddham / dRSTAntamAhaiva-yathA / zArvaraM andhakAraM sUryAMzubhinnaM sat kSayamupaiti / zarvaryAM bhavaM zArvaram / andhakAraM kathambhUtaM ?, AkrAntalokaM - vyAptavizve (zvamityarthaH / AkrAnto loko yena tat / punaH kiMlakSaNaM ?, alinIlaM alivannIlaM, nIlatra(tri)yAmayoraikyAd bhramaravat kRSNam / punaH kathambhUtaM ?, azeSaM sarvam / punaH kathambhUtaM ?, sUryAMzubhinnam / sUryapratApavidAritamityarthaH / sUryasya aMzavaH sU(ryAM)zava:, sUryAMzubhirbhinnam / kathaM ?, Azu - zIghram // 7 // matveti nAtha ! tava saMstavanaM mayeda-mArabhyate tanudhiyA'pi tava prabhAvAt / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // matveti0 // he nAtha ! idaM tava saMstavanaM mayA Arabhyate / mayA kathambhUtena ?, tanudhiyA - svalpamatinetyarthaH / tanvI dhIryasya sa tanudhIstena / kiM kRtvA ?, matvA avabuddhya / kathaM ?, iti / itIti kiM ?, idaM stotraM satAM cetaH hariSyati / kasmAt ? prabhAvAt - mahimnaH / kasya tava / nanu nizcitaM udabinduH nalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti / udakasya binduH udbinduH| nalinInAM dalAni nalinIdalAni teSu na (linIdale ) Su // 8 // AstAM tava stavanamastasamastadoSaM tvatsaGkathA'pi jagatAM duritAni hanti / dUre sahastrakiraNaH kurute prabhaiva padmAkareSu jalajAni vikAsabhAJji // 9 // AstAM0 // he nAtha ! tava stavanaM dUre AstAm / tvatsaGkathApi jagatAM duritAni hanti / stavanaM kathambhUtaM ?, astasamastadoSaM - samUlakA -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 kaSitanikhiladoSamityarthaH / samastAzca te doSAzca sa(mastado)SAH / astAH samastA(sta)doSA yena tat a(stasamasta)doSam / dRSTAntamAha- sahastrakiraNaH dUre astu / sahastraM kiraNa(NA)yasya saH sa(hasrakira)NaH / prabhaiva padmAkareSu jalajAni vikAsabhAJji kurute ityanvayaH / jale jAyante iti jalajAni / vikAzaM(saM) bhajante iti vikAsabhAJji // 9 // nAtyadbhutaM bhuvanabhUSaNa ! bhUtanAtha ! bhUtairguNairbhuvi bhavantamabhiSTavantam / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiMvA, bhUtyA''zritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 10 // nAtya0 // he bhuvanabhUSaNa !! bhuvanasya bhUSaNaM bhu(vanabhU)SaNaM tasya saM0 / he bhUtanAtha !! bhUtAnAM nAtho bhUtanAthastasya saM0 / he prabho ! bhUtaiH guNaiH bhavantaM abhiSTavantaH bhavatastulyA bhavanti, etanna atyadbhutam / vyatirekamAhananu nizcitaM vA athavA tena svAminA kiM syAt / yaH iha jagati AzritaM AtmasamaM na karoti / AtmanaH samaH AtmasamastaM / kayA ? bhUtyA-RddhyA // 10 // dRSTvA bhavantamanimeSavilokanIyaM nAnyatra toSamupayAti janasya cakSuH / pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH kSAraM jalaM jalanidherasituM ka icchet // 11 // dRSTvA bha0 // he prabho ! janasya cakSuH anyatra toSaM na upayAti / kiM kRtvA ?, dRSTvA avalosya / kaM karmatApannaM ?, bhavantaM tvAmityarthaH / bhavantaM kIdRzaM ?, animeSavilokanIyaM / nirnimeSeNa vilokyate-dRzyate iti animeSavilokanIyastaM a(nimeSaviloka)nIyam / dRSTAntamAha-dugdhasindhoH payaH pItvA jalanidheH kSAraM jalaM asituM ka icchet ? ityanvayaH / api tu na ko'pi / dugdhasindhoH payaH kathambhUtaM ?, zazikaradyuti / zazo'syAstIti zazI, zazinaH karAH zazikarAH, zazikara(rA) iva dyutiryasya tat zazikaradyuti // 11 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 yaiH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM nirmApitastribhuvanaikalalAmabhUta ! / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM yatte samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // yaiH zAnta0 // he tribhuvanaikalalAmabhUta / / trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhuvanam / ekaM ca tallalAma ca ekalalAma / tribhuvane ekalalAma tribhuvnaikllaam| tribhuvanaikalalAmaiva tribhuvanaikalalAmabhUtastasya sambodhanaM he tri(bhuvanaikalalAma)bhUta ! / te'pi aNavaH pRthivyAM tAvanta eva vartante / te ke?, yaiH paramANubhistvaM nirmApitaH iti kriyAkArakasaNTaGkaH / paramANubhiH kathambhUtaiH ?, zAntarAgarucibhiH / zAntazcAsau rAgazca zAntarAgaH, zAntarAgasya ruciryeSu te zAntarAgarucayaH, taiH zAntarAgarucibhiH / yad-yasmAt kAraNAt hI( hi) nizcitaM te-tava samAnaM aparaM rUpaM nAsti // 12 // vaktraM kva te suranaroraganetrahAri niHzeSanirjitajagatritayopamAnam / bimbaM kalaGkamalinaM kva nizAkarasya yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // vaktraM0 // he nAtha ! te - tava vaktraM kva vartate ? tathA nizAkarasya bimbaM kva vartate ? / vaktraM kathambhUtaM ?, suranaroraganetrahAri / surAzca narAzca uragAzca suranaroragAH / suranaroragANAM netrANi suranaroraganetrANi / suranaroraganetrANi harantItyevaM zIlaM suranaroraganetrahAri / punaH kathambhUtaM ?, niHzeSanirjitajagattritayopamAnam / jagatAM tritayaM jagatritayaM, jagatritayasyopamAnAni jagatritayopamAnAni / niHzeSa(SaM) nirjitAni jagatritayopamAnAni yena tat / nizAkarasya bimbaM kathambhUtaM ?, kalaGkamalinam / kalaGkena malinaM kAlaGkamali) nam / yat candrabimbaM vAsare pANDupalAza[ka]lpaM bhavati / pANDu ca tat palAzaM ca pANDupalAzaM / pANDupalAzasya kalpaM jINA(Na)pakta(kva)pANDuravarNapatrasadRzaM bhavatItyarthaH // 13 // sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa zubhrA guNAstribhuvanaM tava laGghayanti / ye saMzritAstrijagadIzvara ! nAthamekaM kastAnnivArayati saMcarato yatheSTam ? // 14 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 anusandhAna 52 sampUrNa || jagadIzvara ! trayANAM jagatAM samAhArastrijagat / trijagata IzvarastrijagadIzvarastasya sambodhanaM he trijagadIzvara ! / ye tava guNAstribhuvanaM laGghayanti / guNAH kiMviziSTAH ?, sampUrNa (maNDalazazAGka-kalAkalApazubhrAH) / sampUrNaM maNDalaM yasya sampUrNamaNDalaH / zaze ( zo ) 'Gke yasya sa zazAGkaH / sampUrNamaNDalazcAsau zazAGkazca sampUrNamaNDalazazAGkaH / kalAnAM kalApaH klaaklaap:| sampU(rNamaNDala)zazAGkasya kalAkalApaH sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApaH / [sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa]vat zubhrAH sampUrNa(maNDalazazAGkakalAkalApa) zubhrAH / ye guNA ekaM nAthaM saMzritAH, kaH puruSaH yatheSTaM saJcaratastAn guNAn nivArayati ityanvayaH / iSTasyA'natikrameNa yatheSTam // 14 // citraM kimatra yadi te tridazAGganAbhi nataM manAgapi mano na vikAramArgam / kalpAntakAlamarutA calitAcalena kiM mandarAdrizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // citraM ki0 // he nAtha ! yadi te- tava manaH manAgapi tridazAGganAbhirvikAramArgaM na nItaM ityanvayaH / tridazAnAM aGganAH tridazAGganAH, tAbhiH tri(dazAGganA)bhiH / vikArasya mArgo vikAramArgastam / atra kiM citraM asti ? / na kimapItyarthaH / dRSTAntamAha- kadAcit kalpAntakAlamarutA kiM mandarAdrizikharaM calitam ? / kalpAntakAlamarutA kathambhUtena ?, calitAcalena / calitA acalA yena sa ca (litAca ) lastena / kalpasya antalapata (antaH kalpAntaH) / kalpAntazcAsau kAlazca ka ( lpAntakA) laH / kalpAntakAlasya marut ka(lpAntakAlamaru)t / tena ka (lpAntakAlamaru) tA / mandarazcAsau adrizca mandarAdriH / mandarAdreH zikharaM mandarAdrizikharam // 15 // nirdhUmavartirapavarjitatailapUraH kRtsnaM jagattrayamidaM prakaTIkaroSi / gamyo na jAtu marutAM calitAcalAnAM dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // nirdhUma0 // he nAtha ! tvaM aparaM dIpaH asi / yata: - kiMviziSTaH ? nirdhUmavartiH / dhUmazca varttizca dhUmavartI, nirgate dhUmavartI yasmAt asau
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 ni(dhUma)varttiH / dhUmo dveSaH, varttiH kAmadazA, tAbhyAM rahite(ta i)tyarthaH / punaH kathambhUtaH ?, apavarjitatailapUraH / [taila]sya pUraH tailapUraH, apavarjitastailapUro yena sH0| tyaktasnehaprakaraH / anyacca tvaM kRtsnaM idaM jagattrayaM prakaTIkaroSi / aprakaTaM prakaTaM karoSi pra(kaTIkaroSi) / anyacca-tvaM jAtu-kadAcit marutAM na gamyaH-na vazo'sIti zeSaH / marutAM kathambhUtAnAM ?, cali[tAcalAnAm] / calitA acalA yaiste ca(litAca)lAsteSAm // 16 // nAstaM kadAcidupayAsi na rAhugamyaH spaSTIkaroSi sahasA yugapajjaganti / nAmbhodharodaraniruddhamahAprabhAvaH sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // ___ nAstaM0 // he munIndra ! tvaM loke sUryAtizAyimahimA asi / sUryAdatizAyI mahimA yasya saH / yataH- kadAcid astaM na upayAsi / ca rAhugamyaH na asi / rAhuNA gamya: rA(hugamyaH) / tathA tvaM sahasA yugapadeva jaganti spaSTIkaroSi / aspaSTaM spaSTaM karoSi spa(STIkaroSi) / tathA tvaM ambhodharodaraniruddhamahAprabhAvaH na asi / ambhodharA meghAH, tasya(teSAM)? kukSiH, tenA'pahato mahAn prabhAvo yasya saH 0 / ambho dharantIti ambhodharAH / ambhodharANAmudaraM a(mbhodharodaraM) / mahAMzcAsau prabhAvazca ma(hAprabhAvaH) / ambhodharodare niruddho mahAprabhAvo yasya saH ambho(dharodaraniruddhamahAprabhA)vaH // 17 // nityodayaM dalitamohamahAndhakAraM gamyaM na rAhuvadanasya na vAridAnAm / vibhrAjate tava mukhAbjamanalpakAnti vidyotyjjgdpuurvshshaangkbimbm||18|| nityo0 // he jinendra ! tava mukhAbjaM vibhrAjate / mukhameva abjaM mukhAbjam / mukhAbjaM kiMviziSTaM ?, apUrvazazAGkabimbam / zazo'Gke yasya sa zazAGkaH / zazAGkasya bimbaM zazAGkabimbam / apUrvaM ca tat zazAGkabimbaM ca a(pUrvazazAGka) bimbam / kiviziSTaM mukhAbjaM ?, nityodayam / nityaM udayo yasya tat / punaH kiviziSTaM ?, dalitamohamahAndhakAram / mahacca tadandhakAraM ca mahAndhakAram / moha eva mahAndhakAraM moha(mahAndhakAra) / dalitaM mohamahAndhakAraM yena tat da(dalitamohamahAndhakAram) / punaH kathambhUtaM, gamyaM-vazaMkaraM na / kasya ? rAhuvadanasya / rAhorvadanaM rAhuvadanaM tasya / punaH vAridAnAM na gamyam / vAri dadatIti vAridAsteSAM vAridAnAm / punaH kimbhUtaM ?, analpakAnti / analpA kAntiryasya tat / mukhAbjaM kiM kurvat ?, vidyotayat - prakAzayat /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 kiM karmatApannaM ?, jagat // 18 // kiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA yuSmanmukhendudaliteSu tamassu nAtha !! niSpannazAlivanazAlini jIvaloke // 19 // kAryaM kiyajjaladharairjalabhAranamraiH // 19 // kiM zarva0 || he nAtha ! zarvarISu zazinA vA - athavA ahni vivasvatA vA sUryeNa kiM kAryaM bhavatItyanvayaH, na kimapItyarthaH / keSu satsu ?, tamassu satsu / tamassu kathambhUteSu, yuSmanmukhendudaliteSu / mukhameva induH mukhenduH / yuSmAkaM mukhenduH yuSmanmukhenduH / yuSmanmukhendunA dalitAni yuSmanmukhendudalitAni, teSu yuSmanmukhendudaliteSu / atra dRSTAntamAha-jIvaloke jaladharaiH kiyat kAryaM syAt, na kimapItyarthaH / jIvaloke kathambhUte ?, niSpannazAlivanazAlini / jaladharaiH kathambhUtaiH ?, jalabhAranamraiH / zAlInAM vanAni zAlivanAni / niSpannAni ca tAni zAlivanAni ca niSpannazAlivanAni / niHpannazAlivanaiH zAlate - zobhate ityevaMzIlo niSpannazAlivanazAlI, tasmin niSpannazAlivanazAlini / jalasya bhAraH jalabhAraH / jalabhAreNa namrA jalabhAranamrAstaiH jJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM naivaM tathA hariharAdiSu nAyakeSu / tejaH sphuranmaNiSu yAti yathA mahattvaM, anusandhAna 52 naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // jJAnaM0 // he nAtha ! yathA tvayi jJAnaM vibhAti / jJAnaM kiMviziSTaM ?, kRtAvakAzam / kRto avakAzo yena tat / tathA hariharAdiSu nAyakeSu na evaM vibhAti / harizca harazca [hari ] harau / hariharAvAdI yeSAM te hariharAdayaH / teSu / dRSTAnto'tra-yathA sphuranmaNiSu tejaH mahattvaM yAti, tu- punaH kAca zakale na evaM mahattvaM yAti / sphurantazca te maNayazca0 teSu / kAcasya zakalaM kAcazakalaM tasmin // 20 // manye varaM hariharAdaya eva dRSTA dRSTeSu hRdayaM tvayi toSameti /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 kiM vIkSitena bhavatA bhuvi yena nAnyaH kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // manye0 // he nAtha ! yanmayA hariharAdaya eva dRSTAstadvaraM manye / yeSu dRSTeSu tvayi hRdayaM toSameti / bhavatA vIkSitena kiM syAt ? yena anyaH kazcid bhavAntare'pi bhuvi mano na harati / ekasmAd bhavAdanyo bhavo bha(vAntaram) // 21 // strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn nA'nyA sutaM tvadupamaM jananI prasUtA / sarvA dizo dadhati bhAni sahasrarazmi prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // strINAM0 // he nAtha ! strINAM zatAni zatazaH putrAn janayanti / anyA jananI tvadupamaM sutaM na prasUtA / tava upamA yasya sa tvadupamastam / atropamAnaM- sarvA dizaH bhAni dadhati-dhArayantItyarthaH / prAcyeva dig sphuradaMzujAlaM sahasrarazmi janayati-prasUte (te i) tyarthaH / sahasraM razmayo yasya sa sahasrarazmistam / sphurantazca teM'zavazca sphuradaMzavaH / sphuradaMzUnAM jAlaM sphuradaMzujAlam // 22 // tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsa mAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyu nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // tvAmAma0 / he munIndra ! munayastvAM paramaM pumAMsaM Amananti / tvAM kimbhUtaM ?, amalaM, na vidyate malo yasya so'malastam / punaH kimbhUtaM ?, AdityavarNam / Adityasyeva varNo yasya sa A(dityavarNa)stam / kathaM ?, parastAt / kasya ? tamasyaH (saH) / tvAmeva samyag upalabhya munayaH mRtyuMkRtAntabhayaM jayanti-spheTayanti / anyaH zivapadasya zivaH-nirupadravaH panthA nAsti // 23 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 tvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAdyaM brahmANamIzvaramanantamanaGgaketum / yogIzvaraM viditayogamanekamekaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // tvAmavyayaM0 // he munIndra ! santastvAM evaMvidhaM pravadanti / tvAM kiMviziSTaM ?, avyayam / na vidyate vyayo yasya saH0 sarvakAlasthitikasvabhAvam / punaH-vibhum / punaH - acintyam / cintanArho () cintyaH, na cintyo'cintyaH tam / AdhyAsmi(tmi)kairapi cintitumasa(za)kyaH / punaH-asaGkhyam / na vidyate saMkhyA yasya so'saMkhyastaM asaGkhyaguNairaparimitaM ityarthaH / punaH-Adyam / punaH-brahmANam / bRMhati-anantAnandena varddhate iti brahmA, tam / punaH-IzvaraM-nAthaM ityarthaH / punaH-anantaM, na vidyate'nto yasya sa anantastaM mRtyurahitamityarthaH / punaH-anaGgaketumAmananti / anaGge keturanaGgaketustam, kAmanAzanamityarthaH / punaH-yogIzvaram / punaH-viditayogam / vidito yogo yena saH / punaHanekam / [na] eko'ne kastam / jJAnena sarvagatatvAt / punaH-ekaM, jiivdrvyaadypekssyaa| punaH- jJAnasvarUpam / jJAnameva svarUpaM yasya saH / kSAyikakevalajJAnamayam / punaH-amalam / na vidyate malo yatra so'malastam // 24 // buddhastvameva vibudhArcita ! buddhibodhAt tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaMkaratvAt / dhAtA'si dhIra ! zivamArgavidhevidhAnAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // baddha0 // he vibudhArcita ! vibudhairacito vibudhArcitastasya sambodhanaM he vibudhArcita ! / tvameva buddho'si / kasmAt ?, buddhibodhAt / matiprakAzAdityarthaH / buddhodho buddhibodhastasmAt / tvaM zaGkaro'si / kasmAt ?, bhuvanatrayazaMkaratvAt / bhuvanAnAM trayaM bhu(vanatra)yaM / zaM karotIti zaMkaraH, zaMkarasya bhAvaH zaMkaratvaM, bhuvanatrayasya zaMkaratvaM bhu(vanatrayazaMkara)tvaM, tasmAt / he dhIra ! tvaM dhAtA'si / kasmAt ?, vidhAnAt / kasya ?, zivamArgavidheH / he bhagavan ! vyaktaM tvameva puruSottamaH asi / puruSeSUttamaH // 25 // tubhyaM namastribhuvanAtiharAya nAtha ! tubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 tubhyaMo || he nAtha ! tubhyaM namo'stu / tubhyaM kimbhUtAya ?, tribhuvanArttiharAya / trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhuvanam / tribhuvanasyArttistribhuvanArttiH / tribhuvanArttiM haratIti tribhuvanArttiharastasmai tribhuvanArttiharAya tubhyaM namo'stu / tubhyaM kathambhUtAya ?, kSititalAmalabhUSaNAya / kSititalasya amalabhUSaNAya kSi(titalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namo'stu / tubhyaM kiMlakSaNAya ?, paramezvarAya / paramazcAsAvIzvarazca paramezvarastasmai pa ( ramezvarAya ) / kasya ?, trijagata: / he jina ! tubhyaM namo'stu / tubhyaM kiMlakSaNAya ?, bhavodadhizoSaNAya / bhava evodadhirbhavodadhiH / bhavodadheH zoSaNaM yasmin sa bhavodadhizoSaNastasmai bha(vodadhizoSaNAya ) // 26 // ko vismayo'tra yadi nAma guNairazeSai stvaM saMzrito niravakAzatayA munIza ! / doSairupAttavividhAzrayajAtagarvaiH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // 13 ko vio || he munIza ! nAma iti komalAmantraNe / yadi niravakAzatayA sarvAGgavyApakatayetyartha: / azeSaiH guNaistvaM saMzrita ityanvayaH / atra ko vismayaH ? kimAzcaryamityarthaH / nirgato'vakAzo yasmAt sa niravakAzaH / niravakAzasya bhAvaH niravakAzatA tayA / anyacca - doSaiH svapnAntare'pi kadAcidapi na IkSito'si / doSaiH kiMlakSaNaiH ?, upAttavividhAzrayajAtagarvaiH / AptanAnAzrayotpannagarvairityarthaH / vividhAzca te AzrayAzca vividhAzrayAH / upAttAzca te vividhAzrayAzca upAttavividhAzrayAH / upAttavividhAzrayairjAto garvo yeSAM te upAttavividhAzrayajAta)garvAstaiH u ( pAttavividhAzrayajAta) garvaiH / ekasmAt svapnAt anyaH svapnaH svapnAntaraM tasmin svapnAntare ||27|| uccairazokataru-saMzritamunmayUkha - mAbhAti rUpamamalaM bhavato nitAntam / spaSTollasatkiraNamastatamovitAnaM bimbaM raveriva payodharapArzvavarti // 28 // uccai0 // he nAtha ! bhavatastava rUpamAbhAti / kathaM ?, uccaiH / rUpaM kiMlakSaNaM ?, azokatarusaMzritam / na vidyate zoko yatra asau azokaH / azokazcAsau taruzca azokataruH / azokatarau saMzritaM a ( zokatarusaM (zritam / punaH kiM(lakSaNaM)rUpaM ?, unmayUkham / ullasanto mayUkhA yasya tat unmayUkham /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 punaH amalam / na vidyate malo yatra tadamalam / kathaM ?, nitAntaM-nirantaram / dRSTAntamAha-iva-yathA raveH bimbamAbhAti / bimbaM kiMlakSaNaM ?, payodharapArzvavartti / payo dharatIti payodharaM / payodharasya pAzrvaM pa(yodharapArzvam / payodharapArve vartate ityevaM zIlaM payo(dharapArzvava)rti / punaH kiM(lakSaNaM)?, spaSTollasatkiraNam / ullasantazca te kiraNAzca u(llasatkira)NAH / spaSTA ullasatkiraNA yasmin tat spa(STollasatkira)Nam / punaH kiMlakSaNaM bimbaM?, asttmovitaanm| tamaso vitAnaM tamovitAnam / astaM tamovitAnaM yena // 28 // siMhAsane maNimayUkhazikhAvicitre vibhrAjate tava vapuH kanakAvadAtam / bimbaM viyadvilasadaMzulatAvitAnaM tuGgodayAdrizirasIva sahastrarazmeH // 29 // ___ siMhA0 // he nAtha ! tava vapuH vibhrAjate / vapuH kiMlakSaNaM ?, kanakAvadAtam / kanakavadavadAtaM gauramityarthaH / kasmin vibhrAjate ?, siMhAsane / kiMviziSTe ?, maNimayUkhazikhAvicitre-ratnakAnticUlAcAruNi / maNInAM mayUkhA maNimayUkhAH / maNimayUkhAnAM zikhA maNimayUkha)zikhA / maNimayUkhazikhAbhirvicitraM maNimayUkhazikhAvici)traM, tasmin / dRSTAntamAha-iva-yathA sahasrarazmebimbaM vibhrAjate / sahasraM razmayo yasya sa sahasrarazmistasya / kasmin ?, tuGgodayAdrizirasi / tuGgazcAsAvudayAdrizca tuGgodayAdriH / tuGgodayAdreH ziraH tu(GgodayAdrizi)raH, tasmin tu(godayAdrizira)si / bimbaM kathambhUtaM ?, viyadvilasadaMzulatAvitAnaMdyotamAnAMzulatAvistAro yasyetyarthaH / vilasantazca te aMzavazca vi(lasadaMza)vaH / latAnAM vitAnaM la(tAvitA)nam / vilasadaMzUnAM latAvitAnaM yasya tad vi(lasadaMzulatAvitA)nam // 29 // kundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM vibhrAjate tava vapuH kaladhautakAntam / udyacchazAGkazucinirjharavAridhAra-muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // kundA0 // he nAtha ! tava vapuH vibhrAjate / kiMlakSaNaM vapuH ?, kaladhautakAntam / kaladhautavat kAntaM ka(ladhautakA)ntam / punaH kimbhUtaM ?, kundAvara dAtacalacAmaracAru )zobham / calAni ca tAni cAmarANi ca cala cAmarANi / kundavadavadAtAni ku(ndAvadA)tAni / kundAvadAtAni ca tAni calacAmarANi ca kundA(vadAtacala)cAmarANi / kundAva(dAtacala)cAmaraizcA: zobhA yasya tat ku(ndAvadAtacalacAmaracAru)zobham / dRSTAntamAha-iva-yathA suragireH
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 zAtakaumbhaM taTaM vibhrAjate / kathaM ?, uccaiH / zAtakumbhasyedaM zAtakaumbhaM - sauvarNaM taTamityarthaH / punaH kiMlakSaNaM taTaM ?, udyacchazAGkazucinirjharavAridhAram / nirjharANAM vArINi ni ( rjharavArI) Ni / nirjharavArINAM dhArA ni ( rjharavAri ) dhArA / zazo'Gke yasya sa zazAGkaH / udyaMzcAsau zazAGkazca u ( dyacchazAGkaH / udyacchazAGkavat zucayo nirjharavAridhArA yatra tat u ( dyacchazAGkazucinirjharavAri ) dhAram // 30 // chatratrayaM tava vibhAti zazAGkakAnta - muccaiH sthitaM sthagitabhAnukarapratApam / muktAphalaprakarajAlavivRddhazobhaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // chatra0 // he nAtha tava chatratrayaM vibhAti / chatrANAM trayaM chatratrayam / chatratrayaM kiMlakSaNaM ?, zazAGkakAntam / zazAGkavat kAntam / punaH - sthitam / kathaM ?, uccaiH / mUrdhni sthitamityarthaH / punaH - sthagita ( bhAnukarapra ) tApam / bhAnoH karA bhAnukarA: / bhAnukarANAM pratApaH bhAnu (karapra) tApa: / sthagito bhAnukarapratApo yena tat / puna: kiM (lakSaNaM) ?, muktA( phalaprakarajAlavivRddhazo bham ) / muktAphalAnAM prakaro muktAphalaprakaraH / muktAphalaprakarasya jAlaM muktAphalaprakarajAlam) / muktAphalaprakarajAlena vivRddhA zobhA yasya tat / chatratrayaM kiM kurvat?, prakhyApayat-prakaTayat / kiM karmatApannaM ? paramezvaratvam / kasya ?, trijgtH||31|| unnidra hemanavapaGkajapuJjakAnti paryullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau / pAdau padAni tava yatra jinendra ! dhattaH, 15 padmAni tatra vibudhA: parikalpayanti // 32 // ) unni0 // he jinendra ! tava pAdau yatra padAni dhattaH / pAdau kiMlakSaNau ?, unnidra ( hemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkhazikhAbhi rAmau / navAni ca tAni paGkajAni ca na ( vapaGkajA ) ni / hemnaH navapaGkajAni / unnidrANi ca tAni hemanavapaGkajAni ca / unnidrahemanavapaGkajAnAM puJjaM, unnidra he (manavapaGkaja)puJjasya kAnti: u ( nnidrahemanavapaGkajapuJjakA)ntiH / nakhAnAM mayUkhAH na(khamayU)khAH / nakhamayUkhAnAM zikhA na ( khamayUkhazi) khA / paryullasantyazca tAH nakha(mayUkha)zikhAzca pa(ryullasannakhamayUkha) shikhaa:|unni(drhemnvpngkj)punyjkaantyaa paryullasannakhamayUkhazikhA unni (dra hemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkha)zikhA: / unni(drahemanavapaGkajapuJjakAntiparyullasannakhamayUkha) zikhAbhiH
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 abhirAmau / tatra vibudhAH padmAni parikalpayanti-nirmApayantItyarthaH // 32 // itthaM yathA tava vibhUtirabhUjjinendra ! dharmopadezanavidhau na tathA parasya / yAdRk prabhA dinakRtaH prahatAndhakArA __tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi // 33 // itthaM0 // he jinendra ! itthaM-anena prakAreNa dharmopadezanavidhau yathA tava vibhUtiH abhUt / dharmasya upadezanaM dharmopadeza)naM, dharmopadezanasya vidhiH dharmopadezanavidhistasmin / tathA aparasya surasya na abhUt / dRSTAnto'tra dinakRtaH yAdRk prabhA [prahatAndhakArA] vartate, vikAzino'pi grahagaNasya tAdRk prabhA kuto bhavatItyanvayaH / dinaM karotIti dinakRt, tasya dinakRtaH / prahatamandhakAraM yayA sA pra(hatAndhakA)rA / vikAzo'syAstIti vikAzI tasya vikAzinaH / grahANAM gaNo grahagaNastasya // 33 // zcyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramaranAdavivRddhakopam / airAvatAbhamibhamuddhatamApatantaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // zcyotan0 // he nAtha ! bhavadAzritAnAM puMsAM bhayaM no bhavati / bhavantamAzritA bha(vadAzri)tAsteSAm / kiM kRtvA ?, dRSTvA / kaM karmatApannam ? ibham / kimbhUtamibhaM?, airAvatAbham / airAvatavadAbhA yasya sa ai(rAvatA) bhastam / punaH kiMlakSaNamibhaM ?, uddhataM-avinItam / ibhaM kiM kurvantaM ?, ApatantamsammukhamAgacchantam / punaH kiMviziSTaM ?, zcyotanma (dAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramaranAdavivRddha) kopam / zcyotaMzcAsau madazca, zcyotanmadena AvilaM zcyo(tanmadAvilam) / kapolayormUle kapolamA(mU)le, kapola[mU]layormattAH kapolamUlamattAH / bhramantazca te bhramarAzca bhramabhramarAH / kapolamUlamattAzca te bhramabhramarAzca kapo(lamUlamattabhramabhrama)rAH / zcyotanmadAvilAzca te vilolakapolamUlamattabhramabhramarAzca zcyotanma(dAvilavilolakapolamUlamattabhramad) bhramarAH / zcyotanma(dAvilavilolakapolamUlamattabhramad)bhramarANAM nAdaH zcyo (tanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramara)nAdaH / zcyota (nmadAvilavilolapolamUlamattabhramad) bhramaranAdena vivRddhaH kopo yasya sa zcyo (tanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramaranAdavivRddhakopa) stam // 34 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 17 bhinnebhakumbhagaladujjvalazoNitAkta-muktAphalaprakarabhUSitabhUmibhAgaH / baddhakramaH kramagataM hariNAdhipo'pi nAkrAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // __ bhinnebha0 // he nAtha ! hariNAdhipo'pi te-tava kramayugAcalasaMzritaM puruSaM na AkrAmatItyanvayaH / na hantumuddhAvatItyarthaH / hariNAnAmadhipo ha(riNAdhi)paH / kramayoryugaM kramayugaM evA'calaH / kramayugAcalaM saMzritaH kra(mayugAcalasaMzri)taH tam / puruSaM kimbhUtaM ?, kramagatam / krameNa gataH kramagatastaM-phAlaprAptamityarthaH / hariNAdhipaH kimbhUtaH ?, baddhakramaH / baddhaHkIlitaH kramaH-parAkramo yasya sH| punaH kiMviziSTaH ?, bhinnebha (kumbhagaladujjvalazoNitAktamuktAphala-prakarabhUSita )bhUmibhAgaH / bhinnAbhyAM hastiziraHpiDA(NDA?)bhyAM galatA-patatA ujjvalena-zvetavarNena zoNitAktenarudhirakharaNTitena muktAphalaprakaraNa-mauktikasamUhena bhUSito bhUmibhAgo yena saH / bhinnazcAsAvibhazca bhinnebhaH / bhinnebhasya kumbhau bhinnebhakumbhau / ujjvalaM ca tat zoNitaM ca ujjvalazoNi)tam / galat ca tat ujjvalazoNitaM [c]| bhinnebhakumbhAbhyAM galadujjvalazoNitaM bhi(nnebhakumbhagaladujjvalazo)Nitam / bhinnebha (kumbhagaladujjvala) zoNitena akto bhi(nnebhakumbhagaladujjvalazoNi)tAktaH / muktAphalAnAM prakaro mu(ktAphalapraka)raH / bhinne(bhakumbhagaladujjvala)zoNitAktazcAsau muktAphalaprakarazca bhi(nnekumbhagaladujjvalazoNitAktamuktAphala)prakaraH / bhUme go bhUmibhAgaH / bhinne(bhakumbhagaladujjvalazoNitAktamuktAphala)prakareNa bhUSito bhUmibhAgo yena sa bhi(nnebhakumbhagaladujjvalazoNitAktamuktAphalaprakarabhUSitabhUmi)bhAgaH // 35 / / kalpAntakAlapavanoddhatavahnikalpaM dAvAnalaM jvalitamujjvalamutsphuliGgam / vizvaM jighatsumiva sammukhamApatantaM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // kalpAnta0 // he nAtha ! tvannAmakIrtanajalaM azeSaM dAvAnalaM zamayatItyanvayaH / tava nAma tvannAma, tvannAmnaH kIrtanaM tva(nnAmakIrta) nam / tvannAmakIrtanamevAnAM agraNi(?)(meva jalam) / na vidyate zeSo yatra so'zeSastam / dAvasya analo dAvAnalastam / kimbhUtaM dAvA(nalaM)?, kuntAgrabhi0(?)(kalpAntakAlapavanteddhatavahni )kalpam / kalpAntazcAsau kAlazca ka(lpAntakA)laH / kalpAntakAlasya pavanaH ka(lpAntakAlapava)naH / kalpAntakAlapavanena uddhataHutkaTaH kalpA(ntakAlapavano)ddhataH / kalpA(ntakAlapavano)ddhatazcAsau vahnizca
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 ka(lpAntakAlapavanoddhatava)hniH / kalpA(ntakAlapavanA)ddhatavarneH kalpaH-tulyaH kalpA(ntakAlapavanoddhatavahnika) lpastam / punaH-jvalitaM-pradIptam / punaHujjvalaM-raktam / punaH-utsphuliGgaM-ullasadvahnikaNam / ut-UdhrvaM sphuliGgA yasya sa utsphuliGgastam / dAvAnalaM kiM kurvantaM ?, ApatantaM-Agacchantam / kathaM ? sanmukham / iva utprekSate-vizvaM jighatsuM-grasitum // 36 / / raktakSaNaM samadakokilakaNThanIlaM krodhoddhataM phaNinamutphaNamApatantam / AkrAmati kramayugena nirastazaGka-stvannAmanAgadamanI hadi yasya puMsaH // 37 // rakte0 // he nAtha ! yasya puMsaH hRdi tvannAmanAgadamanI vartate ityanvayaH / tvannAmaiva nAgadamanI tvannAmanAgadamanI / sa pumAn nirastazaGkaH kramayugena phaNinamAkrAmati / nirastA zaGkA yena saH / kramayoryugaM kramayugaM tena / phaNA vidyate yasya sa phaNI tam / kimbhUtaM phaNinaM ?, raktekSaNam / rakte IkSaNe-locane yasya saH / punaH-samadakokilakaNThanIlam / kokilasya kaNThaH ko(kilakaNThaH) / saha madena vartate yaH sa samadaH / samadazcAsau kokilakaNThazca sa(madakokila) kaNThaH / samadakokilakaNThavannIlaH sa(madakokilakaNTha) nIlastam / punaH-krodhoddhatam / krodhena uddhataH-utkaTaH kro(dhoddhata)stam / punaH-utphaNam / [ut-UrdhvaM phaNA] yasya sa utphaNastam / phaNinaM kiM kurvantaM ?, Apatantam / sammukhaM dhAvantam // 37 // valgatturaGgagajagajitabhImanAda-mAjau balaM balavatAmapi bhUpatInAm / udyaddivAkaramayUkhazikhApaviddhaM tvatkIrtanAt tama ivA''zu bhidAmupaiti // 38 // valga0 // he nAtha ! tvatkIrtanAt Ajau balavatAmapi bhUpatInAM balaM Azu bhidAmupaitItyanvayaH / tava kIrtanaM tvatkIrtanaM tasmAt / balaM vidyate yeSAM[te] balavantasteSAm / bhuvaH patayo bhUpatayasteSAm / balaM kimbhUtaM ?, valga tturaGga (gajagarjitabhIma )nAdam / turaGgAzca gajAzca turaGgagajAH / valgantazca te turaGgajAzca va(lagatturaGga)gajAH / valgatturaGgagajAnAM gajitAni va(lagatturaGgagajagaji) tAni / bhImAzca te nAdAzca bhImanAdAH / valgatturaGgagajagajitabhImanAdA yatra tat va(lagatturaGgagajagajitabhIma)nAdam / dRSTAntamAha-iva-yathA tamo'ndhakAraM bhidAmupaitibhedaM gacchatItyarthaH / tamaH kimbhUtam ?, udya(divAkaramayUkhazikhApa)viddham / udgacchadravikarAgrapreritam / divA karotIti divAkaraH / udyaMzcAsau divAkarazca
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 u(dyaddivA)karaH / udyaddivAkarasya mayUkhAH u ( dyaddivAkaramayU) khA: / udyaddivAkaramayUkhANAM zikhA u(dyaddivAkaramayUkhazi) khAH / udya (ddivAkaramayUkha) zikhAbhirapaviddhaM u(dyaddivAkaramayUkhazikhApa) viddham // 38 // 19 I kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAha-vegAvatArataraNAturayodhabhIme / yuddhe jayaM vijitadurjayajeyapakSAstvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // kuntA0 // he nAtha ! tvatpAdapaGkajavanAzrayiNo janA yuddhe jayaM labhante ityanvaya: / tava pAdau tvatpAdau / paGke jAyante sma iti paGkajAni / paGkajAnAM vanaM pa(Gkajavanam ) / tvatpAdAveva paGkajavanaM tva(tpAdapaGkaja) vanam / tvAtpAdapaGkajavanaM Azrayante ityevaMzIlAstvatpAdapaGkajavanAzrayiNaH / janAH kimbhUtA: ?, vijitadurjayajeyapakSAH - nirjitotkaTavairigaNAH / jetuM yogyA jeyA: / jeyAnAM pakSo jeyapakSa: / duHkhena jayo yasya sa durjayaH / durjayazcAsau jeyapakSazca durjayajeyapakSa: / vijito durjayajeyapakSo yaiste vi(jitdurjyjeyp)kssaa:| yuddhe kimbhUte ?, kuntAgra( bhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodha ) bhIme / bhallAgraiH pATitAnAM vAraNAnAM rudhiraM tadeva jalapravAhastasmin vegAvatArAt tvaritapravezAt taraNe AturaiH subhaTaiH bhISmaM tasmin / kuntAnAmagrANi kuntAgrANi taiH kuntAgrairbhinnAH kuntAgrabhinnAH / kuntAgrabhinnAzca te gajAzca ku(ntAgrabhinna)gajA: / kuntAgrabhinnagajAnAM zoNitaM ku(ntAgrabhinnagajazoNitam / vAriNo vAhaH vArivAhaH / kuntAgrabhinnagajazoNitameva vArivAhaH ku ( ntAgrabhinnagajazoNitavAri) vAhaH / vegena avatAro vegAvatAraH / kuntA(grabhinnagajazoNitavAri) vAhe vegAvatAraH ku(ntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAva ) tAraH / taraNe AturAstaraNAturAH / kuntA (grabhinnagajazoNitavArivAha) vegAvatArAt taraNAturAH ku ( ntAgrabhinnagajazoNitavAri vAhavegAvatArataraNA)turA: / kuntA(grabhinnagajazoNitavArivAha)vegAvatArataraNAturAzca te yodhAzca ku(ntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAtura) yodhAH / kuntA (grabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAtura) yodhairbhImaM ku (ntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodha) bhImaM tasmin // 39 // ambhonidhau kSubhitabhISaNanakracakra-pAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnau / raGgataraGgazikharasthitayAnapAtrAstrAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // bho0 // he nAtha ! ambhonidhau sAMyAtrikA janA bhavataH smaraNAt
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 trAsamAkasmikaM bhayaM vihAya vrajanti-krameNa svasthAnaM gacchantItyarthaH / ambhasAM nidhirambhonidhistasmin / janAH kiMlakSaNAH ?, raGgattaraGgazikharasthitayAnapAtrA:ucchalatkallolAgravarttivAhanA ityarthaH / raGgantazca te taraGgAzca raGgattaraGgAH / raGgattaraGgANAM zikharANi raGgittaraGga)zikharANi / raGgattaraGgazikhare sthitAni yAnapAtrANi yeSAM te raGgittaraGgazikharasthitayAnapAtrAH) / ambhonidhau kathambhUte ?, kSubhita(bhISaNanakracakrapAThInapIThabhayadolbaNa) vADavAgnau / kSau(kSu)bhita(tAni)-kSobhaM gata(tAni) bhISaNAni raudrANi nakracakrANi duSTajalajantuvRndAni, pAThInapIThau matsyabhedau ca bhayadau-bhayotpAdaka ulbaNa utkaTo vaDavAnalazca yatra tathA tasmin / nakrANAM cakrANi nakracakrANi / bhISaNAni ca tAni nakracakrANi ca bhI(SaNanakraca)krANi / pAThInAzca pIThAzca pAThInapIThAH / vADavasyAgnirvADavAgniH / ulbaNazcAsau vADavAgnizca ulbaNavADavAgniH / bhayaM dadAtIti bhayadaH / bhayadazcAsau ulbaNavADavAgnizca bhayadolbaNavADavA)gniH / bhISaNanakracakrANi ca pAThInapIThAzca bhayadolbaNavADavAgnizca bhISaNanakracakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnayaH / kSubhita(tA) bhI(SaNanakracakrapAThInapIThabhayadolbaNa)vADavAgnayo yatra sa kSu(bhitabhISaNanakracakrapAThInapIThabhayadolbaNavADa)vAgniH, tasmin kSu(bhitabhISaNanakracakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavA)gnau // 40 // udbhUtabhISaNajalodarabhArabhugnAH zocyAM dazAmupagatAzcyutajIvitAzAH / tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehA mAM bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // udbhUta0 / he vibho ! tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehA mAH makaradhvajatulyarUpA bhavanti / tava pAdau tvatpAdau / paGke jAyate iti pngkjm| tvatpAdAveva paGkajaM tvatpAdapaGkajam / tvatpAdapaGkajasya rajaH tva (tpAdapaGkaja)rajaH / tvatpAdapaGkajaraja evAmRtaM tvatpAdapaGkajarajo'mRtam / tvatpAdapaGkajarajo'mRtena digdhaM-liptaM dehaM yeSAM te tva (tpAdapaGkajarajo'mRtadigdha) dehAH / makaro dhvaje yasya sa makaradhvajaH / makaradhvajasya tulyaM rUpaM yeSAM te ma(makaradhvajatulyarU)pAH / martyAH kathambhUtAH?, udbhUta (bhISaNajalodarabhAra) bhugnAH / utpannabhImodaravRddhivyAdhivakrAH / jalena yuktamudaraM jalodaram / bhISaNaM ca tajjalodaraM ca bhI(SaNajalo)daram / udbhUtaM ca bhISaNajalodaraM ca udbhUtabhISaNajalo)daram / udbhUtabhISaNajalodarasya bhAraH udbhUtabhISaNajalodara) bhAraH /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 udbhUtabhISaNajalodarabhAreNa bhugnAH u ( dbhUtabhISaNajalodarabhAra) bhugnAH / puna:upagatAH-prAptAH / kAM ?, dazAM - avasthAm / kathambhUtAM dazAM ?, zocyAm / punaH- zcyutajIvitAzAH - tyaktajIvitavAJchAH / jIvitasya AzA jIvitAzA / cyutA jIvitAzA yebhyaste cyu (tajIvitAzAH) // 41 // 21 ApAdakaNThamuruzRGkhalaveSTitAGgA gADhaM bRhannigaDakoTinighRSTajaGghAH / tvannAmamantramanizaM manujAH smarantaH sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavati // 42 // ApAda0 / / he nAtha ! tvannAmamantraM anizaM smarantaH manujAH sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti / tava nAma tvannAma / tvannAmaiva mantrastvannAmamantrastam / bandhasya bhayaM bandhabhayam / vigataM bandhamayaM yebhyaste vi(gatabandha)bhayAH / martyAH (manujAH) kathambhUtA: ?, ApAdakaNThaM yathA syAt tathA mu(u)ruzRGkhalaveSTitAGgAH / uravazca te zRGkhalAzca u ( ruzRGkha) lA: / uruzRGkhalairveSTitAni aGgAni yeSAM te u ( ruzRGkhalaveSTi) tAGgAH / pAdau ca kaNThazca pAdakaNTham / pAdakaNThaM maryAdIkRtya ApAdakaNTham / punaH - bRhannigaDakoTinighRSTajaGghAH / bRhaMzcAsau nigaDazca bRhannigaDaH / bRhannigaDasya kottirbRhnnigddkottiH| bRhannigaDakoTyA nighRSTe jaGghe yeSAM te bRhannigaDakoTinighRSTaja) GghAH / kathaM ?, gADhaM-atyartham // 42 // mattadvipendramRgarAjadavAnalAhi - saMgrAmavAridhimahodarabandhanottham / tasyA''zu nAzamupayAti bhayaM bhiyeva yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // mattadvi0 || he nAtha ! tasya puruSasya Azu - zIghraM bhayaM nAzamupayAti / iva utprekSate, bhiyA- bhayena / yaH matimAn tAvakaM imaM stavaM adhIte / matirasyAstIti matimAn / tava idaM tAvakam / bhayaM kiMviziSTaM ?, mattadvipetyAdi / dvipAnAmindro dvipendraH / mattazcAsau dvipendrazca mattadvipendraH / mRgANAM rAjA mRgarAjaH / davasyAnalo davAnalaH / vArINi dhIyante asminniti vAridhiH / mahacca tadudaraM ca mahodaram / mattadvipendrazca mRgarAjazca davAnalazca ahizca saMgrAmazca vAridhizca mahodaraM ca bandhanaM ca mattadvipendra (mRgarAjadavAnalAhisaMgrAmavAridhimahodara) bandhanAni / mattadvipendramRgarAjadavA (nalAhisaMgrAmavAridhimahodaraba) ndhanebhya utthaM mattadvi (pendramRgarAjadavAnalAhisaMgrAmavAridhimahodara ) bandhanottham / gajendra 1 siMha
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 2 dAvAgni 3 sarpa 4 raNa 5 samudra 6 jalodara 7 bandhano (8)dbhavamityarthaH // 43 // stotrasrajaM tava jinendra ! guNairnibaddhAM bhaktyA mayA ruciravarNavicitrapuSpAm / dhatte jano ya iha kaNThagatAmajasraM taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // stotra0 // he jinendra ! yaH janaH ajasraM tava stotrasrajaM kaNThagatAM dhatte, karoti-paThatItyanvayaH / stotrameva srag stotrasrag tAm stotrasrajam / stotrasrajaM kimbhUtAm ?, nibaddhAM-racitAm / kaiH ? guNaiH / kena?, mayA / kayA ?, bhaktyA / punaH kiMlakSaNAM stotrasrajam ?, ruciravarNavicitrapuSpAm / ruciravarNAnyeva vicitrANi puSpANi yasyAH sA ruciravarNavicitra puSpA, tAM ruci(ravarNavicitra)puSpAm / mAnatuGgaM taM puruSaM avazA lakSmIH samupaiti- samavAt(?) samIpamAyAtIti tattvam / na vazA avazA, avazA - tadgatacittetyarthaH / mAnena tuGgo mAnatuGgastaM mAnatuGga-mAnamahattaramityarthaH // 44 // zrIlAbhavijayaprAjJa-zizunA bAlabodhadA / / zrIbhaktAmarasUtrasya likhitA vRttiradbhutA // 1 // ___ iti zrIbhaktAmarastavAvacUrNiH // saMvat 1692 varSe zrIzuddhavaMtInagare mahopAdhyAya zrIkalyANavijayagaNi[zi]Syamukhya-paNDitamukhya paNDita zrI5 zrI lAbhavijayagaNi ziSya ga0 nayavijayenA'lekhi / gaNi muktivijayapaThanakRte // zubhaM bhavatu //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 23 zrImAnatujAcArya racita zrIbhaktAmarastotranI ajJAtakartRka avacUri paMnyAsa zrIcandravijaya _ A. zrI vijayazIlacandrasUrijI ma. dvArA prApta bhaktAmara stotranI apragaTahastalikhita avacUrinI prati, 10 patranI ane antamAMnA ullekha pramANe 376 zloka pramANanI che. avacUri tene kahI zakAya ke : (1) granthanI vRttinA lAMbA artho, vadhAre karelI chaNAvaTa, bIjA paryAyo, arthAntaro vagere choDI daIne sArabhUta evA mUlabhUta TIkAnA ja TIkAMzo (2) athavA granthane saMkSiptarUpamAM ke (3) paryAyarUpamAM DhALIne samajAvaq te. bhaktAmara stotranI A avacUri mATe kaMIka jANIe. avacUrikAra prArambhamAM namaskArAtmaka zlokamAM delullupuranAyaka zrI yugAdIza-AdIzvara bhagavAnane namaskAra karI bhaktAmaramahAstotrano kaMIka artha jaNAve che. ____ zloka vAMcatA pahelA to evo ja khyAla AvI jAya ke : pote ja stotra sambandhI artha jaNAvI rahyA cha- lakhI rahyA che. parantu antamAM lakhela"iti zrI bhaktAmarastotrasyA'vacUrilikhitA vRtterupari" enAthI khyAla Ave che ke vRtti uparanI ja A avacUri che. ane e vRtti saM. 1426 nA varSe rudrapallIyagacchIya pUjya guNAkarasUri ma. racita 1572 zloka pramANa vivRtti TIkA. vivRttiTIkAnI sAthe sarakhAvatA-meLavatA avacUri mATe karela uparokta arthaghaTana-vidhAna sArthaka jaNAya che. jaina sAhitya-jagatamAM avacUri sambandhI vipula sAhitya pragaTa-apragaTa svarUpe vidyamAna che. __ prastuta avacUrinA kartA koNa ? te kaI sAlamAM racanA vagere AdiaMtamAM lakhela na hovAnA kAraNe jANI zakAtuM nathI. avacUrikArazrIe prArambha zlokamAM jaNAvela 'delullApura' nAma vize,
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 A pratinuM lipyantara-saMzodhana pUrNa karyA pachI jyAre mArA pU. guru ma. (A. zrI vi.somacaMdrasUrijI ma.)ne dRSTipAta karavA mATe ApI tyAre pUjyazrIe jaNAvyu ke jema ilAdurga-iDara, vaTapadra-vaDodarA, darbhAvatI-DabhoI, mumbAdevI-mumbaI, bhRgukaccha-bharuca, sUryapura-surata, pattana-pATaNa tema delullApura-delavADA hoI zake! AbhAra saha pUjyazrInI A vAta manamAM ThasI jAya tema che. ___padya 10nA prathama caraNamAM je 'bhuvanabhUSaNabhUta !' pATha che, temAM bhUtazabda upamAvAcI che, tevI spaSTatA dhyAna devA yogya che. padya 11nuM cothu caraNa 'jalanidhe rasituM ka icchet ?' e pramANe prasiddha che. parantu avacUrimAM spaSTatayA 'jalama'zituM svAdituM' e pramANeno pATha che. mudrita vivRttiTIkA 'jalaM rasituM-svAdituM pAtumicchet' e pramANe che. padya 20nI avacUrimAM ane TIkAmAM (TIkAmAM sAmAnya zAbdika pheraphAra che) 'asmin vRtte sUrimantraH, vakSyamANavRttaSaTkeSu sUrimantro jJeyaH' A pramANe ullekha hovAthI 20 thI 26 sudhInA padyomAM sUrimaMtra nihita che, tevU samajavU paDe. padya 25nA prathama caraNa 'vibudhArcitabuddhibodhAt'mAM TIkAkAra 'vibudhAviziSTapaNDitA-gaNadharAstairarcitastIrthakarastasya buddhiH-kevalajJAnaM tayA bodhovastustomasya paricchedastasmAd vibudhAcitabuddhibodhAt' A pramANe TIkA kare che. parantu avacUrikAra '0bodho yasya, tasmAt' Ama bahuvrIhisamAsa karI paJcamyanta karela che. padya 33nA bIjA caraNamAM avacUrikArane 'tathA parasya' pAThanA badale 'tayA'parasya' pAThasaMmata che kemake 'tathA tadvadaparasya' e pramANe avacUri maLe che. stotranu 44muM padya pUrNa thayA bAda- "iti bhaktAmarastavasaMpUrNo likhitaH / yugapradhAnabhaTTAraka zrIjinacandrasUriziSya paNDita hemamandiragaNInAM ziSya paM. ANandakIrtigaNInAM ziSya paM. merudhIramunInAM ziSya paM. DuMgarajI livI kRtam // " A pramANeno pATha che. __ A. zrI vi. zIlacandrasUrijI ma.no AbhAra mAnuM ke jeozrIe nijI saMgrahamAMthI A prati ApI-zrutajJAnanI sevAno lAbha Apyo.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 // bhaktAmarastotrAvacUriH // praNamya zrIyugAdIzaM, delullApuranAyakam / bhaktAmaramahAstotrasyArthaH kazcana likhyate // 1 // 25 ujjayinyAM nagaryAM vRddhabhojarAjyapUjyo'dhItazAstrapUro mayUro nAma paNDitaH prativa[sa]ti sma / jAmAtA bANaH, so'pi vicakSaNaH, dvayoranyo'nyaM matsaraH, tau dvAvapi rAjAnamaseviSAtAm / ekadA bANasya svastriyA saha praNayakalahaH saMjajJe / sA kAminI mAninI mAnaM nA'muJcat / rajanI bahuragacchat / mayUraH zarIracintArthaM vrajan taM bhUbhAgamAgamat / vAtAyane dampatyordhvanaM (dhvaniM zrutvA tasthau / 'pativrate ! kSamasvA'parAdhamekam, na punaH kopayiSye tvAm' ityuktvA bANaH patnIpadayorapatat / sA sanUparA(purA)bhyAM padbhyAM taM jaghAna / gRhagavAkSAdhobhAgasthitena mayUreNa bANoktaM 'subhru' iti padaM zrutam / zrutvA mayUro bANamabhANIt - 'subhrupadaM mA vAdI:, sakopanatvAt, 'caNDi' itthaM paTha' ityAkarNya sA satI mukhasthatAmbUlarasakSepAt 'kuSThI bhava' iti putrIcaritraprakAzakaM janakaM zazApa / tatkSaNaM kuSThamaNDalAnyabhavaMstattanau / bANa: prAta: pUrvameva nRpaparSadaM yAto varakavastraM paridhAya sametaM mayUraM prati 'Aviu cirakoDhI' iti zliSTaM vaca uvAca / rAjJA tad jJAtvA dRSTvA ca 'kuSThaM nirgamayyA''gantavyam' ityavAdi mayUraH / tadanantaraM sUryaprAsAde gatvA sUryaM saMstUya nijakuSThaM nirgamitaM mayUreNa / mayUramahimamatsarI bANa: pANicaraNau vardhayitvA kRtapratijJaH caNDikAM saMstutya caturaGgAni punarnavIcakAra / tasyA'pi mahatI pUjA rAjJA cakre / tayormahimAnamAlokya - 'kiM zivadarzanaM vinA'nyatrA'pyetAdRkSaprabhAvakavitvazaktikalitaH ko'pyasti ?' iti pArSadyAnapRcchat zrIbhojaH / rAjamantrI zrAvako'vak- 'deva ! zAntistavavidhAtR-zrImAnadevAcAryapaTTamukuTA bhayaharabhattihara(bhara)stavAdiprakaTAH zrImAnatuGgasUrayaH zvetAmbarAH santi / AkArya pRSTAH-'kAJcana kavitvakalAM darzayadhvam' iti / te Ucu: - 'mahArAja ! yadi nigaDa-niyantritAtmAnaM mocayitvA nissarAmi, tadA ko'pyAdidevaprabhAvo jJeyaH / tato rAjJA lohabhArazRGkhalabaddhasarvAGgAH satAlakadvicatvAriMzannigaDaniyantritA utpATya
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anusandhAna 52 gRhAntaH kSiptAH / tatra stotrasyaikena vRttenaikakaM bandhanaM truTitaM krameNa / eke vadanti- dvicatvAriMzatA vRttenaikena petuH / tAlakabhaGgo'pi [a]janiSTa / bahirAgatAH sUrayaH / namaskRtAH zrIbhojena / 'jina(jaina)-darzanaM sakalam' iti mene / iti stavamUlaprabandhaH // athA'rtho likhyate, yathAbhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANA-mudyotakaM dalitapApatamovitAnam / samyak praNamya jinapAdayugaM yugAdA-vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // yaH saMstutaH sakalavAGmayatattvabodhA-dudbhUtabuddhipaTubhiH suralokanAthaiH / stotrairjagatritayacitraharairudAraiH stoSye kilA'hamapi taM prathamaM jinendram // 2 // samyag jinapAdayugaM praNamya, 'kila' iti sambhAvanAyAm, 'ahaM taM prathamaM jinendraM stoSye' iti sambandhaH / jinasya prathamatIrthakRtaH, pAdau caraNau, tayoryugaM yugmaM jinapAdayugam, samyak trikaraNazuddhyA natvA / kiMbhUtam ? udyotayatIti udyotakaM prakAzakam / bhaktAH paricaryAyuktA ye'marA devAsteSAM namaskAravazAt praNatA namrA ye maulayo mukuTAni zirAMsi vA, teSAM maNayazcandrakAntAdayastAsAM (teSAM) prabhA rucistAsAm / punaH kiMlakSaNam ? dalitaM kSiptaM pApameva tamovitAnaM dhvAntajAla(laM) yena tat / RjujaDanarANAM zilpi (zilpa)nIti-lipikalAdarzanAt catuHpuruSArthaprakaTanAd dvividhadharmaprakAzanAd vA bhagavatA suSamaduHSamAprAnte'pi yugAdikAlaH kRtaH, ato yugAdau / bhavo janma-jarAmaraNarUpaH saMsAra eva jalam, tatra bhavajale patatAM majjatAM bhavyasattvAnAm, AlambanamAdhAraH sadupadezAt / yayA jale patatAM dvIpaM yAnapAtraM [vA] Alambanam, tathA bhave nimajjatAM jinapAdAra[vinda]mevA''dhAraH / ahamapi mAnatuGgAcAryo'jJo'pi surendrAdyapekSayA jaDadhIH, nA'nyeSAmapekSayeti hRdayam / stoSye guNodbhAvanena kIrtayiSyAmi / taM prathamaM zrInAbheyaM jinam / yattadonityAbhisambandhAd yo bhagavAn stotraiH zakrastavAdyaiH, suSTha rAjante surAH, teSAM lokaH svargastasya nAthaiH prabhubhiH suralokanAthaiH, saMstutaH samyag nutaH / [athavA] surazcA'sau lokazca suraloko devasamUhastasya nAthairindraiH / kiMbhUtaistaiH ? sakalaM sampUrNaM yad vAGmayaM zAstrajAtaM tasya tattvaM rahasyam, tasya bodhAd jJAnAt paricchedAd, udbhUtA utpannA yA buddhiH prajJA, tayA paTubhiH kuzalaiH / stotraiH kiMbhUtaiH ? jagatAM bhUrbhuvaH svaH]svarUpANAM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 27 tritayasya cittaM harantIti tathA, taiH / udArairmahAthaiH // atrA''dyavRtte'tizayAH, yathA-udyotakamiti pUjAtizayaH / dalitapApatamovitAnamiti apayApagamAtizayaH, Alambanamiti jJAna-vacanAtizayau, yato jJAnI sadvAkyazca janAdhAro bhavati // kAvyadvayasmaraNAd vipatpralayo bhavati, hemazrAvakavat // 1-2 // iti (atha) kavirAtmauddhatyaM parijihIrSurAhabuddhayA vinA'pi vibudhArcitapAdapITha stotuM samudyatamatirvigatatrapo'ham / bAlaM vihAya jalasaMsthitamindubimba manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // buddhyA0 / he vibudhArcitapAdapITha ! he daivatavrAtapUjitapadAsana ! buddhyA vinA'pyahaM mAnatuGgAcAryaH stotraM(stotuM) samudyatamatiH stavAya kRtamativyApAro varte / ata eva vigatatrapo'zakyavastuni pravartanAnnirlajjaH / dRSTAntamAha- bAlaM zizuM vihAya muktvA ko'nyo'paro janaH sacetano jalasaMsthitaM nIrakuNDamadhyapratibimbitam indubimbaM candramaNDalaM grahItuM sahasA tatkAlamicchatyabhilaSati ? / bAlastadgrahaNAgraha[grahi]lo bhavati, nA'paraH, ahamapi bAlarUpo jJeyaH // 3 // atha jinendrastutAvanyeSAM duHkaratAM darzayannAhavaktuM guNAn guNasamudra ! zazAGkakAntAn, kaste kSamaH suragurupratimo'pi buddhyA ? / kalpAntakAlapavanoddhatanakracakra, ___ ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm // 4 // vaktu0 / he guNasamudra ! sthairyAdiguNaratnaratnAkara ! ko budhaste tava zazAGkakAntAn nirmalA (nirmalakalAbhRt) kamanIyAn zAntatAdIn guNAn vaktuM jalpituM kSamaH samarthaH / kiMbhUto'pi ? pratibhayA suragurupratimo'pi vAcaspatisamo'pi / atra dRSTAntaH-vA'thavA ambunidhi kastaraNakalAkuzalo naro bhujAbhyAM tarItuM prAptumalaMmazaktaH (prAptumalaM zaktaH) ? api tu na kazcidityarthaH / kiMbhUtamambunidhim ? kalpAntakAlasya pavanenoddhatAni UrdhvaM calitAni nakracakrANi
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 anusandhAna 52 yAdo[vR]ndAni yatreti samAsaH / yathA yugAntakSubdhAbdhitaraNaM duHzakaM tayA'rhatkIrtanaM ga(gI)rpaterapi durghaTam, tatrA'haM pravRttaH...... mantraH / sumatizrAddhakathA jJeyA // 4 // stavakaraNapravRttau ka(kA)raNamAha so'haM tathA'pi tava bhaktivazAnmunIza !, kartuM stavaM vigatazaktirapi pravRttaH / prItyA''tmavIryamavicArya mRgo mRgendraM, nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // sohaM / he munIza ! sakalayogIza ! tathA'pi tava stotrakaraNAsAmarthye satyapi so'haM kSIrakaNThaprajJo'pi stavArambhe vigatazaktirapi kSINabalo'pi / DamarukamaNinyAyenobhayatrA'pi tavaprayogaH tava bhagavato (bhavato) bhaktivazAt sevAgrahAt tava stavaM stutiM kartuM vidhAtuM pravRttaH kRtodyamo jAta: / atropamAnammRgo hiraNa: (hariNaH) AtmavIryaM nijabalamavicAryamavicintya nijazizoH svIyabAlasya prItyA premNA paripAlanArthaM parirakSaNAya mRgendraM siMhaM kiM nA'bhyeti kiM na yuddhAyA'bhimukho vrajati ? api tu vrajatyeva // 5 // atha kavirasAmarthye'pi vAcATatAhetumAha alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma, tvadbhaktireva mukharIkurute balAnmAm / yat kokilaH kila madhau madhuraM virauti, taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // alpazrutaM0 / he vizvavizruta ! tvadbhaktireva tvacchuzrUSaiva balAd haThAd mAM mAnatuGgAcAryaM mukharIkurute abaddhamukhIkaroti vAcAlaM vidhatte ityarthaH / mAM kiMbhUtam ? alpAni stokAni zAstrANi yasyeti vigraha: / ata eva taM zrutavatAM dRSTazAstrANAM viduSAM parihAra (parihAsa ) dhAma hAsyAspadam / atra dRSTAntadRDhatA'kila' iti satye, yat kokilaH kalakalau (-kaNTho) madhau vasante madhurau (madhuraM) mRdukaNThaM viroti (virauti) kUjati, tadahaM manye cArucUtakalikAnAM nikaraH, sa cAsAvekahetuzceti karmadhArayaH / yathA'mramaJjarIkRta-bhojanaH puMskokilo madhurasvaro bhuvi manoharaH syAt, tathA'haM stokagrantho'pi tvadbhaktyA stavaM kurvANaH pravINazreNa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 labdhavarNo bhAvIti vRttabhAvArthaH // 6 // hetumuktvA stavakaraNe yo guNastamAhatvatsaMstavena bhavasantatisannibaddhaM pApaM kSaNAt kSayamupaiti zarIrabhAjAm / AkrAntalokamalinIlamazeSamAzu / sUryAMzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // tvatsaM0 / he sakalapAtakanAzana ! jina ! tvatsaMstavena bhavadguNotkIrtanena zarIrabhAjAM prANinAM bhavasantatisannibaddhaM janmakoTisamarjitaM pApamaSTavidhaM karma kSaNAd ghaTikASaSTAMzena stokakAlAd vA kSayamupaiti nirmAzamupayAti, zarIrabhAjAM jIvAnAm / amumevArthamupamimIte- pApe (pApaM) kimiva ? andhakAramiva / yathA zArvaraM kRSNapakSi(-pakSa-)rAtri timiraM sUryAMzubhinnaM sahasrakira(-kara-) rocividAritamAzu zIghraM kSayaM gacchati yataH / kiMbhUtamandhakAram ? AkrAntalokaM vyAptavizvam, alinIlaM madhukarakulakRSNam, azeSaM sakalam, na tu stokam / pApavizeSaNAnyapyaucityena kAryANi / rAjakule vivAdAdiSu smaryate / [su] dhanasyeva jayo bhavati // 7 // stavArambhasAmarthya draDhayannAhamatveti nAtha ! tava saMstavanaM mayeda mArabhyate tanudhiyA'pi tava prabhAvAt / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // [matve0] / he nAtha ! pUrvoktayuktyA stavanakaraNaM duHkaraM sarvapApaharaM ceti matvA'vabudhya mayA bhaktivazena tanudhiyA'pi svalpamatinA'pi idaM pratyakSaM bhaNyamAnaM saMstavanaM stotram, kartumiti zeSaH, Arabhyate karaNAyodyamyate / idaM stavanaM matkRtamapi tava prabhAvAt bhavato'nubhAvAt satAM sajjanAnAM ceto hariSyati mano hariSyati, na tu durjanAnAm / nanu [iti] nizcaye, udabinduricchaTA nalinIdaleSu kamalinIpatreSu muktAphaladyutiM mauktikacchAyAmupaiti upAgacchati / atra 'udasyodaH' (pANi0 6 / 3 / 57) iti nipAtaH // 8 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 anusandhAna 52 atha sarvajJanAmagrahaNameva vighnaharamAhaAstAM tava stavanamastasamastadoSaM tvatsaMkathA'pi jagatAM duritAni hanti / dUre sahastrakiraNaH kurute prabhaiva padmAkareSu jalajAni vikAsabhAJji // 9 // AstAM0 / aSTAdazadoSanirnAzana ! astasamastadoSaM nirmUlitanikhiladUSaNaM tava stavanaM guNotkIrtanamAstAM tiSThatu dUre / stavamahimA mahIyAn vartate / tvatsaMkathA tvatsambandhinI tvadviSayiNI pUrvabhavasambaddhanAmavArtA'pi jagatAM lokAnAM duritAni pApAni vighnAni vA hanti / aupamyaM yathA-sahasrakiraNaH sUryo dUre tiSThatu, prabhaiva aruNacchAyaiva padmAkareSu sarassu jalajAni mukularUpakamalAni vikAzabhAJji smerANi kurute / yadA sUryodayAt pUrvapravartanI(-vatinI) prabhAtaprabhA padmavikAza(zi)nI syAt, tadA sUryasya kimucyate ? / tathA bhagavadguNotkIrtanastavamAhAtmyaM na kazcid vaktumalam / jina(nAtha?) nAmagrahaNasaMkathaiva sarvaduriti(ta)nAza(zi)nIti / sarvarakSAkArI mantro jJeyaH, kezavazreSThivat // 9 // atha jinastuti[sevA]phalamAhanA'tyadbhutaM bhuvanabhUSaNabhUta ! nAtha ! bhUtairguNairbhuvi bhavantamabhiSTavantaH / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiM vA bhUtyA''zritaM ya iha nA''tmasamaM karoti // 10 // nAtya0 / he bhuvanabhUSaNabhUta !, bhUtazabdo'tropamAvAcI, he vizvamaNDanasamAna ! he nAtha ! he prabho ! bhUtaividyamAnairbhuvi pRthivyAM bhavantaM tvAmabhiSTuvantaH stuvanto janA bhavatastulyA samA bhavanti, etannA'tyadbhutaM nA'ticitram / atra vyatirekamAha-nanu nizcitam, vA'thavA, tena svAminA kiM kAryaM kiM prayojanam ?, iha bhave janamadhye vA yaH svAmI AzritaM sevakaM bhUtyA RddhyA AtmasamaM nijatulyaM na karoti na vidhatte / ahamapi tIrthaGkaraM stuvan tIrthakRdgotrArjako bhaviteti kaverAzayaH // 10 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 atha jinadarzanaphalamAhadRSTvA bhavantamanimeSavilokanIyaM nA'nyatra toSamupayAti janasya cakSuH / pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH kSAraM jalaM jalanidherazituM ka icchet ? // 11 // dRSTvA0 / he prasannarUpasvarUpa ! anime[Se]Na nirnimeSeNa vilokyate dRzyata ityanimeSavilokanIyastam, bhavantaM dRSTvA vIkSya janasya draSTurbhavyasya cakSurnetramanyatra devAntare toSaM cittAnandaM nopayAti upaiti / cakSuriti jAtAvekavacanam / atropamAnam- kaH puruSo dugdhasindhoH kSIrasamudrasya payo dugdhaM jalaM pItvA jalanidhelavaNAmbhodheH kSAraM jalaM kaTukaM jalamazituM svAdituM pAtumicchet ?, api tu na kazcit / dugdhasindhoH payaH kiMbhUtam ? zazinaH karAstadvad dyutiryasyeti tat zazikaradyuti candrakaradyuti candrakaranirmalam / sarvakarmakaro mantraH kapadizrAddhavat kAmadhenusamAgamAt // 11 // aya bha[ga]vadrUpavarNanamAhayaiH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM nirmApitastribhuvanaikalalAmabhUta ! / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // yaiH zAnta0 / tribhuvanaikalakAmabhUtaH(bhUta)! yaiH paramANubhirdalikainirmANakarmaNA tvaM nirmApitaH kRtaH / kiMbhUtaiH ? zAntA rAgasya ruciH kAntiryebhyaste tathA, taiH / rAga[sa]hacaritazca dveSaparigrahaH / athavA zAntanAmA navamo rasastasya ruciH chAyA yeSu, taiH / khalu nizcitam, te'pyaNavastAvanta eva bhagavadrUpanirmANapramANA eva pravartante / yad yasmAt kAraNAt pRthivyAM bhUpIThe te tava samAnaM tulyamaparamanyad rUpaM nA'sti vidyate / 'yaiH paramANubhiste'NavaH' iti paunaruktyam / tatreyaM vyAkhyA- audArikavargaNAyAmabhavyebhyo'nantaguNANu-niSpannAH skandhA anantAH santi, teSu skandheSvaNavaH stokA eva jinarUpaparamANavaH / aNuzabdaH stokavAcI, athavA mahAkaviprayuktatvAd vA na paunaruktyam / sArasvatIvidyA'styasmin
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 vRtte / subuddhimantrIzasya kathA jJeyA // 12 // atha mukhavarNanamAha vaktraM kva te suranaroraganetrahAri niHzeSanirjitajagattritayopamAnam / bimbaM kalaGkamalinaM kva nizAkarasya yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // vaktraM. / atra kvazabdau mahadantaraM sUcayataH / he saumyavadana ! kva te tava vaktraM vartate ? kva nizAkarasya candrasya bimbaM maNDalaM vidyate / kiMbhUtaM vaktram ? suranaroru(ra)gANAM netrANi hartuM zIlamasyeti vigrahaH / uragA bhavanavAsinaH / punaH kiMbhUtam ? niHzeSANi kamaladarpaNacandrAdIni sarvANi ja (ni) rjitAni jagattrayasyopamAnAni yena tat / candrabimbaM [ kiM ] bhUtam ? kalaGkamalinam / yacca candrabimbaM vAsare dine pANDupalAzakalpaM jIrNapakvapANDuraparNasavarNaM bhavati / mukhasya tenopamA kathaM ghaTata iti vRttArthaH / vidyA rogApahAriNI samastavRtte'smin // 13 // atha guNavyAptimAha- sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa anusandhAna 52 zubhrA guNAstribhuvanaM tava laDGghayanti / ye saMzritAstrijagadIzvara ! nAthamekaM kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // sampU0 / he trijagadIzvara ! trijagannAtha ! tava guNAstribhuvanaM laGghayanti atikrAmanti / kiMbhUtAH ? sampUrNamaNDala [ : ] zazAGkaH candra [sta ] sya kalAkalApaH karanikarastadvat zubhrA dhavalAH / ye guNA ekamadvitIyaM nAthaM saMzritAH / kaH puruSo yatheSTaM svecchayA saJcarantaH paribhramanta: (saJcarata: paribhramataH) tAn guNAn nivArayati niSedhayati ? api tu na kazcit / asmin vRtte dve vidye viSApahAriNI vidyA sarvasamA (mI) hitadAyike vaDAsuzrAvakAkathAsti satyakazreSThinaH kanyA DAhIkathA cA'sti ||14||
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 33 atha bhagavannIrAgatAmAhacitraM kimatra yadi te tridazAGganAbhi rnItaM manAgapi mano na vikAramArgam / kalpAntakAlamarutA calitAcalena kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // citraM ki0 / he sakalavikAranikAra ! yadi tridazAGganAbhirmohanaceSTAbhirdevIbhiste tava mano'ntaHkaraNaM manAgapi alpamAtramapi vikAramArga na nItaM na prApitam, atrA'sminnarthe kiM citraM kimAzcaryam ? / atra dRSTAntamAha-kadAcit kasmiMzcit kSaNe calitAcalena kampitAnyaparvatena kalpAntakAlamarutA pralayakAlapavanena mandarAdizikharaM meruzRGgaM kiM calitaM svasthAnAt kiM dhUtam ? yato yugAnte'pi sarvaparvatAnAM kSobho bhavati, na sumeroH / tathA devIbhirindragopIndra(gopendra)-rudrAdayaH kSobhitAH, na jinendra iti / mantravidye, mantrasmaraNAd dhanadhAnyAdi bhavati / vidyAsmaraNAd bandhamokSo bhavati / prabhAve sajjana[guNasenasUri]gurukathA // 15 // atha bhagavato dIpenopamAnirAsamAhanirdhUmavartirapavarjitatailapUraH kRtsnaM jagattrayamidaM prakaTIkaroSi / gamyo na jAtu marutAM calitAcalAnAM dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // nirdhUma0 / he tribhuvanabhuvanaikadIpa ! tvamaparo'pUrvo dIpo vartase / yato dIpo dhUmavAn savartistai[le]nodyotako gRhamAtraprakAzo vAtena vidhyAtA caikasthAnasthaH syAt / tvamapUrvadIpaH kiMbhUtaH ? nitarAM gate nirgate dhUmavartI yasmAdasau nirdhUmavartiH / dhUmo dveSo vRttiH (vartiH) kAmadazAzceti / apavarjitastyaktastailapUro yena sa, tailapUraH snehaprakAraH / anyacca tvaM kRtsnaM sampUrNaM paJcAstikAyAtmakaM jagattrayaM vizvatrayamidaM [pratyakSagataM] prakaTIkaroSi kevalodyotena prakAzayasi / anyat tvaM jAtu kadAcit calitAcalAnAM dhUtagirINAM marutAM vAtAnAM na gamyo na vazaH / [athavA parISahopasargeSu calitAcalAnAM kampitapRthvIkAnAM marutAM
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 mm devAnAM na gamyo nA''kalanIyaH] / jagatprakAzo jagadvizrutaH / atha[vA] jagat cariSNu[:] sarvatra prasArI [prakAzo jJAnAloko yasya saH] / ata evA'paro'nyo dIpastvamiti / zrIsampAdinI vidyA'tra vRtte jJeyA // 16 // atha sUryeNo(Nau)pamyanirAsamAhanA'staM kadAcidupayAsi na rAhugamyaH spaSTIkaroSi sahasA yugapajjaganti / nA'mbhodharodaraniruddhamahAprabhAvaH sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // nA'staM kadA0 / he munIndra ! mumukSuprabho ! tvaM sUryAtizAya(yi) mahimA'si vartase / sUryAtizAyI (sUryAd atizAyI) savizeSo mahimA mAhAtmyaM yasya saH / yato ravirastaM prayAti, rAhuNA paribhUyate, lakSamAtraM vizvaM prakAzayati, meghacchanno nistejAzca syAt / tvaM tvapUrvaM(vaH) pUSA kadAcid rajanyAdau nA'stamupayAti(si) kSayaM na gacchasi, kevalI naktaMdivaM sadA''lokaH, na rAhugamyaH / rAhuzabdena kRSNavarNatvAd duSkRtaM na tadvyAptaH / sahasA jhaTiti zIghraM yugapat samakAlaM jaganti bhuvanAni prakaTIkaroSi spaSTayasi / na ambhodharodareNa ghanagarbheNa niruddhaH channo mahAprabhAvo gurupratApo yasya saH / atrA'mbhodharazabdena mati-zrutAvadhi-manaHparyaya-kevalAnAmAvaraNAni gRhyante, paJcabhiretairAva[ra]Nairna tirohito jJAnodyotaH, ata eva sahasrakiraNAdadhikamAhAtmyo'si / asmin vRtte paravidyAvicchedinI vidyA'sti, saGkara(saGgara?)rAjJaH kathA cA'sti // 17 / / atho (atha) vizeSAdindUpamAM nirasyannAha nityodayaM dalitamohamahAndhakAraM ___ gamyaM na rAhuvadanasya na vAridAnAm / vibhrAjate tava mukhAbjamanalpakAnti vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // nityo0 / he devavRndavidyo(-vandha) ! te tava mukhAbjaM vadanakamalamapUrvaM zazAGkabimbaM navendumaNDalaM vibhrAjate bhAti / kiMbhUtam ? nityodayaM zAzvatazobhollAsam / candrabimbaM tu prAtarastameva / dalitaM dhvastaM moha eva mahAndhakAraM
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 35 yena [tat] / candrabimbatva'lpameva (-bimbaM tvalpAndhatamasanirAse) na kSamam / rAhuvadanasya na gamyam, rAhusamadurvAdivAdasyA'gocaram(-raH) / vAridAnAM na gamyam, meghasamaduSTASTakarmaNAM na vazyam, tAni jana(jina)mukhekSaNAt kSayaM yAti (yAnti) / candrabimbaM rAhormeghAnAM ca gamyaM syAt / punaH kiMbhUtam ? analpakAnti guru[tara]dyuti / candrabimbaM cA'lpaprabham, kRSNapakSe kSINatejastvAt / mukhaM jagad vizvaM vidyotayat / zazibimbaM bhUkhaNDaprakAze'pyasamartham / atha nityaM sadA ud ullAsayan (ullasat) ayaH zubhaM bhAgyaM yasya tad nityodayam / asmin vRtte doSanirnAzinI vidyA / zrIudayanamantrIzaputraAmbaDakathA jJeyA // 18 // [kiJca]kiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA ? yuSmanmukhendudaliteSu tamassu nAtha ! / niSpannazAlivanazAlini jIvaloke kAryaM kiyajjaladharairjalabhArananaiH ? // 19 // kiM0 / he nAtha ! zarvarI[] rajanISu zazinA candreNa kim ? / ahina dine vivasvatA vA kiM kAryaM bhavati ? tamassu andhakAreSu yuSmanmukhendu-daliteSu bhavadvadanacandravinAziteSu satsu / atha[vA] tamassu pAtakeSu / atra dRSTAntaHjIvaloke bhUpIThe niSpannazAlivanazAlini sati jalabhArananaiH salilabhAranatairjaladharairghanaiH kiyat kAlaM (kArya) syAt ?, na kimapItyarthaH / niSpannaiH zAlivanai[:] zAli(la)te ityevaMzIlaH, tasmin / dhAnye niSpanne meghAH kevalaklezakardamazItahetutvAnniSphalA eva, yathA(tathA) tvanmukhendau dhvastaduritatimire zaityasantApapIDAkAritvAccandrasUryAbhyAM na ko'pyarthaH / asmin vRtte'zivopazamanI vidyA / lakSmaNakathA cA'sti // 19 // atha jJAnadvAreNA'nyadevAn kSipatijJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM naivaM tathA hariharAdiSu nAyakeSu / tejaH sphuranmaNiSu yAti yathA mahattvaM naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 anusandhAna 52 jJAnaM0 / he lokAlo[ka]prakAzajJAna ! yathA yena prakAza (prakAreNa) kRtA[vakAzaM] vihitaprakAzaM jJAnaM samyak tvayi vibhAti, tathA tena prakAreNa hariharAdiSu viSNurudrAdiSu nAyakeSu svasvamatapitiSu(-patiSu) evaMvidhaM jJAnaM na teSu / upamAmAha-sphuranmaNiSu bhAsvadvaiDUryAdiratneSu tejo yathA mahattvaM gauravaM yAti prApnoti tu punaH evaM tadvat kiraNAkule'pi kAcazakale tejo na mahattvaM gacchatIti / asmin vRtte sUrimantraH, vakSyamANavRttaSaTkeSu sUrimantro jJeyaH / zrIvijayasenasUrikathA ca // 20 // atha nindAstuti[mizra]mAhamanye varaM hariharAdaya eva dRSTA dRSTeSu yeSu hRdayaM tvayi toSameti / kiM vIkSitena bhavatA bhuvi yena nA'nyaH / kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // manye0 / he nAtha ! hariharAda[ya] / eva dRSTA vilokitA varaM pradhAnamityarthaH haM (-mityaha) manye / sureSu dRSTeSu hRdayaM cittaM tvayi bhavadviSaye toSAM (toSaM) pramodameti AyAti / yatastehiM (-tairhi) tava mudrA'pi na jJAtA, jJAnaM tAvad dUre'stu / atha bhavatAM(tA) vIkSitena dRSTena kiM kArya(ya) yenA'rhadvIkSaNalakSaNena hetunA'nyastvadaparaH kazcid devo bhavAntareNa (bhavAntare'pi) anyajanmanyapi bhuvi loke mano na harati / asmin vRtte zrIjIvadevasUrikathA // 21 // kiJcastrINAM zatAni zatazo janayanti putrAn nA'nyA sutaM tvadupamaM jananI prasUtA / sarvA dizo dadhati bhAni sahasrarazmi prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // strINAM0 / strINAM nArINAM zatAni bahuvacanatvAt koTIkoTayaH zatazaH koTi[koTi]saGkhyAn putrAn janayanti prasa(su)vate / tAsu madhye'nyA'parA jananI mAtA tvadupamaM bhavatsamaM sutaM nandanaM na prasUtAH(tA) nA'jIjanat / tvAM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 37 putraM marudevyeva prasUtA (prAsUta) / atropamA- sarvA dizo'STau kASThA bhAni tArakANi dadhati dhArayati (-nti), [tathA'pi] prAcyeva pUrvaiva dik sphuradaMzujAlaM caJcatkarakalApaM sahasrarazmi sUryaM janayanti (-yati) prasUte) / yathA aindrI dik sUrodayahetuH (sUryodaye hetuH), tathA tIrthakRjjanmani marudevyAdayo heturiti vRttArthaH / mantraH prAktana eva / prabhAve zrIAryakhapa(pu)TAcAryANAM kathA // 22 // paramapuMstvena stutimAhatvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsa mAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyu nA'nyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // tvAmA0 / he munIndra ! jJAninastvAM paramaM pumAMsaM puruSamAmananti bhaNanti / kiMbhUtam ? amalaM sakalarAgadveSamalarahitam / Adityasyeva varNaH kAntiryasya tamAdityavarNam / tamaso duritasya parastAt / munayaH samyagantaHkaraNazuddhyA tvAmeva, evazabdo nizcaye, upalabhya prApya mRtyuM maraNaM jayanti spheTayanti / atra mRtyu(tyu-)jayA rakSA'pyasti / anyaH (anyacca) zivapadasya mokSasthAnasya [anyaH] tvatto'paraH ziva[:] prazasto nirupadravo vA panthA mArgo nA'sti / muktikAraNaM tvameva / [atra] Aryakhapa(pu)TasUrikathA // 23 / / atha sarvadevAnAM nAmnA jinaM stautitvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAdyaM brahmANamIzvaramanantamanaGgaketum / yogIzvaraM viditayogamanekamekaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 28 // tvAma0 / he sarvadarzana (sarvadarzin) ! santo vicakSaNA yataya evaMvidhaM pravadanti / kiMviziSTam ? na vyeti na cayApacayaM gacchatItyavyayaH, tam / vibhuM va(vi) bhavati karmonmUlane samartho bhavatIti vibhum / adhyAtma(tmi)kairapi na cintituM zakya[:], tamacintyam / guNAnAM na saGkhyA iyattA yasya] tamasaGkhyam / Adau bhava AdyaH, lokavyavahArasRSTihetutvAcca(tvAt), [tam] / athavA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 caturviMzatijinendrANAmAdyaM vA / baMhati anantAnandena vardhata iti brahmA, tam / sakalasureSvIzitaM(tuM) zIlamasya tamIzvaram / anantajJAnadarzanayogAdanantam / anaGgasya kAmasya keturiva, tam / yathA keturudito jagatkSayaM karoti, tathA bhagavAn kandarpasya kSaye hetuH / yoginAM caturjJAninAmIzvaraM nAtha[m] / vidito'vagataH samyagjJAnadarzanacAritrarUpo yogo yena / anekaM jJAnena sarvagatatvAt, athavA'nekaM guNaparyAyApekSayA, RSabhAdivyaktibhedAd vA / ekamadvitIyam, eka (ekaM) jIvadravyApekSayA / jJAnaM tadeva svarUpaM yasya taM jJAnasvarUpaM cidrUpaM vA / na malA aSTAdaza doSA yasya tamamalam / athaitAni paJcadaza vizeSaNAni paradarzirSu (paradarzaniSu) tattaddevAbhidhAnatvena prasiddhAnIti // 24 // kiJcabuddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAt tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtA'si dhIra ! zivamArgavidhevidhAnAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // buddha0 / he vibudhArcita ! zakramahita ! buddhaH sugatastvameva / kasmAt ? padArtheSu buddhibodhAd matiprakAzAt / athavA vibudhA viziSTapaNDitA gaNadharAstairarcitastIrthakarastasya buddhiH kevalajJAnam, tayA bodho yasya, tasmAt / tvameva buddho bhavasi / he deva ! zaM sukhaM karotIti zaGkaraH, sa yathArthanAmA tvamasi, bhuvanatrayazaGkaratvAt trilokasukhakAritvAt / sa zaGkaro rudraH kapAlI nagno bhairavaH saMhArakRnna zaGkaraH / he dhIra ! dadha(dhA)tIti dhA[tA] sraSTA tvameva kRtArthanAmA, zivamArgavidhe ratnatrayarUpa[ni]yogasya vidhAnAt / he bhagavan ! vyaktaM prakaTaM puruSottamastvamevA'si / asmin vRtte zrIzAntisUrikathA jJeyA / mantraH prAktana eva // 25 // atha punarjinaM namannAhatubhyaM namastribhuvanArtiharAya nAtha ! tubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // tubhyaM nama0 / he nAtha ! tubhyaM bhavate namaH namaskAro'stu / natau
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 namaszabdo'vyayaH / kiMbhUtAya ? tribhuvanArtiharAya vizvatrayapIDAnAzanAya / he svAmin ! tubhyaM namo'stu, kSititalasya bhUpIThasyA'malabhUSaNAya / atha[vA] kSiti[:] pRthvI, talaM pAtAlam, amalaM svarga:, teSAM trayANAM lokAnAM bhUSaNAya / tubhyaM namo'stu, trijagatastrailokyasya paramezvarAya prakRSTanAthAya / he jina ! tubhyaM namo'stu, bhavodadhizoSaNAya saMsArasAgarasantApanAya / asmin vRtte lakSmIdAyako mantro'sti / canikazreSThikathA jJeyA mAhAtmye // 26 // punaryuktyA guNAn stauti ko vismayo'tra yadi nAma guNairazeSai stvaM saMzrito niravakAzatayA munIza ! / doSairupAttavividhAzrayajAtagarvaiH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // 39 ko visma0 / he munIza ! yadItyaGgIkAre, nAmetyAmantraNe / he sakarNA ! asmAbhiraGgIkRto'yamartha:, [niravakAzatayA ] sarvAGgavyApakatayA puruSAntare'navasthAnatayA, azeSaiH sarvairguNaistvaM saMzrito'trArthe ko vismayaH ? / tvaM doSaiH svapnAntare'pi kadAcidapi nekSito'si / doSaiH kiMbhUtaiH ? upAttairgRhItaiH prAptairvividhairnAnArUpairAzrayairjAta utpanno garvo yeSAM taiH / asmin vRtte mantraH kSudropadrava-nAzakArI vAJchitalAbhakarazca, prabhAve zrIzAla (li) vAhanabhUpasya kathA cA'sti // 27 // atha vRttacatuSTayena prAtihAryacatuSkamAhauccairazokatarusaMzritamunmayUkha mAbhAti rUpamamalaM bhavato nitAntam / spaSTollasatkiraNamastatamovitAnaM bimbaM raveriva payodharapArzvavarti // 28 // uccai0 / he sevakajanakalpavRkSa[sadRkSa ] ! bhavatastava rUpaM vapurnitAntamatyarthamAbhAti zobhate / kiMbhUtam ? uccairatizayena jinadehAd dvAdazaguNocco'zokataruH ki(ka)GkellivRkSastaM saMzritam / [ud] ullasitA mayUkhAH kiraNA yasya yasmAd vA, tat / amalaM svedapaGkarahitatvAnnirmalam / kimivA''bhAti ? rive(rave)rbimbamiva / yathA raverbimbaM payodharapArzvavarti meghasamIpasthaM bhAti /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 tadapi kiMbhUtam ? spaSTA[:] prakaTA ullasanta udgacchantaH yasya [yasmAd vA] tat astatamovitAnaM kssiptaandhkaarprkaar(-prkrm)| sUramaNDalasvarUpaM jinarUpaM meghatulyo nIladalo'zoka iti yuktaM sAmyam // 28 // siMhAsane maNimayUkhazikhAvicitre vibhrAjate tava vapuH kanakAvadAtam / bimbaM viyadvilasadaMzulatAvitAnaM ___tuGgodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // siMhA0 / he tIrthapate ! maNimayUkhazikhAvicitre ratnakAnticUlAcAruNi haime siMhAsane kanakAvadAtaM hemagauraM tava vapurdehaM vibhrAjate bhAti / kimiva ? sahasrarazmebimbamiva / yathA sUramaNDalaM tuGgodayAdizirasi unnatapUrvAcalazRGge vartamAnaM bhAti / kiMbhUtam ? viyati AkAze vilasanto dyotamAnA ye'zavaH karAH, teSAM latAvitAnaM [mAlAvistAro] yasya [yasmAd vA], tad / atrAM'zuvRndasamA maNimayUkhamAlA, pUrvAdizikharasamAnaM siMhAsanam, ravibimbopamAnaM vapuriti samatA / yataH prathamatIrthakRto rUpaM svarNavarNaM varNyate // 29 // kundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM vibhrAjate tava vapuH kaladhautakAntam / udyacchazAGkazucinirjharavAridhAra muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // kundA0 / he pAragata ! kaladhautakAntaM cAmIkararuciraM tava vapurdehaM vibhrAjate / kiMbhUtam ? kundavadavadAtAbhyAM calAbhyAM cAmarAbhyAM cArvI manojJA zobhA yasya, tat / [kimiva ?] suragireruccaistaTamiva zikharamiva / yathA zAtakaumbhaM sauvarNam, uccaiH uccaM suragiremarostaTaM prasthaM bhAti / tadapi taTaM udyan udgacchan zazAGkazcandravat zucirdhavalA nirjharasya vAridhArA jalaveNI yatra [yasmAd vA], tat / atra merutaTasamaM zrInAbheyadeham, nirjharajaladhArA vare cAmare ityupamA manoramA // 30 // chatratrayaM tava vibhAti zazAGkakAnta muccaiH sthitaM sthagitabhAnukarapratApam /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 muktAphalaprakarajAlavivRddhazobhaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // chatra0 he pavitracaritra ! uccairUcaM mUrti niviSTaM tava chatratrayamAtapatratritayaM vibhAti / kiMbhUtam ? sthagitaH chAdito bhAnoH karapratApo yena / punaH kiMbhUtam ? muktAmA(pha)lAnAM prakarasya samUhasya jAlena [racanA] vizeSeNa [vivRddhA] vRddhi gatA zobhA yasya tat / trijagataH paramezvaratvaM mahAdhipatyaM prakhyApayat kathayat / asmin vRtte vidyAdeyavAkyA vyAkhyAne, sarvakAryasiddhikarI, saGgrAmajayadAyikA'sti / gopAlakSatriyasya kathA jJeyA // 31 // athA'tizayadvAreNa jinaM stautiunnidrahemanavapaGkajapuJjakAnti paryullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau / pAdau padAni tava yatra jinendra ! dhattaH padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // unnidra0 / he jinendra! tava pAdau caraNau yatra bhUmau padAni gamane'vasthAnarUpANi dhattaH-nyasyataH, vibudhAstatra dharA pIThe padmAni kamalAni parikalpayanti racayanti / kiMbhUtau caraNau ? unnidrANi hemnaH svarNasya navAni nUtanAni navasaGkhyA(kA)ni vA [paGkajAni] kamalAni, teSAM puJjastasya kAntidyutiH, paryullasantI samantAducchalantI yA nakhAnAM mayUkhazikhA karaNa(kiraNa)cUlA, unnidrahemanavapaGkajapuJjakAntyA paryullasannakhamayUkhazikhayA vA'bhirAmau rucirau / ko'rthaH ? ekA navasvarNakAntiH pItA, aparA darpaNanibhA nakhaprabhA caraNau varNavicitrau cakraturiti // 32 // atha saMkSipatiitthaM yathA tava vibhUtirabhUjjinendra ! dharmopadezanavidhau na tathA'parasya / yAdRk prabhA dinakRtaH prahatAndhakArA tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // itthaM0 / he jinendra ! itthaM pUrvoktaprakAreNa yathA yadvad dharmopadezanavidhau
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 anusandhAna 52 dharmavyAkhyAnakSaNe tava vibhUtiratizayarUpA samRddhirabhUt yathA tadvadaparasya brahmAdisurasya nA''sIt / atra dRSTAntaH-dinakRtaH sUryasya prahatAndhakArA dhvastadhvAntA yAdRg yAdRzI prabhA vartate, vikAzino'pi uditasyA'pi graha[ga]Nasya bhaumAdestAk tAdRzI prabhA kuta[:] kasmAd bhavati / asmin vRtte sarvasampatkaro mantro'sti / mahimani jiNahAkasya kathA jJeyA // 33 / / atha gajabhayaharaM tIrthakaraM stautizcyotanmadAvilavilolakapolamUla mattabhramabhramaranAdavivRddhakopam / airAvatAbhamibhamuddhatamApatantaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // zcyo0 / he gajapatigate ! tvadAzritAnAM tvaccaraNazaraNasthAnAM janAnAmApatantamAgacchantamibhaM duSTagajaM dRSTvA bhayaM na bhavati / kiMbhUtam ? zcyotan kSaran yo mado madavAri, tena AvilA vyAptAH vilolaM caJcalaM kapolamUlam, tasmin mattAH kSIbAH santo bhramanto bhramaNazIlA ye bhramarAH, teSAM nAdena jhaGkAradhvaninA vivRddho vRddhiM gataH kopaH krodho yasya tam / e(ai)rAvatAbhaM mahAkAyatvAdairAvaNasamamuddhatamavinItaM durdAntamiti / eSu vRtteSu vakSamANatattIrthakRdbhIhara (tattadbhIhara) -vRttavarNA eva mantrAH punaH [punaH] smartavyAH, ato nA'paramantra-nivedanam / prabhAve somarAjA(rAja)kathA jJeyA // 34 // atha siMhabhayaM kSipatibhinnebhakumbhagaladujjvalazoNitAkta muktAphalaprakarabhUSitabhUmibhAgaH / baddhakramaH kramagataM hariNAdhipo'pi nA''krAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // bhinne0 / he puruSasiMha ! hariNAdhipo'pi siMho'pi kramagataM phAlaprApta te tava kramayugAcalasaMzritaM caraNayugmaparvatakRtAvAsaM puruSaM na Akramati na grahaNAya udyatate na hantumuddhAvati / kiMbhUto hariNAdhipaH ? bhinnAbhyAM vidAritAbhyAmibhakumbhAbhyAM galatA patatA ujjvalena raktazvetavarNena zoNitAktena rudhiravyAptena
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 muktAphalaprakareNa mauktikasamUhena bhUSito maNDito bhUmibhAgo yena saH / baddhAH kramAH pAdavikSepA yasya saH / devarAjasya kathA jJeyA // 35 // atha dAvAnalabhayaM nirasyati kalpAntakAlapavanoddhatavahnikalpaM dAvAnalaM jvalitamujjvalamutsphuliGgam / vizvaM jighatsumiva sammukhamApatantaM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // klpaaN0| he karmakSayakRzAno! tvannAmakIrtanajalaM tvadabhidhAnastavananIramazeSaM sakalaM dAvAnalaM vanavahniH (-vahinaM) zamayati vinAzayati / kiMbhUtaM dAvAnalam ? kalpAntakAlapavanena yugAntasamayavAtena uddhata utkaTo yo vahniragnistena kalpam / jvalitaM dIptam / ujjvalaM jvAlAraktam / utsphulliGgamullasava(dva) hnikaNam / vizvaM jighatsumiva jagajjigrasiSumiva / sammukhamApatantamabhimukhamAyAntam / tvannAmasmaraNanIraM dAvAnalaM sphoTayatItyarthaH / prabhAve lakSmIdharakathA // 36 // atha bhujaGgabhayaM dalayannAha raktekSaNaM samadakokilakaNThanIlaM krodhoddhataM phaNinamutphaNamApatantam / AkrAmati kramayugena nirastazaGka stvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // 43 rakte. / he nAgapatisevya ! puMso hRdi tvannAmanAgadamanI tvannAmameva (tvannAmaiva) nAgadamanI oSadhIvizeSo jAGgulIvidyA vA / sa nirastazaGko nirbhayaH kramayugena nijapadadvandvena phaNinaM sarpamAkramati gharSati rajjuvat spRshtiiti| kiMbhUtam ? raktekSaNaM tAmranetram / samadakokilakaNThanIlaM mattapikagalakAlam / krodhoddhataM kopotkaTam / utphaNamUrdhvakRtaphaTam / ApatantaM sammukhaM dhAvantam / prabhAve mahebhyazreSThinaH kathA // 37 // atha raNAntakaM saMharannAha valgatturaGgagajagarjitabhImanAda mAjau balaM balavatAmapi bhUpatInAm /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 udyaddivAkaramayUkhazikhApaviddhaM tvatkIrtanAt tama ivA''zu bhidAmupaiti // 38 // anusandhAna 52 valga. / he devAdhideva ! tvatkIrtanAt tvannAmagrahaNAdAjau saGgrAme balavatAmapi bhUpatInAM rAjJAM balaM sainyaM bhidAmupaiti sphuTanamAyAti / kiMbhUtam ? valgatAM dhAvatAM turaGgANAM gajAnAM ca garjitAni bhImanAdA yatra tat / [ athavA kriyAvizeSaNasya] saGgrAmasya / kimiva ? tama iva / [ yathA] udyaddivAkaramayUkhazikhApaviddhamudgacchatsUrakaratatipreritaM sUryakarakSiptaM tamo'ndhakAraM yAti pralayaM prayAti, tadvadityarthaH // 38 // kiJca kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhabhI / yuddhe jayaM vijitadurjayajeyapakSA stvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // kuntA0 / he jinezvara ! tvatpAdapaGkajavanAzrayiNastvatpadapadmakhaNDabhAjo janA yuddhe raNe jayaM vijayaM labhante prApnuvanti / kiMbhUte yuddhe ? kuntAgrairbhallAgrairbhinnAnAM pATi[tA]nAM gajAnAM zoNitaM raktameva vArivAho jalapravAhaH, tasmin vegAvatArAt zIghrapravezAt taraNe plavane AkulaiH (AturaiH) vyAkulairyodhairbhaTairbhImam, tsmin| kiMbhUtA janA: ? vijitaH parAjito durjayo'jayo jeyapakSo jetavyagaNo yaiste iti| raNaketurAjJaH kathA ||39|| atha jalApadaM zamayannAha ambhonidhau kSubhitabhISaNanakracakrapAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnau / raGgattaraGgazikharasthitayAnapAtrA strAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // ambho0 / [he bhavavArdhipota !] ambhonidhau samudre evaMvidhe sati sAMyAtrikA janA bhavataH smaraNAt trAsamAkasmikaM bhayaM vihAya tyaktvA vrajanti kSemeNa svasthAnaM yAnti / kiMbhUte ? kSubhitAni kSobhaM gatAni bhISaNAni raudrANi nakracakrANi ca pAThInAzca pIThAzca, bhayado bhIkRt, ulbaNaH prakaTo vADavAgnizca
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 yatra sa tathA, tasmin / kiMbhUtA janAH ? raGgattaraGgazikharasthitayAni(na)pAtrA ucchalatkallolAgravartavahanAH (vartivahanAH) / nakracakraM duSTajalajantuvRndam / pAThInapIThau matsyabhedau / dhanAvahakathA jJeyA // 40 // atha rogabhayaM bhindannAhaudbhUtabhISaNajalodarabhArabhugnAH zocyAM dazAmupagatAzcyutajIvitAzAH / tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehA mA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // udbhUta0 / he karmavyAdhidhanvantare ! mAM narA udbhUtabhISaNajalodarabhArabhugnA utpannaraudrodaravRddhivyAdhibharavakrIkRtAH, bhagnA vA pAThe moTitAH / zocyAM dazAmupagatA dInAmavasthAM prAptAH / cyutajIvitAzAstyaktajIvitavAJchAH / evaMbhUtAstvatpAdapaGkajarajomRtadigdhadehA bhavaccaraNakamalareNusudhAliptavapuSaH / makaradhvaja[tulya] rUpAH kAmasamamUrtayaH kamanIyakAntayo bhavanti / yathA sudhApAnAbhiSekAt sarvaroganAzastathA bhavatpadapadmAzrayaNAdapi sakalabodhe(vyAdhe)rupazama iti / rAjahaMsakumArasya kathA jJeyA // 41 // atha bandibandhanabhayaM krandannAhaApAdakapaThamuruzRGkhalaveSTitAGgA gADhaM bRhannigaDakoTinighRSTajaGghAH / tvannAmamantramanizaM manujAH smarantaH / / sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // ApAda0 / he apraticakrArcitacaraNa ! ApAdakaNTha(-kaNThaM) padaM(padagalaM) yAvad uruzRGkhalaveSTitAGgAH gurulohadAmavyAptavapuSaH gADhaM nibiDaM bRhannigaDakoTinighRSTajaGghA vikaTASTIlAgrakarSitanalakinIkA manujA narAH, tvannAmamantra(ntram) OM RSabhAya namaH' iti padamanizaM sadA japanto dhyAyantaH sadyastatkAlaM svayamAtmanaiva vigatabandhabhayAH sva(dhvasta)bandhanazaGkA bhavanta(nti) jAyanta iti / etasya mahimA pUrvaM zrImAnatuGgAcAryANAM nibija(Da) [nigaDa]zRGkhalajAlabhaJjanAdabhUt, tadanu raNapAlAdInAM bahUnAmapi // 42 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 anusandhAna 52 athASTabhInAze[na] stavaM saMkSipannAhamattadvipendra-mRgarAja-davAnalA'-hi saGgrAma-vAridhi-mahodara-bandhanottham / tasyA''zu nAzamupayAti bhayaM bhiyeva yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // matta0 / he ameyamahiman ! tasya prANino bhayaM bhIH Azu zIghraM [bhiyeva] bhayeneva nAzamupayAti dhvaMsa[mA]yAti, yo matimAn saprasiddhiH (saprajJaH) pumAn tAvakaM bhavadIyamimaM prAguktasvarUpaM stavaM stotramadhIte paThati / kiMbhUtaM bhayam ? mattadvipendrazca mRgarAjazca davAnalazca ahizca saGgrAmazca vAridhizca mahodarazca bandhanaM ca tebhya utthA utpattiryasya [ta]t // 43 // [atha stavaprabhAvasarvasvamAha-] stotrasrajaM tava jinendra ! guNairnibaddhAM bhaktyA mayA ruciravarNavicitrapuSpAm / dhatte jano ya iha kaNThagatAmajasraM __'mAnatuGga'mavazA samupaiti lakSmIH // 44 // stotrasrajaM0 / he jinendra ! [kevalipate !] iha jagatyAM yo jano'jasramanavarataM tava stotraM tavaM(stavaM) bahupadasandarbhitatvAt sragiva stotrasrak [tAM] stotramAlAM kaNThagatAM kaNThapIThaluTha(Thi)tAM karoti, [paThatI]tyarthaH / kiMbhUtAm ? bhaktyA bhAvapUrvaM mayA zrImAnatuGgasUriNA guNaiH pUrvoktaiH [jJAnAdyaiH] nibaddhAM racitAM, rucirA manojJA varNA A(a)kArAdyA vicitrANi yamakA'nuprAsa-vyaGgyAdinA vizeSeNAdbhutAni puSpANIva yasyA (yasyAM) tAm / lakSmIH zrIH / tu mAnatujhaM sAbhimAnam / avazA tadgatacittA / etasya vRttasya vRttAvarthaSaTkaM prarUpitamasti, atraika evArtho vyAkhyAto'sti, zeSamarthapaJcakaM svayamabhyUhyaM tajjJaiH / / iti zrIbhaktAmarastotrasyAvacUrilikhitA vRtterupari // chaH // zrI chaH // 376 // c/o. jaina upAzraya, kRSNanagara, bhAvanagara-364001
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 47 zrI zrIsAropAdhyAya grathita catuHSaSTi evaM dvAtrizadadalakamalabandhapArzvanAtha stava ma. vinayasAgara yadyapi sAhityazAstriyoM ne citrakAvya ko adhama kAvya mAnA hai kintu pratibhA kA utkarSa na ho to citrakAvya kI racanA hI sambhava nahIM hai| vidvAnoM kI vidvadgoSThI hetu citrakAvyoM kA pracalana rahA hai aura vaha manoraMjanakArI bhI rahA hai| prastuta kRtidvaya ke praNetA zrIsAropAdhyAya haiM / kharataragaccha kA bRhada itihAsa pR. 332 ke anusAra kSemakIrti kI tIsarI paramparA meM zrIsAra hue haiN| zrIsAra kI dIkSA sambhavataH zrI jinasiMhasUri yA zrI jinarAjasUri dvitIya ke kara-kamaloM se huI hogI ! zrIsAropAdhyAya sarvazAstroM ke pAragAmI vidvAn the / zAstrArtha meM aneka vAdiyoM ko parAjita kiyA thA / sambhavataH zrIsAropAdhyAya zrI jinaraMgasUri zAkhA ke samarthaka the aura inhIM ke samaya se va inhIM ke kAraNa zrI jinaraMgasUri zAkhA kA prAdurbhAva huA ho / zrIsAropAdhyAya se zrIsArIya upazAkhA kA alaga nirmANa huA thA jo sambhavataH Age nahIM calI / inakA samaya 17vIM zatAbdI kA uttarArddha aura 18vIM sadI kA prathama caraNa rahA ho| inake dvArA nirmita sAhitya nimnalikhita hai : ___ (1) kRSNa rukmiNI veli bAlA0, (2) jayatihuaNa bAlA0 (patra 22 jaya0 bhaM0), (3) guNasthAnakramAroha bAlA0 (saM0 1678), (4) Ananda sandhi (saM0 1684 puSkarANI), (5) guNasthAnakramAroha (1698 mahimAvatI), (6) sArasvata vyAkaraNa bAlAvabodha, (7) pArzvanAtha rAsa (saM0 1683, jaisalamera patra 10 hamAre saMgraha meM), (8) jinarAjasUri rAsa (saM0 1681, ASAr3ha vadi 13 setrAvA), (9) jayavijaya cau0 (zrIpUjyajI ke saMgraha meM, rAjasthAna prAcya vidyA pratiSThAna, bIkAnera zAkhA kAryAlaya), (10) mRgAputra caupaI (1677 bIkAnera), (11) janmapatrI vicAra, (12) Agama chattIsI, (13) guru
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 chattIsI, (14) dharma chattIsI, (15) pUjA battIsI (16) utpatti bahuttarI, (17) sAra bAvanI (1689 pAlI), (18) sImandhara bAvanI, (19) motI kapAsiyA chanda (1789 phalaudI), (20) upadeza sattarI, (17vIM) (21) Adijina pAraNaka stavana (1699), (22) Adijina stavana (17vIM), (23) gautamapRcchA stavana (1699), (24) jinapratimAsthApanA stavana (17vIM), (25) jinarAjasUri gIta (17vIM), (26) dazabola sajjhAya (17vIM), (27) daza zrAvaka gIta (17vIM), (28) dharma vicAra sajjhAya (17vIM), (29) neminAtha bArahamAsA (17vIM), (30) pravacana parIkSA sajajhAya (17vIM), (31) phalaudI pArzvanAtha stavana (17vIM), (32) battIsa dalakamalabaMdha pArzva stavana, (33) meghakumAra sajjhAya, (34) rohiNI stavana, (35) lokanAlagabhita candraprabha stavana (1687), (36) vAsupUjya rohiNI stavana (1720), (37) zatruJjaya stavana, (38) sataraha bhedI pUjA garbhita zAntijina stavana, (39) syAdvAda sajjhAya Adi / (choTI-choTI kRtiyoM ke lie dekheM kharataragaccha sAhitya koza / ) prastuta kRti kI racanA saMskRta bhASA meM catuHSaSTidalakamalabandha jaisalamera pArzvanAtha stavaH aura dvitIya kRti dvAtriMzadlakamalabandha pArzvastava hai| yaha rAjasthAna bhASA meM racita hai aura jesalamera maNDana pArzvanAtha kA stavana hai / ye donoM citrakAvya khaNDita haiM aura sphuTa patra jaisalamera jJAna bhaNDAra meM prApta hai / ye donoM kRtiyA prastuta kI jA rahI haiM : catuHSaSTidalakamalabandha pArzvanAtha stava parama maMgala rAjita saMcaraM, rasikalokanatakramasuMdaraM / mativitarjita vi.......... ............................ // 1 // ................ vinijjitabhAskaraM / paramitetarasaukhyaguNAkaraM, rahitamAvaraNaiH - saMvaraM // 2 // mahadayaM sadayaM prativAsaraM, meyasAraM, majjatsurAsuranaravrajadattapAraM / nItipratItiguNaraMjita-yatyagnimaMsamitiguptidayAtma /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 ................. tayogivAraM, garjadgiraM prAptadazAvatAraM / pratApasaMtajitanavyasUra, dhArAdharAbhaM ditapApacauraM // 4 // namrAnekavi........... ....... lIlAdharaM / zrIzaM sadguNarAjinirjita vidhAtrIzAnavizvaMbharaM / jihvAkoTyanudIrghamANamahasaM lokAgratAmAM.............. ....... miraM devezadattAdaraM // 5 // rAgaviSApahagaruDodgAraM, jaMgamanirjarANyanukAraM / sUktasamarpitajanatAdhAraM, ........................ // 6 // sUtopamaM dRSara-syakRtopakAraM, riSTApavarjitamukhakRtapuNyapUraM / caMdrAnanaM gurumanaMtamapAsta vi...., kavyAdi...suhitaMvidAraM // 7 // varNitasUkSmanigodavicAraM, tigmamahattapasaMvidudAraM / bhikSupati prathama vra....raM nu, ................ tAvyavahAraM // 8 // tattvaruci nirvRtibhartAraM, bhaktapaMcajana sukhakartAraM, nayamaNi pArAvAraM / sA....jJAta....bhANDA........ jita kamaTha vikAraM, sthiramadyapaMkAsAraM // 9 // satpuNyapaNyavipaNisakalaMkitAraM, jIrNasphuTa............ lasadvihAraM / nod ghaMkRtAkhilajagatkaluSApahAraM, dhAtrIdhavapraNatapakvajayugmatAraM // 11 // ratnatrayADhyaM zivavRkSakI, .............................. NamavAptatIraM / zvaH zaMkhakuMdarajanIpatihArahIra-devAvadAtayazasaMbhuvanaikavIraM // 13 // vaMdArustridazezamaulivihitodyo...... ......... mataM sadanekamaMgalagRhaM prodbhUtapuNyAMkuraM / sArAMgaM dharaNendrapUjitapadaM nIrAgatA tu ....raM, rathyAMdAyakabhAtprarUpamajitaM yo ................ // 14 // praNamAmyapavargakajabhramaraM, natanAgaralokatatiM viduraM / mad-parvatazAta.... duraM, tilakaM trijagacchirasi pravaraM // 15 // ..............., dine jagaccidirasendu varSe / zrIpezale jesalameru koTTe, tiraskRtasvagipurImaraTTe // 16 / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 evaM devendrasaMkhyaiH kamala dala zrImacchrIpArzvanAthaH prakaTatarayazA saMstuto vItarAgaH / bhUyAcchrIratnasArakramaNavihitadRgratnaharSaprasattyA / zrI ..... .rbhavikasuramaNibodhibIjasya dAtA // 17 // // iti catuHSaSTidalakamalabandhastavaM // dvAtriMzaddalakamalabandhapArzvanAtha stava zrI pArzva jinezvara praNamau dhari ulhAsa, adbhuta dahadisi jasu jasavAsa / mAtA jima pUrai putra taNI savi Asa, suprasana huu sAhiba dyau mujha lIlavilAsa // 1 // ta... samatArasa - pUrita mUrati puNyaprakAsa / taruNI-taruNIgaNa dekhi na pAmyau trAsa, tasu pAya nama..... sukAvyaiH / iM dhana dina dhana e mAsa, ..ka nAsa // 2 // anusandhAna 52 viSamA ari juDiyA nahI tilabhara avakAsa, hili hili svara pUrayau dharaNInai AkAsa / ....SaNa ja... Na citti vimAsa, je vAMkA vayarI te piNa thAyai dAsa // 3 // dara AvAsa / samaraMtAM nAsai roga bhagaMdara khAsa, lahi[yau]ghari la meTai duHkha dohaga duragati duSTa pravAsa, rUsai navi tUsai jau ko karai viNAsa ||4| abhyAsa, dasa.. ratara... yativara kamaThAsura dekhI thayau udAsa / sama ghanana varasAvyau Avyau jala AnAsa,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 51 dara....................... tujha pAsa // 5 // yativara tasu khaMdhai kIdhau pada-vinnAsa, stavanA kari vali-vali gAvai jinaguNa rAsa / vIta.. ........sa, tiNi pApI suranau thayau niSphala AyAsa // 6 // zrI jinavara pAe lAgi karai vekhAsa ................ sAhiba tUM mAhara............... / ............ miyai tujha pAe tUM sutaru saMkAsa mujha nai piNa tArau jima sa.............. vAsa // 7 // niramalataiM sAhiba ........... ........ / mI guNa ujjala ji havau phaTika ArAsa / daulati tujha darasaNa sahu ko dhai sAbAsa / raMgai avadhAra. ......... // 8 // ima Adi prabhuvara pAsa (kalasa) jinavaraM kamaladala batrIsa e / zrI nagara jesalameru, Nasu thuNyau jaga ....................[vA]caka ratnaharSa suhAmaNA, zrIsAra tAsu vineya praNamai pAya paramesara taNA // 9 // // iti batrIsa dalakamalaM pArzvanAthasya //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 zrIjinabhadasUri racita dvAdazAGgI padapramANa-kulakam ma. vinayasAgara "atthaM bhAsai arahA, suttaM gaMthanti gaNaharA" kevalajJAna prApta karane aura tripadI kathana ke pazcAt tIrthanAyakoM ne jo pravacana/upadeza diyA, usameM artharUpa meM jinezvaradevoM ne kahA aura sUtrarUpa meM gaNadharoM ne gumphita kiyaa| usI ko dvAdazAGgI zruta ke nAma se jAnA jAtA hai / dvAdazAGgI zruta kA padapramANa kitanA hai isake sambandha meM nimna kulaka haiM / isake kartA jinabhadrasUri haiM / jinabhadrasUri do hue haiM - prathama to jinadattasUri ke ziSya aura dUsare jaisalamera jJAna bhaNDAra saMsthApaka zrI jinabhadrasUri haiM / ina donoM meM se anumAnataH aisA pratIta hotA hai ki dUsare hI jinabhadrasUri kI yaha racanA ho / zrutasaMrakSaNa aura zrutasaMvarddhana yaha unake jIvana kA dhyeya thA isIlie unhIM kI kRti mAnanA upayukta hai / AcArya zrIjinabhadrasUri AcArya zrI jinarAjasUrijI ke pada para zrIsAgaracandrAcArya ne jinavarddhanasUri ko sthApita kiyA thA, kintu una para deva-prakopa ho gayA, ataH caudaha varSa paryanta gacchanAyaka rahane ke anantara gacchonnati ke hetu saM0 1475 meM zrI jinarAjasUri jI ke pada para unhIM ke ziSya zrI jinabhadrasUri ko sthApita kiyA gayA / jinabhadrasUri paTTAbhiSekarAsa ke anusAra ApakA paricaya isa prakAra hai ___ mevAr3a deza meM deulapura nAmaka nagara hai / jahA~ lakhapati rAjA ke rAjya meM samRddhizAlI chAjahar3a gotrIya zreSThi dhINiga nAmaka vyavahArI nivAsa karatA thA / unakI strI kA nAma khetaladevI thA / inakI ratnagarbhA kukSi se rAmaNakumAra ne janma liyA / eka bAra jinarAjasUri jI mahArAja usa nagara meM padhAre / rAmaNakumAra ke hRdaya meM AcAryazrI ke upadezoM se vairAgya paripUrNa rUpa se jAgRta ho gyaa| kumAra ne apane mAtuzrI se dIkSA ke lie AjJA mAMgI / zubhamuhUrta meM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 jinarAjasUrijI ne rAmaNakumAra ko dIkSA dekara kIrtisAgara nAma rakhA / sUri jI ne samasta zAstroM kA adhyayana karane ke lie unheM vA0 zIlacandra guru ko sauMpA / unake pAsa inhoMne vidyAdhyayana kiyA / / candragaccha-zrRMgAra AcArya sAgaracandrasUri ne gacchAdhipati zrI jinarAjasUri jI ke paTTa para kIrtisAgarajI ko baiThAnA taya kiyA / saM0 1475 meM zubhamuhUrta ke samaya sAgaracandra ne kIrtisAgara muni ko sUripada para pratiSThita kiyA / nAlhiga zAha ne bar3e samAroha se paTTAbhiSeka utsava manAyA / upA0 kSamAkalyANajI kI paTTAvalI meM ApakA janma saM0 1449 caitra zuklA' SaSThI ko ArdrAnakSatra meM likhate hue bhaNazAlI gotra Adi sAta bhakAra akSaroM ko milAkara saM0 1475 mAgha sudi pUrNimA budhavAra ko bhaNazAlI nAlhAzAha kArita nandi mahotsavapUrvaka sthApita kiyA / isameM savA lAkha rupaye vyaya hue the / ve sAta bhakAra ye haiM- 1. bhANasola nagara, 2. bhANasAlika gotra, 3. bhAdo nAma, 4. bharaNI nakSatra, 5. bhadrAkaraNa, 6. bhaTTAraka pada aura jinabhadrasUri nAma / Apane jaisalamera, devagiri, nAgora, pATaNa, mANDavagar3ha, AzApallI, karNAvatI, khambhAta Adi sthAnoM para hajAroM prAcIna aura navIna grantha likhavA kara bhaNDAroM meM surakSita kiye, jinake lie kevala jaina samAja hI nahIM, kintu sampUrNa sAhitya saMsAra ApakA cira kRtajJa hai / Apane AbU, giranAra aura jaisalamera ke mandiroM meM vizAla saMkhyA meM jinabimboM kI pratiSThA kI thI, unameM se saiMkar3oM aba bhI vidyamAna haiM / saM0 1514 mArgazIrSa vadi 9 ke dina kumbhalamera meM ApakA svargavAsa huA / jaisalamera ke sambhavanAtha jinAlaya kI prazasti meM Apako sadguNoM kI bar3I prazaMsA kI gaI hai| isa prazasti kI 10vIM paMkti meM likhA hai ki AbU parvata para zrI varddhamAnasUri jI ke vacanoM se vimala mantrI ne jinAlaya kA nirmANa karavAyA thaa| zrI jinabhadrasUrijI ne ujjayanta, cittaur3a, mANDavagar3ha, jAura meM upadeza dekara jinAlaya nirmANa karAye va uparyukta nAnA sthAnoM meM jJAna bhaNDAra sthApita karAye, yaha kArya sarvAdhika mahattvapUrNa thA / isa mandira
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 anusandhAna 52 ke talaghara meM hI vizva vizruta zrI jinabhadrasUri jJAna-bhaNDAra hai, jisameM prAcInatama tAr3apatrIya 400 pratiyA~ haiM / khambhAta kA bhaNDAra dharaNAka ne taiyAra karAyA thA / mANDavagar3ha ke sonigirA zrImAla mantrI maNDana aura dhanadarAja Apake paramabhakta vidvAn zrAvaka the| inhoMne bhI eka vizAla siddhAnta koza likhavAyA thA jo Aja vidyamAna nahIM hai, para pATaNa bhaNDAra kI bhagavatIsUtra kI prazasti yukta prati mANDavagar3ha ke bhaNDAra kI hai / ApakI 'jinasattarI prakaraNa" nAmaka 210 gAthAoM kI prAkRta racanA prApta hai| saM0 1484 meM jayasAgaropAdhyAya ne nagara koTa (kAMgaDA) kI yAtrA ke vivaraNa svarUpa "vijJapti triveNI" saMjJaka mahattvapUrNa vijJaptipatra Apako bhejA thA / isa stotra meM pada-parimANa kA nirvacana nahIM kiyA gayA hai| nirvacana ke binA spaSTIkaraNa nahIM hotA hai ki yahA~ pada kA artha kyA hai, kyoMki jo pada pramANa diyA gayA hai vaha vartamAna ke Agama aMga se mela nahIM khAtA / isIlie zrutiparamparA ko hI AdhAra mAnakara calanA upayukta hai / prArambha meM 11 aMgoM kA pada-parimANa diyA gayA hai, vaha nimna hai :AcArAGga sUtra, pada parimANa 18,000 sUtrakRtAGga sUtra, pada parimANa 36,000 sthAnAGga sUtra, pada parimANa 72,000 samavAyAGga sUtra, pada parimANa 1,44,000 bhagavatI sUtra, pada parimANa 2,88,000 jJAtAdharma kathAGga sUtra, pada parimANa 5,76,000 upAsaka dazAGga sUtra, pada parimANa 11,52,000 antakRd dazAGga sUtra, pada parimANa 23,04,000 anuttaropapAtika dazAGga sUtra, pada parimANa 46,08,000 praznavyAkaraNAGga sUtra, pada parimANa 92,16,000 vipAkAGga sUtra, pada parimANa 1,84,32,000 isake pazcAt dRSTivAda pA~ca bheda varNita kiye gaye haiM - parikarma, sUtra,
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 pUrvAgata anuyoga aura cUlikA / caudaha pUrvo kI pada parimANa saMkhyA isa prakAra kahI gaI hai| 1. utpAda pUrva, pada parimANa 1,00,00,000 2. agrAyaNIya pUrva, pada parimANa 96,00,000 3. vIryapravAda pUrva, pada parimANa 70,00,000 4. asti nAsti pravAda pUrva, pada parimANa 60,00,000 5. jJAna pravAda pUrva, pada parimANa 99,99,999 6. satya pravAda pUrva, pada parimANa 1,00,00,006 7. Atma pravAda pUrva, pada parimANa 26,00,00,000 8. karma pravAda pUrva, pada parimANa 1,00,86,000 9. pratyAkhyAna pUrva, pada parimANa 84,00,000 10. vidyAnupravAda pUrva, pada parimANa 1,10,00,000 11. avandhya pUrva, pada parimANa 26,00,00,000 12. prANAyu pravAda pUrva, pada parimANa 1,56,00,000 13. kriyA pravAda pUrva, pada parimANa 9,00,00,000 14. lokabindusAra pUrva, pada parimANa 12,50,00,000 ___ isakI prati jaisalamera jJAna bhaNDAra meM surakSita hai| aba yaha kulaka stotra diyA jAtA hai : dvAdazAGgI pada-pramANa kulaka namiUNa jiNaM aMgANa-paya-pamANaM ahaM payaMpemi / tattha payamattha-uvaladdhi jattha kiraM evamAIyaM // 1 // aTThArasa chattIsA bAvattari sahasa taha ya aNukamaso / AyAre sUyagaDe ThANaMge ceva payasaMkhA // 2 // samavAe payapamANaM lakkho ego sahassa coyAlA / bhagavaIe payasaMkhA do lakkhA sahasa aDasII // 3 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 anusandhAna 52 NAyAdhammakahaMge addhacautthakoDIkahAkalie / paNa lakkhA chAvattari sahasa uvAsagadasA-aMge // 4 // sattami lakkhikkArasa sahassa bAvanna aTThame aMge / aMtagaDadasAnAme lakkhA tevIsa causahasA // 5 // taha'NuttarovavAI navame aMgammi lakkha bAyAlA / aDasahasA aha dasame paNhAvAgaraNanAmammi // 6 // bANavaIlakkhAiM solasahassA taha vivAgasue / ekkArasame aMge payappamANaM imaM vucchaM // 7 // egA koDI culasII lakkhA battIsa sahasa iya mANaM / ikkArasa aMgANaM bhaNiyamaha bArasaMgammi // 8 // tuM puNa diTThIvAo sa paMcahA vaNNio ya samayammi / parikamma-sutta-puvvagaya'Nuoga taha cUliyAo ya // 9 // tattha ya puvvagayammI paDhame uppAyanAmae puvve / koDI egA aha bIya aggeNIyammi puvvammi // 10 // channavaI lakkhAiM taie vIriyapavAyapuvvammi / / payalakkhAiM sattari aha'tthinatthippavAyammi // 11 // turie puvve saTThI lakkhA aha paMcamammi puvvammi / NANappavAyanAme igakoDI egapayahINA // 12 // chaThe saccapavAe puvve iga koDi chahiM payehiM ahiyA / AyappavAyapuvve sattammi payakoDi chavvIsA // 13 / / kammappavAyapuvve aTThammi igakoDi sahasa assII / Navame paccakkhANappavAi lakkhANa culasII // 14 // vijjaNupavAya dasame puvve igakoDi dasai lakkhAiM / ikkArase avaMjjhe puvve payakoDi chavvIsA // 15 // pANAunAmapuvve bArasame chapaNa lakkha igakoDI / kiriyAvisAlapuvve terasame koDinavagaM tu // 16 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 57 taha logabiMdusAre caudasame puvva bAra koDIo / lakkhA taha pannAsaM iya savvagge(ggaM?) payapamANaM // 17 // eyaM payappamANaM duvAlasaMgassa suyasamudassa / NeyamuvaMgAINa vi suyANa samayANusAreNa // 18 // uppannavimalakevalanANeNaM jiNavareNa vIreNa / paramattharUvaattho nidaMsio savvasuttANaM // 19 // suttaM tu gaNaharakayaM tamhA savvappayattasaMjuttA / paNamaha jiNaMdavIraM bhavajalahIpAramicchaMtA // 20 // iya naMdisutta-vivaraNamaNusariUNaMga-payapamANamiNaM / jiNagaNaharovaiTuM lihiyaM jiNabhaddasUrIhiM // 21 // // iti zrI dvAdazAGgIpadapramANakulakaM samAptam ||ch||
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 anusandhAna 52 ||srv jina cautIsa atisaya viintii|| ma. vinayasAgara zatruJjaya maNDana nAbhisUnu zrI RSabhadeva kI vInatI apabhraMza bhASA meM kI gaI hai| zrI jinabhadrasUri jJAna bhaNDAra, jaisalamera meM isakI 16vIM zatAbdI kI prati hone se yaha nizcita hai ki yaha apabhraMza racanA 16vIM zatAbdI ke pUrva kI hI hai| tIrthaMkara deva ke 34 atizaya mAne gae haiN| jisameM se cAra to unake janmajAta hI hote haiM / dIkSA grahaNa karane ke pazcAt karmakSaya kara kevalajJAna prApta karate haiM, karmakSaya ke 11 atizaya mAne jAte haiM aura zeSa 19 atizaya kevalajJAna prApti ke bAda tIrthaMkaroM kI mahimA karane ke lie devatAoM dvArA vikurvita kie jAte haiM / ina cautIsa atizayoM kI mahimA jaina tIrthaMkaroM kI mahimA ke sAtha prAyaHkara sabhI sthaloM para prApta hotI hai| ____ atizaya kI paribhASA karate hue amarasiMha ne amarakoza meM 'atyanta utkarSa' ko atizaya mAnA hai aura AcArya hemacandra ne abhidhAna cintAmaNi nAmamAlA koza meM 'jagato'pyatizerate tIrthakarA ebhirityatizayAH', kahakara vyutpatti pradAna kI hai / hemacandra ne abhidhAna cintAmaNi nAmamAlA koza meM vargIkaraNa karate hue 34 atizayoM kA varNana kiyA hai / ve 34 atizaya nimna haiM :janma jAta 4 atizaya 1. zarIra - adbhuta rUpa aura adbhuta gandha vAlA nirogI evaM prasvedarahita hotA hai| 2. zvAsa - kamala ke samAna sugandhita zvAsa hotA hai| 3. rudhira-mA~sa-avisra - gAya ke dUdha ke jaise zveta hote haiM aura durgandharahita hote haiM / 4. AhAra-nihAra-adRzya - AhAra aura nihAra vidhi adRzya hotI hai /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 karmakSaya se utpanna 11 atizaya 1. kSetrasthiti yojana eka yojana pramANa meM koTAkoTi deva, manuSya aura tiryaMca raha sakate haiM / 2. 3. 4. 5. 6. 7. vANI arddhamAgadhI bhASA meM tIrthaMkara dezanA dete haiM, vaha bhASA deva, manuSya aura tiryaMcoM meM pariNamita ho jAtI hai aura yojana pramANa zravaNa karane meM AtI hai / 5. bhAmaNDala - sUrya maNDala se adhika prabhA karate hue bhAmaNDala mastaka ke pIche hotA hai / rujA vaira haiM / 6. 7. - mA hai / 8. ativRSTa 125 yojana taka ativRSTi nahIM hotI hai / 9. avRSTi 125 yojana taka avRSTi nahIM hotI hai / 10. durbhikSa 125 yojana taka durbhikSa nahIM hotA hai / 11. bhaya 125 yojana paracakra kA bhaya nahIM hotA hai / Iti 125 yojana taka dhAnyAdi ko upadrava karane vAle jIvoM kI utpatti nahIM hotI / 125 yojana taka akAlamaraNa evaM autpAtika maraNa nahIM hotA - devakRta 19 atizaya 125 yojana taka bImAriyA~ nahIM hotI hai / 125 yojana taka saba jantugaNa pArasparika vaira kA tyAga karate 1. 2. 3. 4. chatratraya dharmacakra AkAza meM dharmacakra calatA hai / camara bhagavAna ke donoM tarapha cAmara vIMjhate rahate haiM / siMhAsana - 59 pAdapIThikAsahita sphaTika ratna kA siMhAsana hotA hai / tIrthaMkara ke sira para tIna chatra suzobhita hote haiM / - ratnamaya dhvaja ratnamaya dhvajA Age calatI hai / svarNa kamala - - vihAra karate hue svarNa kamaloM para paira rakhate haiM / vapratraya samavasaraNa kI racanA hotI hai jisameM rajata, svarNa aura ratna
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 ke tIna prakAra ke gar3ha hote haiM / 8. caturmukhAGgatA - samavasaraNa meM tIrthaMkara ke cAra mukha hote haiM / 9. caityadruma - azoka vRkSa ke nIce bhagavAna virAjamAna hote haiM / 10. kaNTaka - bhagavAna vihAra karate haiM to kaNTaka bhI adhomukhI hote haiN| 11. drumAnati - vihAra karane ke samaya vRkSa atyanta jhuka jAte haiM / 12. dundubhinAda - deva dundubhi bajAte rahate haiM / 13. vAta - anukUla sukha pradAna kare aisI vAyu kA saMcAlana hotA rahatA 14. zakuna - pakSI bhI tIna pradakSiNA karate haiN| 15. gandhAmbuvarta - sugandhita pAnI kI varSA hotI hai / 16. bahuvarNa puSpavRSTi - paMcavarNa vAle phUloM kI vRSTi hotI rahatI hai / 17. kaca, zmazru, nakha-pravRddha - bAla, dAr3hI, mUMcha aura nakhoM kI vRddhi nahIM hotI hai| 18. amartyanikAyakoTi - tIrthaMkara kI sevA meM kama se kama eka karor3a devatA rahate haiN| 19. Rtu - sarvadA sukhAnukUla SaDRtue~ rahatI haiM / prastuta kRti meM racanAkAra ne janmajAta kevalajJAna aura devakRta atizayoM kA vibheda nahIM kiyA hai| sAtha hI krama bhI kucha idhara-udhara haiN| phira bhI apabhraMza bhASA kI yaha kRti sundara aura suprazasta hai / vInatI isa prakAra hai : nAbhinariMda malhAra, marudevi mADiu uri rayaNu / avigatarUpu apAra, sAmI setruja saI dhaNiya // 1 // sovaNavanna sarIra, tihuaNa tAraNa veDuliya / mAri vIDAraNa vIra, suNi sAmI mujjha vInatIya // 2 // jiNa atisaya cautIsa, je siddhatihiM vaNNaviya / te samarauM nisi dIsa, jima ulaga lAgai bhalIya // 3 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 roga na lAgai aMgi, raMgiiM suravara paI namaI / bhamara bhamaI cahu bhaMgi, tuha muha parimala miliya maNa // 4 // maMsa ruhira tuha veu, duddhadhAra jima hui dhavala / aMgi na lAgai seu, taNu puNu nimmala nhANa // 5 // jiNa AhAra karaMta, navi dIsai nIhAra puNa / caumuha dhammu kahaMti, vANI jojaNagAmiNiya ||6|| samosaraNi saMmAi, koDisaMkha suranara- tiriya / kAMTA UMdhA thAI, phUlapagara gUDA samau // 7 // eka sarIkhI vANi, pArIchaI suranara tiriya / saya- paNavIsapamANa, daha disi saMkaTa upasamaI // 8 // sAtai Iti samaMti, vayaru valI jai vairiyahaM / mAri Na jana mAraMti, desi dukAla tapai ( na pai ?) sarae ||9|| dIsai gayaNi phuraMta, dhammacakka tuha jiNapravara / bhAmaMDalu jhalakaMti, sira pAkhali thiu saMcara ||10|| paramesara payaheThi, sura saMcArai nava kamala / satru mitra samadRSTi, rayaNasiMghAsaNa basaNu e // 11 // iMdra-dhajA AkAsi, ana prabha pAkhali trinni gaDha / gaMdhodaka varisaMti, puSpavRSTi suravara karaI // 12 // trinni pradakSiNa diti, tuha pAkhali savi paMkhiyahaM / cihu pakhi camara DhulaMti ceItaruara vIraguNau // 13 // taruara ahalu dulaMti, eva mu pharakkai komalau / anavAI vAjaMti, daha disi duMduhi devakiya // 14 // kusuma taNI pari deha, janama lagai parimala bahula / koi na pAmaIM cheha, asaMkhyAta jiNavara guhaM // 15 // aNahUMtaiM ika koDi, samosaraNa sura pAmIyae / 2 61
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 anusandhAna 52 vAjinaM koDA-koDi, aNavAI vAjaiM gayaNi // 16 // roma rAya naha kesa, vrata lIdhai vAdhai nahi ya / pApa pramAda pravesu, karai na jiNavara sayari khaNu // 17 // e atisaya cautIsa, sAmI tua taNi savi vasai / / mU maNi eha jagIsa, jANau jai tau iu lagau // 18 // tUM mAyA tUM tAta, tUM bAMdhava tUM majjha guru / tauM viNu nahI upAu, sugati paMca paMciya jaNahaM // 19 // tau para paramAnaMda, paramapuruSa tauM paramapau / taI moDiya bhavakaMdu, taiM aNubaMdhita kalapataru // 20 // niya paya paMkaya seva, vimalAcalamaMDaNa risaha / aha nisi deje deva, avaru na kAMI icchiya e // 21 // // sarva jina cautIsa atisaya vInatI / /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 muni vaccharAjakRta vigaya-nivAyatA vivaraNa [ sajjhAya] jaina dhArmika AhAra ane tenA tyAganI maryAdAnuM varNana karatAM prakaraNa granthomAM je granthanI gaNanA thAya che tevA "paccakkhANabhASya" nAmanA granthamAM granthakAre 1. paccakkhANaprakAra, 2. vidhi, 3. AhAra, 4. AgAra, 5. vigaya, 6. nIviyAtA, 7. bhAMgA, 8. zuddhi, 9. phala Ama paccakkhANa sambandhi nava dvAro varNavyAM che. te 9 dvAromAM indriyane tathA cittane vikAra utpanna karanArI 4 mahAvigaya ane 6 sAmAnya vigaya ema be bhede vigaya vigayadvAramAM varNavI che. temaja (cAra mahAvigaya sivAyanI) anya dravyathI haNAyelI evI 6 sAmAnyavigaya ke je nIviyAtI kahevAya che te chaThThA nIviyAtAM dvAramAM kahevAyelI che. temAM 6 sAmAnya vigayanA darekanA 5-5 ema kula 30 nIviyAtAM granthakAre varNavyAM che. saM. munisuyazacandravijaya muni sujasacandravijaya prastuta kRtimAM kavie uparanAM (5-6 ) banne dvAronA padArthane hindI padyarUpe khuba ja sundara rIte rajU karyA che. kavi zrI vaccharAjamuni vaDa kharataragacchazAkhAmAM thayelA jinaharSasUrijInA ziSya AnandaratnagaNInA ziSya che. nannIbIkI zrAvikAnA AgrahathI saM. 1887 mAM temaNe A kRtinI racanA karI che. tathA saM. 1908 mAM kartA e ja pote A prata tapasvI mohana (muni ?) mATe lakhI che. 1. |daina = dainya- dInatA 2. dukhadAra = dukhanuM dvAra 63 prata zuddha che. (pratanA antyabhAgamAM mANekamuni kRta "mauna ekAdazInamaskAra" nAmanI kRti che.) prata ApavA badala zrI AtmAnanda jaina sabhAnA vyavasthApakono khuba khuba AbhAra. zabda koza 3. 4. ThAna = thAna = chelI = bakarI stana(?)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 5. bheDa = gheTI phuna punaH pharIthI sarasuM = sarasava alasIya aLasI 6. 7. 8. 9. 10. kAThA = kaThaNa, piMDa 11. chAra = cAra = 12. marakI(kkhI) mAMkhI ? 13. kutarika = kuMtiyA 14. kASTAdika 15. piSTa = loTa 16. hiAna 17. Isa 18. payasADI = 20. = 19. peya karaDa = kasuMbInA ghAsanuM ? - = = = = AnI 22. 23. 24. kaNa 30. kiTTaka = ukaLalA ghI para tarI Avato mela drAkSa Adi vastu 31. pakvaghRta sAthe rAMdheluM dUdha nAkhI pakavela ghI dUdha alpa cokhA sahita rAMdheluM 32. lakSapAka = lAkha auSadhi nAkhI pakaleva tela avalehi = cokhAno loTa nAkhI 33. gulavANI = golanuM pANI rAMdheluM dUdha pAta = goLanI cAMsaNI /paDa ? 21. dugdhATI -= khATA padArtha sAthe 35. kaDAviya taLelI vastu TIMkaDA, pUDA 34. rAMdheluM dUdha zAlakaNA = cokhAnA kaNa bhakSyaNa = bhojana karaMba = bhAtamAM dahI nAMkhI taiyAra karelI vAnagI arhaM namaH // zrIsiddhacakrAya namaH // 25. zikharaNI zrIkhaMDa 26. vaDe vaDA 27. ghola = ghoLavuM 28. nirbhaMjana - vadheluM ghI/tela vanaspati AdinI 29. vispaMdana = chAsamAM dekhAtA ghInA = pakvAnna talyA bAda anusandhAna 52 = 36. cIlaDA 37. puvA = pUDalo // vigaya-nivAyatA vivaraNa // = AmaLA vagere auSadhi = caraNAMbuja gurudeva nami, kara samaraNa mana dhyAMna, vigata vigaya dazakI likhuM, bhavijana karaNa kalyAMNa 1 e~ namaH
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 manavikArakAraka sadA, durgati daina' nidAna, kArana ye jinarAjaneM, kahI vigaya daza jAna // atha 10 vigaya nAma // prathama dUdha dUjI dahI', tIjI ghIyavakhAna, turya tela guDa5 paMcamI, chaThThI jANa pakavAna madhu sAtamI AThamI surA", navamI mAMsa kahaMta, dasamI mAMkhaNa10 jANiyo, e vigai daza huMta prathama vigai cha bhakSa hai, abhakSa aMtakI cAra, isa prakAra inakuM kahI, mahAvigai dukhadAra bheda pAMca hai dUdhake, gAya-bhaisakA ThAnare, uMTha(Ta)Ni chelI bheDakA', dUdha paMca e jAMNa dahI bheda phunarpa cyAra hai, bheMsa gAyakA mAna, bakarI bheDIkA sahI, e dadhi cyAra sujAMNa bheda cyAra ghIke sunau, go mahiSIkA dhAra, cherI bheDIkA kahA, ghRta e cyAra prakAra hoya na dadhi-ghata uMTaNI-payaseM e niradhAra, kArana dadhi-ghRta cyAra hai, jANau eha vicAra tela bheda piNa cyAra hai, tila sarasuM alasIya, karaDa tela cotho giNo, avara vigaya nahi kIya jAna bheda guDake suguna ! patalA kAThA10 doya bheda doya pakavAnake, ghIya telakA hoya bhakSa vigayake bheda e, jina Agama visatAra, abhakSa vigayake bheda aba, suNo bhavikA do chAra.11 / trividha madhu zAstrai kahI, marakI12(makkhI?) bhamarI soya, tIjI kutarika'3 jAniyo, sahita bheda e joya madirA bheda phuna doya hai, kASTAdikakI14 jAna, dUjI piSTodbhava15 kahI, jAMNo madirA mAMna mAMsa bheda e tIna suNa, jala-thala-khacara hiAna16, maccha hirana caTikA kahI, anukrama eha pichAna
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 anusandhAna 52 // chanda soraThA // mAkhana bhede cyAra, gAya-bhaiMsakA e sahI, chelI bharaDI (bheDI) hoya, e vidha mAkhaNakI kahI vigaya abhakSa e cyAra, jinavara svayaM mukhase kahI, tajo dUra bhavi eha, duragatidAyaka ye sahI // atha 30 nivAyate likhyate // // dohA // vigaya tajai tajiyai sahI, jaba nivayAte tIsa, taje jAya nahi mana athira, kara jayaNA mana Isa17 vigaya pudgala dravyasuM, haNe jA(jI?)ya munibhAkha, yA kAraNa niviyAyateM, doSa alpatara dAkha mevAjAta ju sarvahI, jANa vigayakA sAra, vina rakkheM nahi lIjiya, nivayAte niradhAra bhakSyavigayake nivAyate, hai saMkhyAyeM tIsa, tAmeM payake pAMca hai, vivaraNa kahA jagIza pahilo payasADI18 kahyo, khIra peya19 avalehi20, dugghATI21 hai pAMcamau, kara vicAra sabalehi // e 5 kA artha likhai hai // karai garama atyaMta paya, are drAkha-badAma rabaDI rUpeM dUdha teM, payasADI iNa nAma cAvala bahuta milAyakai, karai dUdhanI khIra, tinahija nAma nivAyatau, tajata milata bhavatIra savA sera payameM dharai, zAlakaNA22 kei leya, kSIra nahI piNa kSIra sama, tIjau nAMmeM peya agni pakai jiNa dUdhameM, cAvala cUrNa milAya, nivAyatau avalehikA, cautho diyo batAya takra milyo paya hota hai, Amalarasa saMyukta, dugghATI pahicAnakai, bhojana avasara bhukta
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 // atha dahIke 5 nivAyate likheM haiM || kUramAMhi dadhi bhelakai, bhakSyaNa 23 kara avilaMba, nivAyatau daghinau prathama, nAmeM dahIM karaMba 24 hastamathita rasa madhurayuta, jo dadhi kiyo tayAra dUjo dahI nivAyato, nAma zikharaNI 25 sAra vaDe26 sahita dadhikUM kahyo, gholavaDA iNa nAma, kapaDachANa dadhineM suNyo, ghola27 nAma guNadhAma lUNa bhilyau karaseM milyau, kisamisa pramukha milAya, dahI taNau e rAyatau, dadhirAyatau kahAya // atha ghI ke 5 nivAyate kahe che / kRtapakavAna anaMtarai, jalyau rahayau ghRta zeSa, nirbhaMjana" nAmeM kahyo, dhRtanau bheda vizeSa ghRtanau dvitiya nivAyatau, vispaMdana9 abhidhAna, chAchamAMhi kaNa ghI taNA, grahaNa karau pahicAna ghRtapaka auSadhi uparai, ghRtatira bAlai rUpa, sarpi isai nAmeM suNyau, papaDI taNai svarUpa kiTTaka ghRtanau mela hai, ghRtamala kahiyai teNa pAMcUM ghRtamAMhe adhama, bhakSyANa kIyau keNa auSadhipuTa daiNai karI, auSadhiko ghI hoya, tehanai kahiyai pakvaghRta, ghRtako svAda na koya // atha telakA 5 nivAte likhyate // tilamalikA nAmeM kahayau, tela taNau je mela, tilakuTI(TTI) tila kUTakai, mAMhe mITho bhela dagdha taila ghRtanI parai, nirbhaMjana kahyo teha, pakvoSadhi Upari rahai, nAmeM tarikA neha lakSa oSadhI bhelakai, tela kiyau ju tayAra, lakSapAkara nAMmai kahayoM, sarva roga upacAra 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 67
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 anusandhAna 52 // atha guDake 5 nivAyate // arddhapakvai jo ikSurasa, rabaDI rUpa nihAla, tehaneM kahiyai ikSurasa, madhura vigayakI cAla dUjau gulavANI33 kahyau, trIjau sAkara siddha, nivAyatau mIThai taNoM, cauthau khAMDa prasiddha harakiNahIkai uparai, pAta34 lapaiTai jeha, / tehane kahiye pAkagula, khuramAM draSTAMte teha // atha pakavAnake 5 nivAyate likhyate // ghRtameM tilameM nIkalyo, vigaya Adikau ghANa, dUjo ghANa nivAyatau, kaDAvigayakau35 jAMNa tIna ghANa nikalyA pachai, jo huvai pakavAna, dUjau nAma nivAyatau kahyau zAstra anumAna tIjau guladhANI pramukha, nivAyatau ja hajUra, jalasekI lapasI cautha, karai bhUkha cakacUra lesa rahyau dhImeM kareM, puvA cIlaDA soya, paMcama e pakavAnako, puvA nAma hai joya // caupAI // dUdha dahI cAvala UparA, aMgula eka ju dekho kharA, so jANo bhavi niviyAyatau, adhiko hoya to vigayAyatau 47 jaiseM sIro vali lApasI, aMgula ghI tirato dekhasI, tetau laho niviyAta jJAna, do cau aMgula vigayAM ThAna 48 khuramA para aMgula ika pAta, caDhe tAMhi niviyAte khAta, ika aMgula se adhikI hoya, vigayamAMhi giNiye taba soya 49 vigayAdinau kahayau adhikAra, paccakkhANabhASyathI sAra, sugama aratha bhAkhAmeM kharau, hoya viruddha paMDita zudha karau 50 saMvata RSi vasu siddhi zazi', migasara mAsa sumAsa, pUrNa huvai pUnima dine, dillI nagara nivAsa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 zrI jinaharSasUrIsarU, vaDakharataragachaIza, laghubhrAtA uvajjhAya tasu, Anandaratna gaNIza // du(dU)hA // tinake kramakajalesasama, vaccharAjamunidAsa tiNa e bhASAmeM racI, racanA vacana vilAsa nannIbIbI zrAvikA, zIlavaMta gurubhakta, Agraha tAsa vizeSateM, dohe kIye vyakta inako vAMca vicArakai, karo virata zubhakAja, jaina dharma sevo sadA, zivamandira kI pAja // iti vigaya-nivAyatA vivaraNa saMpUrNam // C/o. azvina saMghavI kAyastha mahollo, gopIpurA, sUrata-395001 // vigayanA prakAraceM yaMtra // vigayarnu nAma prakAra 1 / 2 / 3 / / sAmAnya vigaya bheMsanuM bakarI- gheTI, uTaMDInuM gAyanuM bheMsanuM bakarInuM | | gheTInuM bhesa- | bakarInuM | gheTInuM talanuM sarasavanuM alasI- karaDarnu piMDagola dravagola pakavAnna ghImAM taLekheM | telamAM taLekheM mahAvigaya madha | makkhI bhamarInuM (mAkhInu) madirA | 2 | kASTanI piSTanI mAMsa | jalacaranuM sthalacaranuM | gAya- bhesana | bakarInuM | gheTInuM ba Wococcs gAyanuM | kuMtiyAnuM oc WWW | khecaranuM mAkhaNa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 paM. vIravijaya gaNi-racita koNika rAja sAmhaiyuM saM. tIrthatrayI ( munizrI tIrtharuci - tIrthavallabha-tIrthatilakavijaya) anusandhAna 52 deva ke guru jyAre potAnA gAmamAM padhAre tyAre bhaktajanoo parivAra sahita vAjate-gAjate omanA vandana mATe sAme januM, tene sAmhaiyuM kahe che. sAmhaiyuM eka zreSTha bhakti che. dazArNabhadra rAjAo kareluM bhagavAna mahAvIraprabhunuM sAmhaiyuM zreSTha gaNAya che. pUjya vIravijayajI ma.sA. a' dazArNabhadranI sajjhAya racelI che. temAM sAmhaiyAnI zobhAnuM varNana che. temAM aDhAra hajAra hAthI, covIsa lAkha azvo, ekavIza hajAra ratha, okANuM karoDa pAyadaLa, oka hajAra antepurIo Adi vizALa parivAra hato. AvI rIte koNika rAjAo paNa prabhu vIranuM sAmhaiyuM kartuM hatuM. tenuM gadyabaddha varNana zrI aupapAtika nAmanA upAGgaAgamamAM (sUtra 1-37) alaGkArika ane rasALa zailImAM rIte thayeluM che. teno padyabaddha bhAvAnuvAda paNDita kavi zrIvIravijayajIo atyanta saraLa - sugama zailImA karyo che. A rasALa geyakAvya kavizrIo potAnA hastAkSaromAM AlekheluM che. te kAvya atre sampAdita karI prastuta karavAmAM Ave che. lIMbaDI- bhaNDAranI naM.-2184 prata uparathI prastuta sampAdana thayuM che. zrI amRtabhAI paTelanA mArgadarzanathI A sampAdana karAyuM che. paramAtmabhakti Atmika Ananda ane muktinI prAptino amogha upAya che. bhaktinA nava prakAro prasiddha che. jene navadhAbhakti (= zravaNa, smaraNa, kIrtana, vandana, pUjana, arcana, dAsyabhAva, sakhyabhAva, AtmanirUpaNa) kahevAmAM Ave che. sAmAnyataH sAmhaIyuM vandana (4.), pUjana (5) ane arcana (6) mATe che. parantu, vizeSatayA to sAmhaiyAthI navadhAbhakti thAya che. 'kAlya prabhu ihAM Avaze' nA zravaNa (1) dvArA Ananda pragaTelo, prabhu-AgamananI pratIkSA karavAmAM satata smaraNa 1863, mahAva. - 13, lIMbaDI, 1. A sajjhAya uttarAdhyayana parathI racI che. ra.saM. DhAla - 5. -
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 71 (2) thayuM, ane AgamananA vadhAmaNAM sAMbhaLyA pachI zakrastavaAdi dvArA prabhuguNonuM kIrtana (3) thayuM che. 'svAmI padhAre to sevake vinaya avazya karavo.' Avo dAsyabhAva (7) sAmhaiyAmAM pragaTa thAya che. prabhunA darzana ane prabhuvANInA zravaNa pachI 'tvaM me mAtA pitA netA, devo dharmo guruH paraH / prANAH svargo'pavargazca, sattvaM tattvaM gatirmatiH2 // ' AvI sakhyabhAvanI (8) prIti baMdhAya che. ante AtmanirUpaNa (9) rUpa abhedabhAva sadhAya che. 'koNikarAjAo paNa tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM che.' e vAta AtmanirUpaNa bhaktinI sAkSI che. Ama, sAmhaiyAmAM navadhA bhakti samAyelI hovAthI sAmhaiyuM zreSTha bhakti che. __ A kRtinA racayitA kavi zrI vIravijayajI sundara-sugeya racanAone kAraNe jaina kAvyasAhityamAM pratibhAsampanna kavi tarIke prasiddha che. temanI racanAo veli, stavana, sajjhAya, stuti, caityavandana, duhA, hariyALI, gahuMlI, rAsa, vivAhalo, pUjA, lAvaNI, DhALIyA ane Arati jevA 14 kAvya prakArothI samRddha che. amanI racanAomAMthI snAtrapUjA, paMcakalyANaka pUjA, mahAvIra jina paMcakalyANaka stavana Adi atyanta lokapriya che. pUjya vIravijayajI ma.nuM saMsArI nAma kezavarAma hatuM rAjanagara = amadAvAdanA rahevAsI audIcya brAhmaNa jajJezvara ane vIjakora bAInA ghare saMvata 1829nI Aso suda-10 nA divase temano janma thayo. temaNe pAThazALA paddhatithI saMskRtabhASAnuM jJAna prApta karyu. raLIyAtana sAthe temanA lagna 18 varSanI Umara pahelA thayA hatA. lagna pachI temanA pitA avasAna pAmyA. keTalAka samaya bAda zrI zubhavijayajI ma.sA.no samAgama thayo. zubhavi.ma.nA vairAgyamaya upadezathI saMsAra pratye vairAgyabhAva pragaTyo ane saMvata 1848 nA kArataka vadamAM temanI pAse dIkSA lIdhI. dIkSA pachI zuddha cAritrasAdhanA sAthe ajoDa jJAnopAsanA karI. guru pAse Agama granthono uMDANathI abhyAsa karyo, chandazAstra ane paMcakAvyAdino paNa abhyAsa karyo. saM. 1867 mAM gurudeve temane paMnyAsa padathI vibhUSita karyA, saMvata 1857 thI 1905 sudhI aviratapaNe sAhityaracanA karIne pU. vIravijayajI ma. e saMvata 1908mAM mAMdagI daramyAna 79 varSano jIvanakAla samApta karyo.. 2. zrIsiddhasenadivAkarasUriviracitaH zrIvardhamAnazakrastavaH zlo0 2
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 anusandhAna 52 prastuta racanA kavizrIo saMvata 1864 mAM karI che. Agama jJAnane kavio kavitAnA sundara vAghA paherAvyA che. Agamika prAkRta bhASA sahaja, saraLa ane sundara che. chatAM samayanI dhArAmAM teno paricaya ghaTatA atyAre ApaNA mATe samajavI muzkela paDavA mAMDI che. o muzkelIne dUra karI ahIM saraLa bhAvAnuvAda ko che. jemake - . riddhitthiyasamiddhA / - chaMDI capalatA lakSamI rahi che thira thobhA halasaya-sahassa-saMkiTTha-vikiTTha-laTTha-paNNata-seusImA / - nija nija sImA dUrathI hAlI hala kheDo. juvaivivihasaNNiviTThabahulA / - rUpavatI vezyA ghaNI vasatI varapeDeM. ArAmujjANa-agaDa-talAga-dIhiya-vappiNi-guNovaveyA / - daMpatti ramaNa priyaMkarI vana vRkSa leMharIyAM avaTa talAva ne vAvaDI madhurAM jala bhariyAM // - uttANaNayaNapecchaNijjA / - meSonmeSa male nahIM pura jotA nihAlI gosIsa-sarasa-rattacaMdaNa-daddara-diNNa-paMcaMgulitale uvciycNdnn-klse| -- thApyA candana kalazA maMgala gosIsa hAtha capeTA re. - pNcvnnnn-srs-surhi-mukk-pupphpuNjovyaarklie| - paMcavaraNa suma DhokyA . aNega-raha-jANa-jugga-siviya-pavimoyaNA / - veMhala sukhAsana pAlakhIo ratha melhaNa thAnaka jANuM re kavoyapariNAme / - jarata kapota AhAra huyavaha-NiddhaMta-dhoya-tatta-tavaNijja-ratta-tAlu-jIhe / - rakta kanakamayI tAluuM rasanA rAtI cola. paNatIsa-sacca-vayaNA'tisesa-patte / - pAMtrIsa vAMNI guNeM bharyA. kamalA''gara-saMDa-bohae / - jala paMkaja dala bodhato. bahu-dhaNa-dhaNNa-Nicaya-pariyAla-phiDiyA / - rAjya rIddha chAMDI chatI. aTTha-viNicchayaheDaM, assuyAi suNessAmo, suyAiM nissaMkiyAiM karissAmo appegaiA aTThAI heU-kAraNAiM vAgaraNAiM pucchissAmo / - gupta aratha .
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 73 hetu suNasyuM, prazna te nayabhaMge karasyuM, pUrva suNita nizcala dharasyuM. ukkiTThi-sIhaNAya-bola-kalakalaraveNaM pakkhubbhia-mahAsamudda-ravabhUtaM piv| - kalakala loka zabda karIiM, vela vadhe jima bharadariiM. osAria-jamala-juala-ghaMTe vijjupaNaddhaM va kAlamehaM / - ghaNTA yugala te vijalIo megha samo karI zyAma. kuMDala-ujjoviA''NaNe / - kuNDala mukha ajuAlatA . kaMcaNa-kosI-paviTTha-daMtANaM / - danta laghu kaMcana maDhyA. pUjya vIravijayajIo mAtra anuvAda nathI karyo, parantu kalpanAonA suvarNa raMgothI anuvAdane kAvyatvathI raMgI dIdho che. (nIcenI paMktio aupapAtikamAM nathI, te kavinI potAnI kalpanA che.) nakha paga talanI jyotimA hAre rayaNa udAra. (DhA. 3/8) - sAdhuvese navi kahyA, nahi gRhasthane veza / veza ananye jinavarA, (DhA 3/11) bhava dAvAnalamAM bhamI, Thora Thora apamAna / moharAyane mAravA, karatA mantra vidhAna // (DhA. 5/1) jima raNa thambha manAka / (DhA. 8/5) mukha kaja sevana haMsikA / (DhA. 9/ dUho-5) . grahagaNamAM jima canda / prathama paramAnanda / (DhA 9/3) - deva-devI ravi candramA jUI gagane rahI tAma / (DhA. 9/24) 'chaMDI capalatA lakSamI rahI che thira thobhA' (DhA. 1-1) ahIM 'caMcaLa lakSmI paNa campAmAM sthira thaI gaI' o kahevA dvArA nagarInI samRddhatA ane ramaNIyatAne ati samRddha batAvI che. kAraNa ke pahelA lakSmIne svayogya sthAna kyAMya maLatuM na hatuM mATe caMcaLa hatI, badhe pharatI hatI, ahIM AvyA pachI nagarIne nihALIne anuM mana tyAM ja sthira thaI gayuM. 'ghara zreNI ujalIo' (DhA 1-4) gRhapaMktinI ujjvalatA darzAvIne jANe ke nagaravAsIonI cittavRttionI ujjvalatA dhvanita karI che. DhAla-1 kaDI 3 thI 8 mAM krame karIne artha, kAma ane dharma
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 anusandhAna 52 puruSArthanuM pratipAdana karIne 3'anyonyApratibandhena trivargamapi sAdhayan' A guNa lokonA jIvanavyavahAramA supere vaNAyelo cha arbu darzAvyu che. 'nagarIne nihALatA meSonmeSa maLatA nathI' (1/18) Aq kaDaM, meSonmeSa to devonA na maLe, aTale ke A nagarInuM darzana karanAra pote devalokamAM che aq ane lAgatuM haze. arthAt A campAnagarI devanagarI jevI sundara ane suzobhita che.. DhAla-2, kaDI- 6 thI 13 vanakhaNDanuM varNana karatI veLAo ahIM aTaluM susUkSma nirUpaNa thayuM che ke jenA dvArA vanakhaNDanuM sampUrNa zabdacitra citarAI jAya che. 'kusumane bhAra namI taru DAla' (DhA. 2/16) lacI paDelA phaLonA bhAre to DALIyo namI jAya, parantu ahIM puSponA bhArathI DALIyo namI gaI che. DALIo-DALIo keTalAM badhAM puSpo haze? ApaNe mAtra AMkho mIcIne nihALIo, ATalAM badhAM puSponI hAjarI vAtAvaraNane parimala-pUrNa banAvI detI haze. 'vana zubha zobhAthI, lajjANuM nandana, suragiri seve re, o vana jotA sura anImeSa, vIra te upama deve re.' (DhA. 2/22) vanakhaNDanI zobhA jeTalI badhI che ke jene joIne nandanavana zaramAI gayuM ane TheTha meru para jaIne potAnu mukha saMtADI dIdhu. devonI AMkha pahelA mIcAi jatI haze, A vana-darzanathI omanI AMkho mIcAvAnuM bhUlI gai. tyArathI devo animeSa kahevAyA haze. Ama kahIne vanazobhAnA citrane utprekSAnI sonerI phemamAM maDhyuM che. DhAla-3 mAM paramAtmAnA pratyeka aMgane prAkRtika upamAo ApIne kavi jaNAve che ke prabhuno prakRti sAtheno sumeLa, prema ane prakRtikalyANanI bhAvanA adbhuta che. DhAla-4 dUhA-4/5 'pahelA prabhu okalA hatA to ya mAru nikandana kADhI nAkhyuM hatuM, have to vizALa munisainyanI sAthe AvI rahyA che. A samAcAra sAMbhaLIne bhayathI kaMpatI nidrA loko pAsethI bhAgI gai.' 'prabhunA AgamananI rAha jotA lokone nidrA AvatI nathI.' A sAmAnya hakIkata sajAvavA sajIvAropaNanuM ghareNuM vAparyu che. nidrA bhayabhIta thaIne bicArI bhAgI gaI-A sAMbhaLatAM karuNarasanI 3. kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitam yogazAstram - 1/52.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 anubhUti sahajatAo thaI jAya che. 'jala paMkaja dala bodhato, ugyo kiraNa hajAra / prabhu mukha sAmhaiyA taNI, zobhA dekhaNa sAra // (DhA 4/8) je potAnA prabhAvathI AkAzamAM rahIne paNa sarovaramA rahelA kamaLane khIlavI de che ane je hajAra kiraNonI kAntithI jhaLahaLI rahyo che, o sUrya paNa prabhu mukhano prabhAva ane kAnti jovA mATe jANe ugyo che. Ama utkRSTa utprekSAvarNana dvArA 'prabhumukha sUrya karatAM paNa vadhu prabhAvazALI ane vadhu kAntimAna che,' Avo vyatireka alaGkAra sUcavyo che. ___ 'tapa tapatA ima sAdhujI, siddhAnta peTI hAtha.' (DhA 5/15) ahiM aq dhvanita thatuM lAge che ke - (1) peTImAM ratno ke jhaverAta bharavAnA hoya. ahiM to siddhAnta bharelI peTI che. mATe siddhAnta ratnonI jema atikImatI che. (2) 'tapasvI muni zAstrajJAnathI yukta che.' A kathana dvArA ahIM tapamArgamAM paNa jJAnanI ja pradhAnatA darzAvI che. 'arIsA sama parakAza' (DhA. 6/dUho-2) ahiM munine darpaNa samAna kahyA che. darpaNano mahattvano guNa nirmalatA che. to munimAM paNa nirmalatA bharelI che. darpaNa sAmI vastunuM yathAsthita pratibimba Ape che, to muni paNa yathAsthita arthanA zuddha prarUpaka che. DhA. -7/2 mAM prabhunA darzanathI Ananda uchaLe che ane tattvavacana- zravaNa kare che. tattvazravaNa zraddhA utpanna kare che. Ama, ahIM samyag darzana- ane kaDI9, 10mAM samyag jJAna ane samyag cAritranuM prarUpaNa thayuM che. 'vasanA-bhUSaNasyuM jaDIyA' (DhA. 7/11) kharekhara vastra-AbhUSaNamAM to ratnone jaDavAnA hoya. ahIM nagara lokane vastrAbhUSaNamAM jaDyA che. athI aq sUcita thAya che ke - tyAMnA mAnavo sAmAnya nahotA paNa nararatno hatA. ___DhA. 8/1 thI 6mAM hastiratnanA zaNagAranA varNanane svabhAvokti (jAti) alaGkArathI dIpAvyuM che. 'anteura kAraNe o vastrAvRta apahAra' (DhA. 8/8) antepUra mATe vastrAvRta yAna sajyA che. A parathI o samayanI strIonI maryAdAzIlatA pragaTa thAya che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 anusandhAna 52 DhA. 9, dUho-6 'kalpatarusyuM alaMkaryo'mAM syuM no artha 'nI jema' (=iva) ane 'AvyA maMgalazabdasyu'mAM syuM no artha sAthe (=saha) A banne prayogo oka ja dUhAmAM sAthe ApI dIdhA che. 'ATha maMgala Age cale, prathama paramAnanda' (DhA. 9/3) sAmaiyA sAthe koNika rAjA prabhu pAse pahoMce te pahelA ja temano Ananda AgaLa doDe che. ahiM rAjAno prabhu darzana mATeno talasATa varNavatA kavile kahyu ke koNikanA haiye prabhubhakti uchaLatI hatI. ___'bhava aTavImAM re rajalyo prANIyo, naraka nIgode khaMtore' (DhA. 10/ 2) A kathanIyane AgaLa upamA ane nidarzanAthI samajAvIne karuNarasamAM abhivRddhi karI che. A sampUrNa 10mI DhAla zAntarasanI adbhuta abhivyakti kare che. ante zAntarasanuM pratipAdana karavA dvArA aq darzita thatuM lAge che ke ante to upAdeya zAntarasa ja che. ___DhAla-11 mAM kavi harSapUrvaka koNika mahArAjA jevaM sAmaiyuM karavAno upadeza Apyo che. ane potAnI guru paramparA-paM. satyavijayajI-kapuravijayajIkhImAvijayajI-jasavijayajI-zubhavijayajI darzAvI che. A kRti racanA mATeno hetu vahorA DosAnA putra jeThA, temanA putra jayarAjabhAInI vinantithI zrIvIravijayajI ma.sA.a A sAmhaiyuM racyuM che. (saMvata 1864) ane A 'sAmhaiyu' sUtravacananI phUlamALAothI maghamaghe che. jene jayarAjabhAIle ullAsapUrvaka kaNThamAM dhAraNa karI che. // 6 // atha sAhamaiyuM likhyate // // duhA // vimala vacana rasa varasatI, sarasati praNamI pAya / purisAdANI pAsajI, saMkhezvara supasAya // 1 // zrI zubhavijaya vijayaku(ka)ru, sadaguru caraNa pasAya / sAmhaiyuM tima varaNavU, jima karyu koNIka rAya / / 2 / / sAmhaiyAM jinanAM karyAM, zreNIka pramukha nareza / / sUtra-sUtre tasa sAkhi che, jahA koNIka vizesa // 3 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 77 AcArAMga upAMga je, sUtra uvAi mojhAra / che varNava vistArathI, paNa kahuM leza vicyAra // 4 // sAMbhalatA sukha zravaNaleM, haiDe rAga uddAma / sumati cAlasyeM malapatA, kumati caleM mukha zyAma // 5 // jima jina sAmhaiyuM karyu, tima karavU munirAya / je dekhI bhadraka bhavi, pUrva pratIta TharAya // 6 // prabhu praNamyA tiNe prANIiM, praNameM jeha muNinda / ANAdhara muni heliyA, tiNe navi mAnyA jiNanda // 7 // te mATe guNavantaneM, karajyo bhavi bahumAna / have suNajyo koNIka taNI, campA nayarI pradhAna // 8 // DhAla-1 thAM pari vAri mAMkA sAhibA, kambala mata bhajyo // o deshii|| campA campaka mAlatI, nandana vana zobhA / chaMDI capalatA lakSamI, rahi che. thira thobhA // 1 // campA0 // mukhya subhadrA dhAraNI, Adi bahu rANI / doya nAma cha jujUA, paNa oka paTarANI // 2 // campA0 // dhanavantA vyavahAriyA, vara mandira vasiyA / vaNaja kare paradezanA, vepArI rasiyA // 3 // campA0 // sAta bhuI AvAsanI, ghara zreNI ujaliyo / ubhI upara nAriyo, jhalake vijaliyo // 4 // campA0 // bhogI mandira nAcatI, vezyA sundariyo / kokila kaNTha harAvatI, jANe deva kuMmariyo // 5 // campA0 // meDhI mAla cahure sadA, rasa gIta savAyA / / kautaka kautakiyA juI, naTa bhATa bhavAyA // 6 // campA0 // sukhiyA loka vase ghaNA, na laheM dina rAti / / jina prAsAde pUjatA, dharamI parabhAti // 7 // campA0 // arihA cyaitya ghaNA tihAM, nAkIghara mAlA / yAcakane saMtoSavA, bahulI dAna zAlA // 8 // campA0 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 anusandhAna 52 nija rAjA paracakranI, nahi lokane pIDA / kukaDa popaTa pAlatA, nija kAraNa krIDA // 9 // campA0 // cora caraDa vipadA taNI, koi vAta na jANe / dhAnya sugAla ghaNo valI, gAya bheMsa dujhANeM // 10 // campA0 // nija nija sImA dUrathI, hAlI hala kheDe / rUpavatI vezyA ghaNI, vasatI varapeDeM // 11 // campA0 // dampati ramaNa priyaMkarI, vana vRkSa lehariyAM / avaTa talAva ne vAvaDI, madhurAM jala bhariyAM // 12 // campA0 // mAlI sutAra silAvaTA, ghAMcI moci ne kaDiyA / kumbhakAra loha-kaMcana ghaDiyA naMgajaDiyA // 13 // campA0 // kSatrI vaNika dvijottamA-dika jAti na mAna / koziseM karI sohato, gaDha laMka samAna // 14 // campA0 // toraNa uMcA bAMdhiyAM, daravAje kapATa / bhuMgala sAMkala sAjathI, nahiM zatru ucATa // 15 // campA0 // upara pohalI sAMkaDI, heThi khAi bhalerI / janaghara koTa ne antare, ATha hAthanI serI // 16 // campA0 // rAja mAraga trikoNamAM, tiga caukka cacariiM / rAja prajA gamanAgameM, saMkiraNa kariI // 17 // campA0 // hAthI ghoDA pAlakhI, cakaDola rathAlI / meSonmeSa maleM nahIM, pura jotA nihAlI // 18 // campA0 // campA koNIka rAyanI, zobhA kahuM ketI / vIra kahe nathI jAyagA, tala paDavA jetI // 19 // campA0 // sUtra01 // duhA // campA iNi pare varNavI, kahuM vana-khaNDa uddeza / vIra jiNanda padhArasyeM, tiNe zrutathI lavaleza // 1 // uttara pUravane vace, je dizibhAga IzAna / nAme pUraNabhadra che, vyantara deva- ThANa // 2 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 79 ThAla - 2 sAravArathasiddhaneM caMdrui kAMi jhuMbakamotI sohe re // e deshii|| caturo ceto cyaityavanAlI, gaNadhara deva vakhANe re / / jIraNa cyaitya pUrAtana pUjita, toraNa chatra DhalANe re // 1 // caturo0 // raNake ghaNTa dhajA uparApari, laghutara doya patAkA re / phulanI mAla kalApa sugandhI, paMcavaraNa suma DhaukyA re // 2 // caturo0 // 'morapiMcha pUMjaNI vedikA, seTI chANa lapeTA re / thAppA candana kalazA maMgala, gosIsa hAtha capeTA re // 3 // caturo0 // gandhavaTI kRSNAgara dhUpa, dazAMga ukhevyA sArA re / naTa nATaka jalla malla rasilA, bhANDa kathA kahenArA re // 4 // caturo0 // laMkhA maMkhA deva pujArA, homa havana duHkha cUre re / deza videze kirati ghaNerI, jana mana vaMchita pUre re // 5 // caturo0 ||(suutr 2) // te vyantara deharA pAkhaliiM, oka vanakhaNDa bhalero re / guhira ghaTA ghana Topa sarIkho, tarUvara kero ghero re // 6 // caturo0 // zAla tacA mula kanda kisala phala, khandha kusuma patra bIyA re / kRSNa hari nIla zIta sanehI, jima kAnti tima chAyA re // 7 // caturo0 // bahu jana bAhU pasArI jhAle, paNa thaDa pAra na lahiiM re / cihuM diza zAkha prazAkhA moTI, kete taruvara kahiiM re // 8 // caturo0 // oka oka ne malatAM nava pallava, patra adhomukha jANo re / kAla sadA phala phUleM phaliyA, valiyA bhAra namANo re // 9 // caturo0 // samazreNe keI pAdapa pohalA, piMjarI maMjarI leMhake re / candana malayAgara vali tehanA, parimala mahiyala mahake re // 10 // caturo0 // mIThA tIkhA khATA ketA, phala lisA kaMTAlA re / vAvi kuA sarovara jala leMhake, maNDapa drAkha rasAlA re // 11 // caturo0 // paMca varaNa ketu tarU upari, mayura cakorA sUDA re / koila ne kalahaMsa karaMDA, sArasa cakra garUDA re // 12 // caturo0 // kapilAdika vana jIva yUgalanI, ketI jAti vakhANuM re / veMhala sukhAsana pAlakhIo ratha, meMlhaNa thAnaka jANuM re // 13 // caturo0 // sUtra-3
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 te vanakhaNDa vicAleM moTo, vRkSa azoka rUpAlo re / Avala bAvala DAbha rahita che, mUla kanda vistAro re // 14 // caturo0 // pRthavIsilA paTa mAna pramANe, te tarU heThi vadItA re / kAjala keza kasoTI jehavI, gaNadhara opama detA re // 15 // caturo0 // ATha khuNAlI vRSabha turaga nara, magara camarI citariyAM re / kusumane bhAra namI tarU DAla, cyAra dize vistariyAM re // 16 // caturo0 // jhaMkArArava bhamarA-bhamarI, kavi matiiM rasa cakhiyAM re / maMgala ATha ratanamayI zAkhA, zAkhAI AlakhiyAM re // 17 // caturo0 // paMcavaraNa dhvaja jhAjhA jhalake, vajraratanamai danDo re / calakaMtA cAmara ne ghaNTA-yugalA nAda pracaNDo re // 18 // caturo0 // zatapatrAdika kamala gharAM, sarva ratanamai jyotI re / sundaratA tehanI sI kahiiM, AMkhaDI harakhe jotI re // 19 // caturo0 // campaka tilaka azoka tamAla, hiMtAlA dhava tAlo re / dADima phaNasA AmbA kerI, pharatI zreNi rasAlo re // 20 // caturo0 // sAtha sahelInI malI TolI, ramaNIka bhUmI kahiiM re / mItra varaga ne dampatI beThAM, ThAma ThAma tihAM lahiiM re // 21 // caturo0 // vana zubha zobhAthI lajjANuM, nandana suragirI seve re / o vana jotA sura animeSa, vIra te upama deve re // 22 // caturo0 // sUtra - 4-5 // dUhA // te campApura vana dhaNI, koNIka nAme udAra / sAmantAdika ratha bhaTA, haya gaya bahu bhaNDAra // 1 // sUtra - 6 vinaya viveka gatI satI, apachara rUpa anUpa / pUrva kahI paTanArisyuM, rAto ahaniza bhUpa // 2 // sUtra - 7
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 vicaryA Aja amuka pure, je prabhu vAta kahaMta / pravRttivAhaka oka che, vali tehane paritaMta // 3 // pUre tasa AjivikA, narapati jinapati dhyAna / have varNava prabhu vIrano, sAMbhalajyo dhari kAna // 4 // sUtra 8 DhAla - 3 narakhi narakhi tujha bimbane || o dezI // zramaNa bhadanta sayaMbuddhA, mArga zaraNa dAtAra / jiNanda jagataguru || candra-kamala vadanopamA, jarata - kapota- AhAra // 1 // jiNanda0 // maMsa rudhira khIra varNa che, kaMcana sama tanu mAna // jiNanda0 // lakSaNa sahasa aThottarA, kuntala kAjala vAna ||2|| jinda0 // candra aradha sama bhAla che, yukta saluNA kAna // jiNanda0 // bhamuhA cApa samI kahI, netra kamaladala mAna ||3|| jiNanda0 || sarala garuDa sama nAsikA, adhara aruNa paravAla || jiNanda0 // go-paya-candra samujjalA, aviSama danta vizAla ||4|| jinda0 || dADhI muMcha manoharu, maMsala deza kapola || jinda0 // raktakanakamayI tAluuM, rasanA rAtIcola // 5 // jinda0 // grIvA aMgula cyAranI, khandha vipula bhuja laMba || jiNaMda || pIvara komala aMgulI, karatala nakha tataMba ||6|| jinda0 // zrIvaccha ujjala malaharU, macchodara sama peTa || jinda0 || nAbhi kamala samI kahI, laMka kaTI hari neTa ||7|| jiNanda0 // sAthala jAnu ne jhaMghA, gaja zuMDhA AkAra // jiNanda0 // nakha paga talanI jyotimAM, hAre rayaNa udAra ||8|| jinda0 || machara moha mamata gayo, nAThA doSa aDhAra || jinda0 // zramaNapati vizvambharu, bAlyA ghAtiyA cyAra ||9|| jinda0 // pAMtrIsa vANI guNe bharyA, mUla atisaya cyAra || jinda0 // ogaNIsa kIdhA devanA, karma khape agIyAra || 10|| jiNanda0 // sAdhu vese navi kahyA, nahiM gRhasthane veza | jinda0 // veza ananye jinavarA, "veda - vadana upadeza // 11 // jinda0 // 81
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 chatrIsa sahasa te sAdhavI, cauda sahasa aNagAra // jiNanda0 // deva aneke parivaryA, bhUtala karata vihAra // 12 // jiNanda0 // campA gamana uddezathI, zubha bhavi kairava canda // jiNanda0 // koNika pura upagAmaDe, AvyA vIra muNinda // 13 // jiNanda0 // sUtra-10 // dUhA // pravRttivAhaka te lahI, bhUpane vAta kahanta / kAlya ihAM prabhu Avasye, iMma saghalo viratanta // 1 // sUtra - 11 te nisuMNI dharaNIpatI, jina sanamukha vidhivanta / sAta ATha pagalA jai, zakrastava pabhaNanta // 2 // vandana-namana karI tihAM, prItidAna tasa dIdha / 'prabhu AvyA saMbhalAvajo, vege' visarjana kIdha // 3 // sUtra - 12 harSabhare rajanI gaI, na lahe pUrajana ninda / okAkI prabhu jaba huMtA, tava mujha kIdha nikanda // 4 // munisainye te parivaryA, lahI Agamana pramANa / nAThI nindrA te bhayeM, kavi ghaTa-ghaTanA jANi // 5 // jala paMkaja dala bodhato, ugyo kiraNahajAra / prabhu mukha sAmhaiyAM taNI, zobhA dekhaNa sAra // 6 // sUtra - 13 DhAla-4 devAnanda narandano re jana raMjano re lAla / o dezI / cakra caleM AkAzamAM re, mana mohanA re lAla, chatra caleM AkAza re, sucI sohanA re lAla. siMhAsana cAmara caleM, mana0, Agala sura aradAsa re, sucI0 // 1 // sAthe munivara zobhatA, mana0, avadhi manaparyAya re, sucI0 / ketA munivara kevalI, mana0, vAdI kei munirAya re, sucI0 // 2 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 ugrakuleM kei upanA, mana0, ikSu kaurava bhoga re, sucI0 / uttamakulamA upajI, mana0, zravaNeM na suNiyo soga re, sucI0 // 3 // lavaNimarUpeM alaMkaryA, mana0, senApatI purazeTha re, sucI0 / koTIdhvaja vyavahAriyA, mana0, rAjA pramukha viziTTha re sucI0 // 4 // DAbha aNI jala bindUo, mana0, yovana rasano chAka re, sucI0 / kaMcana kAminI bhogane re, mana0, jANyAM phala kiMpAka re, sucI0 // 5 // sAdhya dharamane sAdhavA re, mana0, sAdhanatA saMyoga re, sucI0 / rAjya rIddha chAMDI chatI, mana0, lIdho munivara yoga re sucI0 ||6|| ardhamAsa akamAsanA, mana0, be-triNa ima agiyAra re, sucI0 / vAsa-duvAsa anekanA, mana0, dIkSita bahu aNagAra re, sucI0 // 7 // - sUtra 14 samaratha sApa anugrahe, mana0, baliyA trikaraNa yoga re, sucI0 / ketA lacchi guNeM bharyA, mana0, khelosahi hararoga re, sucI0 // 8 // jallosahi vipposahI, mana0, sarvosahi samaaMga re, sucI0 / koSTaka padaanusAriyA, mana0, bIjabuddhi paTa raMga re, sucI0 // 9 // saMbhinnazrota khIrAzravA, mana0, madhurAzrava ghRta cheka re, sucI0 / akhiNa mahANasI tapa thakI, mana0, sambhava lacchi aneka re, sucI0 // 10 // vipulamatI te zivagamI, mana0, Rjumati kei muNinda re, sucI0 / vaikriya aDa siddhI dhaNI, mana0, karatA karma nikanda re, sucI0 // 11 // vidyA-jhaMghA cAraNA, mana0, patra kusuma jala raMga re, sucI0 / zubha guru vacaneM jANajyoM, mana0, cAraNanA bahubhaMga re, sucI0 // 12 // 83 // dUhA // jAti kula bala rUpasyuM, pada sampanna sahIta / lAghava lajjA vinaya guNa, daMsaNa nANa carIta // 1 // krodhAdika cau jhItatA, parisaha ne uvasagga / jita niMdrA-bhaya- AzravA, caraNa-karaNa guNa lagga // 2 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 anusandhAna 52 DhAla-5 candraprabhu jinacandramA, mane dekhaNa veM // o dezI // bhava dAvAnalamAM bhamI, cita cetyA re, Thora Thora apamAna, catura cita cetyA re / moharAyane mAravA // cit0|| karatA mantra vidhAna // catura0 // 1 // saMyama sAdhe sAdhujI // cita0 // tapa tapatA dharI hAma // catura0 // maNI motI kanakanA bhUSaNA // cita0 // sama thApana tapa nAma // catura0 // 2 // uttaratA doya pAsathI // cita0 // oka doya triNya aMka // catura0 // nava koThA vaciM zUnya che // citta0 // zeSa ghare triNya TaMka // catura0 // 3 // okAdika sola seramAM // citta0 // DugaDugIno have ThATha // catura0 // pAMtrIsa koThA jhumakhaM // citta0 // SaTa rekhAyata ATha // catura0 // 4 // cotrIsa trigaDA thApiI // citta0 // zUnya vaciM karI aka // catura0 // athavA du-ti-cau-paNa-SaTeM // citra0 // paNa-cau-tiga-du vivek||ctur0 // 5 // vA aka-do-cau-SaTa-aDeM // citta0 // SaTa-cau-do-oka sAra // catura0 // gurugama thApanathI ghaNA // citta0 // DugaDugInA adhikAra // catura0 // 6 // pAraNAM aThyAsI tapa savi // citta0 // mAsa sattara dina bAra // catura0 // cyAra vAra kanakAvalI // citta0 // to hoiM cosaro hAra // catura0 // 7 // koThA nava nava paNa tIseM // citta0 // trIka ThAme doya doya // catura0 // iNI rIte ratanAvalI // citta0 // oke okAvalI hoya // catura0 // 8 // paDimA bhadra mahAbhadra // citta0 // sarvatobhadra te joya // catura0 // laghu gurU Adi anukrame // citta0 // sahanikkilIyA doya // catura0 // 9 // TIkA thakI vidhi jANajyo / citta0 // tapa Ambila vardhamAna // catura0 // bAreM paDimA Adare // citta0 // sAdhu sadA sAvadhAna // catura0 // 10 // dhura paDimA oka mAsanI // citta0 // iMma sAtamI sAta mAsa // catura0 // sAta sAta ahorAtinI // citta0 // paDimA traNya nivAsa // catura0 // 11 // ahorAti aka rAtinI // citta0 // antima doya a bAra // catura0 // saptama saptamiyA kahI // citta0 // aSTama aSTami sAra // catura0 // 12 // navama navamiyA vAsarA // citta0 // dasama dasamiyA ThAma // catura0 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 bhadra subhadrA sarvato - // citta0 // bhadrA bhadrottarA nAma || catura0 || 13 | javamadhya vajrAkAranI // citta0 // muktAvalI doya moya // catura0 // pravacana sAra-uddhAramAM // citta0 // vali ghaNA tapa joya // catura0 // 14 // tapa tapatA iMma sAdhujI | citta0 // siddhAnta peTI hAtha // catura0 // vicaraMtA aDa mAtasyuM // citta0 // vIraprabhunI sAtha || catura0 ||15|| // dUhA // sUtra 15-16 bhASA sarva vizAradA, jina nahi jinasaMkAza / sIha taNI pare dUrdharA, arisA sama parakAza // 1 // appaDihayagaI jIva jyuM, jAtya kanakamaya rUpa / zaMkha niraMjana dvija pariM, chinna grantha munibhUpa // 2 // sarvagAthA // 105 // DhAla - 6 devanAhanA chokarA thAya // a dezI // niramohI sAdhu nirIha, malapaMtA kezarI sIha / pratibaMdha nahIM nahIM kheda, pratibandha taNA ubheda ||1|| dravya kSetra thaki kAla bhAva, samatAvantane samabhAva / kanakopala candanavAsI, muni mokSa taNA che AsI // 2 // paDimA dhare je muni jAti, gAme oka nagara paMca rAti / bIjA bahulA aNagAra, navakalapI kareM vihAra ||3|| sU 17 SaTa bAhya tapeM tapa sAra, aNasaNa te pAMca prakAra / pAMca uMNodarInA bola, bheda saMlInatAnA sola // 4 // tapamadhya kahyA traNya jeha, tasa bheda taNo nahI cheha / abhyantaramAM SaTa rIta, daza bhede kahyuM pAyatti // 5 // akAvana vinaya vakhANo, veyAvacanA daza jANo / sajjhAya te pAMca vidhAna, aDatAlisa bhede dhyAna ||6|| 85
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 anusandhAna 52 vIsa kAusaga bheda na phera, jamale akaso sittera / upadeza kare aNagAra, AkSepaNI Adi cyAra // 7 // dhyAna koThe rahyA munirAja, saMsAra tare vrata jhAja / zivapaMthe cale nija Athe, prabhu sArathavAhanI sAthe // 8 // navakamala upara saMcariyA, muni parivAre parivariyA / prabhu samavasaryA sukhakAra, pUraNa-bhadra caitya mojhAra // 9 // racyu samavasaraNa tatakheva, malI cyAra nikAyanA deva / bAra parSada harSa ujANI, suMNavA zubhavIranI vANI // 10 // sUtra - 18-21 // dUhA // suravara cyAra nikAyanA, varNAdika suvizesa / te varNava sUtre lahyo, grantha bahula na kahesi // 1 // prabhu AvyA pura parisareM, nisuMNI campA loka / kolAhala vacane thayo, trika-caccara ne coka // 2 // 7 sarvagAthA // 117 // DhAla - zrI yugamandhirane kahejyo // o dezI // bole jinavandana kAmI, jana aka akane ziranAmI / samavasaryA arihA svAmI re // 1 // campAvana suratarU phaliyo, zivapura sArathavAha malio re // caMpA0 // darzana nayanAMjana variiM, tattva vacana zravaNe dhariiM / vandana namana stavana kariI re // 2 // caMpA0 // durita samAvaNaneM kAjeM, Iha bhava sukha dukhaDAM dhUje / ISTa deva paDimA pUjeM re // 3 // caMpA0 // tima prabhu pada sevA karasyuM, mithyAmala dUre harasyUM / Iha para bhava sukha anusarasyUM re // 4 // caMpA0 // brAhmaNa kSatrI bhaTa johA, Ibhya kuTambika saMvAhA / seTha senApati sathavAhA re // 5 // caMpA0 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 87 keika prabhu darzana karavA, keIka paradakSaNa pharavA / keika samakita uccaravA re // 6 // caMpA0 // samavasaraNa dekhaNa hevA, jItakalapa kei dukha khovA / ketA nara kautaka jovA re // 7 // caMpA0 // "mItra varaga preryA jAve, nijanArI vacaneM Ave / keika nara Atima bhAve re // 8 // caMpA0 // gupta aratha hetu suNasyuM, prazna te naya bhaMge karasyuM / 'pUrva suNita nizcala dharasyuM re // 9 // caMpA0 // iMma ciMtavatA vrata levA, nAgara loka dhanada jehavA / snAna karI pUjI devA re // 10 // caMpA0 // vasanAbhUSaNasyuM jaDIyA, kei pAlakhiiM nikaliyA / hAthI-ratha-ghoDeM caDIyA re // 11 // caMpA0 // kalakala loka zabda karIi, vela vadhe jima bharadariiM / campApurimAM saMcarii re // 12 // caMpA0 // prabhu dekhI vAhana ThavatA, paMca abhigama sAcavatA / zrI zubhavIra caraNe namatA re // 13 // caMpA0 // 1degsUtra - 27 // dUhAH // pravRttivAhaka bhUpaneM, deta vadhAmaNi sAra / prItIdAna rUpaka mayI, lAkha te sADhA bAra // 1 // sUtra - 28 balavAhakane teDine, rAya kahe suNi Aja / sainya caturvidha saja karo, prabhu sAmhaiyA kAja // 2 // nagara sakala zaNagArajyo, subhadrAdika cheka / ratha sAmagrI saja karo, rANI dITha oka oka // 3 // sUtra - 29 svAmI sikSA zira dharI, balavAhaka tiNI vAra / hastivAhakane Thave, sainya taNo adhikAra // 4 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 rathazAlikane rathataNo, nagarataNo koTavAla / balavAhaka senapatI, iMma suMpyA adhikAra // 5 // DhAla - 8 : jayo jina nemajI o // o dezI // hastiratana zaNagArato a, ujjala veza vizAla / kavaca zira jhulya che a, ghaNTA ghughara mAla // 1 // harakha haiyaDe ghaNo a.... ambADI ambara aDI a, ratna jaDIta jhalakanta / kaselAM doraDAM o, grIvA bharaNa mahanta // 2 // harakha0 // kAna AbhUSaNa dIpatAM a, zira siMdUra sohanta / sarala kaMcanamayI o, gIrI dADhA doya danta // 3 // harakha0 // 11kRSNavaraNa cAmara dharyA me, mada gaMdhe jhaMkAra / kare vali ali malI a, tAsa varaNe andhakAra // 4 // harakha0 // cApa pramukha zastre bharyo a, jima raNa thambha manAka / girI zira seharo a, chatra sadhvaja sapatAka // 5 // harakha0 // ghaNTA yugala te vIjalI a, megha samo kari zyAma / pavanajaya vegamAM o, paTahasti jasa nAma // 6 // harakha0 // ghoDA ratha bhaTa iMNi pare o, sainya sajI caturaMga / kahe senAnIne a, o tuma ANi abhaMga // 7 // harakha0 // yAna zAlika vAhana saje a, yAna zAlAne bAra / anteura kAraNe a, vastrAvRta apahAra // 8 // harakha0 // samalAdika chatrI dharIo, yAna zakaTa ratha joya / kanaka bhuSaNa jaDyAM o, vRSabha jotariyA doya // 9 // harakha0 // nija nija sArathine ThavI, sanmukha mArge karanta / pache senAnI a, bhAkhe sakala udanta // 10 // harakha0 // hATa saje hIrAgale a, maMcAtimaMca kamAla / azuci kaDhAvatA a, subhaTa sahita koTavAla // 11 // harakha0 // sIta sugandhI jala chaTA a, tiga cau caccara ThAma / dhAma parivrAjakA a, Agantuka ArAma // 12 // harakha0 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 laghu uMcatara ghara maNDalI a, yAnazAlA dhAnyageha / Avezana thAnakeM a, khaDIi gholyAM teha // 13 // harakha0 // ThAma ThAma dhvaja jhalakatA a, paMcavaraNa che anUpa / trATa toraNa sajyAM o, gandhavaTInA dhUpa // 14 // harakha0 // ghola karI hAthA dIyA o, rakta candana gosIsa / jaI senAnIne o, vAta kaheM namI zisa // 15 // harakha0 // sUtra - 30 bhUpati balavAhaka thakI o, sAMbhalI harSa dharanta / aTTaNa zAlA jaI o, mallayuddhe thAkanta // 16 // harakha0 // lakSapAka tela mardaneM a, pUraNa pANI pAya / kuzala zilapI narA a, cauviha aMga suhAya // 17 // harakha0 // gaMdha kusuma tirathodakeM o, majjanaghara kare snAna / luhe nija aMgane a, zATikA raktavAna // 18 // harakha0 // vastra dhare vilepaNe o, bAvanA candana harSa / ghaNo vIra vAMdavA o, namana stavana utakarSa // 19 // harakha0 // // dUhA // mugaTa dhare zira sohato, hAra valI ardhahAra / kuNDala mukha ajuAlatAM, kaNTha Thave phulamAla // 1 // kaTaka-tuTita-thambhita bhujA, zobhita zreNIkapUtra / mudrA veDha varAMgulI, ratnajaDita kaTIsUtra // 2 // lamba cIvara uttarAsane, jaDita rayaNa kanakAMga / vIragarava sUcaka bhaNI, vIravalaya bhuja caMga // 3 // sahasa utara aTha zAlikA, lambita motI mAla / daNDa vaiDurya rajatapaTo, vAMma pramANa vizAla // 4 // vISahara Rtu sukha ujaluM, chatra harata andhakAra / mukhakaja sevana haMsikA, caMcala cAmara cyAra // 5 // kalpatarUsyuM alaMkaryo, majjanagharathI rAya /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 AvyA maMgalazabdasyuM, jihAM paTahasti ThAya // 6 // sarvagAthA // 160 // DhAla-9 Avo jamAi prAhuNA jayavantAjI ||o deshii|| sAmhaiyuM vistArathI // suNo saMtAjI // kahuM sUtra anusAra // guNavaMtAjI // koNIka paTahasti caDhyo // suNo0 // sainya sajju tiNI vAra // 1 // guNa0 // rAjezvara Ibhya talavarA // suNo0 // seTha senApati dUta // guNa0 // kuTambika mADambiyA // suNo0 // subhaTa vaDA rajapUta // 2 // guNa0 // sandhipAle parivaryo / suNo0 // grahagaNamAM jima canda // guNa0 // ATha maMgala Agala caleM // suNo0 // prathama paramAnanda // 3 // guNa0 // sAthio (1) zrIvatsa (2) nandAvarta (3) // suNo0 // sarAvasampuTa (4) ThATha ||gunn0|| bhadrAsana (5) varakumbha (6) che / / suNo0 / / maccha (7) darpaNa (8) o ATha // 4 // guNa // pUrNakalaza jalajhArio // suNo0 // uMcI karI vaijayanta // guNa0 // chatra cAmarayuta guru dhvajA // suNo0 // anukrame sarva calanta // 5 // guNa0 // pAdapITha pAvaDI dharA // suNo0 // rayaNa siMhAsana khAsa // guNa0 // o saghalAM lei cAliyA // suNo0 // kiMkara dAsI dAsa // 6 // guNa0 // laSTi-kunta-khaDaga dharA // suNo0 // cAmara cApa ne pAsa // guNa0 // pustaka vyaya upaja taNA // suNo0 // bhAjana taila suvAsa // 7 // guNa0 // puMgIphala tAmbula grahA // suNo0 // yogI jaTA dharanAra // guNa0 // citraphalaka hAsikarA // suNo0 // morapiMcha vehanAra // 8 // guNa0 // cATuvAda kandapiyA // suNo0 // bhAMDa bhakhaMta hasantA ||gunn0 // vINA vAjina gAyanA // suNo0 // kei jana hAsya nacantA // 9 // guNa0 // kautakiyA raNa husiyA // suNo0 // jaya jaya zabda karanta // guNa0 // vega lalita laMghe khAi // suNo0 // bhuSaNa lakSaNavanta // 10 // guNa0 // cAmara chatra alaMkaryA // suNo0 // akaso ATha turaMga // guNa0 // kutIla anukrame cAlatA // suNo0 / / uca samA zuci aMga // 11 // guNa0 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 danta laghu kaMcana maDhyA || suNo0 // kAMika uMca pramANa || guNa0 // zaNagAryA kuMjara caleM / suNo0 // te paNa aDasaya mAna ||12|| guNa0 // ghaNTa dhajA sapatAkAo || suNo0 // toraNa camara sacitra // guNa0 // nandIghoSa dvAdazavidhA || suNo0 // te saghalAM vAjitra ||13|| guNa0 // zakti trizUla asi zara bhariyAM // suNo0 // bahu saMgrAmika zastra // guNa0 // okaso ATha te ratha sajyAM // suNo0 // sArathI hayayuta chatra ||14|| guNa0 // koNIka ceTaka raNa sameM // suNo0 // sainya pramANa subhAkha // guNa0 // gaja ratha tetrIsa sahasa cheM // suNo0 // ghoDA tetrIsa lAkha ||15|| guNa0 // pAlA tetrIsa koDi kahyA / suNo0 // havaNAM mAna na kIdha // guNa0 // zaMkha paDaha bhera jhallari // suNo0 // mArdala dundubhi siddha ||16|| guNa0 // hastikhandhe narapatI // suNo0 // meghADambara chatra // guNa0 // phUlamAla te upare // suNo0 // paga paga guDI uchaleM // suNo0 // ketA nara kara vIMjhaNA // suNo0 // sUraya inda carItra // 17 // guNa0 // biruda paThate chAtra // guNa0 // pATi caleM naceM pAtra ||18|| guNa0 // sUtra 31 91 campAmAMhi cAlatAM // suNo0 // yAcaka letA dAna // guNa0 // lAMgala gala dhAraka bhaTA // suNo0 // khandha bAla vardhamAna // 19 // guNa0 // muha maMgalIya narA bhaNeM // suNo0 // ciraMjIvo narainda || guNa0 // bhUpamA bharata naresarU // suNo0 // tArAgaNamAM canda ||20|| guNa0 // triNa khaNDa bhoktA paNeM // suNo0 // vipula bhoge jayanta // guNa0 // mugaTa bandha rAjA caleM // suNo0 // haya gaya nija paritanta ||21|| guNa0 // kRSNAgara kundarUkanA // suNo0 // dhUpaghaTI mahakanta // guNa0 // kaMsatAla grahI ghumatA // suNo0 // Age nizAna jhaganta ||22|| guNa0 || nayana vadana mAlA karI // suNo0 // jotA thuMNatA loka // guNa0 // manoratha hRdaya ANandatA / suNo0 // naranArinA thoka ||23|| guNa0 || aMjalI zreNeM praNamatA || suNo0 // patra dharavA nahIM ThAma // guNa0 // deva devI ravi candramA // suNo0 // juI gagana rahI tAma ||24|| guNa0 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 anusandhAna 52 iMma nRpa moTe mahotsaveM // suNo0 // anukarameM pAmaMta | guNa0 // samosaraNa zubhavIranuM // suNo0 // sainya sakala thApata ||25|| guNa0 || // dUhA // paTahastithI utarI, abhigama sAcavI rAya / dei triNya pradakSaNA, ucita thAnakeM ThAya // 1 // sUtra - 32 subhadrA paTanAri je, sajI sAmhaiyu udAra / te paNa AvI tatakhiNeM, samavasaraNa mojhAra // 2 // 12 sUtra 33 paraSada bAre AgaleM, dinaM dezana arihaMta / bhava niraveda paNuM laheM, bhavya vanaja vikasaMta // 3 // sarvagAthA // 188 // DhAla 10 araNIka munivara cAlyA gocarI // a dezI // cetana ceto re caturI cetanA, moha pramAdeM sUto re / bhava aTavImAM re rajhalyo prANIyo, naraga nigodeM khUto re // 1 // cetana ceto re caturI cetanA ..... jima koi raNamAM re roto okalo, kuMNa grahI hAtho re / zaraNa vihuNo re dAvAnala bale, dIna kuraMga anAtho re ||2|| cetana0 // iMma paNa thAvara vigalendrI vasyo, dukha dAvAnala lehato re / pada paMcendrI tirajaMceM lahI, paravasi nita dukha sehato re ||3|| cetana0 // jAtisamaraNa nANeM nArakI, laheM pUrava bhava vAto re / hAtha ghasaMtAi jUgaTIyA pariM, dukha sehatA dina rAto re // 4 // cetana0 // jAti na yonI re pharasyA viNa rahyo, naTa jyUM nava nava vese re / nyAya nadIupala narabhava lahyo, rayaNa dvipa sunivese re // 5 // cetana0 // pUtra kalatranI mAyAiM naDyo, maccha jAla pareM prANI re / dhig dhig viSayA re a saMsAramA, athirane thira karI jANI re || 6 || cetana0 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 sUrIkantAiM re kanta virSe haNyo, culaNI aMgaja dAho re / zreNIka rAjA re kaTha paMjara paDyo, juo saMsAra saneho re // 7 // cetana0 // dhanada nipAi re dvIpAyana dahI, jala viNa hari akelA re / iMNe saMsAre re o sukha sampadA, kuzajala jalanidhi velA re // 8 // cetana0 // bhavajala mamatA re taMtuiM bAMdhiyo, cetana hAthI mahaMto re / mokSAnandI re nikalavu bhaneM, lahI saMyama jalakaMto re // 9 // cetana0 // Ayu antya samaya zivapada valI, sAkAreM gatakaMkho re / oka avagAhaneM siddha anantatA, deza pradeza asaMkho re // 10 // cetana0 // syAtpada lambita naya bhaMge karI, dezana SaTa dravyarUpo re / suNI laghukarmA re saMyamazrI vareM, kei dezavirati anUpo re // 11 // cetana0 // samakita pAmyAM re kei bhadraka paNuM, vrata velI rasa gIddhI re / zrI zubhavIra prabhunI dezanA, zAnta sudhArasa pIdhI re // 12 // cetana0 // // dUhA // 13dezana suNI nRpa uThIyo, mandira pahuto jAma / gautama praznottara karI, prabhu vicarantA tAma // 1 // sarvagAthA // 201 // DhAla-11 rAga-dhanyAsI // gAyo gAyo re mahAvIra jinezvara gAyo, samakita vrata niramala iMma karajyo, bhavika malI niramAyo / nava jaNe arihanta bhakti nipAyo, jinapada vIra pasAyo re // 1 // mahAvIra0 // prabhu sAmhaiyuM karata dazAraNa-bhadra te kevala pAyo / nema muni namatAM nipajAvyu, prabhu pada kRSNa kahAyo re // 2 // mahAvIra0 // bhAvastava rAvaNa jina bhakti, nATika raMga bharAyo / taMti kuM joData bhavatati toData, caudameM bhava jinarAyo re // 3 // mahAvIra0 // tima bhavi bhAva dharI balavIraya, phoravatAM ziva jAyo / jinazAsana udyota karejyo, jima jaga koNika rAyo re // 4 // mahAvIra0 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 AvaMtImA draha sama sUrIvara, te sarikhA uvajhAyo / meDhI samAna gItAratha jeNe, jinazAsana dIpAyo re // 5 // mahAvIra0 // sAmhaiyuM karajyo bhavi tehay, ANI harSa savAyo / vijaya jinendra sUrIzvara rAjye, o adhikAra banAyo re // 6 // mahAvIra0 // tapagacchanAyaka sIMhasUrIzvara, kumati mataMga haThAyo / tAsa sIsa zrI satyavijaya budha, kapuravijaya gurUrAyo re // 7 // mahAvIra0 // khimAvijaya gurU sIsa nagIno, zrI jasavijaya suhAyo / paNDIta zrI zubhavijaya sugurU mujha, pAmI tAsa pasAyo re // 8 // mahAvIra0 // voharA DosA suta jeThA nandana, lIMbaDI nayara rahAyo / kumatine zira graha ketu kahAyo, zAsana jaina dIpAyo re // 9 // mahAvIra0 // voharA jayarAjabhAIne kAraNa, sAmhaiyuM viracAyo / sUtra vacana phUla mAlA guMthI, jayarAja kaNTha ThavAyo re // 10 // mahAvIra0 // veda(4) rasu(6) vasu(8) caMdra(1) saMvatsara / 1864 / , deva de(dI)vAlIiM dhyAyo / vIravijaya jina zAnti pasAiM, saMghaneM zAnti karAyo re // 19 // mahAvIra0 // iti zrI koNIkarAja bhaktigarbhita vIrajina sanmukha gamananamanotsavaH samAptaH // DhAla-11 sarvagAthA 212 zloka saMkhyA - 258 li. / paM. vIravijayena / vo / jayarAja paThanahetave. TippaNI 1. ahiMthI je sUtrAMka ApelA che te aupapAtikanA che ane te-te sUtrono bhAvAnuvAda tyAM sudhIno che. 'salomahatthe = lomamaya pramArjanaka' no ahiM 'morapiMcha-pUMjaNI' sIdho bhAvArtha lIdho che. 4. kapota = kabutara, kabUtarane patthara paNa jIrNa thAya = pacI jAya. tema bhagavAnane paNa game tevo AhAra pacI jAya. sarakhAvo - padmavijayajI kRta RSabhajinezvara stavana. kaDI-6. 'cAra atizaya mUlathI, ogaNIza devanA kIdha, karma khapyAthI agyAra, cotrIsa ama atizayA, samavAyAMge prasiddha'.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 5. veda = vedanI saMkhyA 4 che. mATe vedavadana = caturmukha. 6. sUtra-9 mAM koNikanA parivAra- varNana che, je ahiM lIdhuM nathI. 7. A grantha = koNika sAmhaiyAnI DhALo bahula = ghaNI thai jAya mATe vistArathI huM (= vIravijayajI ma.) kahIza nahI. 8. sarakhAvo pU. vIravijayakRta snAtrapUjA : 'Atamabhakti malyo kei devA, ketA mittanujAi, nArI preryA, vaLI nija kula vaTa, dharmI dharmasakhAi.' 9. 'pUrva suNita' kartuM che mATe oma lAge che ke prabhu ahiM pahelA paNa padhAryA hatA ane dezanA ApI hatI. 10. sUtra-22 thI 26. cAranikAya = bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa, vaimAnika devonuM varNana che. ahiM lIdhuM nathI. 11. cAmarono varNa kRSNa batAvyo che. aupa. TIkA paNa che- 'cAmarotkarakRtAndhakAratA cAmarANAM kRSNatvAt / ' tyAre cAmaro kRSNa paNa banatA haze. arthAt camarI gAya zvetanI jema zyAmavarNanI paNa haze. 12. aupa-sUtra-34mAM bhagavAnanI dezanA ApI che. parantu ahIM o sUtrano bhAvAnuvAda na letA kavizrIo potAnI rIte bhagavAnanA mukhamAM dezanA mUkI che. 13. sUtra-35 mAM manuSya parSadA, sUtra-36mAM koNika rAjA ane sUtra-37mAM subhadrA vagere rANIo dezanA pUrNa thayA pachI svasthAne pAchA jAya che tenuM varNana che. ane sUtra - 38 thI 43mAM gautamasvAmI ane prabhu vacce thayelA prazno ane uttaro che. ahiM sUtra-1 thI 33 no bhAvAnuvAda che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 TippaNI hilA = nindA = avahelanA. | melhaNa = melhANa = mukAma-paDAva. parabhAti = prabhAte vaditA = vedikA nAkIghara = deva-gRha ATha khUNAlI = AThakhuNAvALo = aSTacaraDa = luTAro koNa sugAla = sukAla dhava = dhAvaDInuM vRkSa hAlI = kheDUtane tyAM gulAma jevI dazAmAM | varaga = varga kAma karato majUra rAto = rakta = rAgavALo kheDo = khetImAM ropaNI karanAra mANasa pravRttivAhaka = samAcAra lAvanAra silAvaTA = salATa = paththara ghaDanAra = narakhI = nIrakhI zilpI gopaya = gAyarnu payasa = gAyanuM dUdha na mAna = pramANa rahita-besumAra laMka = kamarano uparathI pahoLo ane kozisa = kapizirSaka = kAMgarA nIcethI sAMkaDo bhAga bhuMgala = bhogaLa = argalA neTa = nakkI serI = zerI = nAno mArga nikanda = nAza cacarii / caccara = catvara = cogAna vAsa = varSa saMkiraNa = saMkIrNa = sAMkaDu sApa = zrApa rathAlI = rathanI paMkti aDamAta = aSTa pravacana mAtA. suma = puSpa seTI = setikA = khaDI cUno appaDihayagai = apratihatagati. ukhevyA = uda+kSip = phelAvaq, dhupa cheha = cheDo. karavo jamale = sAthe, saravALe jalla = doraDA para nAcanArA / jhAja = jahAja lekhA = vAMsa para nAcanAra naTa jAti Athe = mULI / madada maMkhA = rAjAno bhATa / citrapaTa batAvI johA = yoddhA gajarAna calAvanAra gujarAna calAvanAra hevA = khevanA = jhaMkhanA pAkhalii = copAsa = cAre bAju / jItakalapa = jeno ullekha zAstromAM na zIta = sIta = zveta hoya paNa, gItArtho jene mAnya kare karaMDA = kAraMDA nAmanA haMsa te paramparAgata AcAra. veMhala = vela-velaDu-gADu | vela = bharatI
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 97 apahAra = kapaDAthI DhAMkela gADUM, jemAM | talavara = rAjAo bakSisa Apela sonAno rAja strIo bese. | paTTo dhAraNa karanAra dhanavAna samalAdika = kasaba (=sonA-rUpAnA | sandhipAla = rAjyanA sImADA- rakSaNa tArathI banAvela kApaDa)thI banAvelI | karanAra amaladAra TopI bhANDa = jokara jotariyA = gADAmAM joDyA uMca samA = uMcA samAna = pavitra udanta = khuza khabara | zakti = sAMga nAmanuM hathiyAra. hIrAgala = rezamI kapaDaM | pAlA = pAyadaLa maMcAtimaMca = maMca upara maMca havaNA = hamaNA trATa = tATTI = vAMsano paDado. | mArdala = mRdaMga zilapI = aMgamardananI kalAno jANakAra | guDI = nAnI dhvajA tuTita = toDo, berakhA, bAjubandha paritanta = parivAra vAma = be hAtha pahoLA karI chAtIno | kaMsatAla = kAMsI joDA, kAMsIyA, maMjIrA upalo bhAga meLavatA je laMbAI | jui = juo che thAya te, Azare traNa gaja = cha phuTa | kaTha paMjara = kASTha pAMjaruM prAhuNA = prAghurNaka = mahemAna, paroNA | meDhI = AdhAra sthambha C/o. dhIrenabhAI gAMdhI gAMdhI phaLiyA, nAnI bajAra dhrAMgadhrA 363310
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 52 TraMka noMdha 'zAntinAthanA pada viSe.... 'zAnti jinezvara sAco sAhiba' evA mukhaDAthI zaru thatuM eka pada (stavana) samagra jaina samudAyamAM atizaya calaNI che. bhAgye ja koI jaina haze jene A pada na AvaDatuM hoya. parantu tenI kharI vAcanA karatAM calaNI vAcanAmAM thoDoka paNa noMdhapAtra phera che. mULa pada jUnI mAravADI mizrita hindI bhASAmAM che. pracalita pATha keTaleka aMze gujarAtIkaraNa pAmyo che. ahIM banne vAcanA joIzuM. pracalita vAcanA zAnti jinezvara sAco sAhiba, zAntikaraNa iNa kalimeM ho jinajI tuM merA manameM tu merA dilameM, dhyAna dharUM pala pala meM sAhibajI....1 nirmala jyota vadana para sohe, nikasyo jyuM caMda bAdala meM ho.... bhavamAM bhamatAM meM darizana pAyo, AzA pUro eka palameM ho.... 2 mero mana tuma sAthe lIno, mIna vase jyuM jalameM ho..... jinaraMga kahe prabhu zAntijinezvara, dITho jI deva sakala meM ho.... 3 hastaprati-prApta prAcIna vAcanA zAntinAtha gIta tUM merai dilamai tUM mere dilamai, nAma japUM pala pala maiM / / zAMti jiNesara sAco sAhiba, zAntikaraNa iNi kali maiM // tUM. 1 // niramala jyoti vadana tujha sobhata, mAnuM nikasyau caMda vadala maiM / bhavamaiM bhamatAM darasaNa pAyau, Ikha UggI jANai thala maiM // tUM. 2 // mero mana tuma setI lInau, mIna vasata jima jala maiM / raMgavijaya prabhu suratarU tUM hI, dekhyo deva sakala maI // tUM. 3 // iti zrI zAntinAtha gItam (jinaraGgasUri granthAvalI)
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 AmAM je zAbdika ke bhASAjanya pheraphAra che te to banne pATha vAMcavAthI ja spaSTa thaI jAya che. parantu dhyAnamA levA jevo pheraphAra to bIjI kaDInI cothI paMktino che. mULa vAcanAmAM kavinI kalpanA masta utprekSA kare che : 'Ikha UggI jANai thala meM" arthAt thala eTale raNapradeza, temAM jANe Ikha-ikSuzelaDI UgI hoya tevU, mane, A bhava-raNamAM ApanuM darzana lAdhyuM che ! kevI udAtta kalpanA ! ane enI sAme pracalita vAcanA juo : "AzA pUro eka palameM". pUrva-paMkti sAthe Ano koI ja meLa khAto nathI ! bhaddI lAge che. paNa mAgavAnI anAdinI Adata manuSyanA cittamAM kevAM UMDAM mULa ghAlIne paDelI che, te AvA parivartana thakI samajAya che. bIjUM, kavi AcArya thayA pUrve muni hatA tyAre A pada racela hovU joIe. eTale ja 'raMgavijaya' evaM nAmAcaraNa che. paNa lokajIbhe 'jinaraMga' evaM AcAryapadaprApti pachInuM nAmAcaraNa caDI garmyu che. antima kaDInA tRtIya caraNamAM 'zAntijinezvara' evo pracalita pATha che tenI sAme asala arthAt kartAe lakhelo pATha 'surataru tUM hI' e keTalo majAno che ! uttama racanA paNa jyAre laukika-lokagIta bane tyAre kyAreka, tenI hAlata bahu vicitra thatI hoya che, ane prastuta pada tenuM zreSTha udAharaNa che. - zI0
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 vihaMgAvalokana anusandhAna 52 upA. bhuvanacandra 'anusandhAna'no 50mo aMka zrutasthavira vidvadvareNya pUjya munipravara zrI jambUvijayajI ma.nI smRti rUpe be bhAgamAM prakAzita thAya e eka apUrva jogAnujoga che. A vizvavizruta zrutadhara mahApuruSane yogya jJAnAJjali A rIte apAI che. vizeSAGkanA prathama bhAgamAM bhaktAmara stotraviSayaka traNa apragaTa racanAo prakAzita che. zAntisUri racita vRtti sampAdakanI dhAraNA anusAra bAramA zataka pahelAnI che. TIkAnA prathama zlokathI sUcita thAya che ke zAntisUrie anya stotronI paNa TIkAo racI che. A TIkAmAM svIkRta pAThabhedane kAraNe stotramAM pAThAntara svIkAravA paDe ema che, paNa sarvatra evaM nathI. A TIkAmAM karelA artha vadhAre saMgata ke mahattvapUrNa paNa jaNAtA nathI. zloka 14nuM vivaraNa jovAthI A sthiti spaSTa jaNAze. thoDAM saMzodhana zlo0 6 : TIkAmAM 'mukha' be vAra che te lipikAranI bhUlathI Avela che. 'casUrIsthAnam' che tyAM sAco zabda "castarIsthAnam' hovo ghaTe, castarI nindA. sambhava che. zlo0 23 : TIkAmAM '0 nyathA vacodhAm' che tyAM '0nyathAvabodhAt' vAMcavuM joIe. zlo0 30 : TIkA 'vapu iva (?)' nahi paNa 'vapra iva' hovAno 'bhaktAmara'nI bIjI eka TIkA paNa A aMkamAM chapAI che, emAM paNa kyAMka arthaghaTana kliSTa rIte kareluM jaNAya che. 1. 'casUrI' zabda mAtsarya tathA nindA arthamAM syAdvAdamaJjarImAM prayukta che. castarIno prayoga jovA maLyo nathI. saM.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 101 bhaktAmara pAdapUrtirUpa stotramA kAvyatattva viziSTa na hovA chatAM kavinI kalpanAzakti ane bhASAsajjatAnI dRSTie noMdhapAtra che. pAThamAM thoDI azuddhatA che - lo0 ratnaM azuddha zuddha mithyAtva yAti mithyAtvayeti ratra roSo diveti roSAdiveti dvideva (?) 0dvipadeva raMhI raMhrau karatalaM karatale bhuvanabhUSaNakAvyamAM be vAcanabhUlo rahI che. pR. 53, zlo0 8 mAM 'ttastha' che tyAM 'ttasya' ane pR. 53, zlo0 2 mAM 'gatAM' che tyAM 'gantA' joIe. dharmaratnadurlabhatvam ane tribhASAmayI zrI nemisUrIzvarastuti- A banne arvAcInakAlIna kRtio che, ane tethI pAThazuddhi jaLavAI che. kartA- vaiduSya svayaM prakAzita che. 'eka vijJaptipatra' zIrSaka nIce prakAzita racanA aneka rIte rasaprada che. rAdhanapura ane jodhapura - e banne nagaronuM rocaka varNana, tyAMnA jaina saMghonI sthiti, cAturmAsanI pravRttio, gacchapati zrIpUjya AcAryonuM varcasva, tatkAlIna samAjajIvana Aq ghaNuM badhuM A racanAmAMthI tAravI zakAya che. gujarAtI ane mAravADI bhASAnuM tAtkAlika svarUpa paNa AmAM sacavAI rayuM che. A vijJaptipatranA lekhaka arthAt lipikAra ridayarAma kalambI hovAnuM sampAdaka jaNAve che parantu tema nathI. vi. patranA racayitA manarUpavijayajI che, emaNe ja rAdhanapuranI gajala racI che jemAM kulambI ridairAmanI prazaMsA karavAmAM AvI che. A gajala 1962nA mAgazaramAM racAI che ane e ja varasanA phAgaNa mahinAmAM lakhAelI vijJaptimA e gajalane samAvI levAmAM AvI che. lipikAra koI anya lahiyo hoI zake.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 anusandhAna 52 pAThamAM kyAMka vAcanabhUlo rahI che - pR. 83 zlo0 8 - 'ramyAvidhAna'ne sthAne 'ramyAvadhAnaM' pATha hoya. pR. 86 paM. 9- 'rojI' nahi paNa 'rAjI' hovU ghaTe. paM. 13- 'isI' nahi, 'isA'; paM. 18 'pe chai' nahi paNa 'pachai' hovU joIe. pR. 72 paranI DhAlamAM dareka kaDInA antamAM 'ka' che te pAdapUraka che- dezIno bhAga che, te 'ka' nahi paNa ki/ke hovAno sambhava che. ghaNA sthAne te antima zabda sAthe jor3AI gayo che ane tethI upavezaka, pezaka, jANaka, vakhANaka jevA bhUlabharelA zabdo sarjAyA che. A 'ka' ne zabdathI alaga vAMcavo. zabdakoza rasaprada che. rAjasthAnI, gujarAtI, saMskRta, prAkRta ane UrdUarebika zabdonuM AmAM mizraNa che - je A prakAranI racanAomAM ja jovA maLe. UrdU-arebika zabdo pAchA bhraSTa rUpamA che jene oLakhavA mATe te bhASAno vizeSa paricaya Avazyaka thaI par3e. turarA torA (hAra-torA) subuddhI suvidhi (-nAtha) nipaTa kharekhara, pUrepUruM jagamAlama jagatano mAlama-sukAnI arebika 'jiMdA'- bhraSTa rUpa hoI zake. pote, potAnI jAta evo artha ahIM hoI zake. mAjhI Ano artha 'aMdara' na hoI zake, kemake 'mAMhai' sAthe che ja. 'durjana' artha barAbara che. sujana-suyaNa maLe che. enA virodhArthI tarIke duyaNa-doyaNa vikasyo hoya. dAva, lAga phabate zobhe che, phAve che AdarIyA- kevaTo AdarIyA- dharmano Adara karanArA, svIkAranArA arthAt zrAvako, temanA kevaTa-nAvika-pAra pahoMcADanArA. jiMda doyaNa DAva
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 103 'zrAvakavidhirAsa' apabhraMzabhASAnI sundara kRti che. AnA kartA padmAnandasUri nahi paNa guNAkarasUri jaNAya che. kRtipATha saMzodhana bhAge che. vAcanabhUlonuM pramANa vizeSa che.ka. 15 : 'jAhana'ne sthAne 'jAMha na' ka. 20 : 'vasAu' ne sthAne 'vavasAu' ka. 24 : 'mahiM sudda' ne sthAne 'mahisuTTa' hovAnI zakyatA che. ka. 50 : 'sAmi dhukaro' nahi, parantu 'sAMnidhu karo' pATha vadhu saMbhavita che. 'tejabAIvratagrahaNa sajjhAya'nA zabdakozanA keTalAka zabdo : 1. poti : 'potAnI jhoLImAM-potAnI pAse' 14. varasaI : eka varSamAM 20. upadasI : 'upadezI' hoI zake. 'bIjAne salAha ApavAmAM' evo artha saMbhave che. 23. saMpuna sayyA : 'pUrI pAtharelI zayyA' 39. rAjakadaivakaI : 'AsamAnI-sulatAnI'mAM 42. Auli : AvaLa, jhADa 51. AdezathI : 'pApopadeza' dvArA 57. cUhaletarUM : cUlA mAMhelu DhA. 1, ka. 17 mAM tagaraNi che tyAM 'kAraNi' hovU joIe. 'zrI mallinAthano rAsa'mAM kavi RSabhadAsanI zailI ane khambhAtI bolInI chAMTa jaNAI Ave che. kavinA svahaste lakhelI prati parathI A racanA sampAdita thaI che e noMdhanIya che. pAThamAM keTalAMka zuddhisthAna che : ka. 78- 'malIno hai lugha bhUpa' = 'malI no-hailaghu bhUpa' ka. 165 guNaya = guNa yu ka. 184 kubhanA = 'kuMbharAjAnA' evo artha spaSTa che. pR. 131 upara DhAla zarU thAya che tyAM dezInI paMkti DhAla sAthe bhaLI
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 gaI che. DhAla 'suNI dezanA .... ' thI zarU thAya che. zabdakoza : 182 208 212 khupa pRSTha 7 8 9 9 uMkhAlapuMkhAla sadhaiNA 9 11 15 50mA aMkano dvitIya bhAga 250 thI vadhu pRSTha dharAve che ane deza uparAMta videzanA paNa vidvAnoe pU. zrutasthavirane aMjalirUpe lakhelA lekhothI samRddha che. saMzodhita-sampAdita prAcIna kRtio paNa paryApta che. 'puNyabatrIsI'nI AThamI kaDImAM 'cAdari' che tyAM kakkAnA krama pramANe jakAravALA zabdo sAthe cakAra vALo na hoya, tethI 'jAdari' zabdanI kalpanA karavI rahI; joke Ano artha aspaSTa rahe che. 'gUDhArthakA dohA', 'javanakA dohA' vagere saMgrahamAM sAhityarasanA poSaka dUhA-kavita vagereno sa-rasa saMgraha thayo che. jUnA loko sAhityarasa a manoraMjana-buddhivikAsa - vyavahArakauzalya AvA sAhitya prakAro dvArA meLavatA. thoDI pAThazuddhi : paMkti strIonuM mastaka para paheravAnuM eka AbhUSaNa, khUpa, mor3a 'coLI coLIne' jevo arta saMbhave saddahaNA-zraddhA. 6 (nIcethI) 12 (nIcethI) 8 (nIcethI) 5 (nIcethI) 1 (nIcethI) 7 (uparathI) 11 (nIcethI) anusandhAna 52 azuddha mopAlA beha vidhA bheTa yamita tA sagUra yugdala zuddha bhopAlA cheha pIdhA meTa paNDita tAsa gUra pudgala
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 16 4 ( uparathI) 18 1 (nIcethI) 19 4 (uparathI) 16 (uparathI) 4 (uparathI) 2 x 10 10 nm 19 24 24 6 (uparathI) jo uM tamase bADur3a u jema tIkhA pANo naramAi joho ve jo uttamase (?) (?) UjaDe tIkhApaNo naramAi jo hove 105 'jinasAgarasUrigItAni' nA sampAdake kRtinA nAyaka tathA kRtinA racayitA vize aitihAsika mAhitI ekatra karIne mUkI che. gItomAM AcArya pratyeno kavino ahobhAva - Adara prakhara rUpe vyakta thayo che. pR. 31, paM. 8mAM 'gayaNa ca' che, tyAM 'gayaNa na' hovuM ghaTe. pR. 32, paM. 7mAM 'lIchau' nahi paNa 'lIdhau' joIe. pR. 32, paM. 12mAM 'mahAvaya sAgI' ema che, tyAM 'mahA vayarAgI' haze ema tarata jaNAi Ave che. pR. 33, paM. (nIcethI) 2 mAM 'Avara' che, paNa 'Avai' hovuM joie. sampAdake thoDuMka dhyAna vadhAre ApyuM hota to AvI vAcanabhUlo nivArI zakAI hota. 'bhAvalakSmI dhulabandha' e eka sAdhvIvaryanA guNagAna karatI racanA che. kAvyamAM sAdhvI bhAvalakSmI pratye je Adara vyakta thayo che te parathI e sAdhvI bhagavanta asAdhAraNa vyaktitva dharAvatA haze evaM samajI zakAya che, parantu kavie sAdhvIjInA jIvanaprasaMgo ke kAryakalApanI vigato ApI nathI. sIdhapura e siddhapura (pATaNa) ja che ke kema te vize sampAdakane zaMkA che paNa kAvyamAM 'sarasati nadI jihAM vahae' evo sandarbha che ja, tethI pATaNa pAsenuM siddhapura ja chee nizcita che. 'haMsarAja posAladhulabandha' eka dastAvejI racanA che. gandhArabandaranI unnata sthitinA samaye baMdhAyela pauSadhazALAnA nirmANakartA saMghapati haMsarAjanI dharmabhAvanA-kAryakuzalatA - zakti AdithI kavi khUba prabhAvita che. sampAdakazrIe pUraka vigato ekatra karIne mUkI che. jo ke A. ratnasiMhasUri vize pUraka mAhitI maLI zakI nathI ema lAge che. amadAvAdanuM sADA traNaso varSa pUrvenuM eka girokhata A aMkamAM apAyuM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 anusandhAna 52 che. te samayanI zAsakIya praNAlI ane sAmAjika rIti vize adhikRta mAhitI AvA dastAvejo ja ApI zake. saMskRta-UrdU-gujarAtI-ema traNe bhASAnuM mizraNa AmAM che. muslima zAsakoe paNa A dezanI saMskRti-nIti paramparAno Adara karavAnuM yogya gaNyuM hatuM e tathya paNa AmAMthI jaNAi Ave che. zrI nagInabhAI jI. zAhe potAnA saMzodhanalekhamAM nirAkAra-sAkAra upayoga arthAt darzanopayoga-jJAnopayoganI vicAraNA eka nUtana dRSTikoNathI karI che ane jaina tattvajJAnanA kSetre pravartatI eka gUcanA ukela mATenI bhUmikA prastuta karI che. 'bole bAMdhanAranI kathAo' zIrSaka lekhamAM mukhopamukha kahevAtI kathAo ane granthastha thayela kathAsAhityanA mULa ane prakAro vize dezavidezanA kathA sAhityanA sandarbhamAM vidvattApUrNa vicAraNA thaI che. ___'ajJAtakartRka praznagarbha paMcaparameSThistava' eka pANDityapUrNa vidvajjanabhogya racanA che. praznonA uttara rUpe je zabdo ke akSaro maLe te ja navakAramantranA pAMca pado banI jAya evI cAturyabharI yojanA A praznomAM karavAmAM AvI che. saMskRta bhASAnA mukhya be svarUpa jovA maLe : eka ArSa athavA vaidika saMskRta ane bIjI sAhityika saMskRta. jyAre prAkRta bhASAo aneka che tathA kAle kAle temAM parivartano thatAM rahyAM che. mATe prAkRta bhASAomAMthI koI ekane mULa bhASA na kahI zakAya - A bindu parathI zrI sAgaramala jainano lekha dhyAnArha che. A ja lekhakano bIjo lekha kaMkAlI TIlAmAMthI prApta 'AryAvatI'nI pratimA vize che. 'AryAvatI' e sarasvatI ja evo niSkarSa lekhaka Ape che. A mATe eka AdhAra lekhakane bhAratIya zilpa-sthApatyanA granthamAMthI acAnaka prApta thayo che. saMzodhananA kSetre saMzodhake kyA kyAM najara dor3AvavI paDe che eno andAja paNa A ghaTanA ApI jAya che. latA botharA temanA lekhamAM jaina ane hindU paramparAnA vrata-tapaanuSThAnonI tulanAtmaka tapAsa kare che. banne paramparAmAM AdAna-pradAna AvI bAbatomAM thayuM che ane Aje paNa e prakriyA cAlU che e hakIkatanI noMdha levI ghaTe, jethI rUDhi-vidhionA kAraNe vyartha vivAdothI bacI zakAya.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 107 'ArSabhI vidyA' zIrSaka lekha eka vilupta thaI cUkelA jaina sampradAyanI rasaprada mAhitI ApI jAya che. lekhamAM cacita grantha 'nigama' nAme jANItA granthasamUhamAMno eka grantha che. nigamasAhitya adyAvadhi aprakAzita che. nigamonI hastalikhita prato paNa virala che. koDApa-khambhAta-mANDala-jodhapura jevA sthaLonA bhaNDAromAM vikharAyelI A virala pratonI pratilipi ane mudraNakArya koI saMsthAe karavA jetuM che. DaoN. nalinI balabIre jaina paramparAnI samanvayanI bhAvanAmAMthI niSpAdita thatA keTalAka Models- vyAvahArika Adarzone tAravI itihAsa ane vartamAnanA sandarbha sAthe temanI carcA karI che ane samanvayasAdhaka AvI bhUmikAono mULa srota anekAntavAda che ema paNa jaNAvyuM che. viliyama bolInA lekhamAM saMkhyAvAcaka tarIke prayojAtA saMskRta zabdonI carcA che. 'taraMgalolA'mAM prayojAyela dezya nAmo vize thomasa obIno abhyAsapUrNa lekha paNa A aMkamAM che. emAMnA thor3A zabdo vize khuNTai : gujarAtImAM 'cUMTavU' che. kacchImAM A zabda vadhu jUnA rUpamA hajI sacavAi rahyo che - 'khuMDhaNuM'. caMgor3a : gujarAtImAM caMgerI A ja arthamAM che. paDAlI : A zabdano artha lekhake small hut evo ko che, kintu Ano artha 'nAnI jhupaDI' nathI paNa 'chAparI'-'ekaDhALiyu' che. gujarAtImAM Aje paNa A ja arthamAM 'paDALI' zabda pracalita che. lhikkai : kacchImAM 'likaNuM' Aje paNa vaparAya che. jaina zAstromAM bhASAnA cAra prakAra batAvavAmAM AvyA che, tenA vizeno eka abhyAsapUrNa nibaMdha A aMkamAM che, je lekhakanA jaina tattvajJAna ane AcAra mArga aMgenA UMDA abhyAsanI sAkSI pUre che. kaccha jillAmAM 'jakhkha boMterA'nA nAme jANItA jakhkha (yakSa) devo vizeno eka lekha paNa rasaprada che. yakSa vastutaH paradezathI AvelA vIrapuruSo hatA, kAlakrame teo devatAnA svarUpe pUjAvA lAgyA-evI dhAraNAnI puSTi karatI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 anusandhAna 52 vigato, upayukta carcAvicAraNA saha, AmAM apAi che. pUjyapAda zrutasthavira zrI jambUvijayajI mahArAjane zraddhAJjali rUpe thoDA lekho A aMkanA cheDe apAyA che. pU. zrutasthavirazrIe pU. AgamaprabhAkarazrI puNyavijayajI ma.nA guNAnuvAda rUpe lakhela lekha - je zrI jambUvijayajI ma. dvArA lakhAyelo antima lekha cha - paNa AmAM che. AgamaprabhAkara zrIe ane zrutasthavirazrIe karela saMzodhana-vAcanAo-parimArjanono upayoga karyA vagara have te te Agamo-zAstronA ADedhaDa mudraNa thavA joIe nahi - ATaluM to e zodhaka pratibhAonA sanmAna arthe tharbu ja joIe.. jaina derAsara nAnI khAkhara - 370435 ji. kaccha, gujarAta
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 109 navAMprakAzano 1. jayavaMtasUrinI cha kAvyakRtio saM. jayaMta koThArI; pra. gUrjara grantharatna kAryAlaya, amadAvAda; I. 2010 ___ soLamI zatAbdInA eka mAtabara jaina sAdhu-kavi AcAryazrI jayavaMtasUrie racelI cha racanAonI sampAdita vAcanA ane te upara zabdakozo-sameta abhyAsa/ paricaya-lekho samAvatuM A pustaka, madhyakAlIna sAhityanA abhyAsIo, jijJAsuo tathA saMzodhako mATe zreSTha mArgadarzaka pAThyagranthanI garaja sAranAru pustaka che. jayaMtabhAI koThArI ApaNA, madhyakAlIna sAhityanA mUrdhanya abhyAsI ane tajjJa vidvAna hatA. temanA gayA pachI temanI sthAnapUrti karI zake tevA koI vidvAna Aja sudhI to upalabdha nathI thayA. teonI khoTa satata ane vizeSa sAlyA karatI hoya, tyAre temanA dvArA sampAdita kRtiono Avo sarasa saMcaya, harSa to Apeja che, paNa tethI vadhu te ApaNane Azvasta kare che ke jayaMtabhAInAM sampAdano hajI ApaNI vacce vidyamAna che. 2. vivekamaJjarI (saTIkA), bhAga 1-2 kartA : AsaDa kavi; TIkAkAra : A. bAlacandrasUri; saM. paM. haragovindadAsa, punaH saM. sAdhvI candanabAlAzrI. pra. zrutaratnAkara, amadAvAda; I. 2010, saM. 2066 naveka dAyakA pUrve vArANasIthI prata-AkAre A grantha mudrita thayelo. paM. haragovindadAse vividha hastapratonA AdhAre tenuM sampAdana karyu hatuM. tenuM ja A punaH mudraNa che. navesarathI kampojha karAvI prUphavAcana jAte karIne pustakakAre be bhAgarUpe suvAcya TAIpa (akSara)mAM sAdhvIzrIe A mudraNa karAvyuM che. keTalAMka upayogI pariziSTo paNa navAM banAvI mUkyAM hoI grantha vadhu samRddha banyo che. prUphavAcanamAM hajI vadhu cIvaTa rakhAya to vadhu zuddhi thaI zake.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 anusandhAna 52 3. adhyAtmopaniSad (saTIka), kartA : upAdhyAya yazovijayajI; TIkAkAra : A. zrI bhadraGkarasUri, pra. labdhibhuvanajaina sAhitya sadana, chANI; saM. 2066 nyAyAcArya upA0 yasovijayajInI adhyAtma viSayaka tAttvika pratipAdana karato A grantha arthagambhIra ane zAstrAtmaka grantha che. tenuM adhyayana jaina muniomAM nirantara pravartatuM hoya che. parantu te upara koI arthabodhaka vivaraNa na hovAthI ghaNIvAra adhyetAone vikaTa anubhavAtI rahe che. sva. AcAryazrIe bAlasulabha bhASAmAM vivaraNa karIne A khoTanI pUrti karI che. abhyAsopayogI prakAzana. 4. gaNadharavAda le. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pra. jainadharma prasAraNa TrasTa surata, vi. 2065. prabhuvIre indrabhUti va. 11 brAhmaNapaNDitonI zaGkAnA nirAkaraNa mATe teo sAthe je carcA karI te 'gaNadharavAda' tarIke oLakhAya che. A gaNadharavAda vizeSAvazyakamahAbhASya-gAthA 1549thI 2024mAM vistRta rIte nirUpAyo che. tenA para maladhAragacchIya zrIhemacandrAcArye sarasa TIkA racelI che. prastuta granthamAM A TIkAnuM sarasa vivecana karavAmAM AvyuM che. lekhake bALajIvone paNa samajAya tevI rIte gaNadharavAdanAM rahasyone kholavAno prayAsa karyo che. darzanazAstranA jijJAsuo mATe upayogI prakAzana.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 'kAladavya' vize tAttvika carcA 111 saM. muni trailokyamaNDanavijaya vi.saM. 2065nA cAturmAsa daramiyAna pUjyapAda gurubhagavanta A. zrIvijayazIlacandrasUrijI ma. pAse SaDdarzana - samuccaya (-A. haribhadrasUrijI ) nuM zrIguNaratnasUriviracita tarkarahasyadIpikA - TIkA sAthe adhyayana cAlatuM hatuM. te vakhate TIkAmAM jainamatanA adhikAramAM kAlaviSayaka vicAraNAmAM, 'kAladravyanuM astitva manuSyakSetramAM ja che, tenI bahAra nahIM' AvA bhAvano je phakaro che te spaSTa nahIM thatA, te vize vizvavikhyAta vidvAna ane dArzanika DaoN. nagInabhAI zAhane pUchAvyuM. javAbamAM teoo kAla vize vistRta jANakArI Apato patra lakhyo. A patranA keTalAka muddAo para puna: vicAraNA karavAnuM jarUrI lAgatAM 1. muddAo zrInagInabhAIne lakhI mokalyA. pratyuttaramAM pharIthI teoe vistRta jANakArI Apato patra premapUrvaka lakhI mokalyo. A patramAM paNa keTalIka vAto puna: vicAraNA mAMgI le tevI lAgI, jenI alagathI noMdha karI. A samagra carcA anusandhAnanA vAcakone rasaprada banaze tema dhArI atre te prakAzita karavAmAM Ave che. sujJajanone vinantI che ke teo A samagra vicAraNA vize vicAre ane yogya mArgadarzana Ape. jethI kyAMka kSati thI hoya to te sudhare ane tathya ujAgara thAya. phakaro tadevaM varttanAdyupakArAnumeyaH kAlo dravyaM mAnuSakSetre / manuSyalokAd bahiH kAladravyaM nA'sti / santo hi bhAvAstatra svayamevotpadyante vyayantyavatiSThante ca / astitvaM ca bhAvAnAM svata eva, na tu kAlApekSam / na ca tatratyAH prANApAnanimeSonmeSAyuHpramANAdivRttayaH kAlApekSAH, tulyajAtIyAnAM sarveSAM yugapadabhavanAt / kAlApekSA hyarthAstulyajAtIyAnAmekasmin kAle bhavanti, na vijAtIyAnAm / tAzca prANAdivRttayastadvatAM naikasmin kAle bhavantyuparamanti ceti / tasmAnna kAlApekSAstAH / paratvAparatve api tatra cirAcirasthityapekSe, sthitizcA'stitvApekSA, astitvaM ca svata eveti / [bhAratIya tattvajJAna (SaDdarzanasamuccayanI tarkarahasyadIpikA TIkA ane tenA anuvAdano grantha) anuvAdaka DaoN. nagIna jI. zAha, pR. 365 ]
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ( 2 ) patra - 1 le. DaoN. nagInabhAI jI. zAha anusandhAna 52 pU. AcAryazrI vijayazIlacandrasUrijI, bhAvapUrvaka vandanA. Ape kAla vizeno tarkarahasyadIpikAmAMthI je saMskata phakaro mokalyo che tenA gujarAtI anuvAdanI koI jarUrata nathI, kAraNa ke saMskRta taddana saraLa che. samasyA bhASAnI nathI parantu vicAranI che. temAM spaSTa virodha che. manuSyakSetra bahAra dravyone vartanA (atisUkSma pariNAma) mAM kAlanI sahAyaka kAraNa tarIke AvazyakatA na hoya to manuSyakSetravartI dravyone kema ? Avo mata mArA jovAmAM kyAMya Avyo nathI. vaLI, prANa- apAna Adi kriyAonA yugapad yA kramika thavAnI je rIte vAta karI che te gaLe Utare evI nathI. A badhAmAM moTo goTALo che. nIce vistArathI kAla vize lakhuM chaM, temAMthI kadAca goTALo pakaDAya. AvazyakacUrNi (ratalAma AvRtti) mAM pR. 340 - 41 para traNa mato ApyA che (1) kAla guNa che, (2) kAla paryAya che, (3) kAla dravya che. kAla guNa che - e matanuM vizeSa vivaraNa mazhatuM nathI. kAla paryAya che e mata Avazyakaniryukti (Agamodaya) 37mAM, vizeSAvazyakabhASya gAthA 2027, 2032, 2033, 2035mAM, lokaprakAza 18.5.11-13mAM, siddhasenagaNikRta tattvArthaTIkA 4.15 (pR. 290)mAM ane dravyAnuyogatarkaNA (10.18-19)mAM nirUpAyo che. dravyonAM parivartano uparAnta kAla jevuM kaMi ja nathI, parivartano ja kAla che, ane parivartano (paryAyo ) ane dravya vacce kathaMcit abheda hoi parivartanone ja kAladravya kahela che. - - kAla dravya che e mata digambaro ane keTalAka zvetAmbarono che. kAlanI dravya tarIke sthApanA mATenA mukhya tarko (1) dravyomAM satata thA rahetA sUkSmAtisUkSma apratyakSa pariNAmo ( vartanA) nA sahAyaka kAraNa tarIke kAla- dravyanI AvazyakatA che. te sivAya A pariNAmo na ghaTe (2) jema
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 113 jIva ane pudgala dravyo potAnA svabhAvathI ja gati ane sthiti karavA zakta hovA chatAM mAdhyama tarIke dharma ane adharma dravyo, temane gati ane sthitimAM sahAyaka kAraNo na hoya to gati ane sthiti karI zakatA nathI tema pAMce dravyonA sUkSma apratyakSa pariNAmo (vartanA) paNa pAMce dravyone kAla sahAyaka kAraNa tarIke upalabdha na hoya to thAya nahi. Ama dharma-adharmano ane kAlano samAna yogakSema hoI jo kAlane dravya tarIke na svIkAravAmAM Ave to dharmaadharmane paNa dravyo tarIke na svIkAravAnI Apatti Ave. (3) kAladravya niyAmaka na hoya to kramabhAvI pariNamano oka samaye ja thaI jAya. (4) zeSa saghaLAM kAraNo hoya paNa kAladravya na hoya to AmravRkSane phaLa Ave nahi oTale AmravRkSane phaLavA mATe kAladravyanI apekSA che. (5) kAladravya na hoya to tenA vizeSo samaya Adi, bhUta Adi na hoya. (6) sAmAsika nahi avA zuddha pada 'kAla'nA vAcya tarIke kAladravyanuM anumAna thAya che. (7) 'odanapAka kAla' avA prayogamAM 'kAla' saMjJAno kriyA upara adhyAropa thayo che. 'kAla'no Avo gauNa aupacArika prayoga mukhya kAladravyanuM astitva sUcave che. (8) sUryanI gati dravyonI vartanAnuM sahAyaka kAraNa na hoi zake, kema ke sUryanI gatimAM paNa 'bhUta' 'vartamAna' 'bhaviSyat' Adi kAlika vyavahAra thato jovAmAM Ave che. sUryanI gati paNa kriyA che. te paNa sUkSma pariNAmo (vartanA)thI ghaTita che. kAlane temanA sahAyaka kAraNa tarIke mAnyA vinA teo ghaTI zake nahi. Ama sUryanI gatine potAne ja sahAyaka kAraNa tarIke kAlanI apekSA che. (9) AkAzane ja vartanAnuM sahAyaka kAraNa gaNI kAlano asvIkAra thaI zakato nathI. jema tapelI cokhAno AdhAra che, paNa pAkane mATe to agnino vyApAra joIo, tevI ja rIte AkAza vartanAyukta dravyono AdhAra to banI zake che paNa vartanAnI utpattimAM sahAyaka kAraNa banI zakatuM nathI. temAM to kAlano ja vyApAra joio. (10) sattA jo ke sarva padArthomAM rahe che, sAdhAraNa che, parantu vartanA sattAhetuka na hoI zake, kAraNa ke vartanA sattAno paNa upakAra kare che. kAlathI anugRhIta vartanA ja sattA kahevAya che. tethI kAladravya pRthak mAnavU joio. (11) keTalAka kahe che ke kriyAmAtra ja kAla che, kAla kriyAthI bhinna nathI. badho ja kAlavyavahAra kriyAkRta ja che, aka kriyA bIjI kriyAthI paricchinna banIne trIjI kriyAnA paricchedamAM kAraNa bane che, oTale kriyA ja
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 anusandhAna 52 kAla che. paramANunI parivartana kriyA ja 'samaya' kahevAya che. samaya kriyAno samudAya AvalikA che, AvalikAno samudAya ucchvAsa che. ucchvAsane mApavAmAM AvalikA kriyA kAla kahevAya che ane AvalikAne mApavAmAM paramANu parivartanakriyArUpa samaya kAla kahevAya che. A ja rIte AgaLa samajavuM. lokavyavahAramAM paNa 'godohanakAla' 'pAkakAla' Adi kAlavyavahAra kriyAmUlaka ja che. oka kriyA bIjI kriyAne paricchinna karatI 'kAla' saMjJA pAme che. AnA uttaramAM kAladravyavAdI kahe che ke o sAcuM ke kriyAkRta ja A vyavahAra thAya che - 'ucchvAsamAtramAM kartuM, muhUrtamAtramAM kartuM' ityAdi. parantu potAnI rUDha ucchvAsa, muhUrta, palaka Adi saMjJAone 'kAla' nAma vinA kAraNa to apAyuM na ja hoya. tenuM kAraNa che kAladravya, anyathA kAlavyavahArano lopa thaI jAya. jema devadattane 'daNDI' nAma akasmAt kAraNa vinA nathI apAtuM parantu tenuM kAraNa che ane te kAraNa che daNDano sambandha. tevI ja rIte ukta vyavahAromAM 'kAla' nAma mATe kAladravya mAnavuM Avazyaka che. sAmAnya rIte kAladravyanI sthApanA mATe uparanA tarko ApavAmAM Ave che. A tarko paNa parIkSaNIya che. udAharaNa tarIke, dharma ane adharma gati ane sthitimAM sahAyaka kAraNo manAyAM che. tevI ja rIte kAladravyane paNa vartanAmAM sahAyaka kAraNa mAnavuM joio. jo kAladravyane vartanAmAM sahAyaka kAraNa tarIke na svIkAro to dharma ane adharmane gati ane sthitimAM sahAyaka kAraNa tarIke na svIkAravAnI Apatti Ave. A tarka sAme a vAMdho UThAvI zakAya ke dharma-adharma ane kAlane samAna bhUmikAo na mUkI zakAya. gati ane sthiti kAdAcitka che. koika vakhate oka padArtha gatimAM hoya che ane koika khate te ja padArtha sthira hoya che. je kAdAcitka hoya tenI utpatti hoya ane te utpattinAM kAraNo hoya. je kAdAcitka na hoya tenI utpatti paNa na hoya ane utpattinAM kAraNo paNa na hoya. vartanA anAdi anaMta che. te satata cAlyA ja kare che. te aTakIne cAlu thatI nathI. oTale tene pAchI cAlu karavA mATe koI kAraNanI AvazyakatA nathI. oTale kAladravyanA samarthanamAM A je tarka Ayo che te Take ovo nathI. A pramANe sUkSma parIkSA thavI joio. digambaronA mate kAladravyanuM nirUpaNa - digambara mate kAladravya
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 115 aNurUpa che. kAladravya kAlANuo che. te saMkhyAmAM asaMkhyAta che. lokAkAzanA asaMkhyAta pradezomAMthI pratyeka pradeza upara oka oka kAlANu sadA rahelo che.1 A kAlANuo kyAreya joDAtA nathI ane skandha banAvatA nathI. tethI temano tiryakpracaya (Spatial extension) saMbhavato nathI. ane je dravyane tiryakpracaya saMbhavato na hoya te astikAya na kahevAya. Ama kAla dravya che paNa astikAya nathI'. dravyo cha hovA chatAM astikAyo pAMca che. pratyeka kAlANu satata pariNAmo pAmyA kare che. A pariNAmo atyanta sUkSma che ane kramika che. A pariNAmono satata pravAha cAlyA kare che. A pariNAmo vizRMkhala nathI parantu kAlANunuM kAladravya temAM aka sUtrarUpe anusyUta che. aTale kAlANune Urdhvapracaya (temporal extension) che. kAlANuno nAnAmAM nAno sUkSma pariNAma samaya kahevAya che. aeka pudgala paramANune manda gatithI aka AkAzapradezane pAra karatAM jeTalo samaya lAge tene 'samaya' kahevAmAM Ave che.3 ahIM gatine manda vizeSaNa ApavA pAchaLay kAraNa che ane te e ke tema karavAthI anya mAnyatAo sAthe Avato virodha aTake che. pratyeka kAlANune ananta samayo che'. kAlANuo niSkriya che, arthAt gatikriyArahita che. jo ke temanAmAM pariNamanarUpa kriyA che. temanA vinAzano koi hetu na hoi teo nitya che. pratyeka kAlANumA pratyeka samaye utpAda, vyaya ane dhrauvya traNeya hoya che. kAlANumAM rUpa Adi bhautika guNo na hovAthI te amUrta che. anya dravyone potAnAM pariNamano mATe sahAyaka kAraNa tarIke kAladravyanI AvazyakatA cha jyAre kAladravyane potAnAM pariNamano mATe koi sahAyaka kAraNanI AvazyakatA nathI. ameya sUkSmamAM sUkSma pariNamana (vartanA) lakSaNavALo kAlANudravyarUpa nizcayakAla che'. A mukhyakAla che. bIjo vyavahAra kAla che. vyavahArakAla sUrya, candra, graha, nakSatra, tArAgaNae jyotiSkonI gatithI gaNAya che. A samaya, AvalikA Adi tarIke oLakhAya che. te kriyAvizeSathI paricchinna thayelo anya aparicchinna padArthonA paricchedanuM kAraNa bane che. jyotiSko manuSyakSetramA che tethI A vyavahArakAla kevaLa manuSyakSetramA che. [jyotiSkAH sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNatArakAzca / merupradakSiNA nityagatayo nRloke / tatkRtaH kaalvibhaagH| - tattvArthasUtra,
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 anusandhAna 52 4.12-14 kAlo dvividho vyAvahAriko mukhyazca / tatra vyAvahArikaH kAlavibhAgaH tatkRtaH samayAvalikAdirvyAkhyAtaH, kriyAvizeSaparicchinna anyasyA'paricchinnasya paricchedahetuH / - tattvArtharAjavArtika 4.14] sUryanI pratikSaNa cAlatI gatinI apekSA rAkhato AvalikA, ucchvAsa, prANa, stoka, lava, nAlikA, muhUrta, ahorAtra, pakSa, mAsa, Rtu, ayana Adi sUryagatinimittaka vyavahArakAla manuSyakSetramAM ja che kemake manuSyalokanA jyotirdevo (sUrya, candra, graha, nakSatra, tArA) ja gatizIla hoya che jyAre manuSyalokanI bahAranA jyotirdevo (vaimAnika Adi) avasthita hoya che. mukhya, nizcaya yA paramArtha kAla kevaLa vartanAno upakAraka che11, jyAre gauNa yA vyavahAra kAla anya sthULa pariNAmono upakAraka che. paramArthakAlamAM bhUtAdivyavyavahAra gauNa che jyAre vyavahArakAlamAM te mukhya che12. zvetAmbaronA mate kAladravyanuM nirUpaNa - je zvetAmbara AcAryo kAlane svatantra dravya tarIke svIkAre che temAMnA jUja AcAryo digambara matano svIkAra kare che. A AcAryomAM agresara che kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya. teo yogazAstravRtti 1.16mAM lakhe che - lokAkAzapradezasthA bhinnAH kAlANavastu ye / bhAvAnAM parivartAya mukhyaH kAlaH sa ucyate // 52 / / jyotiHzAstre yasya mAnamucyate samayAdikam / sa vyAvahArikaH kAlaH kAlavedibhirAmataH // 53 // parantu bIjA zvetAmbara AcAryo digambara mata svIkAratA nathI. temanA mate kAla aNurUpa nathI. te samagra lokamAM AvelAM badhAM ja dravyonI vartanAnuM sahAyaka kAraNa hoi samagra lokamAM vyApta che. lokanA agrabhAge Avela siddhazilAmAM sthita mukta AtmAo paNa satata sUkSma pariNamano (vartanA) pAmatA rahe che, aTale tenA sahAyaka kAraNarUpe kAladravya tyAM paNa hAjara che ja. jo ke kAladravya dharma-adharma dravyonI jema oka che tema chatAM tene asaMkhyAta pradezo (avayavo) che. kAladravya samagra lokakAzamAM vistareluM che ane lokAkAzanA je badhA ja asaMkhyAta pradezo tenA vaDe Avarita che te dekhItI rIte kAladravyanA pradezo samajAya. pariNAme kAladravyane paNa astikAya hovAno adhikAra cha, parantu paramparA to tenA sivAyanA pAMca dravyone ja astikAya gaNe che. paNa A
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 117 1 vastu tenA tiryakpracayane ke tenI astikAyatAne bhUMsI lopI zake nahi. (vyavahArastu rUDhyA'stikAyaiH paJcabhireva pravacane, na caitAvatA'stikAyatA'pahneotuM zakyA / - siddhasenagaNikRta tattvArthaTIkA pR. 434 ). ( kAladravyamAM tiryakpracayanuM na hovuM digambara matamAM ghaTe che, zvetAmbara matamAM ghaTatuM nathI.) jo ke kAladravya samagra lokane vyApIne raheluM che. tema chatAM sUrya Adi jyotiSkonI gatithI vyakta thato kAla yA dina, mAsa, varSa Adi kAlavibhAgo manuSyakSetranI bahAra nathI kemake manuSyakSetranI bahAra sUrya Adi jyotiSko nathI. (sUryAdikriyayA vyaktIkRto nRkSetragocaraH / lokaprakAza 28.105). ApaNe joyuM ke kAlano nAnAmAM nAno meya ghaTaka samaya oTale aka pudgala paramANane manda gatithI oka AkAzapradezane pAra karatA lAgato vakhata. kAladravyane ananta samayo che. samaya se kAladravyano nAnAmAM nAno ghaTaka hoi tene kAlika yA kAlakRta koi vibhAga nathI, te nirvibhAga yA niravayava che. samaya kAladravyathI rahita hoto nathI. parantu temAM je kAladravya samAyeluM che te avibhAjya che, niravayava che. tethI samayane dravyakRta koI bhAga nathI, nirvibhAga che, niravayava che. parantu samaya lokAkAzanA asaMkhyAta pradezone vyApato hoi kSetranI dRSTi tene avayavo che, asaMkhyAta avayavo che, te sAvayava che. vaLI samayane ananta zaktio che jemanA vaDe te ananta dravyone temane anurUpa vividha pariNAmomAM pariNamavA sahAyaka kAraNa tarIke kArya kare che. oTale samayane bhAvanI dRSTi avayavo che, te sAvayava chera 3. - kAladravyane svIkAranAra digambaro ane zvetAmbaro bannene ame nIceno prazna pUchIo chIo. zuM badhAM dravyo utpAda-vyaya- - dhrauvyayukta che ? arthAt vartanAlakSaNa che ? zuM dravyano amuka bhAga utpAda-vyaya- - dhrauvyayukta hoya ane bAkIno bhAga utpAda-vyaya- dhrauvyayukta na hoya a zakya che ? arthAt aka dravyano amuka bhAga vartanAyukta hoya ane bAkIno bhAga vartanAyukta na hoya a sambhave ? Ama to na mAnI zakAya oTale AkAzanA be bhAga lokAkAza ane alokAkAza bannemAM satata sUkSmapariNamana thayA ja kare che oma mAnavAmAM AvyuM che. AkAzadravya sat che, tethI utpAda - vyaya- - dhrauvyayukta che, vartanAlakSaNa che. have jo alokAkAza paNa sUkSma pariNAmo (vartanA) dharAvatuM hoya to vartanAnuM
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 anusandhAna 52 sahAyakakAraNa alokAkAzamAM paNa hovU joio, anyathA alokAkAza pariNAmarahita kUTasthanitya banI jAya. A praznane TALI zakAya nahi ane uDAu javAba ApI tenuM samAdhAna paNa na thaI zake. paryAyo ja kAla - paryAyo yA parivartano ja kAla che. A sUkSma yA sthUla paryAyo dravyonA che. jaino anekAntavAdI che, bhedAbhedavAdI che. Ama temanA mate paryAyono dravyathI kathaMcit abheda che, eTale 'dravya nAma gauNIvRttithI yA upacArathI paryAyone paNa apAya. pariNAme, kAla je paryAyothI atirikta kaMI ja nathI tene paNa dravya kahevAmAM Avela che. lokaprakAza, 18.5.11-13 nIce pramANe kahe che - atrA''huH ke'pi jIvAdiparyAyA vartanAdayaH / kAlamityucyate tajjaiH pRthak dravyaM tu nA'styasau // evaM ca dravyaparyAyA evA'mI vartanAdayaH / sampannAH kAlazabdena vyapadezyA bhavanti ye / / paryAyAzca kathaJcit syurdravyAbhinnAstatazca te / dravyanAmnA'pi kathyante jAtu proktaM yadAgame / ApaNe agAu joi gayA tema, samaya o bI kazuM ja nathI paNa paramANunI oka AkAzapradeza pAra karatI manda gati che. AvalikA, muhUrta, ahorAtra Adi A samayonI ja nAnImoTI zRMkhalAo che. Ama samaya, AvalikA Adi paryAyonI zRMkhalAo ja che. jIva ane ajIva dravyonA paryAyo ja kAla che ovo A mata vadhu sabaLa che ane kAlane svatantra dravya mAnatAM je Apattiono sAmano karavo paDe che temano sAmano A matane karavo paDato nathI. TippaNa 1. loyAyAsapadese ikkekke je TThiyA hu ikkekkA / rayaNANaM rAsImiva te kAlANU asaMkhadavvANi // dravyasaMgraha, gAthA 22 2. sarvArthasiddhi, pR. 312, pravacanasAratattvadIpikA, 2.49
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 119 3. paramANostadabhivyAptamekamAkAzapradezaM mandagatyA vyatipatata eva vRttiH __(samayaH) / pravacanasAratattvadIpikA, 2.46, juo tattvArthabhASya, 4.15 4. so'nantasamayaH / tattvArthasUtra, 5.40 5. kAlANavo niSkriyAH / sarvArthasiddhi, pR. 313 6. vinAzahetvabhAvAd nityAH / rAjavArtika pR. 482 7. egamhi santi samaye saMbhavaThidiNAsasaNNidA aTThA / samayassa savvakAlaM esa hi kAlANusabbhAvo // pravacanasAra, 2.51 8. rUpAdiyogAbhAvAd amUrtaH / rAjavAtika, pR. 482 9. vartanAlakSaNaH kAlANudravyarUpo nizcayakAlaH // dravyasaMgrahavRtti, gAthA 21 11. evaM savituranusamayagatipracayApekSayA AvalikocchvAsa-prANa-stoka-lava nAlikA-muhUrtAhorAtra-pakSa-mAsAyanAdisavitRgatiparivartanakAlavartanayA vyavahArakAlo manuSyakSetre sambhavati ityucyate tatra jyotiSAM gatipariNAmAt, na bahiH, nivRttagativyApAratvAt jyotiSAm / rAjavAtika, pR. 482 12. tatra paramArthakAlaH.... vartanAyA upakArakaH / rAjavArtika, pR. 482 13. tatra paramArthakAle bhUtAdivyavahAro gauNaH, vyavahArakAle mukhyaH / rAjavArtika, pR. 482 14. yathA kAlakRladezairanavayava evaM dravyakRtadezairapi, kSetrato bhAvatazca sAvayava ___ eva / siddhasenagaNikRta tattvArthaTIkA, pR. 434 guNaratnasUrijIo sajAtIya ane vijAtIyanI prANa-apAna vRttione yugapat-ayugapat gaNI kAlasApekSa ke kAlanirapekSa gaNAvI che, te vAta kaMika vicitra che ane mArI buddhine grAhya lAgatI nathI. prANa-apAna Adi vRttio = kriyAo = pariNAmo = paryAyo oka dravyavyaktimA kramathI ja thAya. paryAyo kramika ja hoya. guNone sahabhAvI ane paryAyone kramabhAvI A arthamAM ja kahyA che. aka vyakti eka zvAsocchAsa pUrNa karyA pachI ja bIjo, trIjo ama kramathI zvAsocchAsa le. paNa aneka vyaktio aneka zvAsocchvAsane oka ja samaye lai zake che ane A rIte aneka vyaktiomAM aneka zvAsocchvAsarUpa aneka paryAyo yugapat gaNI zakAya. parantu A rIte paryAyone yugapat gaNavAnI vAta karavAmAM AvI nathI. muddAnI vAta o che ke A rIte paryAyo arthAt pariNAmo bhale
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 anusandhAna 52 sahabhAvI hoya ke kramabhAvI hoya paNa chevaTe to pariNAmo hovAthI temanI utpattimAM kAladravyane sahAyaka kAraNa tarIke kAladravyavAdIo mAnaze ja. nagIna jI. zAha bhAvavandanA (3) zrInagInabhAInA patranA javAbamAM lakhAyela vicAraNA [manuSyakSetra bahAra dravyone vartanAmAM kAlanI sahAyaka kAraNa tarIke AvazyakatA na hoya to manuSyakSetravartI dravyone kema? Avo mata mArA jovAmAM kyAMya Avyo nathI.] (pR. 112 paM. 8) A matanAM mULa cheka tattvArthabhASya paranI zrIsiddhasenagaNinI TIkAmAM (pR. 348) sAMpaDe che - __ "ardhatRtIyadvIpasamudradvayAkrAntakSetraparimANastiryagmAnena paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANaH kAlo nAma dravyamiti nirUpyate-vartanAdiliGgasadbhAvAt / ...." pachI vistArapUrvaka 'manuSyakSetranI bahAra kAla zA mATe na hoya ?' te samajAvavAno prayatna karyo che. vaLI, svakathananI puSTimAM teoo oka sAkSI pATha paNa Apyo che ke jenAthI A mata haju vadhAre prAcIna hovAnuM lAge che. - 'Aha ca- "tasmAnmAnuSalokavyApI kAlo'sti samaya eka iha // " [vartanA anAdi-ananta che aTale tenI utpatti na hoya, tethI gatyutpattinA kAraNa tarIke jema dharmAstikAyanI jarUra che tema vartanotpattinA kAraNa tarIke kAlanI jarUra nathI.] (pR. 114 phakaro-2) 1. dharmAstikAya gatirnu upakAraka kAraNa che, nahIM ke utpAdaka kAraNa. "svata eva gatipariNatiryeSAM dravyANAM sthitipariNatizca teSAmupagrAhako dharmAdharmAvapekSAkAraNamAkAzakAlAdivad, na nirvartakaM kAraNam, nirvartakaM hi tadeva 1. patranAM je vidhAno ke tAtparyo para vicAraNA karavAmAM AvI che, te []mAM darzAvyAM che. tamAma pRSThAMka tattvArthabhASya paranI zrIsiddhasenagaNinI TIkA (saM. - hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyA)nA che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 121 jIvadravyaM pudgaladravyaM vA gatisthitikriyAviSTam / " (pR. 337) (pR. 338 para nirvartako... zlokamAM nirvartaka = utpAdaka spaSTa che.) jo utpattivALI gatimAM ja dharmane kAraNa gaNavAmAM Ave to jyotiSka vimAnonI gati paNa anAdiananta hovAthI tyAM paNa dharmano upakAra na gaNAya, ane A vAta to iSTa nathI. ___ mATe, vartanA anAdi-ananta hovAthI kaMi anA upakAraka kAlanI kAraNatA maTI nathI jatI. vaLI, vartanAno pravAha anAdi-ananta che, vartanA svayaM to utpatti-vinAzayukta che. dharmAstikAyanI avagAhanA paNa anAdi-ananta che, chatAM paNa temAM AkAzano upakAra svIkRta che ja. - "avagAhinAM dharmAdInAmAkAzasyA'vagAha upakAraH / " (pR. 339) (pRSTha 116 para) kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya digambara matane svIkAre che, te vAtanI puSTimAM je zloko ApavAmAM AvyA che, te zlokono kharekhara kayo artha che te upA. zrIyazovijayajIo dravyaguNaparyAyano rAsa, DhALa10, gAthA-19nA TabAmAM dekhADeluM che. - "upacAra prakAra ja dekhADaI chaI - 'SaDeva dravyANi' o saMkhyA pUraNanaI arthaiM jima paryAyarUpa kAlanaiM viSaI dravyapaNAno upacAra bhagavatyAdikanaI viSaI karIiM chIiM, tima sUtraiM kAladravyanaiM apradezatA kahI chai, tathA kAlaparamANu paNi kahIyA chai, te yojananaI kAji lokakAzapradezastha pudgalANunaiM viSaI ja yogazAstranA antarazlokamAM kAlANuno upacAra kario jANavo. 'mukhyaH kAlaH' ityasya cA'nAdikAlInApradezatvavyavahAraniyAmakopacAraviSaya ityarthaH / " tAtparya o che ke zrIbhagavatIjI vagere zAstromAM be vAkya che - 1. SaDeva dravyANi 2. kAlo'pradezI. vaLI 'kAlaparamANuo' Avo zabdaprayoga paNa AgamomAM jovA maLe che. have, 'cha dravyo che' vAtanI saMgati mATe jema jIva-ajIvanA paryAyomAM ja dravyapaNAno upacAra karavAmAM Ave che, tema 'kAla apradezI che' A vAtanI saMgati mATe, lokAkAzanA pradezomAM je chUTAMchUTAM paramANuo che ane temAM vartatI je vartanAo che, temAM ja 'kAla'no upacAra karIne me paramANuone 'kAlaparamANu' nAma ApavAmAM Ave che. anya dravyonI
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 anusandhAna 52 paryAyomAM kAlano upacAra karIo to kAla sapradezI thaI jAya che, mATe o gauNakAla che, jyAre A paramANuomAM kAlano upacAra karIo to 'kAla apradezI dravya che' A vAta barAbara ghaTatI hovAthI A ja mukhyakAla che. ___DhUMkamAM, digambaramata pramANe kAlANu svatantra dravya che, jyAre zrIhemacandrAcAryanA mate upacarita lokAkAzapradezastha paramANuo ja 'kAlANu' che. aTale A be mata sarakhA nathI. vaLI, uttarAdhyayanasUtramA oka pATha che - dhammo adhammo AgAsaM, davvamikkikkamAhiyaM / aNaMtANi ya davvANi, kAlo puggalajaMtavo // (28/8) AmAM kAladravyane ananta kaDuM che. have jo kAlANune svatantra dravya mAnI pratyeka lokAkAza pradeze oka-oka kAlANu mAnIo to kAla asaMkhya ja thAya, je viruddha che. paNa jo lokAkAzamAM sarvatra patharAyelA anantA pudgala paramANuomAM ja kALadravyano upacAra karIo to 'kAladravya ananta che' o vAta barAbara saMgata thAya che. * [parantu bIjA zvetAmbara AcAryo digambara mata svIkAratA nathI. temanA mate kAla aNurUpa nathI. te samagra lokamAM AvelAM badhAM ja dravyonI vartanAnuM sahAyaka kAraNa hoi samagra lokamAM vyApta che.] (pR. 116 paM. 20) je zvetAmbara AcAryo kAlane svatantra dravya tarIke svIkAre che, teo kAlane vartanAdimAM apekSAkAraNa tarIke nathI svIkAratA, paNa prasiddha sthUla lokavyavahAramAtrathI A kAla te dravya che oma mAne che. arthAt teono kAladravyasvIkAra anapekSitadravyanayane anusarIne che. (ekenapekSitadravyAstikanayadarzanAH kAlazca dravyAntaraM bhavatItyAcakSate / -pR. 429) aTale vartanA, pariNAma va.nA apekSAkAraNa tarIke kAladravyanI kalpanA nathI, paNa jyotiScakranA saMcArathI thatA rAtri-divasa rUpa lokavyavahArathI siddha ovA kAlano svIkAra karIne tenA upakAra tarIke vartanA va. gaNAyA che. 1. jo ke pAiyaTIkAmAM kAladravyanI anantatA atIta-anAgatakAlanI apekSAe ghaTAvI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 jo Ama na mAnI to jema vartanAnA apekSAkAraNa tarIke kAlanI kalpanA che, tema pUrva, para vagere vyavahAranA apekSAkAraNa tarIke dizA nAmanA alaga dravyanI kalpanA paNa jarUrI bane. ane jo digdravyanuM kArya AkAzathI ja thaI jaze tema svIkArIo to kAladravyanuM kArya paNa AkAzathI ja thaI jAya oma kema na bane ? 123 A AkhI vAta upA. zrIyazovijayajIo dravyaguNaparyAyano rAsa, DhALa 10, gAthA 13 nA TabAmAM kahI che "tattvArthasUtraiM paNi a 2 mata kahiyAM chaI (kAla a paryAya che, kAla se dravya che.) kAlazcetyeke iti vacanAt bIjuM mata te tattvArthanaiM vyAkhyAnaiM anapekSitadravyArthikanayanaI mataI kahiuM chaI, sthUla lokavyavahArasiddha a kAladravya apekSArahita jANavuM. anyathA vartanApekSAkAraNapaNai jo kAladravya sAdhiiM, to pUrvAparAdivyavahAravilakSaNa paratvAparatvAdi niyAmakapaNaiM digdravya paNi siddha thAI. anaiM jo AkAzamavagAhAya, tadanyayA diganyathA / tAvapyevamanucchedAttAbhyAM vA'nyadudAhRtam // ( 19/25) a siddhasenadivAkarakRta nizcayadvAtriMzikArtha vicArI, AkAzathI ja dikkArya siddha hoi oma mAniiM, to kAladravyakArya paNi kathaMcit tehathI ja upapanna hoi. tasmAt 'kAlazcetyeke' iti sUtram anapekSitadravyArthikanayenaiva / " [alokAkAzamAM paNa vartanA hovAthI tyAM paNa kAladravya hovuM joio] (pR. 117 pari. 2) 1. alokAkAzamAM je vRtti che, tene vartanA nathI kahevAmAM AvatI. varttanAno artha bahu ja spaSTa rIte 'kAlAzrayA vRtti: ' karavAmAM Avyo che. (pR. 349) Ane Ama vicArI zakAya - ghaTanuM astitva koi nizcita dezamAM ane nizcita kAlamAM hoya che. AmAM je dezasambandhitva che tene avagAhana kahevAmAM Ave che, ke jemAM AkAza upakAraka che. ane je kAlasambandhitva che tene vartanA kahevAmAM Ave che, jemAM kAla upakAraka che. matalaba ke 'ghaTa A samaye varte che' A vAkyano viSayabhUta padArtha vartanA che. A vartanA bIjuM kazuM nahi, paNa ghaTanI te vRtti ja che ke jeno Azraya kAla bane che. have jyAM kAla ja na
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 anusandhAna 52 hoya tyAM vRtti kAlAzrita na banatAM tene 'vartanA' nAma na apAya. kAla vartanAne ja upakAraka che, nahIM ke vRttimAtrane. alokAkAzamAM je vRtti che, tene jema dezAzritatva nathI (mATe ja AkAzane svapratiSThita kahevAmAM Avyu che) ane tethI vRttine 'avagAhana' nathI kahevAtuM ane tethI ja ane avagAhanadAyaka tarIke bIjA AkAzanI kalpanA nathI karavI paDatI tema, tene kAlAzritatva paNa nathI. kAraNa ke anI badhI ja vRttiomAM aviziSTatA hovAthI 'alokAkAza A samaye che' oma bolavU nirarthaka che ane tethI te vRtti varttanA na banatAM tenA upakAraka tarIke kAlanI jarUra rahetI nathI. __ "nahi sarvA vRttiH kAlApekSA / yatra tu kAlastatrA'sau varttanAdyAkAreNa pariNamata iti niyamaH / kadAcid vA zaGketa paraH - bAhyadvIpeSu vRttirbhAvAnAM kAlApekSA - vRttizabdavAcyatvAd...., etadapyayuktam, aloko hi samprati vidyamAnatvAd vartate, na ca tatra kAlo'stItyanaikAntikatvAt / " (pR. 431) 2. dravyano amuka bhAga utpAda-vyaya yukta hoya ane amuka bhAgamAM utpAda-vyaya na hoya - A vAta syAdvAdIone iSTa ja che. aeka dRSTAnta joiokAgaLano nIceno oka khUNo ApaNe phADI nAMkhIo to vinAza kAgaLanA oka bhAgamAM ja che, vinAzano kAraNabhUta puruSaprayatna paNa te bhAgamAM ja che. uparanA bhAgamAM vinAza ke puruSaprayatna nathI ja. ane chatAM paNa samagra kAgaLane najara sAme rAkhIo to samagra kAgaLamAM vinAza ane puruSaprayatna che. A ja vAta AkAzanA sandarbhamAM vicArIo to utpAda-vyaya tenA aka aMza lokamAM hoya, o utpAda-vyayamAM kAraNabhUta kAla paNa lokamAM ja hoya, apara aMza alokamAM utpAda-vyayano ke kAlano abhAva hoya ane chatAM AkhA AkAzAstikAyamAM utpAda-vyaya gaNAya temAM zuM virodha ? vAstavamAM aloka-AkAzamAM vartanA na hoya ama lAge che. kAraNa ke dharma, adharma ane AkAzamAM utpAda-vinAza niyamA parapratyayika hoya "dharmAstikAyAdikano utpAda, te niyamaiM parapratyaya, svopaSTambhagatyAdipariNatajIvapudgalAdinimitta ja bhASio." (dravyaguNa - DhALa 9, gAthA 23 Tabo) "AgAsAIANaM tiNhaM parapaccao NiyamA" (sanmatitarka 3/33) have alokamAM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 para to bIjuM kazuM che nahIM, mATe tyAM utpAda - vyaya ane pariNAma svatantrapaNe na hoya tema lAge che. have vartanA se pariNAmavizeSa ja che. "pariNativizeSA eva vartanAkriyAbhedA" (pR. 353) tethI alokamAM pariNAma na hovAthI vartanA paNa na hoya. lokasApekSapaNe joio to ja vartanAdi ghaTe. ( 4 ) patra - 2 zrInagInabhAI taraphathI maLela vicAraNAtmaka pratyuttara pUjya AcAryazrI vijayazIlacandrasUrijI bhAvapUrvaka vandanA. pU. munizrI trailokyamaNDanavijayajIo karela UhApohanuM lakhANa maLyuM. khUba Ananda thayo. munijI adhyayanazIla ane tarkagrAhaka che. temane viSayanI pakaDa che ane samasyAnI sArI samaja che. dArzanika viSayonA adhyayana sAthe lekhana paNa karaze to viSayanI spaSTatA vizeSa thaze. temane mArA aMtaranA abhinandana. " ... 125 (1) temaNe siddhasenagaNinI TIkAnA 348mA pAnAnuM uddharaNa ApyuM che. te AkhuM pAnuM dhyAnathI vAMcI gayo. A mArA dhyAnamAM na hatuM. pU. guNaratnasUrino tame pahelAM mokalelo phakaro ane A TIkAnuM 348mAM pAnAnuM lakhANa taddana sarakhuM che. Azcarya ! parantu tame 349mA pAnA uparanuM bhASya ane tenI 34950 pAnA paranI TIkA juo taddana viparIta mata. bhASya sarvabhAvAnAM vartanA kAlAzrayA vRtti: / TIkA tadyathetyanena vartanAdInAM sakalabhAvavyApitAM darzayati / yathA coktam nRloke tatkRtaH kAlo vibhAgaH / (tattvArtha 4.14-15) iti, atrocyate, prAgutpatadbhirevA'smAbhiridamuktam - dharmAdidravyapariNatimAtraM kAlastadanyo vA ? tatra prathamapakSe siddhasAdhyatA, tadanyapakSe'pi na doSa:, AdityagatyupalakSitA naiSA vastukriyA vartata iti, tadgatAvapi sadbhAvAd, vartate vrajyA savituryathA AkAzapradezanimitteti cet, tadapyasamaJjasam, tAM -
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 anusandhAna 52 pratyadhikaraNabhAvAt sthAlIvat, kathaM punaridamabhidhAtuM pAryate - kAlAzrayA vRttiriti ? avadhRte hi kAle tadAzrayA vRttiyujyeta / nanu cAtmAdayo'pyanavadhRtasvarUpA eva sAkSAd buddhisukhaduHkhAdibhiH kAryairubhayanizcitairadhigamyante, dRzyAzcAmI, na cAnyathopapadyante, tadvadeva vartanA sakalavastuvyupAzrayA, ato'sti kAryAnumeyaH kAlaH padArthapariNatihetuH / / A jotAM jaNAze ke pR. 348mAM je mata Apyo che te buddhigamya nathI. 349-50 pAnA para je kartuM che te ja buddhigamya jainamata che. vartanA ja mukhya che. te sUkSma pratikSaNa thato pariNAma che. bAkI sthULa pariNAma to vartanAghaTita che ane paratvAparatva o paNa samayonI lAMbIDhUMkI hAro che. nIcenI bAbata satata dhyAnamA rAkhavA jevI che. vartanA = sUkSma pariNAma = pratikSaNa utpAda-vyaya-dhrauvya = sat (sattA). sarva bhAvonI (vastuonI) vartanA kAlAnugRhIta hoI sarva bhAvonI sattA paNa kAlAnugRhIta ja che. koi paNa vastunI sattA ke tenuM astitva kAlAnugRhIta na hoya zakya nathI. aTale vastu manuSyakSetramA hoya ke tenI bahAra hoya parantu tenI vartanA yA tenI sattA kAlAnugRhIta ja hoya - pachI bhale te lokAkAza hoya, dharma hoya, adharma hoya ke koi paNa dravya. dravyanI sattA kAlAnugRhIta mAnavI joIo. nRkSetravartI kAla o to sUryagatithI vyakta thato vyavahAra kAla che, A vAta tattvArthasUtra 4.1415mAM kahI che. ahIM o dhyAnamA rAkhaq ke vRttinA aneka artho thAya che jemAMno oka che vartanA. oTale vRttino artha vartanA (sUkSma pariNAma) abhipreta hovA chatAM te artha choDI-toDI anya artha lai muzkelImAMthI - saMkaTamAthI bacavA prayatna kare to teNe chalaprayoga ko gaNAya. mahAtArkiko paNa AmAMthI bacI zakyA nathI. chalaprayoga pakaDI pADavo saheluM nathI. (2) dharmAstikAyanI avagAhanA paNa anAdi-ananta che, chatAM paNa temAM AkAzano upakAra svIkRta cha ja - A tamAro tarka yogya che. (3) pudgalaparamANune ja upacArathI kAlANu mAnavAnI vAta oka rIte ghaTe. paNa to pachI kAla pudgalane ja lAgu paDe, pudgalamAM ja sImita thAya. (4) kAlanA paryAyo ananta cha, samayo ananta che ane A arthamAM kAla ananta cha : dravya ane paryAyano abheda karI paryAyonI anantatAne dravyanI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 127 anantatAmAM paNa ghaTAvI zakAya. (5) pudgalaparamANuo ananta che aTale kAlANuo ananta che ama upacArathI kahevAmAM A vAta vicAravI paDe - pudgalaparamANuo ananta hovA chatAM teo skandharUpe pariNamI asaMkhyAta AkAzapradezomAM samAi zake che te ja rIte kAlANunI bAbatamAM kahevU paDe. kAlANuono skandha aTale kAlano tiryakpracaya. hemacandrAcArye upacarita lokAkAzapradezastha paramANuo ja kAlANu che oma kaDaM nathI parantu avo artha temAMthI kADhavAmAM Avyo che. kAlo'pradezI ono to aTalo ja artha thAya ke kAla aNuparimANa che, athI vizeSa artha kADhavAno adhikAra nathI. ane paNa noMdhavaM joio ke oka oka pudgalaparamANu oka oka AkAzapradeza para rahelo nathI. tenA to moTe bhAge skandho ja hoya che, jemake anantapradezI mahAskandha arthAt ananta pudgalaparamANuono mahAskandha. sIdhI sAdI je digambaronI vAta che tene judI ja rIte ane te paNa aneka prazno UbhA karI jaTila banAvI de te rIte ghaTAvavAnI zI jarUra? zrIhemacandra digambara mata temane ThIka lAgavAthI svIkAre to temAM kaMi bagaDI jatuM nathI. oka vAta cokhkhI che ke kAladravyano svIkAra na karI anya dravyonA sUkSma paryAyone ja kAla mAnavo o yogya che. sUkSma paryAyo, sthULa paryAyo ane pachI tenI vividha lAMbIDhUMkI hAro ane temanA mApo A badhAMthI kAlapratItino khulAso sArI rIte thaI zake che. kalpanA karo ke jagatamAM kaMi ja parivartana nathI thatuM, to parivartanarahitatA kAlapratItine UbhI thavA deze ja nahi. parivartana ja kAlapratIti, kAraNa che. ane A mata sauthI vadhu buddhigamya lAge che. ane jo kAlane svatantra dravya mAnavaM hoya to tene aNuparimANa ke lokavyApI ja mAnavU paDe, o vartanAnA upakAraka tarIke mAnavU paDe. (6) zvetAmbara AcAryo kAlane dravya tarIke svIkArIne paNa jo kAlanu koi kArya ja na mAne, tenuM vidhAyaka vyAvartaka lakSaNa ja na kahe to tenA astitvanA svIkAra mATe koI AdhAra raheto nathI. sthULa pariNAmo, pUrvAparatva, dina, mAsa Adi samayanI nAnImoTI hAramALArUpa ja che ane te
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 anusandhAna 52 sUryagatithI abhivyakta thAya che, mapAya che. arthAt tenA mATe koI kAla jevA dravyanI jarUra nathI. parantu je mULabhUta vartanA yA sattA che te sUryagatithI abhivyakta thatI nathI. sUryagati pote AdityagatithI upalakSita kriyA nathI, Adityagati pote vartanAghaTita che. o vartanAnA upakAraka dravyakAlane mAnavAnI vAta che. jo ovA upakAraka kAladravyane na mAnaq hoya to kAladravya jevU kaMi rahetuM nathI. sIdhI vAtane tarkajALathI jaTila ane na samajAya tevI banAvI dIdhI che. AkAzapradezonI be poInTa vaccenI lAMbI-TraMkI hAro ja paratvaaparatvanI pratIti utpanna kare che aTale dizAne mAnavAnI jarUra nathI. pUrvAparanI bAbatane paNa samayonI nAnImoTI hArorUpe samajAvI zakAya ane amAM kAladravya na mAnIo to paNa pUrvAparanI pratIti samajAvI zakAya. parantu mULabhUta vartanA ke sattAnA upakAraka kAladravyane mAnavU ke nahi prazna rahe che. kAladravyane mAnavU ja hoya to vartanAnA upakAraka tarIke ja mAnI zakAya. kAladravyane na mAnatuM hoya to kahevU paDe ke vartanAne kAladravyanI upakAraka tarIke hoI jarUrata nathI teno to pravAha anAdi-ananta satata svataH vahyA ja kare che, tenI bAbatamAM koI ovI ghaTanA ke prasaMga nathI ke tenA khulAsA mATe upakAraka tarIke kAladravyane mAnavAnI pharaja paDe. gati ane sthitinI bAbatamAM arbu nathI. ghaNI gatio ane sthitio kAdAcitka che aTele A kAdAcitkatAno khulAso karavA dharma-adharmane upakAraka yA sahAyaka kAraNa tarIke mAnavaM ucita gaNAya. (7) 'vRtti' zabdanA be artha che - (1) vRtti oTale kevaLa hovU, astitva, sattA, ane jainamate sat utpAda-vyaya-dhrauvya ja che oTale sUkSma pariNAma - vartanA. (2) vRtti oTale koi adhikaraNamAM rahe. prastuta sandarbhamAM pahelo artha che, o ja abhipreta che. te na letAM bIjo, je abhipreta nathI te, levo ane uttara Apavo o chala che. 'kAlAzrayA vRttiH' no kAla adhikaraNamAM rahevAno, adhikaraNamAM AdheyanA sambandhano artha nathI, parantu 'kAlAnugRhIta astitva - sattA - utpAda-vyaya-dhrauvya - sUkSma pariNAma - vartanA' ovo artha ja abhipreta che. alokAkAza paNa sat che aTale tyAM paNa vartanA che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 129 oTale vartanAne kAladravyAnugRhIta mAnanArAone alokAkAzamAM paNa kAladravya mAnavAnI Apatti Ave. A sIdhI vAta che. jo AkAzamAM utpAda-vyaya-dhrauvya parAzrita ja hoya svAzritasvabhAvagata-svAbhAvika na hoya to teno sIdho artha a ja thAya ke AkAzamAM utpAda-vyaya-dhrauvya upacarita che, gauNa che, Aropita che, mukhya nathI. aTale AkAzane satnuM lakSaNa kharA arthamAM, mukhyArthamA lAgu na paDe, arthAt mukhyArthamAM AkAza kUTasthanitya Thare ane jaino kUTasthanityane asat gaNe che. AkAzamAM paNa svAbhAvika pariNamana ghaTe che oma jaino) mAnavU ja paDe, bhale pachI teo kahe ke te pariNamana sadRza ja thayA kare che jema mukta AtmamAM, ke sAMkhyo sAmyAvasthAmA prakRtimAM sadRza pariNamana mAne che tema. AkAzamAM pariNAmane kevaLa parAzrita mAnatAM jainadarzananI mULabhUta pariNAmavAdanI vyavasthA ja bhAMgI paDe. aka ja dravyavyaktino amuka bhAga utpAda-vyaya-dhrauvyayukta hoya ane bIjo bhAga utpAda-vyaya-dhrauvyayukta na hoya aq syAdvAdIne iSTa nathI. Ano artha o thayo ke te dravya - AkAza amuka bhAge sat che ane amuka bhAge asat che arthAt AkAza amuka bhAge AkAzarUpe sat che ane amuka bhAge AkAzarUpe asat, AkAzane AkAzarUpe sat ane AkAzarUpe asat kayo syAdvAdI mAne che ? AkAzane svarUpe sat ane pararUpathI asat mAne che. oka ja dRSTile sat ane asat mAnato nathI. (8) kAgaLay udAharaNa mane baMdhabesatuM lAgatuM nathI. upacArathI ke vyavahAramA thatA prayoga uparathI tAttvika tAraNa kADhI zakAtuM nathI. ahIM avayava-avayavI ke paramANu-skandha bAbata aneka prazno upasthita thAya che. kAgaLa paramANuskandha che, skandha ke avayavIno nAza kyAre manAya ? ghaTamAMthI oka paramANu kharIne chUTo paDe aTale ghaTanAza thayo mAnavo ? parvatamAMthI oka bhekhaDa chUTI paDe oTale parvatano nAza mAnavo ? garoLInI pUMchaDI (avayava) kapAIne chUTI paDe aTale garoLIno nAza mAnavo ? A ja nahi paNa AvI aneka samasyAo avayava-avayavI yA paramANuskandha bAbate UThI zake che, vaLI, ahIM o noMdhavU joio ke sADIno cheDo ja baLyo hoya ane kahevU
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 anusandhAna 52 ke 'sADI baLI' A ane AvA prayogone jaino naigamanayanAM udAharaNo gaNe che. pUjya upAdhyAya yazovijayajI mahAtArkika che. temaNe jaina mAnyatAonA rakSaNa ane samarthanamA potAnA tarkabaLano upayoga ko che. tethI temane jainadarzanamAM jyAM jyAM virodha jaNAyo tyAM tyAM temaNe potAnI tarkazaktithI dUra karavA bharapUra koziza karI che. ane munizrIo temane TAMkIne virodha dUra karavA prayatna karyo che. paNa te tarko grAhya che ke nahi te vicAravU ghaTe. tarkajALamAM paDyA vinA ane paramparAprApta mAnyatAne bacAvavAno Agraha rAkhyA vinA zuddhabuddhithI munizrI vicAraze to te jAte ja ukelo zodhI zakaze aq sAmarthya temanAmAM che ja. oka vAta to svIkAravI ja rahI ke temaNe tarkonuM parizIlana sAraM karyu che. bhAvavaMdanA saha, nagIna zAha zrI nagInabhAInA patra-2nA sandarbhamAM thoDoka UhApoha naMbara (1) ane (7)nA samagra lakhANanA sandarbhamAM zrIsiddhasenagaNi tattvArthabhASyaTIkAmAM traNa jagyAo (4/15, 5/22, 5/38) kAla- nirUpaNa karyu che. zrI nagInabhAIo jaNAvyuM tema A nirUpaNamAM keTalIka vAto paraspara viruddha lAge tevI che ja. chatAMya A vAto 'athavA' ke 'matAntara' jevA koIpaNa ullekha vagara saLaMga nirUpAyelI hovAthI vAstavamAM viruddha na hovI joio, aTale A vAtono yogya rIte samanvaya karavo atyanta jarUrI che. jainazAstromAM kAlaviSayaka vicAraNAne sAMpaDeluM pramANamAM ochu sthAna temaja zrIsiddhasenagaNinI tatkAlIna zAstraracanAzailIne anusaratI samAsapracura saMkSipta prarUpaNA A samanvayane agharo banAve che. mudrita pustakamAM anyAnya kAraNosara thayelI azuddhio paNa muzkelImAM vadhAro kare che. dA.ta. oka ja vAkya be jagyAo Ama chapAyuM che: 1. sA ca sattvApekSAstitvAdeva, bhAvAnAmastitvaM cA'napekSamityuktam (pR. 348) / 2. sA ca sattvApekSA, astitvAdeva bhAvAnAm, astitvaM cA'napekSamityuktam (pR. 432) / DhUMkamAM, A nirUpaNane anusarIne
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 131 koi cokkasa nirNaya para Avaq thoDaM kaThina che. __parantu, oka vAta to nakkI che ke bhASyagata 'vartanA'zabdanI vyAkhyAnA zrIsiddhasenagaNije karelA vivaraNa pramANe vartanAno oka artha sarvabhAvomAM thato sUkSma pariNAma (=vRttimAtra) bhale thato hoya; paNa khuda teone kAlanA liMga tarIke vaparAtA 'vartanA'zabdathI to te ja vRtti grAhya che ke je kAlAzrita che. teo cokhkhA zabdomAM kahe che : "satyAmapi bhAvAnAM tatra (=ardhatRtIyadvIpabahirbhAge) vRttAvavizeSeNa tasyAH kAlaliGgatvAbhAvaH / " ane "nahi sarvA vRttiH kAlApekSA / yatra tu kAlastatrA'sau vartanAdyAkAreNa pariNamate iti niymH|" (pR. 431) majhAnI vAta to o che ke vartanAno artha sarvabhAvavyApaka sUkSmapariNAma grahIne, tenA kAraNabhUta kAlanA, alokAkAzamAM paNa astitvanI je Apatti zrInagInabhAIo patra-1mAM ApI che : te zrIsiddhasenagaNine mate to Apatti ja nathI banatI, kAraNa ke teoe 'vRttimAtra vartanA nathI banatI' se vAtanA dRSTAnta tarIke alokanI vRttine rajU karI che. spaSTa che ke teone vartanA = sUkSma pariNAma abhipreta nathI. vartanA zabdano artha kAlAzrita vRtti karIne te anusAra nirUpaNa karavU, te kaMi 'chala' na kahevAya. bIjAnA vacananA khaNDana mATe te vacananA zabdono Udho artha karavo te chala kahevAya, nahIM ke svamatanA nirUpaNamAM zabdano svammata artha darzAvavo. Ama jo na mAnIo to oka ja 'upamAna' zabdanA judAjudA artho karanArA badhA ja zAstrakAro chalaprayoga karanArA gaNAya. koika judA arthane 'chala' kahI devA mAtrathI o artha apramANita nathI thaI jato, paNa ane apramANita sAbita karavA mATe o arthamAM rahelI khAmI darzAvavI jarUrI bane che. ane jo o na darzAvI zakAya to o artha svIkAravo ja rahyo. prastuta sandarbhamAM zrIsiddhasenagaNikarelo vartanAno artha naiyAyikonA 'idAnIM ghaTa:' pratIti mATe manAyelA kAlikasambandha joDe sarakhAvavA jevo che. zrI nagInabhAile karelA 'koi paNa vastunuM astitva kAlAnugRhIta na hoya je zakya nathI'. o vidhAnanI sAme zrIsiddhasenagaNi- vacana juo : astitvaM ca bhAvAnAM vastvantarAnapekSam / (pR. 348, ahIM 'vastvantarApekSaM'
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 anusandhAna 52 chapAyuM che. paNa AgaLa AvatAM 'astitvaM cA'napekSamityuktaM ' a vacanane anusAre pAThazuddhi karavI joio.) prazna paNa thAya ke oka dravyane potAnA koika dharma, koika kArya mATe bIjA dravyanI sahAya levI paDe oma bane, paNa tenuM astitva paNa bIjAnI sahAya vagara na hoya avuM bane kharuM ? ane jo dareka vastunuM astitva paNa kAlAnugRhIta hoya to kAlanA potAnA astitvane paNa kAlAnugRhIta samajavAnuM ? a ja rIte sUkSmapariNAmarUpa vartanA to svayaM kAlamAM paNa che, to o kAlavartanAmAM paNa kAla upakAraka ? ane jo kAlanA astitva ke sUkSma-pariNAmomAM upakAraka tarIke kAlanI jarUra na hoya, to anya dravyomAM zA mATe jarUra paDe ? kadAca AvuM vicArI zakAya : 'kSaNadhvaMse kSaNaviziSTadhvaMsaH' ane 'kSaNotpAde kSaNaviziSTotpAdaH' A niyamone anusAre pratyeka kSaNe vastunA utpAda-vyaya thayA kare che. A utpAda - vyaya mATe vastu AdheyatA sambandhathI kSaNa vaDe viziSTa bane te jarUrI che. ane A viziSTatA jyAM kAlanuM astitva hoya tyAM ja sambhave, nahIM ke badhe. have A vAtane jarAka judI dRSTithI vicArIo to vastunA utpatti-vinAzajanya parivartano sUkSma pariNAmo, bIjuM kazuM ja nahIM, paNa vastunI te-te kSaNamAM vRtti (= rahevuM ) ja che. A kSaNaviziSTa (= kAlAzrita) vRttione ja kadAca zrIsiddhasenagaNi 'vartanA' tarIke oLakhAvavA mAMge che. Ama vicAravAmAM be phAyadA che : 1. jyAM jyAM vartanA=sUkSma pariNamana), tyAM tyAM kAlanuM astitva AvI Apatti AvatI nathI, kAraNa ke vRtti vartanA bane ke nahIM - teno niyaMtraka kAla pote che. 2. kAlanI vartanAmAM paNa kAlane upakAraka mAnavAnI jarUra rahetI nathI. abhyAsIone A dRSTi samagra TIkA tapAsavA vinantI che. - - = naMbara (3) nA sandarbhamAM kAladravya tarIke alaga kAlANuonI kalpanA karavAmAM jo kAla kAlANu pUrato sImita na thai jato hoya to ananta pudgala paramANuone upacArathI kAlANu mAnavAmAM kAla zI rIte pudgalomA sImita thaI jAya ? alaga kAlANu mAno ke pudgala paramANuone kAlANu gaNo tajjanya pravRtti vyavahAro va. sarakhuM ja che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2010 naMbara ( 4 ) nA sandarbhamAM pahelI vicAraNAmAM noMdhelI uttarAdhyayananI gAthA mULadravyanI saMkhyA joDe ja nisbata rAkhe che. paryAyo (=samayo) ananta hovAthI ja jo kAladravyane ananta gaNavAnuM hoya to dharma, adharma, AkAzanA paryAyo paNa ananta ja che, amane zA mATe oka gaNyA ? spaSTa che ke A gAthAnI saMgati mATe pudgala, AtmAnI jema kAladravyane ja ananta saMkhyaka mAnavuM jarUrI che. naMbara (5) nA sandarbhamAM 133 ananta pudgala paramANuone oka ja AkAzapradeza para samAvA mATe skandha pariNAmanI nahi, paNa sUkSmapariNAmanI jarUra paDe che. matalaba ke o sUkSmarUpe pariNamI parasparathI asambaddha rahIne paNa oka AkAzapradezamAM samAi zake che. "paramANvAdayo hi sUkSmabhAvena pariNatA ekaikasminnapyAkAzapradeze'nantAnantA avatiSThante / " (rAjavArttika 5/10 / 3) sIdhI vAta che ke 'ananta pudgalone kAla kahevAmAM kAlano tiryakpracaya mAnavo paDaze' A Apatti koi rIte ghaTI zakatI nathI. 'vyAkhyAnato vizeSapratipattiH' A nyAya jagajAhera che, ane ane anusarIne upA. yazovijayajI, badhA ja virodho dUra thAya te rIte zrIhemacandrAcAryanAM vacanono artha kare, to tema karavAno a mahAprajJane adhikAra che ja. A arthane tyAre ja apramANita kahI zakAya ke jyAre amAM rahelI kSati darzAvI zakAya, a sivAya nahIM. vyAkhyAna jaTila lAge to bhale lAge, paNa o kaMi anA asvIkAranuM kAraNa na banI zake. bAkI, ghaNAya granthonA vyAkhyAnakAro ekabIjAnA vyAkhyAnane jaTila kyAM nathI gaNAvatA ? ane chatAMya amAM kayuM svIkAravuM te ApaNI vivekabuddhi para nirbhara hoya che. naMbara (6) nA sandarbhamAM upA. zrIyazovijayajInAM vacanono artha 'kAlane dravya tarIke svIkAranArA AcAryo kAlanuM koi kArya nathI mAnatA' oma nathI; paNa Ama samajavAnuM che : kAlane svatantradravya tarIke svIkAranArA zvetAmbara AcAryonA mate - vartanA che, mATe tenuM kAraNa kAla che Ama kAladravyano ApekSika svIkAra nathI, parantu anAdilokavyavahArasiddha dravya tarIke kAlano svIkAra karIne pachI tenA kArya
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 anusandhAna 52 tarIke vartanAdinI kalpanA che. juo - 'atha kAlasyopakAraH kaH ?' (bhASya 5/22) 'saMzca kAlo'bhimataH, sa kimupa-kAraH?' (siddhasenIyaTIkA 5/22) spaSTa che ke kAladravyanA svIkAra pachI tenA upakAranI carcA che. naMbara (8)nA sandarbhamAM oka avayavanA nAze AkhA avayavIno nAza zA mATe na manAya ? avayavanAza = paryAyabheda. ane paryAyabhede tenAthI kathaMcida abhinna dravya paNa bhinna mAnI ja zakAyane ? lokavyavahAra bhale oma na gaNato hoya, paNa prAmANikadRSTi zuM kahe che te jovU joio. ane aeka tantu chUTo paDe oTale Akho paTa navo utpanna thAya che evaM naiyAyiko paNa kyAM nathI mAnatA ? A sivAya, 'alokAkAzamAM vartanA nathI hotI' AvU pahelI vicAraNAmAM kareluM vidhAna, zrI nagInabhAIle darzAvyuM tema, kharekhara ayukta samajavAnuM che. mane paNa tyArabAda temanA kathananI puSTi kare tevAM vacano zrIsiddhasenagaNinI TIkAmAM sAMpaDyAM. "atha ye vyAcakSate-vyayotpAdau na svataH vyomnaH, kintu parapratyayAjjAyete, avagAhakasannidhAnAsannidhAnAyattAvutpAdavyayAviti, teSAM kathamAlokAkAze ? avagAhakAbhAvAd, ardhavaizasaM ca sato lakSaNaM syAd, vyApi ceSyate sthityutpAdavyayatrayamiti ? atrocyate - ya evaM mahAtmAnastarkayanti svabuddhibalena padArthasvarUpaM te'tra nipuNataramanuyoktavyA:-kathametat ? vayaM tu vistrasApariNAmena sarvavastUnAmutpAdAditrayamicchAmaH, prayogapariNatyA ca jiivpudglaanaam| itthaM tAvadasmadarzanamaviruddhasiddhAntasadbhAvam, asmaduktArthAnuguNameva ca bhASyakAreNA'pyucyate / (pR. 330) _ 'anya dravyonA paryAyone ja kAla mAnavo yogya cha' - AvA zrInagInabhAInA kathananI sAthe se paNa noMdhaLU joi ke zvetAmbara AcAryonI bahumatI dravyaparyAyothI atirikta kAla svIkAravAnA pakSamA nathI ja. A viSayamAM hajI vizeSa UMDA UhApohane pUrato avakAza che. paNDita sukhalAlajIo A mudde keTaluka cintana karyu che. upA. zrI yazovijayajI mahArAje dravyaguNaparyAyanA rAsa vigere granthomAM A vize carcA karI che. A ane AvA badhA sandarbhone AdhAre SaDdarzanasamuccayagata pratipAdanane vadhu UMDANathI vicAravAnI jarUra che tevU samajAya che. yazAvakAza A mudde UhApoha AgaLa vadhAravAnI dhAraNA che. vidvajjanonuM cintanAtmaka mArgadarzana maLI raheze tevI zraddhA che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvaraNacitra-paricaya kAgala upara lakhAtI hastapratonA prArambhanAM pAnAM para tathA chellAM pAnAM para, mahadaMze, suzobhanacitra AlekhavAnI prathA 15mA zatakathI jovA maLe che. A citrapatrane 'citrapRSThikA' tarIke oLakhAvAya che. kyAreka A suzobhanacitra bahu vilakSaNa paNa hoya che. ahIM evaM ja eka citra AvaraNa-pRSTha para mUkavAmAM AvyuM che,je sAmAnya citrapRSThikA karatAM taddana judaM che. aMgrejI skUla ke sTAilanuM Acitra che. temAM madhyamAM moTAM-UMcAM makAno dharAvatuM nagara che, tene pharato killo-koTa che. tenI copAsa samudrajaLa ane temAM sAgarayAtrA karI rahelAM jalayAno-vahANa che. vahANo para pharakatA vAvaTAmAM yuniyana jeka-aMgrejono dhvaja AlekhAyelo spaSTa joI zakAya che. eka imArata upara paNa te dhvaja dekhAya che. sambhavataH A badhAM sainika-jahAjo lAge che. upara eka nAnA jahAja para kUvAthaMbha pakaDelI be mAnavAkRti dRSTigocara thAya che, to nIce DAbe eka nAnI hoDImAM beThelI 4 mAnavAkRti paikI benA hAthamAM halesAM joI zakAya che. citrapuMThIno mukhya-madhyAMza ja ane pragaTa thayo che be taraphanI phUla-phudaDI avakAza-saMkocane kAraNe chApIzakAI nathI.anumAnataH 19mo zataka.