Book Title: Acharang Sutram Shrutskandh 01
Author(s): Kulchandrasuri
Publisher: Porwad Jain Aradhana Bhavan Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022573/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SONAL / / namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / / / / siddhAntamahodadhi zrImadvijayapremasUrIzvaragurubhyo namaH / akSaragamanikAsamalaGkatam zrI AcArAGga-sUtram (prathama zrutaskandhaH) sampAdakaH pU. paM. zrI padmasenavijayajI ma. sA. akSaragamanikAkAraH pU.paM. zrI kulacandravijayajI ma. sA. lekhakaH pU.paM. zrI nipuNacandravijayajI ma. sA. prakAzaka zrI jaina saMgha, pinDavADA (rAjasthAna) zeTha kalyANajI saubhAgacanda jaina peDhI - 307 022 GOVGOVO 2000GUST Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / / / / siddhAntamahodadhi zrImadvijayapremasUrIzvaragurubhyo namaH / / akSaragamanikAsamalaGkRtam zrI AcArAGga-sUtram (prathama zrutaskandhaH) sampAdakaH pU.paM.zrI pAsenavijayajI ma. sA. akSaragamanikAkAraH . pU.paM. zrI kulacandravijayajI ma.sA. lekhakaH pU.paM. zrI nipuNacandravijayajI ma.sA. prakAzaka zrI jaina saMgha, pinDavADA (rAjasthAna) zeTha kalyANajI saubhAgacanda jaina peDI - 307 022 30%E0%sEOGOD Amwwwmomom oooooooooooo Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25000300302902300300300302562902302900002900000000000002002902 punaH prakAzana : vi.saM. 2093 prAptisthAna zrI jaina saMgha, piMDavADA (rAja.) zeTha kalyANajI saubhAgacandajI jaina peDhI piMDavADA - 307 022 divyadarzana TrasTa C/o. kumArapALa vi. zAha bharatakumAra caturadAsa zAha 36, kalikuMDa sosAyaTI | 868, kALuzInI poLa, dhoLakA - 387 810 - ahamadAbAda - 380001. mudraka duMdubhI prinTarsa phona : 079 - 658 41 86 / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA (granthasya garimA ) devaguruprasAdato'yamAcArAGganAmA granthaH saTippaNA'kSaragaminakAnvitaH adhikAriNAmagre upanyasyate / asya cotpattyAdivArtA kiJcit pratanyate / tathAhi - ye'tItA ye cAnAgatA arhanto bhagavantaste sarve'pi svasvatIrtha pravarttanAdAvAcArArthamupadizanti / evamevA'' sannopakAriNA zramaNa bhagavatA zrImanmahAvIrasvAminA''virbhUtakevalAlokenA'pi mahasenavane sadevamanujA'surANAM parSadi prathamata AcArArtha upadiSTaH / eSa evA'rthaH zrIindrabhUtigautamapramukhairgaNadharaiH sUtrato grathitaH / ayamapi mUlagranthasteSAM bhagavatAM gaNadharANAM . zrIsudharmasvAminA praNIto vartate iti sarvasammato'yaM vyatikaraH / asya granthasya prAthamyaM prAdhAnyaM ca nirvivAdaM, mokSopAyatvAt, pravacanasArabhUtatvAcca / yato'traiva mokSopAyabhUtaM caraNakaraNaM pratipAdyate / eSa ca pravacanasAraH pradhAnamokSahetupratipAdanAt, atra ca sthitasya sataH zeSAGgAdhyayanayogyatvAditi / asya granthasya ca dvau mukhyavibhAgau - ( 1 ) prathamazrutaskandho (2) dvitIyazrutaskandhazca / tatra prathamazrutaskandho navA'dhyayanAtmako dvitIyazca paJcacUlArUpaH / sAmprataM prathama zrutaskandhasya saptamaM mahAparijJA'dhyayanaM vyucchinnam / dvitIyazrutaskandhasya ca paJcamI nizIthAkhyA cUlA'to granthataH pUrvapuruSaiH pRthakkRtya 'nizIthasUtramiti' nAmnA pRthak prasiddhiM prApitA vartate / evaM prathamazrutaskandhasyA'rthagAmbhIryamaSTAnAmadhyayanAnAM tadantargatAnAmuddezakAnAM dvitIyazrutaskandhasya ca catasRNAM cUlikAnAM tadantarbhUtAnAmadhyayanAnAM teSAmevoddezakAnAM ca viSayavibhAgo'tivistRta iti neha pratanyate, jijJAsubhirviSayAnukramata eva vilokanIyaH / viSayavibhAgavilokanato'pi vidvajjanA natamastakA bhavanti zramaNAnAM lokottarabAhyA' bhyantarA''cAra evaMviSaya iti / ata evaitadgranthopari niyukticUrNiTIkAdayo vividhavyAkhyAgranthAH santi / tanmadhye sAmprataM zrIzIlAGkAcAryairvihitA TIkA mukhyatayA'dhyayanA'dhyApanArthamupAdIyate / sA ca TIkA vividhaviSayANAmAkarabhUtA tathA'pi na sarveSAM sukhAvagAhA vistRtaviSayatvAt / ata eva saMkSeparucInAM sUtrArthamAtraparizIlanArthinAM vAcanApradAtRRNAM cA'vilambenaiva sUtrArthapradAyikAmakSaragamanikAM tathA viSamapadAnAmarthaM sphuTIkurvat pAdaTippaNakaM samAvezayannayaM granthaH prekSAktAM samupAdeyo bhaviSyati / granthasya ca samupAdAne hetuka eva yaccittodbhUto dvitIyAcandralekhAkalpo dharmastadaiva pUrNimAcandrapUrNatAM prayAti yadA vItarAga-praNItA''cArapathaM prApnoti / AcArapathaprAptizca na jJAnAhate / jJAne ca granthasya hetutA suspaSTA / api ca rAgadveSamohAdyabhibhUtAnAM sarveSAM saMsArijantUnAM zArIramAnasAnekA'tikaTukaduHkhopanipAtapIDitAnAM cintAmaNikalpo'yaM dharmasAmagrIsaMyukto manuSyabhavo'tidurlabhaH / tatrA'pi prApya sadguruyogaM, zrutvA hitopadezaM, pItvA vairAgyAmRtapAnaM, hitvA sakalaklezajAlaM AcArAGga-sUtram Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAraM viralA eva ye pramAdaparihAreNa sakalAntaraGgArirAjaM mohamahIdharaM samUlaghAtaM hantuM satataM paJcAcArapAlane samudyatA bhavanti / jinendrazAsanasya garimNA gariSTho bhUtakAlaH suspaSTa eva yatra bhUyAMso mahAsattvA etadgranthoktapaJcAcArasya niraticAraM paripAlanata evAnandaramAlayaM siddhisaudhaM prayAtAH / evaM sthite ye ke'pi bhavyAtmAno bhavahetumAzravaM rurutsavaH, mokSahetu saMvaraM ca supupukSavaH, siddhipadaM ca prepsavastaiH sarva etadgranthokta AcAradharma AtmasAt karaNIya eva / __ sadbhAgyena dvayadhikadvisahasravikramAbde rAjasthAnaviharaNe mahopakAripUjyapAda-svargIyaparamagurudevAcArya-zrImad vijayapremasUrIzvarazrImukhena zrIAcAraGgasUtrasya sarvaprathamA vAcanA mayA labdhA tadaiva AcArAGgasyAcAradharmasya vArttayA mama cittaM saharSamanarInRtyata / tatpazcAt mayA catuH AcArAGgasUtrasya vAcanA pU0 zramaNazramaNIbhyo dattA evaM yathA yathA parizIlanaM jAtaM tathA tathA taddharmasya mAdhuryeNAhamatipramoditavAn, etadAcAradharmamAtmasAt kartuM ca sphuraNA jAtA, kintvayaM pramattajIva etatpAlane kAtara AsIt / etacchithilatA mama hRdaye satatamazalyAyata / ekadA cetasi sphuritam etatsUtrasya yadi punaH punaH parizIlanaM syAt tavizyamevaiSA zithilatA palAyeta, AcAraprAsAdasya ca sopAnazreNyArohaNe saphalatA prApyeta / etadarthaM yadi sUtrA'rthagamanikA laghuTIkA syAttarhi subodhA syAt / tasmAnmayA paramagurudeva-saMyamatyAgatapomUrti-suvizAlagacchAdhipati- bhavodadhitArakasiddhAntamahodadhInAM pU. A. bha. vijaya premasUrIzvarANAM laghuziSya-vidvadvaryamunivaryazrIkulacandravijayaH preritaH / __ matpreritena munivaryeNa etatsUtrasyAkSaragamanikAkAryArambhaH kRtaH / bhAvamaGgalaprasAdena munivaryeNa zIghrAtizIghraM lekhanakAryaM kRtvA saMzodhanArthaM mahyaM preSitam / anayA laghuTIkayA yeSAM sUtrANAmupari TIkAkRdbhagavatA zrIzIlAGkAcAryeNa atidezamAtraM nirdiSTaM teSAM sUtrANAmapi spaSTatA bhavati / sakRda dvirvA yairetaTTIkA paThitA teSAmeSA'kSaragamanikA AdarzApekSAM dUrIkaroti / AcAradharmArthibhirmumukSubhiriyamakSaragamanikA prativarSaM sakRdavazyameva paThanIyA, yata AcAradharmazcetasi sphAraM sphurannanAdipramAdasyA''rAdhanApratipakSasya kAlaghaNTAM vAdayet / evaM sati munivaryasya stutyaprayAsasya sArthakatA'pi anubhavapathA''tithyamAgamiSyati / __ svabhAvalAbhaM prati sanmukhaM kurvatIM AcArAGgasyAcAradharmasyAmRtavANI prapAyayituM munivaryeNaikAdvitIyasuzobhitasAdhanasya pUrtiH kRtA / vItarAgaparamAtmana etAmamRtavANI karNaviSayIkRtya yathAzaktyAcAradharmaM prapAlya ratnatrayIM susAdhya mokSadAyakadharmasya pUrNatAM prApnuyAma ityekA prazastA antarAbhilASA / karADa (mahArASTra) guruzrIprema-bhuvanabhAnu-padmazizuH vi. saM. 2042 phAlgunasya - A. vi. mitrAnaMdasUriH kRSNapakSasya dazamyAm / AcArAGga-sUtram Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya viSayAnukramaH prathamaH zrutaskandhaH / zastraparijJAravyaM prathamamadhyayanaM : jIvasaMyamaviSayakam / prathama uddezakaH sAmAnyena jIvAstitvasAdhanaM, jIvavadhe bandho virati zcaivamagre'piM yAvadadhyayanasamAptiH dvitIya uddezakaH pRthivIkAyAstitvAdi / tRtIya uddezakaH apkAyAstitvAdi / caturtha uddezakaH tejaskAyAstitvAdi / paJcama uddezakaH vanaspatikAyAstitvAdi / lokavijayAvyaM dvitIyamadhyayanaM : loko yathA badhyate karmaNA tathA ca prahAtavyam / pRSThAGkaH .....1-20 SaSTha uddezakaH trasakAyAstitvAdi / saptama uddezakaH vAyukAyAstitvAdi / adhyayanArthI pasaMhAra SaDjIvanikAyavadhanivRttikAriNAM sampUrNamunibhAvaH ... 18-20 tRtIya uddezakaH karmavaicitryamavagamya mAno na kAryaH / artha sArasya ca nissAratA varNyate / caturtha uddezakaH bhogeSvabhiSvaGgo na kAryo yato / bhoginA mapAyAn vakSyati / 1-4 4-7 7-10 10- 13 13-16 16-18 prathama uddezakaH mAtApitrAdike svajane'bhiSvaGgo na kAryaH |... 21-24 dvitIya uddezaka: adRDhatvaM saMyame na kAryaM viSayakaSAyAdau cAdRDhatvaM kAryam / AcArAGga-sUtram ............. 21-39 24-26 26-29 .29-31 paJcama uddezakaH tyaktabhogenApi sAdhunA lokanizrayA vihartavyam / 31-35 SaSTha uddezakaH saMyamadehayAtrArthaM viharatA mamatvaM na kAryam / ... 35-39 zItoSNIyAravyaM tRtIyamadhyayanaM : saMyamasthitena jitakaSAyeNa sukhaduHkhatitikSA vidheyA / 39-49 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....55-57 .............57-71 prathama uddezakaH bhAvanidrayA suptA asaMyatAH / ....................39-42 dvitIya uddezakaH asaMyatA yathA duHkhamanubhavanti tathocyate / ...42-44 tRtIya uddezakaH na kevalaM duHkhasahanAt pApAkaraNAcca zramaNaH kintu rAgadveSAkaraNarUpasaMyamAnuSThAnAt / ..........................44-47 caturtha uddezakaH kaSAyANAM vanamaM kArya, pApasya ca karmaNo parihAraH, viduSaH saMyamaH kaivalyaM mokSazca ................47-49 samyaktvArakhyaM caturthamadhyayanaM : samyaktvapratipAdanam .......49-57 prathama uddezakaH yathAvasthitavastvAvirbhAvanarUpaH samyagvAdaH .....49-51 dvitIya uddezakaH dharmapravAdikaparIkSA / ..51-54 tRtIya uddezakaH anavadyatapovarNanam / ................... ...54-55 caturtha uddezakaH sNymprtipaadnm| ....................... lokasArAvyaM paJcamamadhyayanaM : pradhAnamokSAGgatvAt cAritrameva lokasAraH / ........... prathama uddezakaH hiMsakaviSayArambhaka ekacaro na muniH ..........57-59 dvitIya uddezakaH hiMsAdipApasthAnakebhyo virato muniH / .......59-61 tRtIya uddezakaH virato muniraparigraho bhavatIti nirviNNakAmabhogazca / .. ......................61-64 caturtha uddezakaH avyaktasya pratyapAyA bhavanti / ..................64-66 paJcama uddezakaH hRdopamena sAdhunA bhAvyam / .....................66-69 SaSTha uddezakaH unmArgavarjanA tathA rAgadveSau tyAjyau / ........69-71 dhUtAvyaM SaSThAdhyayanaM : svajanAdidhUnanam / ....................71-84 prathama uddezakaH svajanavidhUnanA |..... ....71-74 dvitIya uddezakaH karmaNAM vidhUnanA / ................... ..75-77 tRtIya uddezakaH upakaraNazarIrANAM vidhUnanA / ........... .77-79 caturtha uddezakaH gauravatrikasya vidhUnanA / ................... 79-81 paJcama uddezakaH yathA sAdhubhirupasargAH sanmAnAni ca vidhUtAni tathA pratipAdanam / .82-84 AcArAGga-sUtram Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAparijJAvyaM saptamamadhyayanaM vyucchinnam / vimokSArakhyamaSTamamadhyayanaM : samyagniryANapratipAdanam | 84-105 prathama uddezakaH asamanojJAnAM parityAgaH kAryaH ................. 84-86 dvitIya uddezakaH akalpikAdhAkarmAdeH parityAgaH kAryaH / .... 86-89 tRtIya uddezakaH gocaragatasya yateH zItAdinAGgakampanAdikaceSTAdarzane gRhasthasya zaGkA syAttadvayu dAsAya yathAvasthitArthakathanA vidheyA / ....... .................. 89-91 caturtha uddezakaH vaihAnasamaraNaM gArddhapRSThamaraNaM ca / .............91-92 paJcama uddezakaH glAnatA bhaktaparijJA ca / ........................93-95 SaSTha uddezakaH ekatvabhAvanA iGgitamaraNaM ca / ................. 95-98 saptama uddezakaH bhikSupratimAH pAdapopagamanaM ca / ..............98-100 aSTama uddezakaH AnupUrvIvihAriNAM bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanAni yathA bhavanti tathocyante / .................... 101-105 upadhAnazrutAkhyaM navamamadhyayana-aSTasvadhyayaneSu pratiprAdito'rtha : zrI vardhamAnasvAminA svata evAcIrNa iti........... ................105-115 prathama uddezakaH yAdRg vihAro bhagavata AsIt .105-108 dvitIya uddezakaH yAdRg bhagavato vasatirAsIt ................ 108-111 tRtIya uddezakaH ye bhagavataH parISahA abhUvan / .............. 111-113 caturtha uddezakaH kSutpIDAyAM viziSTAbhigrahAvAptAhAreNa cikitsediti / ... .113-115 AcArAGga-sUtram Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 1 1 2 3 5 % 1-00 7-50 para pUjya AcAryadeva zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja Alekhita sAhitya 1. paramateja bhAga-1 AvRtti-3 rU. 70-00 2. zrI bhagavatIsUtra vivecana - bhAga-1 22-00 3. yogadaSTi samuccaya - bhAga-2 30-00 4. navapada prakAza - arihaMtapada 10-00 5. navapada prakAza - siddhapada 20-00 6. navapada prakAza - AcAryapada 7. sItAjInA pagale pagale - bhAga-1 7-50 8. sItAjInA pagale pagale - bhAga-2 9. mananA minArethI muktinA kinAre - bhAga-1 15-00 10. mananA minarethI muktinA kinAre - bhAga-2 15-00 11. joje DubI jAya nA 4-00 12. yazodhara caritra - bhAga-1 12-00 13. yazodhara caritra - bhAga-2 huM 14. pritama kero paMtha nihALo 10-00 15. timira gayuM ne jyoti prakAzI 5-00 17. tApa hare tana-mananAM 10-00 17. gaNadharavAda - AvRtti 3 10-00 18. kaDavA phaLa che krodhanA 20-00 19. mAnava jAtine jaina dharmanI bakSIsa 8-00 20. me sAravA (vartamAtA-1) 25-00 21. mAnava tuM mAnava bana 20-00 22. mAnava jIvana meM dhyAna kA mahatva 20-00 23. samarAditya caritra - bhava 1-2 30-00 9-00 prAptisthAna | divyadarzanA TrasTa kAra clo. kumArapALa vi. zAha zare 33, kalikuMDa sosAyaTI dhoLakA - 387810 bharatakumAra caturadAsa zAha 898, kALuzInI poLa kALupura, amadAvAda-380001 che, 380000000000000000 ke A ja A ja ja 2 w w Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA) praNamya sarvatIrthezAn vIraM gurUMzca dezakAn / AcArAGgasya saMskurve'kSaragamanikAM zrutAt // prathamaH zrutaskandhaH // atha zastraparijJAkhyaM prathamamadhyayanaM // zrI sudharmA jambUmAcaSTe yathA : suyaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM - ihamegesiM No sannA bhavaI // 1 // zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAtam iha - saMsAre ekeSAM no saMjJA - jJAnaM bhavati / 'AmusaMteNa' 'AvasaMteNaM' ceti pAThAntaradvayamAzritya AmRzatA sevamAnena spRzatA bhagavatpAdAravindam AvasatA ca tadantike ityarthaH / anena gurukulavAsaH prathamAcAra upadiSTa iti / niSiddhasaMjJAmAzrityA''ha taM jahA - puratthimAo vA disAo Agao ahamaMsi, dAhiNAo vA disAo Agao ahamaMsi, paccatthimAo vA disAo Agao ahamaMsi, uttarAo vA disAo Agao ahamaMsi, uDDhAo vA disAo Agao ahamaMsi, ahodisAo vA Agao ahamaMsi aNNayarIo vA disAo aNudisAo vA Agao ahamaMsi, evamegesiM No NAyaM bhavati // 2 // tadyathA pUrvasyA vA dizAta Agato'hamasmi, dakSiNasyA vA dizAta Agato'hamasmi, pazcimAyA vA dizAta Agato'hamasmi, uttarasyA vA dizAta Agato'hamasmi, UrdhvAyA vA dizAta Agato'hamasmi, adho dizAto vA''gato'hamasmi, anyatarasyA vA dizAtaH, anudizAto vA''gato'hamasmi / evamekeSAM no jJAtaM bhavatIti / / 2 / / na kevalameSaiva saMjJA nAsti, aparA'pi nAstIti sUtrakRdAha - - atthi me AyA uvavAie, natthi me AyA uvavAie, ke ahaM AsI ? ke vA io cue iha peccA bhavissAmi ? // 3 // -zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asti me AtmA aupapAtikaH-janmAntasmAmI, nAsti me AtmA aupapAtikaH, ko'hamAsam ? ko vA itazcyuta iha saMsAre pretya janmAntare bhaviSyAmIti // 3 // tatreha 'evamegesiM No NAyaM bhavaI' ityanena keSAJcideva saMjJAniSedhAt keSAJcittu bhavatItyuktaM bhavati, tatra viziSTasaMjJA bhavAntaragAmina AtmanaH spaSTapratipAdane sopayoginIti tatkAraNamAha se jaM puNa jANejA saha saMmaiyAe paravAgaraNeNaM aNNesiM vA aMtie socA taM jahA - puratthimAo vA disAo Agao ahamaMsi jAva aNNayarI disAo aNudisAo vA Agao ahamaMsi, evamegesiM jaM NAyaM bhavati - asthi me AyA uvavAie, jo imAo disAo vA aNudisAo vA aNusaMcarai, sabAo disAo aNudisAo, so'haM // 4 // ____sa yat punarjAnIyAt saha sanmatyA svamatyA vA - avadhi-manaHparyAyakevalajJAna-jAtismaraNa-bhedAccaturvidhayA vA, paravyAkareNana tIrthakRtsarvajJakathanena, anyeSAM vA-tIrthakaravyatiriktAnAm atizayajJAninAM vA'ntike zrutvA tadyathA - pUrvasyA vA diza Agato'hamasmi, yAvat anyatarasyA dizo'nudizo vA''gatohamasmi, evamekeSAM yad jJAtaM bhavati - asti me AtmA aupapAtikaH janmAntaragAmI yo'muSyA dizo'nudizaH - manuSyAzcaturbhedAstadyathA - saMmUrchanajAH karmabhUmijA akarmabhUmijAH antarvIpajAzceti tathA tiryaMco dIndriyAstrIndriyAzcaturidriyAH paJcendriyAzceti caturdhA tathA kAyAH pRthivyaptejovAyuzcatvArastathA'gramUlaskandhaparvabIjAzcatvAra eva ete SoDaza devanArakaprakSepAdaSTAdaza bhAvadizo'nudizaH tata AgataH anusaMcarati 'anusaMsarai 'anusaMbharaI iti pAThAntaradvayamAzritya anusaMsmarati vA so'hamiti // 4 // yo hi 'so'ha'mityanenAhaGkArajJAnenAtmollekhena pUrvAdardiza AgatamAtmAnamavicchinnasaMtatipatitaM dravyArthatayA nityaM paryAyArthatayA tvanityaM jAnAti sa paramArthataH AtmavAdIti / se AyAvAdI loyAvAdI kammAvAdI kiriyAvAdI // 5 // sa AtmavAdI lokavAdI lokApAtI vA - loke ApatituM zIlamasyeti vA karmavAdI kriyAvAdIti // 5 // sAmprataM pUrvoktAM kriyAmAtmapariNatirUpAM trikAlasaMsparzinA matijJAnena darzayitumAha 2 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akarissaM cA'haM, kAravesuM ca'haM karao Avi samuNunne bhavissAmi // 6 // akArSaM cAhaM, acIkaramahaM, kurvatazcApi samanujJo bhaviSyAmi / sUcanAt sUtramiti nyAyena bhUta-vartamAna-bhaviSyatkAlA'pekSayA kRta- kAritA'numatibhiH nava vikalpAH saMbhavanti / te ca manovAk- kAyaizcintyamAnAH saptaviMzatirbhedA bhavantIti // 6 // atha kimetAvatya eva kriyAH utAnyA api santIti, etA evetyAha - eyAvaMti savvAvaMti logaMsi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti // 7 // etAvantaH sarve'pi loke karmasamArambhAH parijJAtavyA bhavantIti / / 7 / / yastAvadAtmakarmAdivAdI sa digAdibhramaNAnmokSyate, itarasya tu vipAkAn darzayitumAha - apariNNAyakamme khalu ayaM purise jo imAo disAo aNudisAo aNusaMcarai sambAo disAo savAo aNudisAo sAheti // 8 // aparijJAtakarmA khalvayaM puruSo ya imA dizo'nudizo'nusaJcarati, sarvA dizaH sarvAzcAnudizaH sahaiti - svakRtena karmaNA sahAnusaJcaratIti / / 8 / / sa yadApnoti tadarzayati - aNegarUvAo joNIo saMghei, virUvarUve phAse paDisaMvedei // 9 // anekarUpA yonIH sandhayati-saMghaTTayati, 'saMdhAvaiti pAThAntaramAzritya sandhAvati . paunaHpunyena gacchati / tatra virUparUpAn . bIbhatsA'manojJasvarUpAn sparzAn pratisaMvedayati - anubhavatIti // 9 // yayevaM tata kimityata Aha - tattha khalu bhagavatA pariNNA paveiA // 10 // tatra sAvadhakriyAsu khalu bhagavatA parijJA jJapratyAkhyAnarUpA pravediteti // 10 // atha kimarthamasau sAvayakriyAsu pravartata ityAha - imassa ceva jIviyasya parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM // 11 // . zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 3 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asya caiva jIvitasya parivandana - mAnana - pUjanAya jAtimaraNamocanAya duHkhapratighAtahetuM ceti // 11 // etAvanta eva ca kriyAvizeSA iti darzayitumAha - eyAvaMti savvAvaMti logaMsi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti // 12 // etAvantaH sarvasmin loke karmasamArambhA jJaparijJayA parijJAtavyAH pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAtavyA bhavantIti // 12 // evaM sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhya tadupamardakAriNAM ca kriyAvizeSANAM bandhahetutvaM pradaryopasaMhAradvAreNa viratiM pratipAdayannAha jassete logaMsi kammasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme // 13 // tti bemi // - yasya ete loke karmasamArambhAH parijJAtA bhavanti sa eva muniH parijJAtakarmeti bravImi // 13 // // zastraparijJAdhyayane dvItiyoddezakaH // prathamoddezake sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhitam, idAnIM tasyaivaikendriyAdi pRthivyAdyastitvaM pratipAdayiSayA''ha - aTTe loe parijuNe dussaMbohe avijANae assi loeM pavcahie tattha tatva puDho pAsa AturA assi paritAveMti // 14 // Arto lokaH paridyUnaH nissAraH prazastabhAvahIno yAvat duHsambodhaH avijJAyakaH / asmilloke pravyathite sati tatra tatra kRSyAdau pRthak 2 pazya AturA asmin pRthivIkAyaloke viSayabhUte pRthivIkAyaM paritApayantIti ||14|| nanu caikadevatAvizeSAvasthitA pRthivIti zakyaM pratipattuM na punarasaMkhyeyajIvasaGghAtarUpetyetat parihartukAma Aha - saMti pANA puDho siyA, lajramANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satyehiM puDhavikammasamAraMbheNaM puDhavisatvaM samAraMbhemANA aNegarUve pANe vihiMsai // 15 // - `sambaddhA ityarthaH / santi prANAH-prANinaH pRthak 2 zritAH sitA vA ete lajjamAnAH saMyamAnuSThAnaparAH pRthak pRthak pazya / athavA tAn zAkyAdIn lajjamAnAn pazya ye anagArAH sma ityeke pravadamAnA yadidaM 4 * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA) - Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virUparUpaiH . zastraiH pRthivIkarmasamArambheNa pRthivIzastraM samArabhamANA anekarupAn prANAn - prANino vihiMsantIti / / 15 / / evaM zAkyAdInAM pArthivajantuvairiNAmayatitvaM pratipAya sAmprataM sukhAbhilASitayA kRta- . kAritAnumatibhirmanovAkAyalakSaNAM pravRttiM darzayitumAha :__tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA, imassa ceva jIviyasya parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDidhAyaheuM se sayameva puDhavisatthaM samAraMbhai aNNehi vA puDhavisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA puDhavisatthaM samAraMbhaMte samaNujANAI // 16 // ___ tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA / asya caiva jIvitasya parivaMdana-mAnana-pUjanAya jAtimaraNamocanAya duHkha-pratighAtahetuM ca sa svayameva pRthivIzastraM samArabhate anyairvA pRthivIzastraM samArambhayati, anyAn vA pRthivIzastraM samArabhamANAn samanujAnIta iti / 16 / / tadevaM prakRtamatervavavati tadarzayitumAha - taM se ahiyAe taM se abohIe se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya socA khalu bhagavao aNagArANaM vA aMtie ihamegisiM NAtaM bhavati-esa khalu gaMthe, esa khalu mohe, esa khalu mAre,. esa khalu Narae, iccatthaM gaDDhie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM puDhavikammasamAraMbheNa puDhavisatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai, se bemi, appege aMdhamanbhe appege aMdhamacche appege pAyamalbhe appege pAyamacche appege gupphamabbhe (2) appege jaMghamanbhe (2) appege jANumanbhe (2) appege Urumanbhe (2) appege kaDimabbhe (2) appege NAbhimanbhe (2) appege udaramanbhe (2) appege pAsamanbhe (2) appege piTThimabbhe (2) appege uramanbhe (2) appege hiyayamanbhe (2) appege thaNamanbhe (2) appege khaMdhamanbhe appege bAhumanbhe (2) appege hatthamanbhe (2) appege aMgulimanbhe (2) appege Nahamavme (2) appege gIvamanbhe (2) appege haNumanbhe (2) appege ho?manbhe (2) appege daMtamanbhe (2) appege jIbhamanbhe (2) appege tAlumanbhe (2) appege galamanbhe (2) appege gaMDamanbhe (2) appege kaNNamanbhe appege NAsamanbhe (2) appege acchimanbhe (2) appege bhamuhamanbhe (2) appege NiDAlamanbhe (2) appege sIsamanbhe (2) appege saMpamArae appege uddavae, itthaM satthaM samAraMbhamANassa icchete AraMbhA apariNNAtA bhavaMti // 17 // zra zrI AcArasUtram (avaraNamanikA) * 5 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattasya ahitAya, tattasya abodhaye / sa tat saMbudhyamAna AdAnIyaM-samyagdarzanAdi samutthAya-AdAya zrutvA ca khalu bhagavato'nagArANAM ihaikeSAM jJAtaM bhavati - eSa khalu mohaH, eSa khalu mAraH, eSa khalu narakaH, ityevamarthaM gRddho loko yadidaM virUparUpaiH zastraiH pRthvIkAyasamArambheNa pRthivIzastraM samArabhamANaH anyAn anekarUpAn prANAn-prANino vihinasti / syAt zaGkA ye hi na pazyanti na zrRNvanti na jighranti na gacchanti kathaM punaste vedanAmanubhavantIti jJAtavyam ? amuSyArthasya siddhaye dRSTAntamAha -se bemItyAdi / so'haM bravImi - apyekaH andhamAbhindyAt, apyekaH andhamAcchindyAt, apyekaH pAdamAbhindyAt, apyekaH pAdamAcchindyAt, apyeko gulphamAbhindyAt apyeko gulphamAcchindyAt, apyeko jaMghAmAbhindyAt 2, apyeko jAnumAbhindhAt 2 / apyeka UrumAbhindyAt 2 / apyeka kaTimAbhindyAt 2 / apyeko nAbhimAbhindyAt 2 / apyeka udaramAbhindyAt 2 / apyekaH pArzvamAbhindyAt 2 / apyekaH pRSThamAbhindyAt 2 / apyeka ura AbhindyAt 2 / apyeko hRdayamAbhindyAt 2 / apyekaH stanamAbhindyAt 2 / apyekaH skandhamAbhindyAt 2 / apyeko bAhumAbhindyAt 2 / apyeko hastamAbhindyAt 2 / apyeka auSThamAbhindyAt 2 / apyeko dantamAbhindyAt 2 / apyeko jihvAmAbhindyAt 2 / apyekastAlumAbhindyAt 2 / apyeko galamAbhindyAt 2 / apyekoH gaNDamAbhindyAt 2 / apyekaH karNamAbhindyAt 2 / apyeko nAsikAmAbhindyAt 2 / apyekaH akSi AbhindyAt 2 / apyeko bhravamAbhindyAt 2 / apyeko lalATamAbhindyAta 2 / apyekaH zIrSamAbhindyAta 2 / evaM ziraHprabhRtiSvavayaveSu bhidyamAneSu vA vedanotpattirlakSyate, evameSAmutkaTamohAjJAnabhAjAM ----- styAnAdhudayAdavyaktacetanAnAmavyaktaiva vedanA bhavatIti grAhyam / atraiva dRSTAntAntaraM darzayitumAha- apyekaH sampramArayet, apyekaH apadrAvayet, murchA''pAdanAdavyaktatvAnnAsau tAM vedanAM sphuTamanubhavati, asti cAvyaktA vedanA, evaM pRthivIjIvAnAmapi / itthaM zastraM samArabhamANasya ityete aparijJAtA bhavantIti // 17 // pRthivIkAyikAnAM jIvatvaM prasAdhya tathA nAnAvidhazastrasaMpAte vedanAM cAvirbhAvya adhunA tabadhe bandhaM darzayitumAha 6 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNNAtA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI neva sayaM puDhavIsatthaM samAraMbhejA, NevaNNehiM puDhavisatthaM samAraMbhAvejA, NevaNNe puDhavisatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete puDhavikammasamAraMbhA pariNNAtA bhavaMti, se hu muNI pariNAtakamme tti bemi // 18 // atra zastramasamArabhamANasya ityete ArambhAH parijJAtA bhavanti tat parijJAya medhAvI naiva svayaM pRthivIzastraM samArabheta, naiva anyaiH pRthivIzastraM samArambhayeta, naiva anyAn pRthivIzastraM samArabhamANAn samanujAnIyAt / yasyaite pRthivIkarmasamArambhAH parijJAtA bhavanti sa eva muniH parijJAtakarmeti bravImi // 18 // // zastraparijJAdhyayane tRtIyoddezakaH // ihAnantaroddezake pRthivIkAyajIvAH pratipAditAH / sAmprataM kramAyAtasyApkAyasya jIvatvaM yathA ca saMpUrNo munirbhavati tathA pratipAdyate : se bemi se jahAvi aNagAre ujukaDe niyAyapaDivaNNe amAyaM kubamANe viyAhie // 19 // sa yathA anagAro bhavati tathA'haM bravImi - RjukRt- saMyamAnuSThAyI niyAgapratipannaH niyAgaH- adhiko yAga: saMyamastaM pratipannaH / 'nikAyaM paDivanne' iti pAThAntaraM cAzritya mokSaM pratipannaH amAyAM kurvANo munirvyAkhyAta iti // 19 // tadevamasAvuddhRtasakalamAyApallIvitAnaH kiM kuryAdityAhajAe saddhAe nikkhaMto tameva aNupAlijA viyahittA visottiyaM // 20 // yayA zraddhayA niSkrAntastAmeva anupAlayed vihAya visrotasikAM - apakAyajIvatvazaGkAM krodhAdirUpAM vA / 'viyahittA pUvvasaMjoyaM' iti pAThAntaramAzritya - vihAya pUrvasaMyogaM pazcAtsaMyogaM ceti // 20 // etatsamyagdarzanAdyanuSThAnamanyairapi mahAsattvaiH kRtapUrvamiti darzayitumAhapaNayA vIrA mahAvIhiM // 21 // praNatAH abhimukhIbhUtAH vIrAH - pUrvamahApuruSA mahAvithiM mokSamArgamiti // 21 // zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 7 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiJca - logaM ca ANAe abhisamecA akuobhayaM // 22 // lokam - apkAyalokam AjJayA abhisametya-jJAtvA akutobhayaM - saMyamamanupAlayediti // 22 // akAyalokamAjJayA jJAtvA yatkartavyaM yadAha se bemi, Neva sayaM logaM abhAikkhijA, Neva attANaM abbhAikkhijjA, je loyaM abbhAikkhai, se attANaM anbhAikkhai, je attANaM abbhAikkhai se loyaM abbhAikkhai // 22 // so'haM bravImi naiva svayaM lokam apkAyalokam abhyAcakSIta - apalapet, naiva AtmAnamabhyAcakSIta, yo lokamabhyAcaSTe sa AtmAnamabhyAcaSTe, ya AtmAnamabhyAcaSTe sa lokamabhyAcaSTe // 23 // akAyalokaM jJAtvA sAdhavo na taviSayamArambhaM kurvanti, zAkyAdayastvanyavopasthitA iti darzayitumAha lajamANA puDho pAsa; aNagArA mo tti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUbehi satthehiM udayakammasamAraMbheNaM udayasatthaM samAraMbhamANe aNNe agarabe pANe vihiMsai / tattha khalu bhagavatA pariNNA paveditA / imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva udayasatthaM samAraMbhati, aNNehiM vA udayasatvaM samAraMbhAveti, aNNe udavasatvaM samAraMbhaMte samaNujANati / taM se ahiyAe, taM se abohIe, se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya socA bhagavao aNagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe, esa khalu mohe, esa khalu mAre, esa khalu Narae, iccatthaM gaDDie loe jamiNaM .virUvarUvehiM satthehiM udayakammasamAraMbheNaM udayasatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegave pANe vihiMsai / se bemi saMti pANA udayanissiyA jIvA aNege // 23 // ete lajjamAnAH- saMyamAnuSThAnaparAH pRthak 2 pazya / athavA tAn lajjamAnAn pazya ye anagArAH smaH-anagArA vayamityeke pravadanto yadidaM virUparUpaiH zastraiH udakakarmasamArambheNa udakazastraM samArabhamANaH anekarUpAn prANAn-prANino vihinasti / tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA / asya caiva jIvitasya parivandanamAnanapUjanArthaM jAtimaraNamocanArthaM duHkhapratighAtahetuM ca 8 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa svayameva udakazastraM samArabhate, anyairvA udakazastraM samArambhayati, anyAn udakazastraM samArabhamANAn samanujAnIte / tattasya ahitAya, tattasya abodhaye / sa tat saMbudhyamAna AdAnIyaM samyagdarzanAdi samutthAya AdAya zrutvA ca bhagavataH anagArANAmantike ihaikeSAM jJAtaM bhavati eSa khalu mohaH, esa khalu mAraH, eSa khalu narakaH, ityarthaM guddho loko yadidaM virUparUpaiH zastraiH udakakarmasamArambheNa udakazastraM samArabhamANa udakanizritAn anyAn anekarUpAn prANAn prANino vihinasti / so'haM bravImi santi prANAHprANina udakanizritA jIvA aneka iti ||24|| - zAkyAdayastUdakazritAneva dvIndriyAdIn jIvAnicchanti nodakamityetadeva darzayati - ihaM ca khalu bho ! aNagArANaM udayajIvA viyAhiyA // 25 // iha jainendrapravacane khalu bho ! anagArANAm udakajIvA vyAkhyAtA iti // 25 // - ato yadbAhyazastrasamparkAt acittaM bhavati tat sAdhuparibhogAya kalpate, kiM punastacchastramityata Aha satthaM cettha aNuvIi pAsa puDho satthaM paveiyaM // 26 // zastraM caitasmin anuvicintya pazya pRthak 2 zastraM praveditam / 'puDho'pAsaM praveditamiti pAThAntaramAzritya - evaM zastreNa pariNAmitamudakagrahaNamapAzaM nirdoSaM praveditamiti / evaM tAvat sAdhUnAmacittapayasA paribhogaH pratipAditaH / ye punaH zAkyAdayo'kAyopabhogapravRttAste niyamata evApkAyaM vihiMsanti, tadAzritAMzcAnyAniti tatra na kevalaM prANAtipAtApattireva teSAM kimanyadityata Aha aduvA adinnAdANaM // 27 // athavA adattAdAnam apkAyajIvAdattatvAditi // 27 // sAmpratametaddoSadvayaM svasiddhAntAbhyupagamadvAreNa paraH parihArAyAhakappai Ne kappai Ne pAuM, aduvA vibhUsAe // 28 // kalpate naH kalpate naH pAtuM, athavA vibhUSAyai iti ||28|| evaM te pariphalguvacasaH parivrAjakAdayo nijasiddhAntopanyAsena mugdhamatInvimohya kiM kurvantItyAha zrI. AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 9 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puDho satthehiM viTTanti // 29 // pRthak pRthak zastrairvikuTTanti-jIvitAd vyaparopayantIti / adhunaiSAmAgamAsAratvapratipAdanAyAha-etthavi tesiM no nikaraNAe // 30 // etasmin svAgamAnusAreNAbhyupagame sati AstAM yuktayasteSAm Agamo'pi na nikaraNAya - nizcayAya samartho bhavatIti // 30 // tadevaM nirbAdhaM jIvatvaM pratipAdya tatpravRttivinivRttivikalpaphalapradarzanadvAreNopasaMjihIrSuH sakalamuddezArthamAha ettha satthaM samAraMbhamANassa iccee AraMbhA apariNNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamAraMbhamANassa iccete AraMbhA pariNNAyA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI va sayaM udayasatthaM samArambhejjA, nevaNNehiM udayasatthaM samAraMbhAvejjA, udayasatthaM samAraMbhaMte'vi aNNe Na samaNujANejjA, jassete udayasatthasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAtakamme tti bemi // 31 // etasmin zastraM samArabhamANasya ityete ArambhA aparijJAtA bhavanti, etasmin zastram asamArabhamANasya ityete ArambhAH parijJAtA bhavanti, tat parijJAya medhAvI naiva svayam udakazastraM samArabheta, naivAnyairudakazastraM samArambhayet, udakazastraM samArabhamANAn api anyAn na samanujAnIyAt yasyaite udakazastra-samArambhAH parijJAtA bhavanti sa khalu muniH parijJAtakarmeti bravImi // 31 // // adhyayanaM - 1 uddezakaH 4 // ihAnantaroddezake munitvapratipattaye apkAyaH pratipAditaH tadadhunA tadarthameva kramAyAtatejaskAyapratipAdanAyAyamuddezakaH samArabhyate / se bemi Neva sayaM logaM abbhAikkhejA Neva attANaM abbhAikkhejjA, je loyaM abhAikkha se attANaM abbhAikkhai, je attANaM abbhAikkhai se loyaM abbhAikkhai // 32 // so'haM bravImi - naiva svayam agnilokam abhyAcakSIta, naiva AtmAnam abhyAcakSIta, yaH agnilokam abhyAcaSTe sa AtmAnam abhyAcaSTe, AtmAnam abhyAcaSTe so'gnilokam abhyAcaSTa iti ||32|| * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) 10 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evam agnilokaH sAmAnyAtmavannAbhyAkhyAtavya iti pradarzitam adhunA'gnijIvapratipattau satyAM tadviSayasamArambhakaTukaphalaparihAropanyAsAya sUtramAha je dIhalo satthassa kheyaNNe se asatthassa kheyaNNe, je asatthassa kheyaNNe se dIhalo satthassa kheyaNNe // 33 // yo dIrghalokazastrasya pRthivyAdizastrasya agneH khedajJaH jJAyakaH so'zastrasya saMyamasya khedajJaH, yaH azastrasya saMyamasya khedajJaH sa dIrghalokazastrasya - agneH khedajJa iti / // 33 // - kaiH punaridamevamupalabdhamityAha vIrehiM evaM abhibhUya diTTha saMjaehiM sayA jattehiM sayA appamattehiM // 34 // saMyataiH sadA yataiH sadA apramattairvIraiH- tIrthakRdgaNadharaiH etad agnizastraM jJAnAvaraNIyAdIni abhibhUya dRSTamiti ||34|| tam nizcinoti yathA - - ye pramAdavazayA agnizastraM na pariharanti tAnuddizya vipAkadarzanAyAha je patte guNaTThIe se hu daMDeti pavuccai // 35 // yaH pramatto randhanAdyagniguNArthI sa khalu prANinAM daNDahetutvAd daNDa iti procyata iti ||35| yatazcaivaM tataH kiM kartavyamityata Aha taM pariNAya mehAvI iyANi No jamahaM puvvamakAsI pamAeNaM // 36 // - - agnikAyasamArambhaM daNDaphalaM parijJAya medhAvI tatparihAraM idAnIM na karomi yadahaM pUrvamakArSaM pramAdeneti ||36|| anye tvanyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha lajjamANA puDho pAsa, aNagArA motti ege pavadamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM agaNikammasamArambheNaM agaNisatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti / tattha khalu bhagavatA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva agaNisatthaM samAraMbhai aNNehiM vA agaNisatthaM samAraMbhAvei, aNNe vA agaNisatthaM samAraMbhamANe samaNujANai, taM se ahiyAe, taM se abohiyAe, se taM saMbujjhamANe, AyANIyaM samuTThAya soccA bhagavao aNagArANaM ihamegesi NAyaM zrI. AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 11 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati - esa khalu gaMthe, esa khalu mohe, esa khalu mAre, esa khalu Narae, icatthaM gaDhie loe jamiNaM virUvarUvehiM satyehiM agaNikammasamAraMbhamANe aNNe agarUve pANe vihiMsai // 37 // ete lajjamAnAH saMyamAnuSThAnaparAH pRthak 2 pazya / athavA tAn lajjamAnAn pazya ye anagArAH sma ityeke pravadamAnA yadidaM virUparUpaiH zastraiH agnikarmasamArambheNa agnizastraM samArabhamANo'nyAn anekarUpAna prANAn prANino vihinasti / - tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA, asya caiva jIvitasya parivandana-mAnana-pUjanAya jAtimaraNamocanAya duHkhapratighAtahetuM ca sa svayameva agnizastraM samArabhate, anyairvA agnizastraM samArambhayati, anyAn vA agnizastraM samArambhamANAn samanujAnIte, tat tasya ahitAya, tat tasya abodhaye, sa tat saMbudhyamAnaH AdAnIyaM samyagdarzanAdi samutthAya AdAya zrutvA bhagavataH anagArANAM vA'ntike, ihaikeSAM jJAtaM bhavati eSa khalu granthaH, eSa khalu moha:, esa khalu mAraH, eSa khalu narakaH, ityevamarthaM gRddho loko yadidaM virUparUpaiH zastraiH agnikarmasamArabhamANaH anyAn anekarUpAn prANAn prANino vihinasti // 37 // kathaM punaragnisamArambhapravRtto nAnAvidhAn prANino vihinastIti darzayitumAha se bemi-saMti pANA puDhavInissiyA, taNaNissiyA, pattaNissiyA, kaTThanissiyA, gomayaNissiyA, kayavaraNissiyA, saMti saMpAtimA pANA, Ahacca saMpayaMti, agaNi ca khalu puTThA ege saMghAyamAvajjaMti, je tattha saMghAyamAvajraMti te tattha pariyAvajraMti je tattha pariyAvajjaMti te tattha uddAyaMti // 38 // - - so'haM bravImi santi prANAH prANinaH pRthivInizritAH, tRNanizritAH, patranizritAH, kASThanizritAH, gomayanizritAH, kacavaranizritAH, santi sampAtinaH prANinasta Ahatya - upetya sampatanti, agniM ca khalu spRSTA eke saMghAtamApadyante, ye tatra saMghAtaM - gAtrasaMkocam Apadyante, te tatra paryApadyante, mUrcchAmApadyante, ye tatra paryApadyante te tatra apadrAvanti prANAn muJcantItyarthaH // 38 // 12 tadevaM prabhUtasattvopamardanakaramagnyArambhaM vijJAya manovAkkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca tatparihAraH kArya iti darzayitumAha - * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ettha satthaM samAraMbhamANassa iccete AraMbhA apariNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamAraMbhamANassa icchete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI va sayaM agaNisatthaM samAraMbhejjA, neva'NNehiM agaNisatthaM samAraMbhAvejA, agaNisatthaM samAraMbhamANe aNNe na samaNujANejA, jassete agaNikammasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti, se hu muNI pariNNAyakamme tti bemi // 39 // ___ atra zastraM samArabhamANasya ityete ArambhA aparijJAtA bhavanti, atra zastraM asamArabhamANasya ityete ArambhAH parijJAtA bhavanti, tat parijJAya medhAvI naiva svayam agnizastraM samArabheta, naiva anyaiH agnizastraM samArambhayeta, agnizastraM samArabhamANAn anyAn na samanujAnIyAt, yasyaite agnikarmasamArabhbhAH parijJAtA bhavanti sa khalu muniH parijJAtakarmeti bravImi / / 39 / / // adhyayanaM-1 uddezakaH 5 // ihAnantaroddezake tejaHkAyaH pratipAditaH, tadanantaraM vAyukAyasyA'vasaraH / sa ca na cakSuHpratyakSa iti duHzraddhAnaH / mA ca zaikSastamazraddadhAno vipratipadyateti tena kramamullaGghaya samastalokapratyakSo vanaspatikAyaH pratipAdyate taM No karissAmi samuTThAe, mattA maimaM abhayaM vidittA, taM je No karae esovarae, etthovarae, esa aNagAretti pavuccai // 40 // yaM pUrvamakArSaM pramAdena taM - vanaspatikAyasamArambhaM no kariSyAmi samutthAya - AdAya pravrajyAm / evamAtmani matvA - nizcitya he matiman ! abhayam - saMyamaM ca viditvA taM - vanaspatyArambhaM yo na kuryAt eSa uparataH - nivRttaH / atra maunIndrapravacane ya uparata eSaH anagAra iti procyate // 40 // zabdAdiviSayAH prAyo vanaspatisamArambhAd niSpadyante teSu ca vartamAnA narakAdicaturvidhagatyantaHpAtino boddhavyAH tadantaHpAtina eva ca zabdAdiviSayAbhiSvaGgino bhavantIti darzayatrAha je guNe se AvaTTe je AvaTTe se guNe // 41 // yaH zabdAdiguNeSu rajyate dveSTi ca sa saMsArA''varte paribhramati / ya Avarte paribhramati sa zabdAdiguNeSu vartata iti // 41 / / ete zabdAdiguNAH kutra ? bhaNyate uDDhe ahaM tiriyaM pAiNaM pAsamANe svAiM pAsati, suNamANe saddAI - zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 13 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suNoti, uDDhaM ahaM pAiNaM mucchamANe rUvesu mucchati, sesesu Avi // 42 // UrdhvaM vaimAnikAnAM avAG - adho-bhavanapatInAM tiryag prAcInAdiSu dikSu vidikSu ca vyantara-jyotiSkamanuSyatirazcAM pazyan rUpANi pazyati, zrRNvan zabdAn zrRNoti / UrdhvamavAG prAcInAdiSu mUrcchan rupeSu mUrcchati zabdeSu cApi tato'sya bandha iti zeSaH ||42|| 7 evaM viSayalokamAkhyAya vivakSitamAha - esa loe viyAhie ettha agutte aNANA // 43 // eSa viSayaloko vyAkhyAtaH atrA'guptaH anAjJAyAmiti ||43|| evaM guNazca yat kuryAttadAha puNo puNo guNAsAe vaMkasamAyAre // 44 // punaH punaH zabdAdiguNA''svAdako viSayalampaTo vakrasamAcAraH asaMyamAnuSThAyI bhavatIti // 44 // evaM cAsau nitarAM jitaH zabdAdiviSayasamAsvAdanAt idamAcarati patte'gAramAvase // 45 // pramattaH agAraM - gRham Avasati ||45|| anyatIrthikAH punaH sarvadA sarvathA'nyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha jamANA puDho pAsa, aNagArA moti ege pavadamANA jamiNaM virUrUvehiM satthehiM vaNassaikammasamAraMbheNaM vaNassaisatthaM samAraMbhamANA aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti, tattha khalu bhagavayA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNa pUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheUM se sayameva vaNassaisatthaM samAraMbhai, aNNehiM vA vaNassaisatthaM samAraMbhAvei, aNNe vA vaNassaisatthaM samAraMbhamANe samaNujANai, taM se ahiyAe, taM se abohIe, se taM saMbujjhamANe, AyANIyaM samuTThAe soccA bhagavao aNagArANaM vA aMtie ihamegisiM NAyaM bhavati - esa khalu gaMthe, esa khalu mohe; esa khalu mAre, esa khalu Naraye, iccatthaM gaDDhie loe, jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM vaNassaikammasamAraMbheNaM vaNassaisatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti // 46 // 14 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lajjamAnAH pRthak pazya anagArAH sma ityeke pravadanto yadidaM virUparUpaiH zastrairvanaspatikAyasamArambheNa vanaspatizastraM samArabhamANA anyAn anekarUpAn prANino vihiMsanti, tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA, asya caiva jIvitasya parivandana-mAnana-pUjanAya jAtimaraNamocanAya duHkhapratighAtahetuM ca sa svayameva vanaspatizastraM samArabhate anyairvA vanaspatizastraM samArambhayati, anyAn vA vanaspatizastraM samArabhamANAn samanujAnIte, tattasya ahitAya, tattasya abodhaye, sa tat saMbudhyamAna AdAnIyaM samyagdarzanAdi samutthAya-AdAya zrutvA bhagavataH anagArANAM vA'ntike ihaikeSAM jJAtaM bhavati eSa, khalu mohaH, eSa khalu mAraH, eSa khalu narakaH, ityevamarthaM gRddho loko yadidaM virUparUpaiH zastraivanaspatikarmasamArambheNa vanaspatizastraM samArabhabhANaH anyAn anekarUpAn prANino vihinasti // 46 / / sAmataM vanaspatijIvAstitve liGgamAha se bemi, imaMpi jAidhammayaM, eyaMpi jAidhammayaM, imaMpi vuDhidhammayaM, eyaMpi buDDhidhammayaM, imaMpi cittamaMtayaM, eyaMpi cittamaMtayaM, imaMpi chiNNaM milAi, eyaMpi chiNaM milAi, imaMpi AhAragaM, eyaMpi AhAragaM, imaMpi aNiccayaM, eyaMpi aNiccayaM, imaMpi asAsayaM, eyapi asAsayaM, imaMpi caovacaiyaM, eyaMpi caovacaiyaM, imaMpi vipariNAmadhammayaM, eyaMpi vipariNAmadhammayaM // 47 // so'haM bravImi - idamapi manuSyazarIramapi jAtidharma-jananasvabhAvam etadapi - vanaspatizarIramapi jAtidharmam, idamapi vRddhidharmam etadapi vRddhidharmam, idamapi cittamat, etadapi cittamat, idamapi chinnaM mlAyati etadapi chinnaM mlAyati, idamapi AhArakam etadapi AhArakam, idamapi anityakam etadapi anityakam, idamapi azAzvatam etadapi azAzvatam, idamapi cayApacayikam etadapi cayApacayikam, idamapi vipariNAmadharmakam etadapi vipariNAmadharmakamiti // 47 / / ___evaM vanaspatezcaitanyaM pradarzya tadArambhe bandhaM tatparihArarUpaviratyAsevanena munitvaM pratipAdayannupasajihIrSurAha ettha satthaM samAraMbhamANassa iccete AraMbhA apariNNAtA bhavati, ettha satthaM asamAraMbhamANassa icchete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNAya ___ -- zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 15 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mehAvI neva sayaM vaNassaisatthaM samAraMbhejA, NevaNNehiM vaNassaisatthaM samAraMbhAvejA, NevaNNe vaNassaisatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete vaNassaisatthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti, se hu muNI pariNNAyakamme tti bemi // 48 // . atra zastraM samArabhamANasya ityete ArambhA aparijJAtA bhavanti, atra zastramasamArabhamANasya ityete ArambhA parijJAtA bhavanti, tata parijJAya medhAvI naiva svayaM vanaspatizastraM samArabheta, naiva anyairvA vanaspatizastraM samArambhayet naiva anyAn vanaspatizastraM samArabhamANAn samanujAnIyAt / yasyaite vanaspatizastrasamArambhAH parijJAtA bhavanti sa khalu muniH parijJAtakarmeti bravImi // 48 // // adhyayanaM-1 : uddezakaH 6 // ihAnantaroddezake vanaspatikAyaH pratipAditaH, tadanantaraM ca trasakAya Agame paripaThita iti tatsvarUpaM pratipAdanAya SaSThoddezakaH samArabhyate se bemi saMtime tasA pANA, taM jahA aMDayA poyayA jarAuA rasayA saMseyayA saMmucchimA ubbhiyayA uvavAiyA, esa saMsAretti pavuccai // 49 // so'haM bravImi - santi ime trasAH prANinaH, tadyathA - aNDajAH potajAH jarAyujA rasajAH saMsvedajAH sammUrchimA udbhijA aupapAtikAzca, eSa trasakAyasya saMsAraH - aSTavidhotpattiprakAra iti procyate // 49 / / kasya punaraSTavidhabhUtagrAme utpattirbhavatItyAha - maMdassAviyANao // 50 // maMdasya - bAlasya avijAnataH - hitAhitavijJAnazUnyasya anantaroktaH saMsAro bhavatIti // 50 // yadyevaM tataH kimityAha - nijjhAittA paDilehittA patteyaM parinivvANaM savvesiM pANANaM, samvesi bhUyANaM, savesiM jIvANaM, sabesi sattANaM assAyaM aparinivvANaM mahanbhayaM dukkhaM tti bemi, tasaMti pANA padiso disAsu ya // 51 // nirdhyAya - vicintya pratyupekSya - dRSTvA ca pratyekaM trasakAyaM bravImi sarveSAM prANinAM sarveSAM bhUtAnAM sarveSAM jIvAnAM sarveSAM sattvAnAM ca sukhaM 16 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parinirvANaM - samantAt priyam asAtaM ca aparinirvANaM - samantAdapriyam, mahAbhayaM duHkhamiti bravImi trasyanti - udvijanti prANinaH sarvataH pradikSu-vidikSu dikSu ceti bravImi // 51 // kutaH punastrasyanti ? yata Arambhavadbhiste vyApAyante ityata Ahatattha tattha puDho pAsa AturA paritAvaMti, saMti pANA puDho siyA // 52 // tatra tatra pRthak 2 prayojane utpanne sati pazya AturAstrasAn paritApayanti, santi ca kRmyAdayaH prANinaH pRthak trasAn zritAstAnapi paritApayanti / etacca jJAtvA niravadyAnuSThAyinA bhavitavyamityabhiprAyaH // 52 / / anye punaranyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayannAha - lajjamANA puDho pAsa, aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM tasakAyasamAraMbheNa tasakAyasatthaM samAraMbhamANA aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti, tatva khalu bhagavayA pariNNA paveiyA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva tasakAyasatthaM samAraMbhati, aNNehi vA tasakAyasatthaM samAraMbhAvei, aNNe vA tasakAyasatthaM samAraMbhamANe samaNujANai taM se ahiyAe, taM se abohIe se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya socA khalu bhagavao aNagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe, esa khalu mohe, esa khalu mAre, esa khalu Narae, icatthaM gaDDhie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM tasakAyasamAraMbheNa tasakAyasatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsati // 53 // pUrvavat vyAkhyeyam navaraM trasakAyAlApakeneti // 53 // yAni kAnicit prayojanAnyuddizya trasavadhaH kriyate tAni darzayitumAha se bemi appege acAe haNaMti, appege ajiNAe vahaMti, appege maMsAe vahaMti, appege soNiyAe vahaMti, evaM hiyayAe pittAe vasAe picchAe pucchAe vAlAe siMgAe visANAe daMtAe dADhAe NahAe hAruNIe aTThIe advimiMjAe aTThAe aNaTThAe, appege hiMsiMsu metti vA vahaMti, appege hiMsaMti metti vA vahaMti, appege hiMsissaMti metti vA vahati // 54 // , tadahaM bravImi apyeke arcAyai nanti, apyeke ajinAya- carmaNi ___.. zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * ....zrImAna 17 .......... Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghnanti, apyeke mAMsAya ghnanti, apyeke zoNitAya ghnanti evaM hRdayAya, pittAya vasAyai, picchAya pucchAya vAlAya zRGgAya viSANAya dantAya daMSTrAyai nakhAya snAyve asthane asthimaJjayai arthAya prayojanAya, anarthAya niSprayojanaM, apyeke hiMsitavAn me svajanAdikamiti vA ghnanti, apyeke hiMsanti me svajanAdikamiti vA ghnanti, apyeke hiMsiSyanti me svajanAdikamiti ghnantIti // 54 // evamanekaprayojanopanyAsena hananaM trasaviSayaM pradarzya uddezakArthamupasaJjihIrSurAha etthaM satthaM samArabhamANassa iccete AraMbhA apariNNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNNAyA bhavati, taM pariNNAya mehAvI Neva sayaM tasakAyasatthaM samAraMbhejA, Neva'NNehiM tasakAyasatthaM samAraMbhAvejA, Neva'NNe tasakAyasatthaM samAraMbhaMte samaNujANejjA, jassete tasakAyasatthasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme tti bemi // 55 // pUrvavat vyAkhyeyamiti navaraM trasakAyAlApakeneti / / 55 / / // adhyayanaM -1 : uddezakaH 7 // atha pratijJAtavAyukAyapratipAdanAyArabhyate - pahU ejassa duguMchaNA // 56 // prabhuH- samartha ejasya janazIlasya kampanazIlasya vAyoH jugupsAyAM - nivRttau / etaduktaM bhavati sAdhurvAyukAya- samArambhanivRttI samartho bhavatItyarthaH // 56 // - - kathaM vAyukAyasamArambhanivRtau - samartho bhavatItyAha AyaMkadaMsI ahiyaMti NaccA, je ajjhatthaM jANai se bahiA jANai, je bahiyA jANai se ajjhatthaM jANai, eyaM tulamannesiM // 57 // bhavAtankadarzI vAyukAyasamArambhe ahitamiti jJAtvA, anyacca yaH adhyAtma-Atmani sukhaduHkhAdi jAnAti sa bahiH vAyukAyAdAvapi jAnAti, yo bahirjAnAti saH adhyAtmaM jAnAti / jJAtvA ca kiM kuryAditya 'yathA mama sukhaduHkhe iSTAniSTe tathA sarva jIvAnAmiti' etAM tulAm anveSayed - kuryAdityarthaH // 57 // 18 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataH sAdhavo jantusaMghAtarakSaNAyaiva pravartante, kathamiti darzayati - iha saMgiyA daviyAM NAvakakhaMti jIviuM // 58 // iha - maunIndrapravacane zAntigatAH samyagdarzanAdivyavasthitA dravikAH . karmakAThinyadravaNAt saMyamino nAvakAGkSanti jIvituM vAyujIvopamardanenetyarthaH bhAvArthastvayam - jainapravacana eva paraprANavyaropaNaniSpannasukhajIvikAnirabhilASAH sAdhavo nAnyatra evaMvidhakriyAjJAnAbhAvAditi // 58 / / anye punaranyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayannAha lajamANe puDho pAsa, aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehi satyehiM vAukammasamAraMbheNaM vAusatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti / tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA / imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva vAusatthaM samAraMbhati, aNNehiM vA vAusatthaM samAraMbhAvei, aNNe vAusatthaM samAraMbhaMte samaNujANati, taM se ahiyAe, taM se abohie, se taM saMbujjhamANe AyANIe samuThAe socA bhagavao aNagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe, esa khalu mohe, esa khalu mAre, esa khalu Nirae, iccatthaM gaDhie loe jamiNaM virUvarUvehiM satyehiM vAukammasamAraMbheNaM vAusatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsati // 59 // pUrvavat vyAkhyeyaM navaraM vAyukAyAbhilApeneti // 59 / / kathaM punarvAyusamArambhapravRttA nAnAvidhAn prANino vihiMsantIti darzayitumAha se bemi saMti saMpAimA pANA Ahacca saMpayaMti ya pharisaM ca khalu puTThA ege saMghAyamAvajaMti, je tattha saMghAyamAvajaMti te tattha pariyAvajaMti, je tattha pariyAvajaMti te tattha uddAyaMti, ettha satthaM samArabhamANassa iccete AraMbhA apariNNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNNAyA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI va sayaM vAusatthaM samAraMbhejA, NevaNNehiM vAusatthaM samAraMbhAvejA, Neva'NNe vAusatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete vAusatthasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti, se hu muNI pariNNAyakammetti bemi // 60 // so'haM bravImi - santi saMpAtinaH prANina Ahatya saMpatanti ca sparza ca khalu spRSTA eke saMghAtaM - gAtrasaMkocanam Apadyante / ye tatra saMghAtamApadyante ---- zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 19 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te tatra paryApadyante - mULamApadyante, ye tatra paryApadyante te tatra apadrAvanti prANAn muJcatItyarthaH / atra zastraM samArabhamANasya ityete ArambhA aparijJAtA bhavanti, atra zastraM asamArabhamANasya ityete ArambhAH parijJAtA bhavanti, tat parijJAya medhAvI naiva svayaM vAyUzastraM samArabheta, naiva anyairvAyuzastraM samArambhayet, naiva anyAn vAyuzastraM samArabhamANAn samanujAnIyAt / yasyaite vAyuzastrasamArambhAH parijJAtA bhavanti sa khalu muniH parijJAtakarmeti bravImi // 60 // ___ samprati SaDjIvanikAyaviSayavadhakAriNAmapAyadidayiSayA tannivRttikAriNAM ca sampUrNamunibhAvapradarzanAya sUtrANi prakathyante - etthaMpi jANe uvAdIyamANA, je AyAre Na ramaMti, AraMbhamANA viNayaM vayaMti, chaMdovaNIyA ajjhovavaNNA, AraMbhasattA pakaraMti saMgaM // 61 // etasminnapi - vAyukAye, apizabdAt pRthivyAdiSu ca jAnIhi ArambhamANAn karmaNA upAdIyamAnAn ye jJAnAcArAdiSu na ramante / ke te ? ArambhamANA api vinayaM - karmASTakavinayAt saMyamaM vadanti zAkyAdayaH / kiM punaH kAraNaM ? chandasA unmArgam upanItA viSayeSu ca adhyupapannAH, ata eva ArambhasaktAH prakurvanti saGgam aSTavidhaM karma viSayasaGgaM veti // 61 / / atha yo nivRttastadArabhbhAt sa kiMviziSTo bhavatItyata Aha se vasumaM samaNNAgayapaNNANeNaM appANeNaM akaraNijaM pAvaM kammaM No aNNesiM taM pariNNAya mehAvI Neva sayaM chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhejA, Neva'NNehiM chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhAvejA, Neva'NNe chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete chajjIvInikAyasatthasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme tti bemi // 2 // sa bhAvavasumAn - saMyamavAn sarvasamanvAgataprajJAnena AtmanA akaraNIyaM pApaM karma na anveSayet - kuryAta, tat parijJAya medhAvI naiva svayaM SaDjIvanikAyazastraM samArabheta, naivA'nyaiH SaDjIvanikAyazastraM samArabhayet, naivA'nyAn SaDjIvanikAyazastraM samArabhamANAn samanujAnIyAt / yasyaite SaDjIvanikAyasamArambhAH parijJAtA bhavanti sa khalu muniH parijJAtakarmeti bravImi / / 62 / / // iti saptamoddezakaH // 1-7 // iti prathamamadhyayanam // 1 // 20 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 2 : lokavijaya-adhyayanaM : uddezakaH- 1 // atha lokavijayAkhyaM dvitIyamadhyayanam ihAnantarAdhyayanapratipAditaSaTkAyarakSApariNAmavataH sarvopAdhizuddhasyA''ropita- paJcamahAvratabhArasya sAghoryathA rAgAdikaSAyalokasya zabdAdiviSayalokasya vA vijayo bhavati tathA'nenA'dhyayanena pratipAyata ityanena saMbandhena''yAtasyAsyAdhyayanasyAdisUtram je guNe se mulaTThANe, je mUlaDhANe se guNe / iti se guNaTThI mahayA pariyAveNaM puNo puNo vase pamatte-mAyA me, piyA me, bhAyA me bhagiNI me, bhajjA me, puttA me, dhUA me, NhusA me, sahisayaNasaMgaMthasaMthuA me, vivittukgaraNaparivaTTaNabhoyaNacchAyaNaM me / icatthaM gaDhie loe aho ya rAo ya paritappamANe kAlAkAlasamuTThAI saMjogaTThI aTThAlobhI Alupe sahasAkAre viNiviTThacitte, ettha satthe puNo puNo, appaM ca khalu AuyaM ihamegesiM mANavANaM taM jahA // 63 // ___ yaH zabdAdiviSayaguNeSu vartate sa saMsArasya mUlasthAne - krodhAdikaSAyeSu vartate, yazca mUlasthAne vartate sa guNeSu vartate / iti sa guNArthI mahatA paritApena punaH punarvaset pramattaH mAtA me, pitA me, bhAryA me, putrA me, duhitA me, snuSA me, sakhisvajanasaMgranthasaMstutA me, viviktaM - prabhutaM hastyazvAdhupakaraNaM parivartanaM - dvitriguNaM bhojanAcchAdanaM me / ityevamarthaM gRddho loko vaset pramattaH / ahazca rAtriM ca paritapyamAno mammaNavat kAlA'kAlasamutthAyI, saMyogArthI, arthA''lobhI, AlumpaH - galakartanacauryAdikartA, sahasAkAro, viniviSTacitto, 'viNiviTThaciThe' pAThAntaramAzritya viniviSTaceSTo vA atra - mAtApitrAdau zabdAdiviSaya-saMyoge vA pRthvyAdijIvAnAM yat zastraM tatra punaH punaH pravartate / "ettha satte puNo puNo' iti pAThAntaramAzritya atra mAtApitRzabdAdi saMyoge saktaH - gRddhaH san paunaHpuNyena SaDjIvakAyopamardane pravartata iti / etacca yujyeta yadyajarAmaratvaM dIrghAyuSkaM vA syAt, taccobhayamapi nAstItyAha - alpaM ca khalu AyuSyakamihaikeSAM mAnavAnAM tadyathA - // 63 / / ye dIrghA''yuSkA bhavanti te'pi jarAbhibhUtA mRtakatulyA bhavanti, tadyathA taM jahA - soyapariNANehiM parihAyamANehiM, cakkhupariNANehiM parihAyamANehiM, ghANapariNANehiM parihAyamANehiM rasaNApariNNANNehiM zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 21 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parihAyamANehiM phAsapariNANehiM parihAyamANehiM abhikkaMtaM ca khaluM vayaM saMpehAe tao se egadA mUDhabhAvaM jaNayaMti // 64 // tadyathA - zrotraparijJAnaiH parihIyamAnaiH, cakSuHparijJAnaiH parihIyamAnaiH, ghrANaparijJAnaiH parihIyamAnaiH, rasanAparijJAnaiH parihIyamAnaiH, sparzaparijJAnaiH parihIyamAnaiH, abhikrAntaM ca khalu vayaH samprekSya tata indriyavijJAnApacayAdvayo'tikramaNAdvA sa ekadA''tmano mUDhabhAvaM janayati yadi vA tAni parihIyamANAni zrotrAdivijJAnAni tasya mUDhabhAvaM janayantIti // 64 // sa evaM vArdhakye mUDhasvabhAvaH san prAyeNa lokanindito bhavatItyAha jehiM vA saddhiM saMvasati te vi NaM egadA NiyagA puliM parivayaMti so'vi te Niyae pacchA parivaejA, NAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM NAlaM tANAe vA saraNAe vA, se Na hAsAya Na kiDDAe Na ratIe Na vibhUsAe // 65 // ___ yairvA sAI saMvasati te'pi ekadA nijakAH pUrvaM parivadanti - nindanti, so'pi tAna nijakAna pazcAt parivadeta-nindet nAlaM te tava trANAya - ApadrakSArthaM vA zaraNAya nirbhayasthityarthaM vA, tvamapi teSAM nAlaM trANAya vA zaraNAya vA / sa ca vRddho na hAsAya, na krIDAyai na ratyai, na vibhUSAya arhatIti // 65 // gatamaprazastaM mUlasthAnaM, sAmprataM prazastamucyate . .. iccevaM samuTThie ahovihArAe aMtaraM ca khalu imaM saMpehAe dhIre muhuttamavi yo samAya-o aceti jovvaNaM va // 66 // tverva matvA samutthitaH ahovihArAya - AzcaryabhUtAya saMyamAnuSThAnAya 'antaram - avasaraMgAce AryakSetrasatkulAdikaM khalu imaM - tapaHsaMyamAvasaraM samprekSyaM dhIro, muhUrtamapi na pramAdyeta vayaH atyeti - atIva yAti yauvanamiva 'yotIti // 66 // .. rem..... * tyA ahauvihArAyotthAnaM zreya iti / ye punaH saMsArAbhiSvaGgiNo'saMyamajIvitameva bahumApo se kibhUtA bhavantItyAha jIvie iha je pamattA se haMtA chettA bhettA lupittA vilupittA uddavittA uttAsaittA, akaDaM karissAmitti maNNamANe, jehiM vA saddhi saMvasai te vA NaM 22 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egayA niyagA taM puliM poseMti, so vA te niyage pacchA posijjA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA // 67 // asaMyamajIvite iha . aprazastaguNamUlasthAne viSayakaSAyeSu ye pramattAste vayo'tikramaNaM nAvagacchanti, asaMyamajIvite pramattAzca vividhAH sattvopaghAtakAriNI kriyAH samArabhanta ityAha - sa hantA, atra ca bahuvacanaprakame'pi jAtyapekSayaikavacananirdeza iti, chettA bhettA, lumpayitA, vilumpayitA, apadrAvayitA, uttrAsakaH, akRtaM kariSyAmIti manyamAno yaiH sArddha. saMvasati te vA ekadA taM pUrvaM poSayanti, sa vA tAn nijakAn pazcAt poSayeta, nAlaM te tava trANAya vA zaraNAya vA tvamapi teSAM nAlaM trANAya vA zaraNAya veti / / 67 / / evaM tAvat svajano na trANAya svajanAdapi dhanaM priyataraM tadapi na trANAya bhavatItyAha - uvAiyaseseNa vA saMnihisaMnicao kijai, ihamegesiM asaMjayANa bhoyaNAe, tao se eyagA rogasamuppAyA samuppajaMti, jehiM vA saddhiM saMvasai te vA NaM eyagA niyagA taM pubbiM pariharati, so vA te niyage pacchA pariharijjA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumapi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA // 68 // upAditazeSeNa upabhuktazeSeNa vA sannidhisannicayaH kriyate, ihaikeSAM asaMyatAnAM bhogAya bhojanAya vA tatastasya ekadA rogasamutpAdAH - jvarAdi-prAdurbhAvAH samutpadyante, yairvA sArddha saMvasati te vA ekadA nijakAstaM pUrvaM pariharanti, sa vA tAn nijakAn pazcAt pariharet seDukavat, nAlaM te tava trANAya vA zaraNAya vA. nApAjAla trANAya vA zaraNAya veti / / 68 / / kimAlambya rogavedanAH soDhavyA ityAhajANittu dukkhaM patteyaM sAyaM // 69 // jJAtvA duHkhaM pratyekaM prANinAM sAtaM-sukhaM veti / yAvacca jarAjINaM na nijAH parivadanti, yAvacAnukampayA na poSayanti, rAgAmAsana pariharanti tAvadAtmArtho'nuSTheya ityetaddarzayati aNabhikkataM ca khalu vayaM saMpehAe // 70 // zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 23 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anabhikrAntaM ca khalu vayaH samprekSya "AyaLaM saMmaM -samaNuvAsejjAsi" ityuttareNa sUtreNa samvandhaH, AtmahitaM kuryAdityarthaH // 70 // kimanatikrAntavayasaivAtmahitamanuSTheyamutAnyenApIti ? pareNApi labdhAvasareNAtmahita-. manuSTheyamityetaddarzayati - khaNaM jANAhi paMDie // 71 // kSaNaM - cAritrAvasaraM jAnIhi paNDita ! jJAtvA cA''tmahitaM kuryAdityuttareNa sUtreNa sambandhaH // 71 // kiJca jAva soyapariNNANA aparihINA, nettapariNNANA aparihINA, ghANapariNANA aparihINA, jIhapariNNANA aparihINA, pharisapariNNANA aparihINA iceehiM virUvarUvehiM paNNANehiM aparihINehiM, AyaTaM saMmaM samaNuvAsijjAsi tti bemi // 72 // ___ yAvat zrotraparijJAnAni aparihInAni, netraparijJAnAni aparihInAni, ghrANaparijJAnAni aparihInAni, jihvAparijJAnAni aparihInAni, sparzaparijJAnAni aparihInAni, ityetaiH virUparUpaiH prajJAnaiH aparihInaiH AtmArthaM yadivA AyatArthaM - aparyavasanAd mokSArthaM yadvA AyattArthaM - AyattatvAd mokSArthaM samyak samanuvAsayet - Atmani kuryAH yadivA ratnatrayyA''tmAnaM vAsayed bhAvayet raJjayediti yAvat // 72 / / adhyayanaM 2 : uddezakaH 2 // . saMyame vartamAnasya kadAcidaratiH syAt tadvyudAsArthamAha- . . araiM AuTTe se mehAvI khaNaMsi mukke // 73 // ....... aratiM Avarteta - apavarteta sa medhAvI evaM kSaNe kSaNena vA mukto .. bharatavaditi // 73 // .. ... ye punaranupadezavartinaH kaNDarIkAyAste caturgatikasaMsArAntavartino duHkhasAgaramadhivasantItyAha - - aNANAya puTThAvi ege niyaTRti, maMdA moheNa pAuDA, apariggahA bhavissAmo samuTThAya laDhe kAme abhigAhai, aNANAe muNiNo paDilehaMti, ittha mohe puNo puNo sannA no habboe no pArAe // 7 // 24 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAjJayA anupadezena stryAdiparISahopasargeH spRSTA eke nivartante'pi mandA mohena prAvRttAH / aparigrahA bhaviSyAmaH antyavratopAdAnAt zeSANyapi grAhyANi svairiNyA buddhyA, iti samutthAya labdhAn kAmAn abhigAhante, anAjJayA munayaH veSaviDambinaH kAmopAyAn pratyupekSante, atra bhAvamohe punaH punaH sannAH nimagnA na hi arvAce - ArAtIyatIradezyAya gRhavAsasaukhyAyetyarthaH, na ca pArAya-saMyamAya, vAntabhogAbhilASitayA yathoktasaMyamAbhAvena tatkriyAyA viphalatvAt / ubhayabhraSTo na gRhastho nApi pravrajita ityarthaH // 74 // - - ye punaprazastaratinivRttAH prazastaratimadhizayAnAste kiMbhUtA bhavantItyAha vimuttA khalu te janA ye janA pAragAmiNo, lobhamalobheNa duguMchamANe laddhe kAme nAbhigAi // 75 // vimucyamAnA vimuktAH khalu te janA ye janAH pAragAminaH saMyamAnuSThAyinaH kathamityAha lobhamalobhena jugupsamAno - nindan pariharan vA labdhAn kAmAn nAbhigAhata iti // 75 // tadevaM kutazcinimittAt sahApi lobhAdinA niSkramya punarlobhAdiparityAgaH kAryaH, anyastu lobhaM vinApi pravrajyAM pratipadyata iti darzayati - viNAvi lobhaM nikkhamma esa akamme jANai pAsai paDilehAe nAvakakhai, esa aNagAriti paJcai aho ya sao paritapyamANe kAlAkAlasamuTThAI saMjogaTThI aTThAlobhI AlUMpe sahakkAre viNiviTThacitte, ittha satthe puNo puNo se Ayabale, se nAibale se sayaNabale, se mittabale se piccabale, se devabale, se rAyabale, se corabale, se atihibale se kiviNabale, se samaNabale iceehiM virUvarUvehiM kajjehiM daMDasamAyANaM saMpehAe bhayA kajjai, pAvamukkhutti mannamANe aduvA AsaMsA // 76 // - bharatarAjavat vinApi lobhaM niSkramya eSaH akarmA jAnAti pazyati, 'viNaittu lobhaM' pAThAntaramAzritya vinIya lobhamityartha / anyacca pratyupekSaNayA - paryAlocanayA viSayAdi nAvakAGkSati eSaH anagAra iti procyate / gRddho lokastu ahazca rAtriM ca paritapyamAnaH kAlAkAlasamutthAyI saMyogArthIarthA''lobhI AlumpaH sahasAkAro viniviSTacitto viniviSTaceSTo vA, atra zastre punaH punaH pravartate / tad AtmabalaM me bhAvItikRtvA ityasya zrI AcAsaGgasUtram (akSaragamanikA ) * 25 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvatrAnuvRttiH tad jJAtibalaM tad mitrabalaM tat pretyabalaM tad devabalaM tad rAjabalaM, tat corabalaM, tad atithibalaM, tat kRpaNabalaM, tat zramaNabalaM me bhAvItikRtvaitairvirUparUpaiH kAryairdaNDasamAdAnaM sattvopaghAtaM kriyate / anyathA tadAtmabalAdikaM me na bhAvIti saMprekSayA AlocanayA bhayAt kriyate / pApamokSa ityapi manyamAnaH athavA''zaMsayA aprAptaprApaNAbhilASayApi sattvopaghAtakAriNIkriyAsu pravartata iti // 76 // tadevaM jJAtvA kiM kartavyamityAha - taM pariNAya mehAvI neva sayaM eehiM kajjehiM daMDaM samAraMbhijjA, Neva annaM eehiM kajehiM daMDaM samAraMbhAvijjA, eehiM kajjehiM daMDaM samAraMbhaMtaMpi annaM na samaNujANijjA, esa magge AriehiM paveie, jahettha kusale novaliMpijjAsitti bemi // 77 // // iti dvitIya uddezakaH // 2-2 // tat parijJAya medhAvI naiva svayaM etaiH kAryairdaNDaM samArabheta, naiva anyam etaiH kAryerdaNDaM samArambhayet, etaiH kAryairdaNDaM samArabhamANam anyaM na samanujAnIta eSa mArga AryaiH tIrthakRdbhiH praveditaH, yathA'tra AtmabalopadhAnAdikeSu kAryeSu samupasthiteSu satsu daNDasamAdAnaM pariharan tajanitakarmaNA tvaM kuzalo nopalimpayeriti bravImi // 77 // // adhyayanaM - 2 uddezakaH-3 // - bhaNitaH kaSAyaviSayAtmako bhAvalepaH atrApi kaSAyA varNyante se asaI uccAgoe asaI nIAgoe, no hINe no airitte no'pIhae, iya saMkhAya ko goyAvAi ko mANAvAi ? kaMsi vA ege gijjhA, tamhA no harise no kuppe, bhUehiM jANa paDileha sAyaM // 78 // 26 - sa asakRd uccairgotre utpannaH asakRd nIcairgotre utpannaH, tadevaM na mAno vidheyo nApi dInatA, uccAvaccayorgotrayorbandhA'dhyavasAyasthAnakaNDakAni tulyAnIti, uccairgotrakaNDakArthatayA'subhRt na hIno nAtiriktaH / nAgArjunIyAstu paThanti egamege khalu jIve aiaddhAe asaI uccAgoe asaI nIAgoe - kaMDagaTTyAe no hIno no airitta uktArtha eva, evaM sati kimapi madasthAnaM na IhetA'pi na spRhayedapi / evamasakaduccAvaccasthAnotpAdAdikaM saMkhyAya - jJAtvA ko gotravAdI bhavet ? tathoccairgotranimittaM * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA ) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko mAnavAdI bhavet ? kasmin uccairgotrAdike'navasthitasthAnake vA eko gRddhayet ? tasmAnna hRSyena kupyet, bhUteSu pratyupekSya jAnIhi sAtam asAtamapi // 78 // sarvo'pi prANI sAtAbhilASyasAtaM ca jugupsate, athavA bhUteSu zubhAzubharUpaM karmma pratyupekSya yatteSAmapriyaM tanna vidadhyAt ityayamupadezaH - samie eyANupassI taM jahA, andhattaM bahirattaM mUyattaM kANattaM kuMTattaM khujattaM vaDabhattaM sAmattaM sabalattaM saha pamAeNaM aNegarUvAo joNIo saMdhAyai virUvarUve phAse parisaMveyai // 79 // nAgArjunIyAstu paThanti - purise NaM khalu dukkhuvvea suhesa " puruSaH saMsArijIvo dukhAt udvegavAn sukhasya caiSaka eva / ataH pratiprANi AtmaupamyenA''caratA tadupamardakAni hiMsAdisthAnAna parihRtyA''tmA ca paJcamahAvrateSvAstheyaH, tatparipAlanArthaM cottaraguNA apyanuzIlanIyAH tadarthamupadizyate samitibhiH samitaH etadanudarzI, tadyathA - andhatvaM badhiratvaM mUkatvaM kANatvaM kuNTatvaM kubjatvaM vaDabhatvaM zyAmatvaM, zabalatvaM ca karmavazago bhUrizaH parisaMvedayate / kiJca saha pramAdena anekarUpA yonIH saMdadhAti - saMdhAvati vA, tAsu ca virUparUpAn duHkhasparzAn parisaMvedayate // 79 // - tadevamucairgotrotthApitamAnopahatacetA nIcairgotravihitadInabhAvo vA'ndhabadhiramUkatvAdiprAptaH anavagatatattvo mUDhattatraiboJcairgotrAdike viparyAsamupaiti Aha ca se abujjhamANe haovahae jAimaraNaM aNupariyaTTamANe, jIviyaM puDho piyaM ihamegesiM mANavANaM khittavatthumamAyamANANaM, ArataM virattaM maNikuMDalaM saha hiraNNeNa itthiyAo parigijjhati tattheva rattA, na ittha tavo vA damo vA niyamo vAdissai, saMpuSNaM bAle jIviukAme lAlappamANe mUDhe vipyariyAsamubei // 80 // sa karmavipAkAdikam anavabudhyamAno hatopahato jAtimaraNam anuparivartamAno viparyAsamupaiti jIvitam asaMyamajIvitaM vA pratyekaM priyam, ihaikeSAM mAnavAnAM kSetra- vAstu- mamAyamAnAnAM tatkSetrAdikaM preyaH, kiMca AraktaM viraktaM maNikuNDalaM saha hiraNyena strIH parigRhya tatraiva raktAH saktA vadanti ca " nAtra tapo vA damo vA niyamo vA phalavAn dRzyate" / sampUrNaM - . bAlo jIvitukAmo lAlapyamAno mUDho viparyAsamupaiti ||80|| zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 27 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye punarunmajjatzubhakarmApAditAdhyavasAyapuraskRtamokSAste kiMbhUtA bhavantItyAha iNameva nAvakakhaMti, je jaNA dhuvacAriNo / jAimaraNaM pariNNAya, care saMkamaNe daDhe, natthi kAlassa NAgamo, sabve pANA piyAuyA suhasAyA dukkhapaDikUlA appiyavahA piyajIviNo jIviukAmA, savvesiM jIviyaM piyaM, taM parigijjha dupayaM cauppayaM abhijuMjiyA NaM saMsiMciyA NaM tiviheNa jA'vi se tattha mattA bhavai appA vA bahuyA vA, se tattha gaDDhie ciTThai, bhoaNAe, tao se egayA vivihaM parisiTTha saMbhUyaM mahovagaraNaM bhavai, taMpi se egayA dAyAyA vA vibhayanti, adattahAro vA se avaharati, rAyANo vA se viluMpaMti, nassai vA se, viNassai vA se, agAradAheNa vA se Dajjhai, iya se parassa'TThAe kUrAI kammAI bAle pakuvyamANe teNa dukkheNa saMmUDhe vippariyAsamuvei, muNiNA hu eyaM paveiyaM, aNohaMtarA ee no ya ohaM tarittae, atIraMgamA ee no ya tIraM gamittae, apAraMgamA ee no ya pAraM gamittae, AyANijjaM ca AyAya taMmi ThANe na ciTThai, vitahaM pappaskheyanne taMmi ThANaMmi ciTThai // 81 // idameva - pUrvoktaM sampUrNajIvitaM kSetrAGganAparibhogAdikaM vA nAvakAGkSanti ye nA dhruvacAriNo dhruvaH - mokSo dhUtaM vA cAritraM taccAriNo dhUtacAriNo vA / jAtimaraNaM parijJAya caret saGkramaNaM - cAritraM dRDhaH san yadi vA azaGkamanAH san saMjamaM caret yato nAsti kAlasya - mRtyoH anAgamaH sarve pANinaH priyAyuSkAH, 'savvepANA piyAyayA" iti pAThAntaramAzritya priyAyatAHAyataH AtmA'nAdyanantatvAt sa priyo yeSAM te tathA sukhAsvAdA duHkhapratikulA apriyavadhAH priyajIvinaH priyamAyuSyakamasaMyamajIvitaM vA yeSAM te tathA, jIvitukAmAH, sarveSAM jIvitaM asaMyamajIvitaM priyaM, tadasaMyamajIvitaM parigRhya Azritya dvipadaM catuSpadam abhiyujya - vyApArya arthanicayaM saMsiMcya saMvardhya trividhena - yogatrikakaraNatrikena yA'pi tasya - - - tatastasya ArambhiNa; tatra dvipadAdyArambhe mAtrA arthamAtrA bhavati alpA vA bahukA vA, sa arthavAn tatra gRddhastiSThati bhojanAya bhogAya vA bhaviSya / gRddhasya ekadA vividhaM pariziSTaM sambhUtaM paribhogAGgatvAt mahopakaraNaM bhavati, tadapi svopabhogAyopArjitamapi tasya dAyAdA vA vibhajante adattahAro - dasyurvA tasya gRddhasya apaharati, rAjAno gRddhasya ekadA vA tasya vilumpanti, nazyati vA tasya, tasya dahyate, evaM sa parasya vinazyati vA tasya, agAradAhena vA arthAya krUrANi karmANi bAlaH 28 - - - - * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA ) - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakurvANastena-karmavipAkApAditena duHkhena sammUDho viparyAsamupaiti, muninA tIrthakRtA khalu etat praveditaM, anoghantarA ete - kutIrthakAH pArzvasthAdayo vA, na ca oghaM - saMsAram aSTaprakAraM karma vA tarituM samarthAH, atIraMgamA ete na ca tIraM mohanIyakSayaM ghAticatuSTayApagamaM vA gantuM samarthAH, apAraMgamA ete na ca pAraM - mohanIyAtiriktazeSaghAtikSayaM bhavopagrAhyabhAvaM vA gantuM samarthAH, AdAnIyaM ca zrutaM bhogAGgakarma vA''dAya tasmin zrutok saMyamasthAne na tiSThati, vitathamupadezaM prApya'khedajJaH khedajJo vA tasmin sAmpratekSyupadiSTe'saMyamasthAne tiSThati / athavA vitatham AdAnIyaMbhogAGgavyatiriktaM saMyamasthAnaM prApya / khedajJaH tasmin sarvajJAjJArUpe sthAne tiSThatIti // 81 // - - ayaM copadezo'navagatatatvasya vineyasya yathopadezaM pravartamAnasya dIyate, yastvavagataheyopAdeyavizeSaH sa yathAvasaraM yathAvidheyaM svata eva vidhatte ityAha ca uddeso pAsagassa natthi, bAle puNa nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva AvaTTaM aNupariyadRi tti bemi // 82 // - nAsti, bAlaH punaH nihaH upadeza uddezo vA nArakAdivyapadezo vA pazyakasya sarvajJasya tadupadezavartino vA parISahopasargairnihanyata iti yadi vA snihaH-snehavAn rAgIti yAvat kAmasamanojJaH kAmAH samyag manojJA yasya sa yadvA kAmaiH saha manojJaH yadivA kAmAn samyaganu-pazcAt snehAnubandhAjjAnAti sevata iti kAmasamanujJaH, evabhUtazca kiMbhUto bhaviSyatItyAha azamitaduHkho duHkhI duHkhAnAmeva Avartam anuparivartate / / iti bravImi // 82 // // adhyayanaM - 2 uddezakaH -4 // duHkhI dukkhANameva AvaTTe aNupariyaTai iti anantaroktaM tAni cAmUni duHkhAni 'tao se' ityAdinocyante tao se egayA rogasamuppAyA samuppajjaMti, jehiM vA saddhiM saMvasai te va NaM egayA niyayA puvviM parivayaMti, so vA te niyage pacchA parivaijjA, nAlaM te tava tANAe vA, saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA, saraNAe vA, jANittu dukkhaM patte sAyaM, bhogA me va aNusoyanti ihamegesiM mANavANaM // 83 // tatastasya ekadA rogasamutpAdAH samutpadyante, yairvA sArddhaM saMvasati te zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 29 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva ekadA nijakAH pUrvaM parivadanti paribhavanti nindanti vA sa vA tAn nijakAn pazcAt parivadet - nindet nAlaM te tava trANAya vA zaraNAya vA, tvamapi teSAM nAlaM trANAya vA zaraNAya vA jJAtvA duHkhaM pratyekaM sAtaM sukhaM vA / na kevalaM svajanA duHkhakAraNaM, kintu bhogA api tadAha - bhogA me vA iti anuzocayanti / IdRkSazcAdhyavasAyo na sarveSAM sanatkumArAdInAm, apitu ihaikeSAM mAnavAnAM brahmadattAdInAM bhavati // 83 // api ca - bhogAnAM pradhAnaM kAraNamartho'tastatsvarUpameva nirdidikSurAha tiviheNa jA'vi se tattha mattA bhavai appA vA bahugA vA, se tattha gaDhie ciTThai bhoyaNAe, tao se egayA viparisiTTha saMbhUyaM mahobagaraNaM bhavai, taMpi se egayA dAyAyA vibhayaMti, adattahAro vA se harati, rAyANo vA se viluMpati nassai vA se, viNassai vA se, agAradAheNa vA se Dajjhai, iya se parassa aTThAe kUrANi kammANi bAle pakuvvamANe teNa dukkheNa mUDhe vipparayAsamuve // 84 // trividhena sacitAcittamizrabhedena yA'pi tasya ArambhiNaH tatra Arambhe mAtrA arthamAtrA bhavati alpA vA bahukA vA sa ArambhI tatra gRddhastiSThati bhojanAya bhogAya vA bhaviSyatIti manyamAnaH, tataH tasyaikadA vipariziSTaM sambhUtaM mahopakaraNaM bhavati tadapi svopabhogAyopArjitamapi tasyaikadA dAyAdA vibhajante adattahAro dasyurvA tasya harati, rAjAno vA tasya vilumpanti, nazyati vA tasya, vinazyati vA tasya, agAradAhena vA tasya dahyate, evaM sa parasmai arthAya krUrANi karmANi bAlaH prakurvANastena duHkhena mUDho viparyAsamupaiti // 85 // - - - - - * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) - tadevaM duHkhavipAkAn bhogAn pratipAdya yat kartavyaM tadupadizatItyAha AsaM ca chandaM ca vigiMca dhIre !, tumaM ceva taM sallamAhaTTu jeNa siyA teNa no siyA, iNameva nAvabujjhati je jaNA mohapAuDA, thIbhi loe pavvahie, te bho ! vayaMti eyAI AyayaNAI se dukkhAe mohAe mArAe naragAe naragatirikkhAe, sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai, uAhu vIre, appamAo mahAmohe, alaM kusalassa pamAeNaM, saMtimaraNaM saMpehAe bheuradhammaM saMpehAe nAlaM pAsa alaM te ehiM // 85 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzAM ca chandam - icchAM ca vevikSva tyaja dhIra ! tvameva tat bhogAdilakSaNaM zalyam AhRtya - svIkRtya paramazubhamAdatse na tu punarupabhogaM yato bhogopabhogo yenA'rthAdinA syAttena nApi syAt, vicitratvAt karmapariNateH / athavA yena kenacit hetunA karmabandhaH syAttatra na varteta / yadivA yenaiva rAjyabhogAdinA karmabandho yena vA nirgranthatvAdinA mokSaH syAttenaiva tathAbhUtapariNAmavazAt na syAt idameva nAvabudhyante ye janA mohaprAvRttAH / strIbhirlokaH pravyathitA mohanIyasya ca tadbhedakAmAnAM ca striyaH prabalakAraNamiti, te - strIbhiH pravyathitA bho ! vadanti - etAni - stryAdIni AyatanAni upabhogAspadabhUtAni / etat teSAM pravyathanam itthamupadezadAnaM vA duHkhAya mohAya maraNAya narakAya narakatirazce jAyate / satataM mUDho dharmaM nAbhijAnAti, udAha vIraH tIrthakRt apramAdaH kartavyo mahAmohe aGganA'bhiSvaGge mahAmohakAraNatvAt, alaM kuzalasya pramAdena, zAntiH - mokSaH, maraNaM ca saMsAra etayoH samAhAraH athavA zAntyA maraNaM zAntimaraNaM tacca saMprekSya, kiMca nAlam etat pazya alaM bhAvairviSayairupabhogairiti // 85 // bhiduradharmyaM zarIraM saMprekSya / bhogAstRpta tava ebhiH pramAdamayairduHkhakAraNasva --1 - - - - tadevaM bhogalipsUnAM tatprAptAvaprAptau ca duHkhameveti darzayati eyaM parasa muNI ! mahatbhayaM nAivAija kaMcaNaM esa vIre pasaMsie je na nivvijjai AyANAe, na me dei na kupijjA thovaM laddhuM na khisae, paDisehio pariNamijjA, eyaM moNaM samaNuvAsijjAsi tti bemi // 86 // - etat-kAmadazAvasthAtmakaM pazya mune ! mahadbhayaM nAtipAtayet kaJcana, eSa - AzAchandavivecako vIraH prazaMsitaH, yo na nirvidyate-khidyate AdAnAya saMyamAnuSThAnAya, bhikSATanAdi kurvan kvacidalAbhAdau na me dadAtIti na kupyet, stokaM labdhvA na nindet pratiSiddhaH pariNamet- apagacchet / etat maunaM pravajyA'nirvedarupaM adAnAkopanaM stokA'jugupsanaM pratiSiddhanivartanaM ca munibhAvaM samanuvAsayeH - samyag anupAlayeti bravImi ||86|| // adhyayanaM - 2 uddezakaH -5 // tyaktabhogena saMyamadehapAlanArthaM lokanizrayA vihartavyam, lokazcA''tmIyaparivArArthamArambhe pravRttastatra sAdhunA vRttiranveSaNIyeti darzayati- zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 31 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM logassa kammasamAraMbhA kajaMti, taM jahA appaNo se puttANaM, dhUyANaM, suNhANaM, nAiNaM, dhAiNaM, rAiNaM, dAsANaM, dAsINaM, kammakarANaM, kammakarINaM, AesAe, puDhopaheNAe, sAmAsAe, pAyarAsAe, saMnihisaMnicao kajjai, ihamegesiM mANavANaM bhoyaNAe // 87 // - yairyad vA idaM - sukhaduHkhaprAptiparihAratvamudizya virUparUpaiH zastraiH lokAya lokena vA karmasamArambhAH - kRSivANijyAdirupasaMrambhasamArambhArambhAH kriyante, tadyathA-Atmane-zarIrAya, tasya putrebhyaH, duhitRbhyaH, snuSAbhyaH, jJAtibhyaH, dhAtrIbhyaH, rAjabhyaH, dAsebhyaH, dAsIbhyaH, karmakarebhyaH, karmakarIbhyaH, AdezAya-prAghUrNakAya, pRthak pRthak putrAdibhyaH praheNakArthaM - khAdyopAyanArthaM, zyAmAzAya - rajanIbhojanAya, prAtarAzAya sannidhisannicayaH kriyate ihaikeSAM mAnavAnAM bhojanAya / atastasmin loke sAdhurvRttimanveSayediti // 8 // kiMbhUtena sAdhunA kathaM vRttiranveSaNIyetyAha - samuTThie aNagAre Arie Ariyapanne AriyadaMsI ayaM saMdhitti adakkhu, se nAie nAiyAvae na samaNujANai, savvAmagaMdhaM parinnAya nirAmagaMdho parivvae // 88 // samutthitaH anagAra AryaH - cAritrArhaH AryaprajJa AryadarzI ayaM saMdhiH - sarvAH pratyupekSaNAdikriyA anyonyA'bAdhayA''tmIya-kartavyakAle karotItyarthaH, ayaM saMdhimadakkhu iti pAThAntaramAzritya ayaM-sAdhuH sandhi - kartavyAsaraM adrAkSIt, sa nAdadIta akalpyaM, saiMgAlaM sadhUmaM vA nA'dyAd vA nA''dApayet nA''dayed vA / AdadAnaM adantaM vA na samanujAnIyAt / sarvAmagandhamAmam-aparizuddham etena vizuddhakoTirupAttA, gandhaH- pUtirityanenA'vizuddhakoTigrahaNaM, tatsarvaM parijJAya nirAmagandhaH parivrajediti // 88 // anantaroktasUtre "nirAmagandho parivrajedityuktaM tatra vyAkhyAntareNa AmagrahaNena hananakoTinayaM gandhagrahaNena ca pacanakoTitrikamupAttaM krayaNakoTitrikaM tu punaH svarupeNaivocyate adissamANe kayavikkayesu, se Na kiNe, na kiNAvae, kiNaMtaM na samaNujANai, se bhikkhU kAlanne, bAlanne, mAyanne, kheyanne, khaNayanne, viNayanne sa-samaya-para-samayanne, bhAvanne, pariggahaM amamAyamANe kAlANuTThAi apaDiNNe // 89 // 32 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adRzyamAna AkiJcanyAt yadivA adizyamAnaH krItakRtA'paribhogAt krayavikrayayoH sa na krINIyAt na krApayet krINantaM na samanujAnIyAt sa bhikSuH kAlajJo balajJaH chAndasatvAddIrghatvaM mAtrAjJaH khedajJaH kSetrajJo vA kSaNajJo vinayajJaH svasamayaparasamayajJo bhAvajJaH parigraham amamAyamAnaHmanasA'pyanAdadAnaH kAlAnuSThAyI apratijJaH . kaSAyapradhAnapratijJArahitaH anidAno veti // 89 / / aneSaNIyagrahaNabhogopabhogapratijJA ca rAgadveSAbhyAM bhavatyatastAM chittvA parivrajatItyAha - duhao chettA niyAi, vatthaM, paDiggahaM, kaMbalaM, pAyapuMchaNaM, uggahaNaM ca kaDAsaNaM eesu ceva jANijjA // 10 // dvidhA rAgeNa dveSeNa vA yA pratijJA tAM chittvA niyAti-niyataM yAti, vastraM patadgrahaM kambalaM pAdapuJchanaM, avagrahaH-vasatizca kaTA''sanam eteSu - svArambhapravRtteSu gRhastheSu caiva jAnIyAt-nirdoSacaryayA parivrajediti bhAvaH / / 90 // ___ eteSu ca svArambhaprakRteSu gRhastheSu parivrajana yAvallAbhaM gRhaNIyAduta kazciniyamo'pyasti ? astItyAha laddhe AhAre aNagAro mAyaM jANijjA, se jaheyaM bhagavayA paveiyaM, lAbhutti / na majijA, alAbhutti na soijjA, bahupi laddhaM na nihe, pariggahAo appANaM avasakijjA // 91 // ___labdhe AhAre mAtrAM- parimANaM jAnIyAt yathaitat-parimANaM bhagavatA praveditaM, kiJca- lAbha iti na mAdyet, alAbha iti na zocet, bahvapi labdhvA na nidadhyAt - AhArasannidhiM na kuryAt aparamapi vastrapAtrAdikaM saMyamopakaraNAtiriktaM na bibhRyAdityAha-parigrahAt AtmAnam avaSvaSkedapasarpayediti // 91 // Aha ca - annahA NaM pAsae pariharijjA, esa magge AyariehiM paveie, jahittha kusale novaliMpijjAsi tti bemi // 12 // anyathA - AcAryasatkamidamupakaraNaM na mametyanena prakAreNa pazyakaH san parigrahaM pariharet - tyajet / dharmopakaraNaM na parigrahAyeti eSa mArga AryaiH pravedita iti tathA vidheyaM yathA'tra kuzala ! nopalimpayeriti bravImi / / 92 / / zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 33 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigrahamUlaM ca zabdAdipaJcaguNAnugAminaH kAmAH, teSAM cocchedaH asukaro yata Aha kAmA duratikkamA, jIviyaM duppaDibUhagaM, kAmakAmI khalu ayaM purise, se soyai jUrai tippai paritappai // 93 // kAmA duratikramAH, jIvitaM saMyamajIvitaM vA duSpratibRMhakaM kAmAnuSaktajanA'ntarvartinA duHkhena vRddhiM nIyate, duHkhena niSkalaGkasaMyamaH pratipAlyata iti, kAmakAmI kAmAbhilASI khalu ayaM puruSaH aviratacetAH zocati zokamanubhavati zocate vA pralapati vA, jUryate hRdayena khidyate, tepate maryAdAto bhrazyati tathA zArIramAnasairduHkhaiH paritapyate pazcAtApaM vA karoti // 93 // - kaH punarevaM na zocata ityAha AyayacakkhU logavipassI logassa aho bhAgaM jANai, uDDhaM bhAgaM jANai, tiriyaM bhAgaM jANai, gaDDhie loe aNupariyaTTamANe, saMdhiM viittA iha macciehiM, esa vIre pasaMsie je baddhe paDimoyae, jahA aMto tahA bAhiM, jahA bAhiM tahA aMto, aMto aMto pUidehaMtarANi pAsai, puDhovi savaMtAI paMDie paDilehAe // 94 // - aihikAmuSmikApAyadarzitvAt AyatacakSuH lokavidarzI lokasya adhobhAgaM jAnAti, UrdhvabhAgaM jAnAti, tiryagbhAgaM jAnAti, kiMca - gRddho loko'nuparivartamAna ityapi jAnAti, yadi vA gRddhAn loke -saMsAre pazyetyupadezaH / martyeSu eva-manuSyeSveva sandhiM jJAnAdikaM bhAvasandhi sampUrNaM viditvA yo viSayakaSAyAdIn parityajati eSa vIraH prazaMsito yazca baddhAn pratimocayati, yathA antaH- bhAvabandhanamaSTaprakArakarmanigaDanaM viSayAbhiSvaGgaM vA tathA bahirbandhubandhanaM mocayati / bahiryathA tathA'ntarapi / anto'ntaH pUtidehAntarANi iha mAMsamiha rudhiramiha medo majjA cetyevamAdi pazyati pRthaka pRthak api sravanti, api zabdAt kuSThAdyavasthAyAM yaugapadyenApi sravantIti paNDitaH pratyupekSeta | // 94 // | tadevaM pUtidehAntarANi pazyan pRthagapi sravanti iti evaM pratyupekSya kiM kuryAdityAha - se maimaM parinnAya mA yahu lAlaM paccAsI, mA tesu tiricchamappANa-mAvAyae, kAsaMkAse khalu ayaM purise, bahumAI kaDeNa mUDhe, puNo taM karei lohaM, veraM var3Dhei appaNo, jamiNaM parikahijjai imassa ceva paDibUhaNayAe, amarAyai mahAsaDDhI aTTameyaM tu pehAe apariNNA kaMdai // 95 // - 34 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa matimAn dehasvarUpaM kAmasvarUpaM ca parijJAya mA ca lAlAM nirgatAmapi bAlaH punaraznAti evaM tvaM tyaktAn bhogAn mA pratyazAna, pratyAzI-pratyazanazIlaH san mA teSu-jJAnAdiSu tirazcinaM-pratikUlam AtmAnamApAdayeH, yataH kAsaMkAsaH - idamahamakArSam idaM kariSye ityevaM kiMkartavyatAmUDhaH prAkRtazailyA kAsaMkAsaH dadhighaTikAdramakavat athavA kasyate-hiMsyate'sminniti kAsaH-saMsArastadabhimukhaM kaSati yAtIti kAsaMkaSaH / khalu ayaM puruSo bahumAyI kRtena mUDhaH mammaNavaNikvat punastat paravaJcanabuddhyA lobhAdyanuSThAnaM karoti, athavA lobhaM karoti tathA vairaM vardhate AtmanaH / yadidaM prANaghAtAdinA''tmano vairaM vardhate tad asya-vizarAroH zarIrasyaiva paribRMhaNArtha- puSTyarthaM jIvaH prANighAtAdikAH kriyAH karotIti, yadivA yadidaM upadezaprAyaM paunaHpunyena mayA parikathyate tadasya-saMyamasyaiva paribaMhaNArtha-sphAtyarthamiti / kiJca-sa kAsaMkAsaH amarAyate-ajarAmaradat kriyAsu pravartate yato mahAzraddhI bhogeSu tadapAyeSu vA mahatIzraddhAvAn / ata eva ArtaH / ArtametaM tu prekSya kAmArthayormano na vidheyamiti / punaH amarAyamANo bhogazraddhAvAn kAmasvarupaM tadvipAkaM vA'parijJAya krandata iti / / 95 / / tadevam anekadhA kAmavipAkamupadarya upasaMharati - se taM jANaha jamahaM bemi, teicchaM paMDie pavayaNamANe se haMtA chittA bhittA luMpaittA vilupaittA uddavaittA, akaDaM karissAmitti mannamANe, jassavi ya NaM karei, alaM bAlassa saMgeNaM, je vA se kArai bAle, na evaM aNagArassa jAyai tti bemi // 16 // ___ tat-tasmAt tam-upadezaM kAmaparityAgaviSayaM jAnIta yamahaM bravImicikitsAM - kAmacikitsAM vyAdhicikitsAM vA paNDitaH - paNDitAbhimAnI pravadan sa hantA-jIvopamardakaH chettA bhettA lumpayitA vilumpayitA apadrAvayitA akRtaM-yadapareNa na kRtaM kAmacikitsanaM vyAdhicikitsanaM vA tadahaM kariSyAmIti manyamAnaH, yasyApi cA'nyasya karoti, alaM-paryAptaM tasya bAlasya saGgena, yo vaitat kArayati bAlastasyApi saGgenA'lam, na evaM kAmacikitsopadezadAnaM karaNaM vA anagArasya jAyate- kalpate iti bravImi / / 96 / / // adhyayanaM-2 uddezakaH-6 // naivamanagArasya jAyate - kalpata ityuktam etadeva pratipipAdayiSurAha - zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 35 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya tamhA pAvakammaM neva kujA, na kAravejA // 97 // saH - anagAraH tat-prANyupaghAtakAri cikitsopadezadAnamanuSThAnaM vA etadvA - jJAnAdyapavargakakAraNaM saMbudhyamAnaH AdAnIyaM - jJAnAditrayaM samutthAya - AdAya kiM kuryAdityAha- yasmAt saMyamaH sarvasAvadhanivRttirUpaH tasmAt pApakarma-prANAtipAtAdyaSTAdazaprakAraM naiva . kuryAt evakArAcca na samanujAnIyAt na kArayediti // 97|| syAdetat-kimekaM prANAtipAtAdikaM pApaM kurvato'paramapi Dhaukate AhosvinetyAha - siyA tattha egayaraM vipparAmusai chasu annayaraMmi, kappai suhaTThI lAlappamANe, saeNa dukkheNa muDhe vippariyAsamuvei, saeNa vippamAeNa puDho vayaM pakubbai, jaMsime pANA pavahiyA, paDilehAe no nikaraNayAe, esa parinnA pavuccai, kammovasaMtI // 98 // syAttatra-pApArambhe ekataraM - pRthivIkAyAdisamArambhaM prANAtipAtAdyAzravaM vA viparAmRzati-samArabhate sa SaTsvanyatarasmin kalpate- yogyo bhavati, sarvasminneva pravartate iti bhAvaH akArya pravRttatvAt, yadivA'sau aSTaprakAraM karmAdAya SaTsu pRthivyAdiSu anyatarasmin kalpate- prabhavate sarvasmin pRthivyAdau paunaHpunyenotpadyate yataH sa sukhArthI vAcA lAlapyamAnaH, kAyena kRSyAdikriyAH kurvan, manasA ca tat taccintayan svakIyena duHkhena mUDho viparyAsamupaiti / svakIyena ca pramAdena pRthag vrataM - vibhinnaM vrataM prakaroti, yadi vA pRthuvayaM- pRthu-vistIrNaM vayanti-paryaTanti prANino yasmin sa vayaH - saMsArastaM karoti, yadvA vayaH - ekendriyAdyavasthAvizeSastaM karoti, yasmin caturgatikasaMsAre ekendriyAdyavasthAvizeSe vA ime prANAH - abhedopacArAt prANinaH pravyathitAH, tat-pravyathanaM pratyupekSya no nikaraNAya . zArIramAnasaduHkhotpAdanAya ArambhaM kuryAt / eSA- sAvadhanivRttiH parijJA procyate / evaM prANinikAraparihAre karmopazAntiH- karmakSayo bhavatItI / / 98 // ___ asya ca karmakSayavighnasya prANiduHkhotpAdanasya mUlaM mamatA parigraho mUti yAvat tattyAgAyAha - je mamAiyamaI jahAi sa cayai mamAiyaM, se hu diTThapahe muNI jassa natthi mamAiyaM, taM parinnAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se maimaM parikkamijAsi tti bemi // nAraiM sahai vIre vIre na sahai ratiM // 36 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamhA avimaNe vIre, tamhA vIre na rajjai // 1 // // 99 // yo mamAyitaM mama mAtA, mama pitA, mama dhanamiti mamAyitaM tatra matiH mamAyitapatistAM jahAti tyajati sa mamAyitaM - parigrahaM tyajati / ata eva sa khalu dRSTa-pathaH- dRSTamokSamArge muniryasya nAsti mamAyataM parigrahaH / 'diTThabhae' iti pAThAntaramAzritya dRSTabhayaH parigrahatyAgAt jJAtabhayatvamiti / kiMca taM parigrahaM parijJAya medhAvI viditvA lokaM-parigrahAgrahayogavipAkinaM vAntvA ca lokasaMjJAM dazaprakArAM sa matimAn saMyamAnuSThAne parAkrameti bravImi / nAratiM saMyame sahate vIraH / vIro na sahate asaMyame viSayeSu parigrahe vA ratim / yasmAt avimanasko vIraH, tasmAt vIro na rajyate zabdAdiviSayagrAma iti ||1|| |99 // yata evaM tataH kimityAha - sadde phAse ahiyAsamANe, nivviMda naMdi iha jIviyassa / muNI moNaM samAyAya, dhuNe kammasarIragaM // 2 // paMtaM luhaM sevaMti, vIrA saMmattadaMsiNo / esa ohaMtare muNI, tine mutte virae viyAhie // 3 // tti bemi // 100 // - zabdAn sparzAn AdyantagrahaNAdrUpAdInapi adhyAsamAnaH samyak sahamAnaH nirvindasva- jugupsasva nandim aizvaryavibhavAtmikAM manasastuSTiM ihamanuSyaloke jIvitasya asaMyamajIvitasya / muniH maunaM munibhAvaM saMyamaM samAdAya dhunihi- pRthakkuru karmazarIrakaM- audArikazarIraM vA tadupari mamatvA'vidhAnena / AdAya saMyamaM prAntaM rUkSaM sevante vIrAH samyaktvadarzinaH samatvadarzino vA / anekAdeze caikAdeza iti kRtvA eSa. prAntarUkSasevI bhavaughaM taratIti oghantaro muniH, athavA kriyamANaM kRtamitikRtvA tIrNo mukto virato vikhyAta iti bravImi ||100|| yazca muktatvaviratatvAbhyAM na vikhyAtaH sa kiMbhUto bhavatItyAha - - - duvvasumuNI aNANAe, tucchae gilAi vattae, esa vIre pasaMsie, acche loyasaMjogaM, esa nAe pavuccai // 101 // - durvasuH muktigamanA'yogyo munirbhavati anAjJayA / ata eva tucchako jJAnAdirahitatvAt zuddhamArgaprarUpaNAvasare glAyati vaktum / eSa tu suvasuH muktigamanayogyo munirjJAnAdisamanvito vIraH prazaMsitaH / kiJca eSaH zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 37 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyeti-atikrAmati lokasaMyogaM-asaMyatalokena dhanahiraNyamAtRpitrAdinA rAgadveSAdinA tatkAryeNa vA'STaprakAreNa karmaNA vA saMyogam / eSa logasaMyogAtikramaH nyAyaH- yuktiyuktatvAt mokSamArgaH procyate mokSaprApakatvAd yadivA eSa tyaktalokasaMyogaH param AtmAnaM ca sadupadezAt mokSaM nayatIti nAyaH chAndasatvAditi // 101 // syAdetat - kiMbhUto'sAvupadeza ityata Aha - jaM dukkhaM paveiyaM iha mANavANaM tassa dukkhassa kusalA parinnamudAharati, ii kammaM parinnAya savvaso je aNaNNadaMsI se aNaNNArAme, je aNaNNArAme se aNaNNadaMsI, jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthai, jahA tucchassa katthai tahA puNNassa katthai // 102 // yad duHkhaM praveditaM tIrthakRdbhiH iha-asmin saMsAre mAnavAnAM tasya duHkhasya kuzalAH svabhAva - hetu - phalarUpAM parijJAm udAharanti- kathayanti / kiJca - tadduHkhaM karmakRtamiti karma parijJAya sarvazaH karmAzravadvAreSu na varteta, athavA sarvazaH parijJAya kathayati, yadivA sarvazaH AkSepaNyA dharmakathayeti / sA ca kidRk kathetyAha yaH ananyadarzI - samyagdRSTiH saH ananyArAmaH mokSamArgarataH / yaH anaMnyArAmaH saH ananyadarzI / evaM samyaktvasvarUpaM kathayaMzcAraktadviSTaH kathayatIti darzayati- yathA puNyavataH kathyate tathA tucchasya kathyate, yathA tucchasya kathyate tathA puNyavataH kathyate nirIhatvAt pratyupakAranirapekSaH san yo yathA budhyate tasya tathaiva kathayatIti bhAvaH // 102 // - rAjJazca kathayatA tadabhiprAyamanuvartamAnena kathanIyam, anyathA kadAcidasau pradveSamupagacched dviSTazcaitadvidadhyAditi Aha ca - - avi ya haNe aNAiyamANe, itthaMpi jANa seyaMti natthi, keyaM purise kaM ca nae ! esa vIre pasaMsie, je baddhe paDimoyae, uDDhaM ahaM tiriyaM disAsu, se savvao savvaparinnAcArI, na lippai chaNapaeNa vIre se mehAvi aNugdhAyaNakheyanne je ya bandhamukkhamannesI kusale puNa no baddhe no mukke // 103 // puruSamaviditvA api ca hanyAt anAdriyamANaH / atrApi dharmakathA - karaNe'pi zreyo nAstIti jAnIhi / syAdetat kathaM tarhi dharmakathA kAryetyucyate - ko'yaM puruSaH ? kaM ca devatAvizeSaM nataH ? evamAlocya 38 * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA ) - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * eSa zrotRvivecako vIraH prazaMsitaH, yo baddhAnAM pratimocakaH / kuto vyavasthitAn jantUna mocayatItyAha . UrdhvaM jyotiSkAdIn adho bhavanapatyAdIn, tiryakSu ca dikSu manuSyAdIniti / kiJca sa sarvataH sarvaparijJAcArI- sarvacAritrI na lipyate kSaNapadena- hiMsA''spadena vIraH / kiJca - sa medhAvI aNodghAtanakhedajJaH - karmodghAtananipuNaH / yazca bandhapramokSAnveSI sa kuzalaH - kevalI chadmastho vA punarno baddho gRhastha iva na ca mukto bhavasthatvAditi // 103 / / ___ evaMbhUtazca kuzalaH kevalI chadmastho vA yadAcIrNavAnAcarati vA tadapareNAvi mumukSuNA vidheyamiti darzayati - se jaMca AraMbhe jaM ca nArabhe, aNAraddhaM ca na Arabhe, chaNaM chaNaM pariNAya logasannaM ca sabbaso // 104 // sa yacca saMyamAnuSThAnamArabhate yacca saMsArakAraNaM nA''rabhate, tadArabdhavyamanArabdhavyaM ca, anArabdhaM- anAcIrNaM ca nA''rabheta, kSaNaM kSaNaM - pratyekaM hiMsAsthAnaM parijJAya pariharet yadivA pratyekam avasaraM parijJAya tadanurupamAcarediti / kiMJca- lokasaMjJAM - viSayasukhecchAM parigrahasaMjJAM vA sarvazaH pariharediti // 104 // evaMvidhasya satpathavyavasthitasya yadbhavati taddarzayati - uddeso pAsagassa natthi, bAle puNe nihe kAmasamaNunne, asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva AvarlDa aNupariyaTTai tti bemi // 105 // uddezaH-nArakAdivyapadezaH pazyakasya-paramArthadRzo nAsti / bAlaH punaH nihaH sniho vA pUrvavat kAmasamanojJaH azamitaduHkho duHkhI duHkhAnAmevA''vartamanuparivartata iti bravImi // 104 / / // 3 : zItoSNIyAdhyayanaM- uddezakaH-1 // anantarasUtre duHkhI duHkhAnAmevAvartamanuparivartata ityuktaM, tadihApi bhAvasuptA ajJAnino duHkhIno duHkhAnAmevAvartamanuparivartanta ityAha - suttA amuNI sayA muNiNo jAgaraMti // 106 // ajJAnamohanidrayA suptA amunayaH mithyAdRSTayaH, sadA munayaH zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 39 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadbodhopetA asaMyamanidrA'pagamAt jAgrati-hitAhitaprAptiparihAraM kurvata iti / / 106 / / .. ye tu suptAste'jJAnodayAd bhavanti, ajJAnaM ca mahAduHkhaM, duHkhaM ca jantUnAmahitAyeti darzayati - loyaMsi jANa ahiyAya dukkhaM, samayaM logassa jANittA, ittha satthovarae, jassime saddA ya rUvA ya rasA ya gaMdhA ya phAsA ya abhisamannAgayA bhavaMti // 107 // loke- SaDjIvanikAye jAnIhi ahitAya duHkhaM, samayam- AcAraM mahAmohamohitamaterlokasya, yadivA samatAM jantusamUhe loke jJAtvA, atraSaTkAyaloke zastroparato bhavedathavA dharmajAgareNa jAgRhi vA / ya uparata sa muniH, Aha ca- yasya muneH ime zabdAzca rUpAzca rasAzca gandhAzca sparzAzca abhisamanvAgatAH iSTAniSTeSu rAgadveSA'karaNatayA jJAtA bhavanti sa lokaM jAnAtIti // 107 // evaM zabdAdIniha-loke paratra ca duHkhasvabhAvAnavagamya yaH parityejedasau kaM guNamavApnuyAdityAha - se AyavaM nANavaM veyavaM dhaMmavaM baMbhavaM pannANehiM pariyANai loyaM, muNIti vucce, dhammaviU, ujjU, AvaTTasoe saMgamabhijANai // 108 // sa AtmavAn jJAnavAn vedavAn - AgamavAn dharmavAn brahmavAnyogizarmavAn aSTAdazadhA vA brahmavAn se "AyavI nANavI" ityAdi pAThAntaramAzritya sa Atmavid jJAnavid vedavid dharmavid brahmavit prajJAnaiH parijAnAti lokaM muniriti ucyeta / kiJca- sa dharmavid RjuH AvartazrotasoH - AvartaH saMsAraH zrotaH - viSayAbhilASastayoH saMgaM- rAgadveSAbhyAM sambandham abhijAnAti / tatsaMgaM cAnartharUpaM jJAtvA pariharatIti // 107 / / suptajAgratAM doSaguNajJAtA kaM guNamavApnuyAdityAha - sIusiNacAI se niggaMthe arairaisahe, pharusayaM no veei, jAgare verovarae vIre evaM dukkhA pamukkhasi, jarAmacuvasovaNie nare sayayaM mUDhe dhamma nAbhijANai // 109 // ____ zItoSNatyAgI-zItoSNarUpau parISahAvatisahamAnaH sa nirgranthaH aratiratisahaH paruSatAM - parISahopasargANAM karkazatAM no vetti, pIDAkAritvena 40 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na tAn gRhNAtItyarthaH / kiJca jAgaraH asaMyamanidrApagamAt vairAccoparatazceti jAgaravairoparato vIrastvamevAtmAnaM paraM ca duHkhAt pramokSyasi / etadviparItazca jarAmRtyuvazopanIto naraH satataM mUDho dharmaM nAbhijAnAtIti / / 109 / / yatazcaivam ataH sarvaM jarAmRtyuvazopanItaM dRSTvA kiM kuryAdityAha pAsiya AurapANe appamatto, parivvae maMtA ya maimaM, pAsa AraMbhajaM dukkhamiNaM ti NaccA, mAi pamAi puNa ei gabbhaM, uvehamANo saddarUvesu ujjU mArAbhisaMkI maraNA pamuccai, appamatto kAmehiM, uvarao pAvakammehiM, vIre Ayagutte kheyanne, je pajjavajjAyasatyassa kheyaNNe, se asatthassa, kheyaNNe je asatthassa kheyaNNe se pajjavajjAyasatthassa kheyaNNe, akammassa vavahAro na vijjai, kammuNA uvAhI jAyai, kammaM ca paDilehAe // 110 // .. bhAvajAgara AturaprANinaH zArIramAnasairduHkhaiH kiMkartavyamUDhAn dRSTvA apramattaH parivrajet / api ca- jAgratasuptaguNadoSAn matvA ca matiman ! pazya bhAva-suptAturAn teSAM ArambhajaM duHkhamidamiti jJAtvA nirArambho bhUtvA''tmahite jAgRhi / mAyI pramAdI punareti tiryakSu garbham / upekSamANo rAgadveSau zabdarUpAdiSu RjuH anagAro mArAbhizaGkI tat karoti yena maraNAt pramucyate / apramattaH kAmapramAde, uparataH pApakarmabhyaH, vIro guptAtmA khedajJaH, yaH paryavajAtazastrasya-zabdAdiviSayANAM paryavA vizeSAstadupAdAnAya yat zastraM prANyupaghAtakAryanuSThAnaM tasya khedajJaH, yadi vA zabdAdiparyAyebhyastajjanitarAgadveSaparyAyebhyo vA jAtaM yajjJAnAvaraNIyAdi karma tasya yacchastraM tapaH tasya khedajJaH sa azastrasya saMyamasya khedajJaH, yaH azastrasya khedajJaH sa paryavajAtazastrasya khedajJaH / AzravanirodhAt akarmaNo vyavahAro-nArakatiryagnarAmarAdirUpo na vidyate I karmaNA upAdhirjAyate - mandamatistIkSNo vetyAdi / karma ca pratyupekSya akarmatopAye yatitavyamiti // 109 // kiMca - - - kammamUlaM ca jaM chaNaM, paDilehiya savvaM samAyAya dohiM aMtehiM adissamANe taM parinnAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se mehAvI parikkamijAsi tti bemi // 111 // karmamUlaM ca yat kSaNaM - hiMsanaM tat pratyupekSya parityajet / 'kammAhuya jaM zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 41 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . chaNaM' pAThAntaramAzritya karmopAdAya . tatkSaNameva tadupAdAnahetonivRttiM vidadhyAdityarthaH / pratyupekSya sarvaM - karma mokSaM ca samAdAya-jJAtvA dvAbhyAm antAbhyAM- rAgadveSAbhyAM saha adRzyamAnaH anapadizyamAno vA tat- karma tadupAdAnaM vA parijJAya pariharet medhAvI / viditvA rAgAdimohitaM lokaM viSayakaSAyalokaM vA . vAntvA viSayapipAsAkhyAM dhanAdyAgrahagraharUpAM vA lokasaMjJAM sa medhAvI parAkrameteti bravImi ||111 / / // adhyayana-3 : uddezakaH-2 // atha lokasaMjJApradhAnasya bhAvasuptasyA'sAtalakSaNaM phalamucyate jAiM ca buSiMDha ca iha'jja ! pAse, bhUehiM jANe paDileha sAyaM // tamhA'tivijje paramaMti NacA, saMmattadaMsI na karei pAvaM // 1 // jAti- prasUtiM ca bAlakumArayauvanavRddhAvasthAparyantAM ca vRddhiM tatphalaM ca duHkham iha adya Arya ! vA pazya dRSTavA avabudhyasva / kiJca bhUtaiH - caturdazabhUtagrAmaiH samamAtmanaH sAtaM pratyupekSya jAnIhi, yathA tvaM sukha-priyastathA'nye'pi / tasmAt atividyaH paramaM- mokSaM jJAnAdikaM vA tanmArgamiti jJAtvA samyaktvadarzI samatvadarzI vA na karoti pApamiti / pApasya ca mUlaM snehapAzAstadapanodArthamAha - ummuMca pAsa iha macciehiM, AraMbhajIvI ubhayANupassI // kAmesu giddhA nicayaM karaMti, saMsiccamANA puriti gambhaM // 2 // unmuJca pAzaM iha matryaiH sArdhaM, sa hi martya ArambhajIvI ubhayAnudarzI zArIramAnasaihikAmuSmikaduHkhAnudarzI / kiJca- kAmeSu gRddhAH karmanicayaM kurvanti, saMsicyamAnAH karmaNA punaryAnti garbhamiti // 2 // tadevamanibhRtAtmA kiMbhUto bhavatItyAha - avi se hAsamAsaja, haMtA naMdIti mannai // alaM bAlassa saMgeNa, veraM vaDDhei appaNo // 3 // sa hAsamAsAdya hatvA'pi prANino nandiriti manyate / alaM vAlasya saGgena, yo vairaM varddhayati AtmanaH // 3 // yatazcaivamataH kimityAha - 42 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamhAtivijjo paramaMti NaccA, AyaMkadaMsI na karei pAvaM // aggaM ca mUlaM ca vigiMca dhIre, palicchiMdiyA NaM nikkamadaMsI // 4 // vA saMyamaM paramamiti jJAtvA, 1 tasmAd atividyo mokSaM tatkAraNaM AtaGkadarzI na karoti pApam mohanIyavyatiriktaM mithyAtvavyatiriktaM vA karma mUlaM ca mohanIyaM mithyAtvaM vA karma tyaja dhIraH / kriJca rAgAdIni karmANi vA tapaH saMyamAbhyAM paricchidya niSkarmadarzI bhavati / agra-bhavopagrAhikarmacatuSTayam ghAticatuSTayaM yaza niSkarmmadarzI bhavati so'paraM kimApnuyAdityAha - esa maraNA pamuccai, se hu diTThabhae muNI, logaMsi paramadaMsI vivittajIvI uvasaMte samie sahie sayA jae kAlakaMkhI parivvae, bahuM ca khalu pAvaM kammaM pagaDaM // 112 // - eSa maraNAt pramucyate / sa dRSTabhaya eva muniH loke paramadarzI- paramaHmokSastatkAraNaM vA saMyamastaddarzI, viviktajIvI, upazAntaH, samito, jJAnAdibhiH sahitaH, sadA yataH kAlAkAGkSI parivrajet yato bahu ca khalu pApaM karma prakRtaM baddhaM prakaTaM vA tatkAryapradarzanAditi // / 112 / / yadi nAmaivaM tatastadapanayanArthaM kiM kartavyamityAha - saccami dhidaM kuvvahA, etthovarae mehAvI savvaM pAvaM kammaM josai // 112 // satye - sadbhyo hite saMyame dhRtiM kurudhvam, atroparato medhAvI sarvaM pApaM karma jhoSayati-kSapayatIti // 113 // ukto'pramAdaH, tatpratyanIkastu pramAdaH tena kiMguNo bhavatItyAha aNegacitte khalu ayaM purise, se keyaNaM arihae pUriNNae, se aNNavahAe aNapariyAvA aNNapariggahAe, jaNavayavahAe jaNavayapariyAvAe jaNavayapariggahAe // 114 // anekacittaH- kRSivANijyAdigatacitta evA'yaM puruSaH / sa ketanaMlobhecchArUpAM cAlanIM samudraM vA pUrayitum arhati / evaMbhUtaH saH anyavadhAya anyaparitApAya anyaparigrahAya janapadavadhAya janapadaparitApAya janapadaparivAdAya vA janapadaparigrahAya prabhavati / / 114 / / anantaroktAH pramAdinastathAbhUtA evAsate utAnyathA ? anyathA'pIti darzayati - zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 43 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsevittA etaM(va) aTai iccevege samuTThiyA, tamhA taM biiyaM no seve, nissAraM pAsiya nANI, uvavAyaM cavaNaM NacA aNaNaM cara mAhaNe se na chaNe na chaNAvae chaNaMtaM nANujANai, nibiMda naMdi, arae payAsu, aNomadaMsI nisaNe pAvehiM kammehiM // 115 // Asevya evam -' anantaroktam artha-vadhaparigrahatApAdikam ityeva .. lobhecchApratipUraNAyaiva eke bharatAdayaH samutthitAH siddhAzca / yasmAt kRtapratijJastasmAt - viSayasukhamasaMyama vA dvitIyaM - punaH nAseveta jJAnI nissAraM dRSTavA / upapAtaM cyavanaM ca jJAtvA ananyaM - jJAnAditrikaM cara mAhaNa ! sa na kSaNuyAt-hanyAh na kSANayet kSaNuvantaM nAnujAnIyAt / nirvindasva viSayajanitAM nandim araktaH prajAsu - strISu / anavamadarzI - ratnatrayIdarzI niSaNNaH - nirviNNaH pApebhyaH karmabhya iti / / 115 // kiMca kohAimANaM haNiyA ya vIre, lomassa pAse nirayaM mahaMtaM // tamhA ya vIre virae vahAo, chidija soyaM lahubhUyagAmI // 1 // gaMthaM pariNNAya iha'jja ! dhIre, soyaM pariNAya carija daMte // ummaca laddhaM iha mANavehi, no pANiNaM pANe samArabhijAsi // 2 // tti bemi krodhAdimAnaM hanyAt ca vIraH lobhasya sthitiM vipAkaM ca pazya narakaM mahAntam / tasmAt ca vIro virato vadhAta, chindyAt zokaM zroto vA viSayAbhiSvaGgarUpaM laghubhUtagAmI-laghubhUto mokSaH saMyamo vA tadgAmI // 1 // granthaM parijJAya iha adya Arya ! vA dhIraH san zrotaH viSayAbhiSvaGgaM parijJAya cared dAntaH / zrutizraddhAsaMyamavIryarUpam unmajjanaM labdhvA iha mAnuSyeSu, na prANinAM prANAn samArabhethA iti bravImi // // iti dvitIya uddezakaH / / // adhyayanaM-3 : uddezakaH-3 // prANinAM prANAn na samArabhethA ityanantaroktam / iha tu tadeva cAritraM sandhirityucyate / saMdhiM loyassa jANittA, Ayao bahiyA pAsa, tamhA na haMtA, na vi ghAyae, jamiNaM annamannavitigicchAe paDilehAe na karei pAvaM kammaM, kiM tattha muNI kAraNaM siyA ? // 116 // sandhi - karmavivarUpaM cAritrAvasaraM / lokasya loke vA jJAtvA na pramAdaH zreyAn / Atmano yat sukhapriyatvamasukhApriyatvaM tat bahiH pazya / tasmAt na 44 * zrI AcArAGgasatrama (akSaragamanikA) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hantA syAt, na vighAtayet / yadidaM anyonyavicikitsayA - parasparA''zaGkAto lajjAto vA pratyapekSya na karoti pApaM karma, kiM tatra-pApakarmA'karaNe muniH - munitvaM kAraNaM syAt ? arthAnna syAditi / / 116 / / kavaM tarhi naizcayiko munibhAva ityata Aha - samayaM tatthuvehAe appANaM vippasAyae-aNannaparamaM nANI, no pamAe kayAi vi / Ayagutte sayA vIre, jAyAmAyAi jAvae // 1 // virAgaM rUvehiM gacchijjA mahayA khuhuehi ya, AgaI gaI pariNNAya dohivi aMtehiM adissamANehiM se na chijjai, na bhijai, na Dajjhai, na hamai kaMcaNaM savvaloe // 117 // __ samatAM samayaM vA - AgamaM vA tatra-pApakarmA'karaNe utprekSya - paryAlocya AtmAnaM viprasAdayet / ananyaparamaM- sarvapradhAnAt saMyamaM jJAnI na pramAdayet kadAcit / AtmaguptaH sadA vIraH yAtrAmAtrayA - saMyamayAtrAyAM yA AhAramAtrA tayA yApayed 'acAhAro na sahe' ityAdi vacanAt / saivA''tmaguptatA kathaM syAditi cedAha - virAgaM rUpeSu gacchet mahatA - divyabhAvena vyavasthiteSu kSullakeSu vA - manuSyarUpeSu vA, yadi vA divyAdi pratyekaM mahat kSullakaM ca rUpaM tatra virAgaM gacchediti / nAgArjunIyAstu paThanti 'visayaMmi paMcagaMmIvi, duvihaMmi tiyaM tiyaM / bhAvao suThu jANittA, se na lippai dosuvi' viSaye paJcake'pi iSTAniSTatayA dvividhe, hInamadhyamotkRSTabhedAt trikaM trikaM / bhAvataH suSTu jJAtvA sa muniH na lipyate dvAbhyAM rAgadveSAbhyAM tadakaraNAt / syAdetat - kimAlambyaitatkartavyamityAha - AgatiM gatiM ca parijJAya dvAbhyAM rAgadveSAbhyAm antAbhyAm antahetutvAt adRzyamAnAbhyAM anapadizyamAnAbhyAM vA siddhyati eva, tathA ca sa na chidyate, na bhidyate, na dayate, na hanyate kenacit sarvaloka iti // 117 // ___ apare sAmpratakSiNaH kuto kyamAgatAH kva yAsyAmaH ? kiM vA tatra naH sampatsyate ? naivaM bhAvayantyataH saMsAra-bhramaNapAtratAmanubhavantIti darzayitumAha - . avareNa puci na saraMti ege, kimassa tIyaM kiM vA''gamissaM / bhAsaMti ege iha mANavAo, jamassa tIyaM tamAgamissaM // 1 // - zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 45 . Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAIyamaTThe na ya AgamissaM, aTTaM niyacchanti tahAgayA u / vihukappe eyANupassI, nijjhosaittA khavage mahesI // 2 // apareNa janmAdinA saha pUrvamatikrAntaM janmAdi na smaranti nA''kAGkSanti vA eke, kimasyA'tItaM ? kiM vA''gamiSyat ? bhASante eke iha mAnavAH yadasyAtItaM tadAgamiSyat / apare tu paThanti avareNa puvviM kiha se atItaM, kiha AgamissaM na saraMti ege / bhAsanti ege iha mANavAo, jaha se aIaM taha AgamissaM // 1 // uktArthameva // nAtItamartham anAgatarUpatayaiva na cA''gamiSyantamartham atikrAntarUpatayaiva niyacchanti avadhArayanti tathAgatAH - sarvajJAstu vicitratvAt pariNateH / sAdhuH etadanudarzI - pUrvAparAnudarzI. nijhoSayitA vidhUtakalpaH kSapayiSyati karma kSapako maharSiriti / - - - karmakSapaNodyatasya yatsyAttaddarzayati - kA arai ke ANaMde ?, itthaMpi aggahe care, savvaM hAsaM paricajja AlINagutto parivvae, purisA ! tumameva tumaM mittaM, kiM bahiyA mittamicchasi ? // 118 // kA aratiH ka AnandaH / atrApi aratAvAnande agrahaH agRdhnuH san caret / sarvaM hAsyaM parityajya AlInaguptaH - indriyanirodhAdike AlInaH sa ca gupto manovAkkAyakarmabhiH kUrmavad vA saMvRtagAtraH parivrajet / puruSa ! tvameva tava mitram kimiti bahirmitramicchasi ? // 118 // - yo hi nivANanirvartakavratamAcarati sa Atmano mitram, sa caivambhUtaH kuto'vagantavyaH ? kiM phalazcetyAha - jaM jANijjA uccAlaiyaM taM jANijjA dUrAlaiyaM, jaM jANijjA dUrAlaiyaM taM jANijjA uccAlaiyaM, purisA ! attANamevaM abhiNiNijya evaM dukkhA pamucasi, purisA ! saccameva samabhijANAhi, saccassa ANAe se uvaTThie mehAvI mAraM tarai, sahio dhammamAyAya seyaM samaNupassai // 119 // yaM jAnIyAt karmaNAM viSayasaGgAnAM ca uccAlayitAram - apanetAraM taM jAnIyAt dUrAlayikaM - mokSamArgavyavasthitam, yaM jAnIyAt dUrAlayikaM taM jAnIyAt uccAlayitAram / puruSa ! dharmadhyAnAd bahirviSayAbhiSvaGgAya 46 * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA ) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHsarantam AtmAnamevam abhinigRhya - avarudhyaiva evam avadhAraNe duHkhAt pramokSyasi / puruSa ! satyameva - saMyamam AgamaM vA samabhijAnIhi yataH satyasya AjJayA sa upasthitaH san medhAvI mAraM saMsAraM tarati / kiJca-jJAnAdinA hitena vA sahito dharmamAdAya zreyaH samanupazyatIti / / 119 / / ukto'pramattaH tadguNAzca tadviparyayamAha - duhao jIviassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jaMsi ege pamAyaMti // 120 // dvidhA - rAgadveSaprakAradvayenA''tmaparanimittamaihikAmuSmikArthaM vA hato dvirhato durhato vA jIvitasya parivandana - mAnana-pUjanAya karmopacinoti / kiM yasmin parivandanAdinimitte eke pramAdyanti na te Atmane hitA iti / / 120 / / ca etadviparItaM tvAha - - sahio dukkhamattAe puTTho no jaMjhAe, pAsimaM davie lokAlokapavaMcAo muccaitti bemi // 121 // sahito jJAnAdinA hitena vA duHkhamAtrayA spRSTaH san no jhaJjhat vyAkulitamatirbhavet / pazya imam, dravikaH sAdhuH lokAlokaprapaJcAd mucyate iti bravImi // 121 // // iti tRtIya uddezakaH / / // adhyayanaM - 3 : uddezakaH -4 // - - lokAlokaprapaJcAd mokSo'sya kaSAyavamanAd bhavati tadadhunA pratipAdyate - sevaMtA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca, eyaM pAsagassa daMsaNaM uvarayasatthassa paliyaMtakarassa, AyANaM sagaDabbhi // 122 // zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 47 sa vamitA vamiSyati vA krodhaM ca mAnaM ca mAyAM ca lobhaM ca etat kaSAyavamanaM pazyakasya darzanam uparatazastrasya asaMyamAduparatasya, karmaNAM saMsArasya vA paryaMtakarasya, tathAhi AdAnam AzravadvAraM niSedhya svakRtabhid bhavati - svopAttaM karma bhinattIti // 122 // yathAvasthitaikapadArthajJAnaM ca na sarvajJatAmantareNeti darzayitumAha je egaM jANai se savvaM jANai, je savvaM jANai se egaM jANai // 123 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya ekaM jAnAti sa sarvaM jAnAti, yaH sarvaM jAnAti sa eka jAnAti yataH atItAnAgataparyAyidravyaparijJAnaM samastavastuparijJAnAvinAbhAvIti // 123 / / tadevaM sarvajJastIrthakRt sarvajJazca sambhavinameva sarvasattvopakAriNamupadezaM dadAtIti darzayati - savvao pamattassa bhayaM, sabao apabhattassa natthi bhayaM, je egaM nAme se bahaM nAme je bahaM nAme se egaM nAme, duHkhaM logassa jANittA vaMtA logassa saMjogaM jaMti dhIrA mahAjANaM, pareNa paraM jaMti, nAvakaMkhaMti jIviyaM // 124 // sarvataH pramattasya bhayaM, sarvato'pramattasya nAsti bhayam / ya eka krodhaM nAmayati - kSapayati sa bahUn - mAnAdIn nAmayati, yo bahUn nAmayati sa ekaM nAmayati / saMyogamUlaM duHkhaM lokasya jJAtvA vAntvA ca Atmavyatiriktasya putrakalatrAdeH lokasya saMyogaM yAnti dhIrA mahAyAnaM - jJAnAditrayaM mokSaM vA, tadyathA - pareNa - saMyamena paraM - svargAdikaM prApya pAraMparyeNA'pavargamapi yAnti / yadi vA caturthaguNasthAnena kevaliparyantamayogaM yadvottarottaratejolezyAmavApnuvanti / ete ca nAvakAGkSanti jIvitam- -- asaMyamajIvitaM dIrghajIvitaM veti // 124 / / yazca kSapaNoyataH sa kimekakSayAdevA'pavartate uta netyAha - egaM vigiMcamANe puDho vigiMcai, puDhovi egaM, saDDhI ANAe mehAvI logaM ca ANAe abhisamicA akuobhayaM, atthi satthaM pareNa paraM, natthi asatthaM pareNa paraM // 125 // ekam anantAnubandhinaM krodhaM kSapayan pRthag-anyadapi darzanAdikaM kSapayati, pRthagapi kSapayan ekaM kSapayati / kiMguNaH kSapayatItyAha - zraddhAvAn AjJayA yathoktAnuSThAnavidhAyI medhAvI nAparaH / kiM ca - lokaM ca AjJayA abhisametya - jJAtvA yathA akutobhayaM - jIvalokasya na kutazcit nimittAd bhayaM bhavati tathA vidheyam / asti zastraM - asaMyamaH pareNa paraM yathA'nantarasUtreNa svayaM vakSyate / nAsti azastraM- saptadazavidhasaMyamaH pareNa paramiti ||125 // asaMyamarUpaM bhAvazastraM kathaM paraM paraM duHkhAvahaM bhavatItyAha - je kohadaMsI se mANadaMsI, je mANadaMsI se mAyAdaMsI, je mAyAdaMsI se 48 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobhadaMsI, je lobhadaMsI se pijjadaMsI, je pijadaMsI se dosadaMsI, je dosadaMsI se mohadaMsI, je mohadaMsI se ganbhadaMsI, je gabbhadaMsI se jammadaMsI. je jammadaMsI se mAradaMsI, je mAradaMsI se narayadaMsI, je narayadaMsI se tiriyadaMsI, je tiriyadaMsI se dukkhadaMsI / se mehAvI abhiNivaTTijA, kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca pijaM ca dosaM ca mohaM ca ganbhaM ca jammaM ca mAraM ca narayaM ca tiriyaM ca dukkhaM ca, eyaM pAsagassa daMsaNaM uvarayasatthassa paliyaMtakarassa, AyANaM nisiddhA sagaDabbhi, kimatthi ovAhI pAsagassa ? na vijjhai ? natthi tti bemi // 126 // yaH krodhadarzI sa mAnadarzI yato yaH krodhaM gacchati sa mAnamapi gacchati / evamuttaramapi yojanIyam / yo mAmadarzI sa mAyAdarzI, yo mAyAdarzI so lobhadarzI, yo lobhadarzI sa premadarzI, yaH premadarzI sa dveSadarzI, yo dveSadarzI sa mohadarzI, yo mohadarzI sa garbhadarzI, yo garbhadarzI , sa janmadarzI, yo janmadarzI sa mAradarzI - maraNadarzI, yo mAradarzI sa narakadarzI, yo narakadarzI sa tiryagdarzI, yastiryagdarzI sa duHkhadarzI / krodhAdeH sAkSAnnivartanamAha - sa medhAvI abhinivartayet krodhaM ca mAnaM ca mAyAM ca lobhaM ca dveSaM ca mohaM ca garbhaM ca janma ca mAraM ca narakaM ca tiryaJcaM ca duHkhaM ca / etat pazyakasya darzanam uparatazastrasya paryantakarasya, tathAhi - AdAnaM niSedhya svakRtabhid bhavati pUrvavat / kimasti upAdhiH pazyakasya Ahosvit na vidyate ? nAstIti bravImi // 126 / / - // 4 : samyaktvAdhyayanaM- : uddezakaH-1 // anantarasUtre upAdhi pazyakasya nAstIti pratipAditam / tasmAt hitaiSiNA pazyakasya tIrthakRto darzane yatitavyaM, darzanaM ca tattvArthazraddhAnaM, tattvaM ca tIrthakRbhiryadabhASi tadeva sUtreNa darzayati se bemi je aIyA, je ya paDupannA, AgamissA arahaMtA bhagavaMto, te savve evamAikkhanti, evaM bhAsaMti, evaM paNNaviti, evaM parUviMti-savve pANA sabve bhUyA sabve jIvA sabve sattA na haMtabbA, na ajAveyavvA, na paridhittavvA, na pariyAveyavvA, na uddaveyavvA, esa dhamme zuddhe niie sAsae samicca loyaM neyaNNehiM paveie, taM jahA-uTThiesu vA, aNuTThiesu vA, uvaTThiesu vA, aNuvaTThiesu vA, uvarayadaMDesu vA, aNuvarayadaMDesu vA, sovahiesu vA, aNovahiesu vA, saMjogaraesu vA, asaMjogaraesu vA, tacaM ceyaM tahA ceyaM assi ceyaM pavuccai // 127 // - - . - ........ zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 49 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so'haM bravImi-ye atItA ye ca pratyutpannA ye ca AgamiSyantaH arhanto bhagavantaste sarve evamAcakSate, evaM bhASante, evaM prajJApayanti, evaM prarUpayanti - sarve prANinaH sarve bhUtAH sarve jIvAH sarve sattvA na hantavyAH, na AjJApayitavyAH, na parigrAhyAH, na paritApayitavyAH, na apadrAvayitavyAH / eSa dharmaH zuddho nityaH zAzvataH, sametya - jJAtvA lokaM duHkhasAgarAvagADhaM khedajJaiH praveditaH, tadyathA - utthiteSu vA - gaNadharAdiSu, anutthiteSu vA gRhastheSu, upasthiteSu vA - cilAtiputrAdiSu, anupasthiteSu vA indranAgAdiSu, uparatadaNDeSu vA - yatiSu sthairyaguNAntarAdhAnArthaM, anuparatadaNDeSu-gRhiSu, sopadhikeSu vA dravyato hiraNyAdi bhAvato mAyA tadvatsu, anupadhikeSu vA - anagAreSu, saMyogarateSu putrakalatrAdisaMyogavatsu, asaMyogarateSu niHsaMGgeSu vA tathyaM caitat tathA caitad yathA bhagavAna jagAda / asmin maunIndrapravacane caitad - sarve prANino na hantavyA ityAdi procyata / evaM samyagdarzanaM vidheyamiti // 127 / / tadevaM samyaktvasvarUpamabhidhAya tadavAptau yat kartavyaM tadarzayitumAha - taM Aittu na nihe na nikkhive jANittu dhammaM jahA tahA, diDehi nivveyaM gacchijjA, no logassesaNaM care // 128 // tad-samyagdarzanam AdAya na gopayed na nikSipet - tyajed jJAtvA dharma - zrutacAritrarUpaM vastUnAM vA svabhAvaM yathAtathA dRSTeSu- rUpAdiSu nirvedaM gacched no lokasyaiSaNAM carediti // 128 // yasya caiSA lokaiSaNA nAsti tasyAnyApyaprazastA matirnAstIti darzayati - jassa natthi imA jAi aNNA tassa kao siyA ?, diLaM suyaM mayaM viNNAyaM jaM evaM parikahijjai, samemANA palemANA puNo puNo jAiM pakappaMti // 129 // yasya nAsti iyaM jJAtiH- lokaiSaNAbuddhiH anyA - sAvadhapravRttistasya kutaH syAt ? yadivA iyaM jJAtiH - samyaktvamartiyasya nAsti anyA - vivekinI buddhistasya kutaH syAt ? dRSTaM zrutaM mataM vijJAtaM yad etat - samyaktvAdikaM parikathyate gaNadharAdibhistatra yatnavatA bhavitavyam / ye punarviSayalampaTAH sAvadyArambhapravRttAH syuste tasminneva manuSyAdijanmani zAmyantastathA manojendriyArtheSu pralIyamAnAH punaH punaH ekendriyAdikAM jAti prakalpayanti - vidadhatIti // 129 / / 50 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM sati kiM kartavyamityAha - aho arAo ya jayamANe dhIre sayA AgayapaNNANe pamatte bahiyA pAsa, appamate sayA parikkamijAsi tti bemi // 130 // ahazca rAtriM ca yatamAno dhIraH sadA AgataprajJAnaH - svIkRtasadasadvivekastvaM pramattAn bahiH pazya, tAMzca dRSTvA apramattaH san sadA parAkramethA iti bravImi / / 130 // . // adhyayanaM-4 : uddezakaH-2 // iha samyaktvamadhikRtaM tatra saMsAramokSakAraNe Azravanirjare darzayitumAha - je AsavA te parissavA, je parissavA te AsavA, je aNAsavA te aparissavA, je aparissavA te aNAsavA, ee pae saMbujjhamANe loyaM ca ANAe abhisamicA puDho paveiyaM // 131 // ye AzravAste parizravAH - nirjarAspadAni bharatasyeva, ye parizravAste AzravAH kaNDarikasyeva, ye'nAzravAH - vratavizeSAste'pi karmaNaH aparizravAH koGkaNAryaprabhRtInAmiva, ye aparizravAste kaNavIralatAbhrAmakakSullakasyeva anAzravA bhavantIti / yadivA karmANi AzravantItyAzravAH - bandhakA eva parizravantIti parisravAH - nirjarakAH / atra caturbhatikA - prathama bhaGgapatitAH sarve'pi caturgatikAH saMsAriNasteSAM pratikSaNamubhayasadbhAvAt tathA ye. AzravAste'parisravA iti zUnyo'yaM dvitIyabhaGgako bandhasya zATAvinAbhAvitvAt, evaM ye'nAsravAste parisravAH ete ca ayogikevalinastRtIyabhaGgapatitAH, caturthabhaGgapatitAstu siddhAH teSAmubhayAbhAvAt / etAni padAni saMbudhyamAnastathA lokaM cA''jJayA abhisametya pRthak pRthak praveditaM AzravopAdAnaM nirjaropAdAnaM ca jJAtvA ko nAma dharmacaraNaM prati nodyacchediti ? ||131 / / etAni padAni tIrthakaragaNadharaiH praveditAni, anyo'pi tadAjJAvartI caturdazapUrvAdiH sattvahitAya parebhya AvedayatItyetaddarzayitumAha - .. AghAi nANI iha mANavANaM saMsArapaDivaNNANaM saMbujjhamANANAM vinnANapattANaM, aTTAvi saMtA aduvA pamattA ahA saccamiNaM ti bemi, nANAgamo maccumuhassa atthi, icchApaNIyA vaMkAnikeyA kAlagahiyA nicayaniviTThA puDho puDho jAiM pakappayaMti (ettha mohe puNo puNo) // 132 // - zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 51 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhyAti jJAnI iha mAnavAnAM saMsArapratipannAnAM sambudhyamAnAnAM vijJAnaprAptAnAM - saMjJibhyo munisuvratasvAmighoTakadRSTAntena / nAgArjunIyAstu paThanti - "AghAi dhamma khalu se jIvANaM taMjahA saMsArapaDivannANaM mANusabhavatthANaM AraMbhaviNaINaM dukkhuvvea-suhesagANaM dhammasavaNagavesayANaM sussusamANANaM paDipucchamANANaM viNNANapattANaM" etacca prAyo gatArthameva... navaramArambhavinayinAmArambhavinayaH - ArambhAbhAvaH sa vidyate yeSAmiti matvarthIyasteSAmiti / yathA ca jJAnI dharmamAcaSTe tathA darzayati - ArtA api santaH cilAtiputrAdaya iva athavA pramattA api zAlibhadrAdaya iva pratipadyante yathA - satyamidaM kathyamAnaM kathitaM ceti bravImi, nAM'nAgamo mRtyumukhasya asti / icchApraNItAH .. icchayA saMsArAbhimukhapraNitAH, vakraniketAH - pUrvapadasya dIrghatvAt asaMyamasyA''zrayAH, kAlagRhItAH - mRtyunA gRhItA dharmacaraNAya vA gRhIto vRddhAvasthAdirUpaH kAlo yaiste, nicayaniviSTAH . dhanAdinicaye niviSTAH pRthak pRthak ekendiyAdijAti prakalpayanti - prakurvanti / pAThAntaraM vA 'ettha mohe puNo puNo' tathA ca - atra icchApraNItAdike nimagnAH punaH punastatkurvanti yena mohA'pracyutiH karmA'pracyutirvA syAditi // 132 // tadapradhyutau ca kiM syAdityAha - ihamegesi tattha tattha saMthavo bhavai ahovavAie phAse paDisaMveyaMti, ciTuM kammehiM kUrehiM ciTuM pariciTThai, aciTuM kUrehi kammehiM no ciTTha pariciTThai, ege vayaMti aduvAvi nANI, nANI vayaMti aduvAvi ege // 133 // ___ ihaikeSAM tatra tatra - narakatiryaggatyAdiSu saMstavo bhavati, tataH kimityAha - adhaaupapAtikAn - narakAdibhavAn sparzAn- duHkhAn pratisaMvedayanti / kiM sarvaH adha aupapAtikAn sparzAn pratisaMvedayati Ahozcit kazcideva ? na sarva iti darzayati - yo bhRzaM karmabhiH krUraiH vadhabandhAdibhirvartate sa bhRzaM tamastamAdisthAneSu paritiSThati - utpadyate, yastu na bhRzaM krUraiH karmabhirvartate sa na bhRzaM narakeSu paritiSThati, ityeke caturdazapUrvavidAdayo vadanti athavApi yad jJAnI - kevalI bhASate tadeva jJAninaH zrutakevalino vadanti athavApi eke zrutakevalino yad vadanti tadekameva / / 133 // " 52 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekeSAM sarvArthapratyakSatvAdapareSAM tadupadezapravRtteriti, vakSyamANe'pyeka-vAkyateti / tadAha - AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi samaNA ya mAhaNA ya puDho vivAyaM vayaMti, se diTuM ca Ne, suyaM ca Ne, mayaM ca Ne, viNNAyaM ca Ne, uDDhaM ahaM tiriyaM disAsu savao supaDilehiyaM ca Ne-save pANA, sabve jIvA, sabbe bhUyA, sabbe sattA, hantavA, ajjAvayabA, pariyAveyavA, parighettavvA, uddaveyavvA, ittha vi jANaha natthittha doso aNAriya vayaNameyaM, tattha je AriyA te evaM vayAsI-se duddiDhaM ca bhe, dussuyaM ca bhe, dummayaM ca bhe, duviNNAyaM ca bhe, uDDhe ahaM tiriyaM disAsu savvao duSpaDilehiyaM ca bhe, jaM gaM tubbhe evaM Aikkhaha, evaM bhAsaha, evaM parUveha, evaM paNNaveha- sabbe pANA (4) haMtavA (5), itthavi jANaha natthittha doso, aNAriya-vayaNameyaM, vayaM puNa evamAikkhAmo, evaM bhAsAmo, evaM parUvemo, evaM paNNavemo- sabve pANA (4) na haMtavvA 1 na ajAveyavvA 2 na paridhittavA 3 na pariyAveyavvA 4 na uddaveyavvA 5, itthavi jANaha natthittha doso AyariyavayaNameyaM, puvaM nikAya samayaM patteyaM patteyaM pucchissAmi, haM bho pavAiyA (pAvAuyA) ? kiM bhe sAyaM dukkhaM uyAhu asAyaM ? samiyA paDivaNNe yAvi evaM bUyA-savesiM pANANaM, sabvesiM bhUyANaM, sabvesiM jIvANaM, savvesiM sattANaM asAyaM aparinivvANaM mahabbhayaM dukkhaM tti bemi // 134 // ___ yAvantaH kecana loke zramaNAzca pRthak pRthag vivAdaM vadanti - vivadante yadi vA dharmaviruddhavAdaM vadanti, tathAhi - yadahaM vakSye tat dRSTaM ca nastIrthakRtA, zrutaM ca naH, mataM ca naH, vijJAtaM ca naH UrdhvamadhastiryagdikSu sarvataH supratyupekSitaM ca naH - sarve prANinaH, sarve bhUtAH, sarve jIvAH, sarve sattvA hantavyA AjJApayitavyAH paritApayitavyA parigrahItavyAH apadrApayitavyAH atrApi - dharmacintAyAmapi jAnItha nAstyatra yAgArthaM devatopayAcitakatayA prANihananAdau doSaH / Aha ca - anAryavacanametat, tatra ye Astei evamavAdiSuH - tad durduSTaM ca vastIrthakRtA, duzrutaM ca vaH, durmataM ca vaH, duvijJAtaM ca vaH, UrdhvamadhastiryagdikSu sarvato duSpratyupekSitaM ca vaH, yad yUyamevamAcakSadhvam evaM bhASadhvam evaM prarUpayata, evaM prajJApayata - sarve prANinaH 4 hantavyAH 5, atrApi - yAgopahArAdau jAnItha nAsti atra - prANyupamardAnuSThAne doSaH / anArya-vacanametat / vayaM punaH evamAcakSmahe, evaM bhASAmahe, evaM prarUpayAmaH, evaM prajJApayAmaH - sarve prANinaH 4 na hantavyAH 5, atrApi - dharmacintAyAM- jAnItha nAsti atra - hananAdipratiSedhavidhau zrI AcAsaNasUtram (akSaragamanikA) * 53 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maM vyavasthApya doSaH / Aryavacanametat / pUrvaM samayam pratyekaM praznayiSyAmi - bho pravAdukAH ! ki vaH sAtaM duHkham uta asAtam ? samyak pratipannAn tAn cApi evaM brUyAt sarveSAM prANinAM sarveSAM bhUtAnAM sarveSAM jIvAnAM sarveSAM sattvAnAm asAtam aparinirvANaM mahadbhayaM duHkhamiti sarve'pi prANino na hantavyA iti bravImi // 134|| // adhyayanaM - 4 : uddezakaH - 3 // sarve'pi prANino na hantavyA ityanyatIrthikAnAmupadezo dattaH / ihApi sa evopadezo vizvasya dIyate - uhi NaM bahiyA ya logaM, se savvalogaMmi je kei viSNU, aNuvIi pAsa nikkhittadaMDA, je kei sattA paliyaM cayaMti, narA muyacA dhammaviutti aMjU, AraMbhajaM dukkhamiNaM ti NaccA, evamAhu saMmattadaMsiNo, te savve pAvAiyA dukkhassa kusalA pariNNamudAharaMti iya kammaM pariNNAya savvaso // 135 // - - upekSasva bahirvyavasthitaM ca pASaNDilokaM yataH sa upekSakaH sarvasmi~lloke ye kecid vidvAMsastebhyo'graNIH syAt yadvA ye kecana vidvAMsaste nikSiptadaNDA ityetadanuviciMtya pazya / nikSiptadaNDA ye kecana sattvAH palitaM karma tyajanti, ye narA mRtArcA - mRtA saMskArAbhAvAdarcA- zarIraM yeSAM te niSpratikarmazarIrAH, 'yadi vA arcA- tejaH sa krodhaH sa ca kaSAyopalakSaNArthaH tataH akaSAyiNaste ca dharmavida iti RjavaH ArambhajaM duHkhamidamiti jJAtvA evamAhuH - pUrvoktamAhuH samatvadarzinaH samyaktvadarzinaH samastadarzino vA yasmAtte sarve'pi sarvavidaH prAvAdikAH prakarSeNa maryAdayA vadanazIlA duHkhasya tadupAdAnasya karmaNo vA kuzalAH parijJAM pratyAkhyAnaparijJAmudAharanti / kathamudAharantIti ceducyate iti evaM karma parijJAya sarvaza udAharantIti // 135 // yadi nAma karmaparijJAmudAharanti tataH kiM kAryamityAha - - - iha ANAkaMkhI paMDie aNihe, egamappANaM saMpehAe dhuNe sarIraM, kasehi appANaM jarehi appANaM- jahA junnAI kaTThAI havvavAho pamatthai / evaM attasamAhie aNihe, vigiMca kohaM avikaMpamANe // 136 // 54 iha maunIndra pravacane AjJAkAGkSI paNDitaH asnihaH anihato vA ekamAtmAnaM samprekSya dhunIyAccharIrakaM kiM ca kRzaM kuru AtmAnaM zarIrakaM - * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma vA, tathA jarIkuru AtmAnaM zarIrakaM yathA jIrNAni kASThAni havyavAhaH agniH pramathnAti / evam AtmasamAhitaH asnihaH parityajya krodhaM avikampamAnazca saMstapogninA karmakASThaM dahediti // 136 // kiM vigaNayyaitatkuryAdityAha - imaM niruddhAuyaM saMpehAe, dukkhaM ca jANa adu AgamessaM, puDho phAsAI ca phAse, loyaM ca pAsa viphaMdamANaM, je nivvuDA pAvehiM kammehiM aNiyANA te viyAhiyA, tamhA ativijjo no paDisaMjalijjAsi tti bemi // 137 // - idaM manuSyatvaM niruddhAyuSkaM parigalitAyuSkaM samprekSya krodhAdinA dandahyamAnasya yad duHkhaM tacca jAnIhi, athavA tajanitakarmavipAkA''pAditam AgamiSyad duHkhaM jAnIhi, pRthak pRthak duHkhAn sparzAn ca spRzet / lokaM ca pazya vispandamAnaM dhAvantamitazcetazca, ye nirvRtAH viSayakaSAyAgnyupazamAt zItIbhUtAH pApeSu karmasu anidAnAste vyAkhyAtAH / tasmAt atividyaH san tvaM krodhAgninA no pratisaJcaleriti bravImi // 137 // - - // adhyayanaM - - 4 : uddezakaH-4 // yaH zItIbhUtaH saMvRtAzravaH sa tapasA zarIrakamApIDayet prapIDayedityAha AvIlae pavIlae nippIlae jahittA puvvasaMjogaM hiccA uvasamaM, tamhA avimaNe vIre, sArae samie sahie sayA jae, duraNucaro maggo vIrANaM aniyaTTagAmINaM, vigiMca maMsasoNiyaM, esa purise davie vIre, AyANije viyAhie, je dhuNAi samussayaM vasittA baMbhaceraMsi // 138 // - ApIDayet prapIDayet niSpIDayet tapasA zarIrakaM tyaktvA pUrvasaMyogaM dhanadhAnyAdiputrakalatrAdikRtaM yadivA asaMyamasaMyogaM hitvA pratipadya upazamam / yasmAt karmakSayAya'saMyamaparityAgaH tasmAt avimanA vIraH / tataH saMyamAnuSThAne svArataH suSThu AjIvanaM rataH samito jJAnAdinA sahitaH sadA yateta / yato duranucaro mArgo vIrANAM anivartagAminAm anivarto mokSastatra gamanazIlAnAm / tasmAt vivecaya hrAsaM naya mAMsazoNitaM darpakArIti / eSa tapasvI puruSo dravikaH - saMyamI vIra AdAnIyo vyAkhyAto yo dhunAti samucchrayaM zarIraM karmopacayaM vA uSitvA brahmacarya iti // 138|| uSitvA'pi bahmacarye punarmohodayAt pramatto bhavatItyAha - -zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * - 55 - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nittehiM palicchinnehiM AyANasoyagaDDhie bAle, avvocchinnabaMdhaNe aNabhikkaMtasaMjoe tamaMsi aviyANao ANAe laMbho natthi tti bemi // 139 // netrAdIndriyaiH paricchinnaiH yathAsvaM viSayagrahaNaM prati niruddhaiH AdAnaM karma tasya zrotAMsi indriyaviSayA mithyAtvAdi vA teSu gRddhaH AdAnazrotogRddhaH syAd bAlaH / evambhUto yazca avyavacchinnabandhanaH anabhikrAntasaMyogastasya viSayalAmpaTye mohAtmake vA tamasi vartamAnasya avijAnata AjJAyA lAbhaH bodhilAbho nAstIti bravImi // 139 // - - etadevAha - jassa natthi purA pacchA majjhe tassa kuo siyA ?, se hu pannANamaMte buddhe AraMbhovarae saMmameyaMti pAsaha, jeNa baMdhaM vahaM ghoraM pariyAvaM ca dAruNaM palichiMdiya bAhiragaM ca soyaM, nikkaMmadaMsI iha macciehiM, kammANaM saphalaM dadruNa tao nijAi vevI // 140 // 1 yasya bodhilAbhaH atikrAntasukhasmaraNaM vA nAsti purA, pazcAdapi na bhAvI, madhye- vartamAnakAle tasya kutaH syAt ? sa hi yasmAnnivRttabhogAbhilASaH tasmAt prajJAnavAn buddha ArambhoparataH etaccArambhoparamaNaM samyagetat samyaktvametadvetyevaM pazyata / yena kAraNena sAvadyArambhapravRtto bandhaM vadhaM ghoraM paritApaM ca dAruNamavApnoti, tena kAraNena paricchindya- apanIya bAhyaM ca dhanadhAnyAdirUpaM hiMsAdirUpaM vA ca zabdAdAntaraM ca rAgadveSAtmakaM viSayapipAsA''khyaM vA srotaH sa niSkarmadarzI - mokSadarzI bhaved iha martyeSu karmaNAM saphalatvaM dRSTvA tataH karmopAdAnAd AsravAdvA niryAti vedavid - Agamavetteti || 140|| 56 - na kevalasya mamaivAyamabhiprAyaH, sarveSAM tIrthakarANAmayamAzaya iti darzayitumAha - je khalu bho ! vIrA te samiyA sahiyA sayA jayA saMghaDadaMsiNo AovarayA ahAtahaM loyaM uvehamANA pAiNaM paDiNaM dAhiNaM uiNaM iya saccasi pari (cie) ciTThisu, sAhissAmo nANaM vIrANaM samiyANaM sahiyANaM sayAjayANaM saMghaDadaMsINaM AovarayANaM ahAtahaM loyaM samuvehamANANaM kimatthi ubAhI ?, pAsagassa na vijai natthi tti bemi // 141 // ye khalu bho ! saMghaTadarzinaH pUrvAparavistaradarzino nirantaradarzino vA * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJA vIrAste samitAH sahitAH jJAnAdibhiH sadA yatA nirantaradarzina AtmoparatA yathAtathaM lokaM - caturdazarajjvAtmakaM karmalokaM vA upekSamANAH - - pazyantaH prAcyA pratIcyAM dakSiNasyAM udIcyAM vyavasthitA ityevaM satye- Rte tapasi saMyame vA paricite tasthuH / teSAM satyavatAM kathayiSyAmi jJAnaM - abhiprAyo vIrANAM samitAnAM sahitAnAM sadA yatamAnAnAM nirantaradarzinAm AtmoparatAnAM yathAtathaM lokaM samupekSamANAnAm kimasti upAdhiH karmajanitaH ? Ahosvid na vidyate ? iti prazne ta UcuH - pazyakasya na vidyate, nAstIti-bravImi // 141 / / // 5 // lokasArAdhyayanaM- : uddezakaH-1 // anantaraM jJAnaM pratipAditaM tasya ca cAritraphalatvAt tatpAlanArthaM ca acAritriNAM doSAnAha - AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi vipparAmusaMti aTThAe aNaTThAe, eesu ceva vipparAmusaMti, guru se kAmA, tao se mArate, jao se mArate tao se dUre, neva se aMto neva dUre // 142 // yAvantaH kecana jIvA loke viparAmRzanti - hiMsanti arthAya anarthAya vA eteSu caiva viparAmRzanti - yAn jIvAn hiMsanti teSveva jIvayoniSUtpadyante hiMsAphalaM ca duHkhamanubhavanti / nAgArjunIyAstu paThanti - 'jAvaMti kei loe chakkAyavahaM samAraMbhati aTThAe aNaTThAe vA' ityAdi gatArtham / yato guravastasya kAmAH, tataH sa mArAnte vartate, yataH sa mArAnte tataH sa paramapadAt tadupAyAcca sukhAdvA dUre / samyagdRSTiretatpraNetA vA naiva sa ante naiva dUre bhinnagranthitvAt ghAtikarmakSayAdveti / / 142 / / ___ yo hi bhinnagranthiko durApAvAptasamyaktvaH saMsArArAtIyatIravartI sa kimadhyavasAyI syAdityAha - se pAsai phusiyamiva kusagge paNunnaM nivaiyaM vAeriyaM evaM bAlassa jIviyaM maMdassa aviyANao, kurAI kammAI bAle pakubbamANe, teNa dukkheNa mUDhe vippariAsamuvei, moheNa ganbhaM maraNAi ei, ettha mohe puNo puNo // 143 // sa pazyati pRSadiva - udakabindumiva kuzAgre praNunnaM vAteritaM nipatitam evaM bAlasya jIvitaM mandasya akjiAnataH / paramArthamajAnAnaH krUrANi karmANi zrI AcArANasUtram (akSaragamanikA) * 57 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlaH prakurvamANastena duHkhena mUDho viparyAsamupaiti, - mohena garbhamaraNAdikam eti / atra mohe - mohakArye garbhamaraNAdike punaH punaH paryaTati / / 143 / / __evaM saMsAre dukhaM prekSyA'tra punaH punarna bhavAma iti saMzayato'pi mokSe tadupAye saMyame vA pravRtirbhavatItyAha - saMsayaM pariANao saMsAre parinnAe bhavai, saMsayaM apariyANao saMsAre aparinnAe bhavai // 144 // saMzayam arthAnarthagataM parijAnataH saMsAraH parijJayA anarthatayA jJAtaH parihRtazca bhavati, saMzayam aparijAnataH saMsAraH aparijJAtaH aparihatazca bhavati, arthAnarthasaMzayasya pravRttinivRttyaGgatvAditi // 144 / / ___ kutaH punaretannizcIyate ? saMsAraparijJAnakAryaviratyupalabdheH / tatra sarvaviratipratiSThAM viratiM nirdidikSurAha je chee se sAgAriyaM na sevai, kaTu evamaviANao biiA maMdassa bAlayA, laddhA huratthA paDilehAe AgamittA ANavijA aNAsevaNayAe tti bemi // 145 // ___yazchekaH sa maithunaM na sevate, kRtvA evam- akAryam avijJApayato dvitIyA mandasya bAlatA, nAgArjunIyAstu paThanti - 'je khalu visae sevaI sevittA vA nAloei pareNa vA puTTho niNhavai ahavA taM paraM saeNa vA doseNa pAviTThayareNa vA doseNa uvaliMpijjati, sugamam / yadyevaM tataH kiM kuryAt ? Aha-labdhAnapyarthAn cittAdvahiH kuryAt / yadi vA tadvipAkadvAreNa pratyupekSya tata Agamya-jJAtvA 'mUlameyamahammassa mahAdosasamussayaM' ityAdi parAn AjJApayet anAsevanatayeti bravImi // 145 / / etaca vakSyamANaM bravImIti tadAha - pAsaha ege rUvesu giddhe pariNijamANe, ittha phAse puNo puNo, AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi AraMbhajIvI, eesu ceva AraMbhajIvI, itthavi bAle paripaJcamANe ramai pAvehiM kammehiM asaraNe saraNaMti mannamANe, ihamegesiM egacariyA bhavai, se bahukohe bahumANe bahumAe bahulobhe bahurae bahunaDe bahusaDhe bahusaMkappe AsavasattI paliucchanne uThThiyavAyaM pavayamANe, mA me kei adakkhU annAyapamAyadoseNaM, sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai, aTTA payA mANava ! kammakoviyA je aNuvarayA avijAe palimukkhamAhu AvaTTameva aNupariyaTuMti tti bemi // 146 // / 58 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazyata ekAn rUpeSu gRddhAn indriyairviSayAbhimukhaM narakAdiyAtanAsthAneSu vA pariNAIyamAnAn / atra-saMsAre duHkhAn sparzAn punaH punaH prApnuyuH pAThAntaraM vA 'ettha mohe puNo puNo' saMsAre ajJAnarUpamohe cAritramohe vA punaH punaH bhaveyuriti / yAvantaH kecana loke ArambhajIvinaH, eteSu caiva pArzvasthAdiH ArambhajIvI pUrvoktaduHkhabhAg bhavati / atrApi saMyame'pi bAlo viSayapipAsayA paripacyamAno ramate pApaiH karmabhiH sAvadyAnuSThAnaM yad azaraNameva tat zaraNamiti manyamAnaH / iha ekeSAm ekacaryA - ekAkino viharaNaM bhavati / sa ekAkI bahukrodhaH, bahumAnaH, bahumAyI, bahulobhI, bahurajAH, bahunaTaH, bahuzaThaH, bahusaGkalpaH , AzravasaktI- hiMsAdhanuSaGgavAn, palitAvacchannaH-karmAvacchanna utthitavAdaM - dharmacaraNAyodyataH ahamityAdi pravadan mA mAm - akAryakAriNaM kecana adrAkSuriti prachannamakAryaM sevate / etaccAkAryam ajJAnapramAdadoSeNa vidhatte / kiJca - satataM mUDho dharmaM nAbhijAnAti / tata eva ArtA viSayakaSAyaiH prajAH-jantavo mAnava ! karmakovidAH - karmabandhe kovidA ye anuparatAH sAvadyAnuSThAnebhyoH ye ca avidyAtaH parimokSamAhuste dharmamajAnAnA Avartameva-saMsAramanuparivartanta iti bravImi // 146 / / // adhyayanaM-5 : uddezakaH-2 // anantaraM viraterabhAvAnna munistyuiktam / iha tu tadviparyayeNa yathA munibhAvaH syAttathocyate - AvantI keyAvantI loe aNAraMbhajIviNo tesu, etthovarae taM jhosamANe, ayaM saMdhIti adakkhU, je imassa viggahassa ayaM khaNe tti annesI esa magge AriehiM paveie, uThThie no pamAyae, jANittuM dukkhaM patteyaM sAyaM, puDhochaMdA iha mANavA puDho dukkhaM paveiyaM, se avihiMsamANe aNavayamANe, puTTho phAse vipaNunnae // 147 // __ yAvantaH kecana loke anArambhajIvinaste teSu- gRhiSu sAdhavaH paGkajavat nirlepA bhavanti / atra- Arhate dharme vyavasthita uparataH pApArambhAt tat-karma kSapayan munibhAvaM bhajate / ayaM sandhiH-avasara iti adrAkSId bhavAnityataH kSaNamapyekaM na pramAdayet / kazca na pramAdayed ityAha - yaH asyaudArikasya vigrahasya-zarIrasya ayaM pramAdavidhunanasya kSaNaH - avasara iti anveSI / eSa mArga AryaiH pravedita iti dharmacaraNAya utthito na pramAdayet jJAtvA duHkhaM zrI AvArANasUtram (akSaragamanikA) * 59 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyekaM sAtaM ca, pRthakchandA iha mAnavAsteSAM pRthagduHkhaM praveditam / evaM sati sa anArambhajIvI avihiMsan anapavadan-mRSAvAdamabruvan spRSTaH pariSahopasargaH sparzAn-zItoSNAdIn - sahiSNutayA vipraNodayet na duHkhAsikayA''tmAnaM bhAvayediti // 147|| yo hi samyakkaraNatayA pariSahAn sahate sa kiMguNaH syAdityAha - eSa samiyA pariyAe viyAhie, je asattA pAvehiM kammehiM udAhu te AyaMkA phusaMti, iti udAhu dhIre te phAse puTTho ahiyAsai, se puvaM peyaM pacchApeyaM bheuradhamma, viddhaMsaNadhammamadhuvaM, aNiiyaM, asAsayaM cayAvacaiyaM, vippariNAmadhamma, pAsaha ceyaM svasaMdhiM // 14 // eSa samyak zamitA vA- zamino bhAvo vA paryAyaH - pravajyA vyAkhyAtaH, ye asaktAH pApeSu karmasu kadAcit tAn AtaGkAH spRzanti / iti- etadvakSyamANam udAhRtavAn dhIraH - tIrthakRt tadyathA - tAn sparzAn spRSTaH san adhyAsayet-saheta, kimAkalayyetyAha - sa etad bhAvayetpUrvamapyetat pazcAdapyetad mayaiva soDhavyaM, api ca etaccharIraM bhiduradharma -vidhvaMsanadharmamadhruvamanityamazAzvataM cayApacayikaM vipariNAmadharmaM, ityatra kA murchA ? api tu sAphalyaM naya, etadevAha- pazyatainaM rUpasandhiMkuzalA'nuSThAnA'vasaramiti // 148 / / etatpazyatazca yatsyAttadAha - samuppehamANassa ikkAyayaNarayassa iha vippamukkassa natthi magge virayassa tti bemi // 149 // samutprekSamANasya - pazyato bhiduradharmAdikaM zarIram ekAyatanaratasya jJAnAditrayaratasya, iha vipramuktasya nAsti narakAdimArgo viratasyeti bravImi / / 149 / / anantaraM virata uktastadviparItastu parigrahavAnityAha - AvaMtI keyAvaMtI logaMsi pariggahAvaMtI, se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA eesu ceva pariggahAvaMtI, etadeva egesiM mahanbhayaM bhavai, logavittaM ca NaM uvehAe, ee saMge aviyANao // 150 // yAvantaH kecana loke parigrahavantaH, tad-parigrahavatvam alpaM vA bahu vA 60 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNu vA sthUlaM vA cittavad vA acittavadvA, eteSu-alpAdidravyeSu yadivA parigrahavatsu murchA kurvanto vratino'pi parigrahavanto bhavanti / etadevaparigrahavatvam ekeSAM mahAbhayaM bhavati / lokavittaM lokavRttaM vA-AhArAdicatuHsaMjJAtmakaM cotprekSya- jJAtvA etAn saGgAn avijAnataH - akurvANasya mahAbhayaM na bhavatIti / / 150 // kiMca - se supaDibaddhaM sUvaNIyaMti nacA purisA paramacakkhU viparikkamA, eesu ceva baMbhaceraM tti bemi, se suyaM ca me, ajjhatthayaM ca me, baMdhapamukkho ajjhattheva, ittha virae aNagAre dIharAyaM titikkhae, pamatte bahiyA pAsa, appamatto parivae, evaM moNaM sammaM aNuvAsijjAsi tti bemi // 151 // __tasya-parigrahaparihartuH supratibaddhaM sUpanItaM jJAnAdi bhavatIti jJAtvA he puruSa ! paramacakSuH - jJAnacakSurmokSaikadRSTirvA saMyame parAkramasva / eteSu - parigrahavirateSu caiva brahmacaryamiti bravImi / tat zrutaM ca mayA, tat adhyAtma - cetasi vyavasthitaM ca me, kiM tat ? bandhapramokSaH bandha sakAzAt pramokSaH adhyAtmanyeveti atra - parigrahe virato'nagAro dIrgharAtraM - yAvajjIvam titikSate / pramattAn bahiH pazya, dRSTavA ca apramattaH san parivrajet / etanmaunaM - munibhAvaM samyag anuvAsayeH - pratipAlayerityarthaH / bravImIti pUrvavat // 151 // // adhyayanaM-5 : uddezakaH-3 // anantaraM maunaM samyaganupAlayedityuktaM tacA'parigrahavatvAt bhavatItyucyate - AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi apariggahAvaMtI, eesu ceva apariggahAvaMtI, sucA vai mehAvI paMDiyANa nisAmiyA samiyAe dhamme AriehiM paveie jahittha mae saMdhI jhosie, evamannattha saMdhI dujosae bhavai, tamhA bemi no nihaNijja vIpiM // 152 // ____ yAvantaH kecana loke aparigrahavantaH te yatayaH / eteSu-alpAdi-dravyeSu yadivA parigrahavatsa marchamakarvantaH caiva aparigrahavanto bhavanti / zrutvA vAcaM medhAvI tathA paNDitAnAM tadvacanaM nizamya tyAgAdaparigraho bhavati / samatayA zamitayA vA dharma AryaiH praveditaH / yathA'tra-mokSamArge mayA sandhiH zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 61 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSasandhiH - jJAnAdiko jhoSitaH - sevitaH karmasandhirvA kSapitaH evamanyatra-anyatIrthikapraNIte mokSamArge sandhiTujheSyo bhavati / tasmAd bravImi no nihanyAt- nigUhayed vIryamiti // 152 / / kazcaivaMbhUtaH syAdityAha - je pubulAi no pacchAnivAI, je pubuTThAi pacchAnivAi, je no pubuTThAyI no pacchAnivAi, se'vi tArisie siyA, je parinnAya logamannesayaMti // 153 // yaH pUrvotthAyI no pazcAnnipAtI-siMhatayA niSkrAntaH siMhatayA vihArI / yaH pUrvotthAyI pazcAnnipAtI - nandiSeNavat / tRtIyabhaGgasya cAbhAvAdanupAdAnaM sa cAyam-je no puvvuTThAyI pacchAnivAtI / yo no pUrvotthAyI no pazcAnnipAtI-caturthabhaGgo'yaM samyagviraterabhAvAt gRhasthAH zAkyAdayo vA teSAmAzravadvArANAmubhayeSAmapyasaMvRtatvAt udAyinRpamArakavat so'pi tAdRzaH syAt zAkyAdayo'pi gRhasthatulyA eva / ye- svayUthyAH pArzvasthAdayo ubhayaparijJayA lokaM parijJAya punaH pacanapAcanAdyarthaM tameva lokamanveSayanti te'pi gRhasthatulyA eva bhaveyuriti / / 153 // svamanISikAparihArArthamAha - evaM niyAya muNiNA paveiyaM, iha ANAkaMkhI paMDie aNihe, puvAvararAyaM jayamANe, sayA sIlaM supehAe suNiyA bhave akAme ajhaMjhe, imeNa ceva jujjhAhi kiM te jujheNa bajjhao ? // 154 // ___ etad-utthAnapatanAdikaM jJAtvA muninA -tIrthakRtA praveditam / ihamaunIndrapravacane AjJAkAGkSI paNDitaH asnihaH pUrvApararAtraM yatamAnaH sadAcAramAcaret / kiMca - sadA zIlaM samprekSya zrutvA bhaved akAmaH ajhaJjhaH, anenaiva svairiNA zarIreNa sArdhaM yuddhasva kiM te yudvena bAhyataH ? nAto'paraM duSkaramastIti // 154 // kiMtviyameva sAmagrI agAdhasaMsArArNave paryaTato bhavakoTisahasreSvapi duSpApeti darzayitumAha - juddhArihaM khalu dullahaM, jahitya kusalehiM parinnAvivege bhAsie, cue hu bAle ganbhAisu rajjai assiM ceyaM pavucai, rUvaMsi vA, chaNaMsi vA se hu ege saMviddhapahe muNI, annahA logamuvehamANe, iya kamma pariNAya sabbaso se na hiMsai, saMjamai no pagabhai, uvehamANo patteyaM sAyaM, vaNNAesI nAraMbhe kaMcaNaM sabaloe egappamuhe vidisappainne niviNNacArI arae payAsu // 155 // 62 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhArha mAnuSyamaudArikazarIraM vA khalu durlabhaM yathA'tra kuzalaiH parijJAviveko bhASita, : tathAhi - dharmAt cyuto bAlo'jJaH khalu garbhAdiSu rajyate / 'rijjaI 'tti pAThAntaramAzritya garbhAdiSu rIyate - gacchatItyarthaH / asmin ca maunIndrapravacane etat - pUrvoktaM vakSyamANaM ca procyate yathArUpe ca - rUpAdiSu kSaNe - hiMsAdiSu vA yaH pravartate sa garbhAdiSu gacchati / yastu nivartate sa jitendriyaH khalu eka saMviddhapathaH kSuNNapathaH 'saMviddhabhayo' pAThAntaramAzritya dRSTabhayo muniH syAt, anyathA - kaSAyAbhibhUtaM hiMsAdiSu pravRttaM lokamutprekSamANaH evaM hiMsAdibhiH karma parijJAya sarvataH sa na hinasti / kiMca- saMyamayati no pragalbhate, utprekSamANaH pratyekaM sAtaM varNAdezI - kIrtizlAghArthI san nArabhate kaJcana pApArambhaM, yadivA tapaH saMyamAdikaM nArabhate, yadvA rUpAdyabhilASukaH san nodvartanAdikamArabhate / sarvaloke eka pramukho vidikpratIrNo - mokSasaMyamAdanyA dik tAM prakarSeNa tIrNa iti, vidikpratijJo vA nirviNNacArI prajAsu prANiSu arataH ArambhApravRtto nirmamatvo vA nArabhate kaJcaneti / / 155 / / - yazca prajAsvarataH ArambharahitaH sa kimbhUtaH syAd iti Aha - - - se vasumaM savvasamannAgayapannANeNaM appANeNaM akaraNijjaM pAvakammaM taM no annesI, jaM saMmaMti pAsahA taM moNaMti pAsahA, jaM moNaMti pAsahA taM saMmaMti pAsahA, na imaM sakaM siTilehiM addijamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehiM pamattehiM gAramAvasaMtehiM, muNI moNaM samAyAe dhuNe sarIragaM paMtaM luhaM sevaMti vIrA sammattadaMsiNo, esa ohantare muNI, tiNNe mutte virae viyAhie tti bemi // 156 // sa vasumAn saMyamI sarvasamanvAgataprajJAnena samyaka svIkRta - sarvasadasadvivekena AtmanA akaraNIyaM pApakarma tad no anveSati / yat samyak prajJAnaM samyaktvaM vA iti etat pazyata tad maunaM- munitvam iti etat pazyata yad maunam iti etat pazyat tat samyaktvaM iti etat pazyata samyaktvajJAnacaraNAnAmekatA'dhyavaseyeti bhAvArthaH 1 na samyaktvAditrayam anuSThAtuM zithilaiH ArdrIyamAnaiH snehAdAdrakriyamANaiH, guNAsvAdaiH-viSayalampaTaiH, vakrasamAcAraiH pramattaiH agAramAvasadbhiH AdyAkSaralopAt gRhasthaiH / zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 63 - etat putrakalatrAdimAyAvibhiH munirmInaM saMyamaM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S samAdAya dhunIyAt zarIrakaM, audArikaM kArmaNaM vA / prAntaM rUkSaM sevante vIrAH samatvadarzinaH samyagdarzino vA / eSa oghantaro - bhAvaughaM saMsAraM tarati muniH / tIrNo mukto virato vyAkhyAta iti bravImi // 156 // - // adhyayanaM - 5 : uddezakaH -4 // anantaraM virata eva munirbhavatIti pratipAditam / iha ekacarasya munitvA'bhAve doSodbhAvanataH kAraNamAha - - gAmANugAmaM dUijamANassa dujjAyaM dupparakaMtaM bhavai aviyattassa bhikkhuNo // 157 // grAmAnugrAma dUyamAnasya-viharatI duryAtam arhannakasyeva duSTavyantarIjaGghAchedavat, duSparAkrAntaM - sthUlabhadrerSyAzritopakozAgRhasAdhoriva duSTaM parAkrAntaM sthAnamekAkino bhavati avyaktasya zrutavayobhyAm bhikSoriti / / 157|| evamajAtasUtravayaHpakSastIrthikadhvAGgAdibhirvilupyate gacchAlayAnnirgato vAGmAtreNApi coditaH san iti etadarzayitumAha - vayasAvi ege buiyA kuMppaMti mANavA, unnayamANe ya nare mahayA moheNa mujjhai, saMbAhA bahave bhujo 2 duraikkammA annANao apAsao, eyaM te mA hou, eyaM kusalassa daMsaNaM, taddiTThie tammuttie tappurakkAre tassannI tannivesaNe, jayaM vihArI cittanivAi paMthanijjhAi palibAhire, pAsiya pANe gacchijjA // 158 // 64 vacasA'pi eke uktAH - coditAH kupyanti mAnavAH / unnato mAno yasya sa unnataM vA''tmAnaM manyate iti unnatamAnaH athavA unnamyamAnaH kenacit naro mahatA mohena muhyati / sambAdhAH bahvayo bhUyo bhUyaH syurduratikramAH ajAnataH apazyataH 1 etat bAdhAduratikramaNIyatvam te mA bhavatu / etat-pUrvoktamupadezarUpaM kuzalasya zrIvardhamAnasvAmino darzanam / tasmAt taddRSTyA AcAryadRSTyA, agre'pi tadA''cAryaparAmarzaH tanmuktyA taduktasarvasaGgamuktyA, tatpuraskAraH sarvakAryeSu taM puraskartuM zIlamasyeti, tatsaMjJI - tasya saMjJA jJAnaM tadvAn, tannivezanaH gurornivezanasthAnaM yasya sa sadA gurukulavAsI syAt / yatamAno vihArI syAt, cittanipAtI - AcAryAbhiprAyeNa nipatituM - pravartituM zIlamasyeti, pathanirdhyAyI - kvacidgatasya guroH panthAnaM * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA ) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niryAtuM - draSTuM zIlamasyeti, paryabAhyaH - pari - samantAt guroravagrahAt purataH pRSThato vA'vasthAnAt sadA kAryamRte'bAhyaH syAt, kvacit kAryAdau gudinA preSitaH san dRSTvA prANino gacchediti / / 158 / / kiM ca - se abhikkamamANe, paDikkamamANe saMkucamANe pasAremANe viNivaTTamANe saMpalijamANe, egayA guNasamiyassa rIyao kAyasaMphAsaM samaNucinnA egatiyA pANA uhAyaMti, ihaloga veyaNavijjAvaDiyaM, jaM AuTTikayaM kammaM taM parinnAya vivegamei, evaM se appamAeNa vivegaM kiTTai veyavI // 159 // sa bhikSuH abhikrAman pratikrAman saGkucan prasArayan samastA'zubha-vyApArAt vinivartamAna samparimRjan - samyak samantAddhastapAdAdInava-yavAMstannikSepasthAnAni vA rajoharaNAdinA mRjan gurukulavAse vaset / ekadA guNasamitasya rIyamANasya kAyasparza samanucIrNA AgatA eke prANino'padrAnti -prANairvimucyante, tannimittam ihalokavedanavedyA''patitaM karma, yatpunaH AkuTTIkRtaM karma tat parijJAya vivekameti - prAyazcittamabhAvaM vA gacchati / evaM tasyA'pramAdena vivekaM kIrtayati vedaviditi / / 159 / / kimbhUtaH punaspramAdavAn bhavatItyAha - se pabhUyadaMsI pabhUyaparinnANe uvasaMte samie sahie sayAjae, daTuM vippaDiveei appANaM kimesa jaNo karissai ? esa se paramArAmo jAo logaMmi itthIo, muNINA hu eyaM paveiyaM, ubvAhijamANe, gAmadhammehiM avi nibbalAsae avi omoyariyaM kujA, avi uTuM ThANaM ThAijA, avi gAmANugAmaM dUijijA, avi AhAraM vucchidijjA, avi cae itthIsu maNaM, puvaM daMDA pacchA phAsA, puvaM phAsA pacchA daMDA, icee kalahAsaMgakarA bhavaMti, paDilehAe AgamittA ANavijA aNAsevaNAe tibemi, se no kAhie no pAsaNie no saMpasAraNie no mAmae No kayakirie vaigutte ajjhappasaMvuDe parivajjai sayA pAvaM evaM moNaM samaNuvAsijjAsi tibemi ||suu0 160 // sa prabhUtadarzI prabhUtaparijJAna upazAntaH samitaH sahitaH jJAnAdibhiH sadA yataH, anukUlaparISahakaraNodyatastrIjanaM dRSTvA viprativedayati pAlocayati anuzAsti vA''tmAnaM kimeSa janaH kariSyati ? sa eSa -zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 65 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mtrIjanaH Aramayati mohayatIti ArAmaH paramazcAsAvArAmazceti paramArAmaH / yA loke striyastAH parityAjyAH, muninA khalu etat praveditam / udbAdhyamAno grAmadharmaiH - indriyadharmeryathAsvaM viSayeSu pravartanasvabhAvairgudinA'nuzAsyate, tathAhi - api nirbalAzakaH - antaprAntabhojI syAd yadvA nirbalaH sannaznIyAt, api avamaudaryaM kuryAt, api UrdhvaM sthAnaM tiSThet, api grAmAnugrAmaM dUyeta, api AhAraM vyavacchindyAt, api tyajet strISu pravRttaM manaH, kiM vicintyetyAha -- pUrvaM daNDAH kRSivANijyAdikriyAjanitakSutpipAsAdirUpAH gRhamedhinAm pazcAt sparzAH, pUrvaM sparzA upapatInAm lalitAGgavat pazcAt daNDAH, ityete-strIsambandhAH kalahA''saGgakarAH - kalahaH krodhaH AsaGgo rAgaH, rAgadveSakAriNo bhavantIti pratyupekSayA jJAtvA AjJApayed AtmAnam anAsevanayeti bravImi / sa no kAthikaH strIkathAM na kuryAt - strIkathAkArI na syAt no tAsAmaGgapratyaGgAdInAM pazyakaH syAt, na samprasAraNikaH syAt naikAnte paryAlocanakArI syAta, no mAmakaM-tAsu mamatvakArI syAta, no tAsAM vaiyAvRtyaM kuryAta, vAgguptaH vAGgamAtreNApi nAlapet / adhyAtmasaMvRttaH san parivarjayet sadA pApaM, etanmaunaM-munibhAvaM samanuvAsayeriti bravImi // 16 // // adhyayanaM-5 uddezakaH-5 // anantaroktaM maunamanuvAsayamAna AcAryo bhavati tena ca hRdopamena bhAvyamityAha se bemi taM jahA-avi harae paDipuNNe samaMsi bhome ciTThai uvasaMtarae sArakkhamANe, se ciTThai soyamajhagae se pAsa savao gutte, pAsa loe mahesiNo je ya pannANamaMtA pabuddhA ArambhovarayA sammameyaMti pAsaha, kAlassa kaMkhAe parivayaMti tti bemi // sU0 161 // tadahaM bravImi yadguNa AcAryo bhavati, tadyathA-api hRdaH pratipUrNa same bhUbhAge tiSThati upazAntarajAH saMrakSan sArakSan vA saha yAdogaNairAtmAnamArakSana hRdastathA''cAryo'pi saha ziSyairAtmAnam ArakSan / sa AcAryastiSThati srotomadhyagataH zrutArthadAnagrahaNasaMbhavAt / sa pazya sarvato guptaH - indiyanoindiyaguptayA gupto'kSobhya iti / pazya loke'nyepi maharSayaH sAdhavo ye ca prajJAnavantaH prabudvA ArambhoparatAH / samyagetaditi pazyata, te kAlasya-samAdhimaraNakAlasya kAjhyA parivrajantIti bravImi // 161 // 66 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryAdhikAraM parisamApya vineyavaktavyatAmAha - vitigicchasamAvanneNaM appANeNaM no lahai samAhiM, siyA vege aNugachaMti asitA vege anugacchaMti aNugacchamANehiM aNaNugacchamANe kahaM na nibije ? // sU0 162 // vicikitsAM- phalaM prati saMdeharUpAM sAdhujugupsAlakSaNAM vA samApanno vicikitsAsamApanna AtmA no - labhate samAdhim / sitAH putrakalatrAdibhiravabaddhAH vA eke'nugacchanti- AcAryoktaM samyaktvAdikaM pratipadyante, asitAH-gRhavAsavimuktA vA eke'nugacchanti / anugacchadbhiH saha saMvasan tairvA codyamAnaH ananugacchan kathaM na nirvigheta ? // 162 // na nirvedaM tapaHsaMyamayorgacchet nirviNNazcedamapi bhAvayet, yathA-nAhaM bhavyaH syAmityAdi, evaM ca nirviNNasya AcAryA samAdhimAhuH yathA-kathyamAne'pi bodho na bhavati tatjJAnAvaraNIyavilasitam, tatra ca zraddhAnarUpaM samyaktvamAlambanamityAha tameva sacaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM ||suu0 163 // tadeva satyaM nizaGkaM yajjinaiH praveditam / / 163 // sA punarvicikitsA pravivrajiSorbhavatyAgamAparikarmitamateH, tatrApyetatpUrvoktaM bhAvayitavyamityAha - saDissa NaM samaNunnassa saMpavvayamANassa samiyaMti mannamANassa egayA samiyA hoi 1, samiyaMti mannamANassa egayA asamiyA hoi 2, asamiyaMti mannamANassa egayA samiyA hoi 3, asamiyaMti mannamANassa egayA asamiyA hoi 4, samiyaMti mannamANassa samiyA vA asamiyA vA samiA hoi uvehAe 5, asamiyaMti mannamANassa samiyA vA asamiyA vA asamiyA hoi uvehAe 6, uvehamANo aNuvehamANaM bUyA-uvehAhi samiyAe, iccevaM tattha saMdhI jjhosio bhavai, se uTThiyassa Thiyassa gaI samaNupAsaha, itthavi bAlabhAve appANaM no uvadaMsijjA // sU0 164 // zraddhAvataH samanujJasya sampravrajataH samyagiti manyamAnasya ekadA-uttarakAle zaGkAdirahitatayA samyageva bhavati // 1 // kasyacittu samyagiti manyamAnasyaikadA mithyAtvAMzodayAditaH asamyag bhavati // 2 // kasyacittu asamyagiti manyamAnasyaikadA gurvAdhupadezataH samyag bhavati / / 3 / / asamyagiti manyamAnasyaikadA-uttarakAle'pi AgamAparibhAvitamaterasamyageva -- - zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 67 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati || 4 || sAmprataM bhaGgopasaMhAradvAreNa paramArthamAvirbhAvayannAha samyagiti nizaGkaM kiJcidvastu manyamAnasya samyag vA'samyag vA bhAvitaM tathApi samyageva bhavati yato yatnena tathArUpatayaivotprekSayA bhAvitamiti // 5 // asamyagiti kiJcidvastu manyamAnasya samyag vA'samyag vA bhAvitaM tathApi asamyageva bhavati utprekSayApi zaGkAkaluSitacittatvAt ||6|| samiyaMti mannamANassa ityAdyanyathA vyAkhyAne - zamino bhAva zamiteti manyamAnasyottarakAle'pi zamitA eva bhavati // | 1 || anyasya tu zamitAmapi manyamAnasya kaSAyodayAdazamitopajAyata iti 11211 anayA dizottarabhaGgeSvapi samyagupayujyA''yojyamiti / - evaM paryAlocayannaparasyApyupadezadAnAyAlamiti, Aha ca utprekSamANaH paryAlocayannanutprekSamANaM bruyAd-yathA- utpekSasva zamitayA mAdhyasthyena / yadivA utprekSamANaH saMyame udyacchan anutprekSamANaM yathA utprekSasva zamitayA mAdhyasthyena / yadi vA utprekSamANaH saMyame udyogaM kuru zamitayA / ityevaM tatra saMyame sandhiH karmasantatirupo jhoSitaH kSapito bhavati / tasyotthitasya sthitasya gatiM samanupazyata / atrApi asaMyame bAlabhAve- itarajanAcarite AtmAnaM sakalakalyANAspadam nopadarzayet-bAlAnuSThAnavidhAyI mA bhUdityarthaH || 164 // - zAkyakApilAdibhAvito bAlo bAlabhAvamAcarati, vakti ca nityatvAdamUrtatvAccAtmanaH prANAtipAta eva nAsti, AkAzasyeva, ityAdyadhyavasAyAttaddhananAdau pravRttasya tatpratiSedhArthamAha - tumaMsi nAma sacceva jaM haMtavvaMti mannasi tumaMsi nAma sacceva jaM ajjAveyavvaMti mannasi tumaMsi nAma sacceva jaM pariyAveyavvaMti mannasi, evaM jaM paridhitavvaMti mannasi, jaM uddaveyavvaMti mannasi, aMjU ceyapaDibuddhajIvI, tamhA na haMtA navi ghAyae, aNusaMveyaNamappANeNaM jaM haMtavvaM nAbhipatthae | sU0 165 // tvamapi nAma sa eva yaM hantavyamiti manyase tvamapi nAma sa eva yaM AjJApayitavyamiti manyase, tvamapi nAma sa eva yaM paritApayitavyamiti manyase / evaM yaM parigRhItavyamiti manyase yam apadrAvayitavyamiti manyase asau tvameva / RjuH - sAdhuzca etat-hantavyaghAtakaikatvaM tasya pratibodhena jIvituM zIlamasyeti etatpratibuddhajIvI bhavati / tasmAt na hantA syAt nApi ghAtayet / anusaMvedyamA''tmanA ityAkalayya yat kimapi hantavyamiti nAbhiprArthayet // 165 // - 68 * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cA''tmanA'nusaMvedanamityuktaM nanu tacca naiyAyikAdInAmAtmano guNabhUtenaikArthasamavAyinA jJAnena bhavati tathA bhavatAmapi utAnyathA ? ucyate - je AyA se vinnAyA, je vinnAyA se AyA, jeNa viyANai se AyA, taM paDucca paDisaMkhAe, esa AyAvAi samiyAe pariyAe viyAhi tibemi // suu0166|| bhinnena ya AtmA sa vijJAtA, yo vijJAtA sa AtmA, yena vijAnAti sa AtmA / taM jJAnapariNAmam pratItya AtmA''tmanA pratisaGkhyAyate - vyapadizyate / eSa jJAnA''tmanorekatvasyA'bhyupagantA AtmavAdI syAt / tasya ca samyagbhAvena zamitayA vA paryAyaH saMyamAnuSThAnarUpo vyAkhyAta iti bravImi / / 166|| // adhyayanaM - 5 | uddezakaH-6 // anantaraM samyagbhAvena saMyamAnuSThAnarUpaH paryAyo vyAkhyAtaH, ihApi sa eva pratipAdyate aNANAe ege sovaTThANA ANAe ege niruvaTThANA, eyaM te mA hou, eyaM kusalassa daMsaNaM, taddiTThIe tammuttIe tappurakkAre tassannI tannivesaNe // sU0 167 // tIrthakRta AcAryasya vA anAjJayA anAjJAyAM vA pravartamAnA eke durgatigAminaH sopasthAnena dharmacaraNAbhAsodyamena vartante iti sopasthAnAH / AjJAyAm eke tu AlasyAdinA nirupasthAnAH nirudyamAH / etat - kumArgAnuSThAnaM sanmArgAvasIdanaM ca te mA bhavatu / etat pUrvoktaM vakSyamANaM ca kuzalasya tIrthakRto darzanam / ataH sadA taddRSTyA tadA tIrthakara AcArya Agamo vA vAcyaH, tanmuktyA, tatpuraskAraH tatsaMjJI, tannivezanaH syAt || 167 || sa evaMbhUtaH kiMguNaH syAdityAha - abhibhUya adakkhu aNabhibhUe pabhU nirAlaMbaNayAe je mahaM abahimaNe, pavAeNa pavAyaM jANijjA, sahasaMmaiyAe paravAgaraNeNaM annesiM vA aMtie succA // sU0 168 // pariSahopasargAn ghAticatuSTayaM vA abhibhUya adrAkSIt tattvam upasargaiH paratIrthikairvA so'nabhibhUtaH prabhuH samartho nirAlambanatayA 'jinavaravacanamantareNa nAsti zaraNaM kvacilloke' iti bhAvanayA yo mahAn aNimAdyaizvaryadarzanAdapi tIrthakRdvacanAd abahirmanAH san pravAdena-AcAryapAramparyopadezena sarvajJavAkyena vA pravAdaM sarvajJopadezaM zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 62 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthikapravAdaM vA jAnIyAt sahasammatyA-mithyAtvakalaGkarahitayA matyA paravyAkaraNena-tIrthakRdAgamena anyeSAM vA AcAryAdInAmantike zrutvA yathAvasthitavastusadbhAvamavadhArayediti // 168 / / avadhArya ca kiM kuryAdityAha - niddesaM nAivaThUjA mehAvI supaDilehiyA savao savvappaNA samma samabhiNNAya, iha ArAmaM pariNAya allINagutto ArAmo paribbae nidriyaTThI vIre AgameNa sayA parakkame // sU0 169 // nirdeza-tIrthakRdAdhupadezaM nAtivarteta medhAvI samutprekSya sarvataH sarvAtmanA samyak samabhijJAya / iha - manuSyaloke ArAmaM - saMyamaM parijJAya AlIno gaptazca parivrajeta niSThitArthI- niSThito-mokSastenArthI yadvA niSThitaH-parisamApto'rtho yasya saH / vIra Agamena sarvajJapraNItAcArAdinA sadA parAkramethA iti bravImi / / 169 / / kimarthaM paunaH punyenopadezadAnamityAha - uDhaM soyA ahe soyA, tiriyaM soyA viyAhiyA / ee soyA viakkhAyA, jehiM saMgati pAsaha // 1 // AvaDhaM tu pehAe ittha viramija veyavI, viNaittu soyaM nikkhamma esa mahaM akammA jANai pAsai paDilehAe nAvakaMkhai iha AgaI gaI parinnAya // sU0 170 // UrdhvaM zrotAMsi-vaimAnikasukhanidAnam, adhaH zrotAMsi bhavanapatisukhAbhilASaH, tiryakazrotAMsi- vyantaramanuSyatiryagviSayecchA, yadivordhvAdhastiryagloke viSayopabhogasthAnAni vyAhitAni-svadharmapariNatyA janitAni / etAni ca karmAzravadvArANItikRtvA srotAMsIva srotAMsi vyAkhyAtAni yaiH saGgamiti pazyata / yasmAt ebhizca karmAnuSaGgastasmAt srotAMsItyupadizyate, yathA - Agamena sadA parAkramethA iti // 1 // kiMca Avarta-bhAvAvartaM tu prekSyA'tra-viSayakaSAyarupe bhAvAvarte virameda vedavida - Agamavid / pAThAntaraM 'vivegaM kittai veyavI'tyAzritya karmavivekam abhAvaM kirtiyati vedavid / vinetum apanetuM sroto niSkramya eSa mahAn akarmA jAnAti pazyati / evaMbhUto divyajJAnI suranaropahitAM pUjAmupalabhya tAmasArAM pratyupekSya nAvakAGkSati / iha AgatiM gatiM ca parijJAya tatkAraNaM ca nirAkaroti / / 170 / / 70 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tannirAkaraNe ca yatsyAttadAha accei jAimaraNassa vaTTamaggaM vikkhAyarae, savve sarA niyaTTaMti, takkA jattha na vijjai, mai tattha na gAhiyA, oe, appaiTThANassa kheyanne, se na dIhe na hasse na vaTTe na taMse na cauraMse na parimaMDale na kiNhe na nIle na lohie na hAlide na sukille na surabhigaMdhe na durabhigaMdhe na titte na kaDue na kasAe na aMbile na mahure na kakkhaDe na maue na garue na lahue na unhe na niddhe na lukkhe na kAU na ruhe na saMge na itthI na purise na annahA, parinne sanne uvamA na vijjae, arUvI sattA apayassa payaM natthi // sU 171 // - atyeti jAtimaraNasya vartma mArgaM vyAkhyAtarataH mokSarataH / muktAtmA kimbhUta iti cet, na tatra zabdAnAM pravRttirityAha-sarvesvarAH dhvanayo nivartante, tarko yatra na vidyate matistatra na grAhikA, ojaH eko'zeSamalakalaGkAGkarahitaH, apratiSThAnasya - audArikAdizarIrarUpapratiSThAnA'bhAvAt mokSasya khedajJaH / sa na dIrgho na hrasvo na vRtto na tryastro na caturastro na parimaNDalo na kRSNo na nIlo na lohito na hAridro na zuklo na surabhigandho na durabhigandho na tikto na kaTuko na kaSAyo nAmlo na madhuro na karkazo na mRdurna laghurna gururna zIto noSNo na snigdho na rUkSo, na kApotalezyAvAn yadivA na kAyavAna, na ruho, na saGgavAn, na strI na puruSo, nA'nyathA na napuMsakaH, parijJaH saMjJaH tajjJAnasukhayorvA upamA na vidyate, arUpI sattA, na vidyate padam - avasthAvizeSo yasya sa apadastasya apadasya padam-abhidhAnaM nAsti vAcyavizeSAbhAvAditi / / 171 / / anantaraM dIrgha ityAdi vizeSa nirAkaraNaM kRtama / iha tu sAmAnyanirAkaraNaM kartukAma Aha - sena sadde na rUve na gaMdhe na rase na phAse icceva ttibemi || sU0 172 // sa na zabdarUpaH, na rUpAtmA, na gandhaH, na rasaH, na sparza ityeveti bravImi // 172 // // 6 // dhUtAdhyayanaM - 6 : uddezakaH - 1 // - - anantaraM muktisvarUpamuktam iha tu tanmArga kIrtayatItyAha obujbhkamANe iha mANavesu AghAi se nare, jassa imAo jAio savvao supaDilehiyAo bhavaMti, AghAi se nANamaNelisaM, se kiTTai tesi samuTThiyANaM nikkhittadaNDANaM samAhiyANaM - pannANamaMtANaM iha muttimaggaM, evaM (avi ) ege zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 71 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIrA viparikkamati pAsaha ege avasIyamANe aNattapanne se bemi, se jahAvi (sevi) kuMbhe harae viNiviTThacitte pacchannapalAse ummaggaM se no lahai bhaMjagA iva saMnivesaM no cayaMti, evaM (avi) eme aNegarUvehiM kulehiM jAyA rUvehiM sattA kaluNaM thaNaMti, niyANao te na labhaMti mukkhaM, aha pAsa tehiM kulehiM AyattAe jAyA // 173 // __ svargApavargayoH saMsArasya ca kAraNAni avabudhyamAna iha mAnevaSu dharmamAkhyAti sa- tIrthakRdgaNadharAdiH naro, yasya imA jAtayaH ekendriyAdayaH sarvataH supratyupekSitA bhavanti / AkhyAti sa jJAnaM - matyAdi paJcadhA yadivA sakalasaMzayApanayanenA''tmanaH anIdRzam / sa kIrtiyati teSAM samutthitAnAM nikSiptadaNDAnAM samAhitAnAM prajJAnavatAmiha muktimArgam / evamapyeke mahAvIrA viparAkramante-saMyamasaGgrAmazirasi / etadviparyayamAha pazyata ekAn avasIdato'nAtmaprajJAn / kuta etadityArekAyAM so'haM bravImi dRSTAntadvAreNa tadyathA ca kUrmo hRde viniviSTacittaH palAzapracchanna - zaivAlapracchana unmArga - vivaram unmajyaM vA'sau na labhate / dRSTAntAntaramAha- bhaJjagAH- vRkSA iva zItAdhupadravAn sahamAnA api sannivezaM- sthAnaM na tyajanti / evamapyeke'nekarUpeSu kuleSu jAtA rUpeSu - zabdAdiviSayeSu saktAH karuNaM stananti - hA ! hA ! ityAdidInamAkrozanti / nidAnaM - karma tataste na labhante mokSam / atha pazya teSu kuleSu AtmatvAya AtmIyakarmAnubhavAya jAtA iti / / 173 // imAM cA'vasthAmanubhavantItyAha - gaMDI ahavA koDhI, rAyaMsI avamAriyaM / kANiyaM jhimiyaM ceva, kuNiyaM khujjiyaM tahA // 1 // udariM ca pAsa mUyaM ca, sUNIyaM ca gilAsaNiM / vevaI pIDhasappiM ca, silivayaM muhamehaNiM // 2 // solasa ee rogA, akkhAyA annupubbso| aha NaM phusaMti AyaMkA, phAsA ya asamaMjasA // 3 // maraNaM tesiM saMpehAe uvavAyaM cavaNaM ca naccA, pariyAgaM ca saMpehAe // gaNDI athavA kuSThI rAjAMsI - rAjayakSmAgrastaH kSayI, apasmAritAM, kANyaM, jADyaM-pakSAghAtaH, kuNitvaM, kubjitvaM tathA // 1 // udariNaM-jalodariNaM ca pazya mUkaM ca zUnatvaM - zophavattvaM ca grAsaNI-bhasmakaM, vepakatvaM, pIThasarpitvaM kASThapANiM ca zlIpadaM madhumehanitvam / / 2 / / 72 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDaza ete rogA AkhyAtA anupUrvazaH / atha spRzanti AtaGkAH sparzAzca asamaJjasAH ||3|| maraNaM teSAM samprekSya upapAtaM cyavanaM ca jJAtvA paripAkaM ca karmmaNAM samprekSya taducchittaye yatitavyamiti // 4 // sa ca karuNaM stanatItyAdinA granthenopapAtacyavanAvasAnenAvedito'pi punarapi tadgarIyastvakhyApanAya prANinAM saMsAre nirvedavairAgyotpattyarthamabhidhitsurAha - saM suNeha jahA tahA saMti pANA aMdhA tamasi viyAhiyA, tAmeva saI asaI aiaccaM uccAvayaphAse paDisaMveei, buddhehiM eyaM paveiyaM - saMti pANA vAsagA rasagA udae udae-carA AgAsagAmiNo pANA pANe kilesaMti, pAsa loe mahabbhayaM ||suu0 174 // taM karmavipAkaM zruNuta yathA tathA-santi prANinaH andhAH- bhAvAndhAH tamasi - narakAdau vyAkhyAtAH tAmeva kuSThAdyavasthAM sakRdasakRd vA'tigatya uccAvacAn duHkhAn sparzAn pratisaMvedayanti / buddhairetat praveditaM santi prANino vAsakAH- vAsR zabda kutsAyAM vAsantIti vAsakA bhASAlabdhisaMpannA dvIndriyAdayaH, rasagAH kaTutiktAdirasavedinaH saMjJinaH, udake udakarUpA udakacarAzca AkAzagAminazca T sarve'pi prANino'parAn prANinaH klezayanti / pazya loke karmavipAkAd mahad bhayamiti / / 174 / / - kimiti karmavipAkAnmahadbhayamityAha - bahudukkhA hu jantavo, sattA kAmesu mANavA, abaleNa vahaM gacchanti sarIreNaM pabhaMgureNa aTTe se bahudukkhe ii bAle pakuvvai ee rogA bahU naccA AurA pariyAvae nAlaM pAsa, alaM taveehiM eyaM pAsa muNI ! mahatbhayaM nAivAija kaMcaNaM ||suu0 175 // yasmAt karmavipAkena bahuduHkhA jantavastasmAdatrA'pramAdavatA bhAvyam / kimityevaM bhUyo bhUyaH kathyata ityata Aha yasmAdanAdi bhavAbhyAsenA'gaNitottarapariNAmAH saktAH kAmesu mAnavAH kSaNikasukhArthaM karmopacitya abalenA'nekazo vadhaM gacchanti zarIreNa prabhaGgureNa / mohodayAt Arta sa bahuduHkha iti enaM kAmAnuSaGgaM klezaM vA bAlaH prakaroti, yadivA pUrvoktAn etAn rogAn kAmAn vA rogarUpAn bahun samutpannAniti jJAtvA zrI AcAraGgisUtram (akSaragamanikA ) * 73 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AturAH santaH cikitsAyai parAn prANinaH paritApayeyuH, kintu nAlaM cikitsAvidhayaH karmmodayopazamaM vidhAtumiti pazya, alaM tava ebhiH pApodAnabhUtaiH cikitsAvidhibhiH / etat prANyupamardAdikaM pazya mune ! mahadbhayam / tasmAt nAtipAtayet kaJcana prANinamiti / / 175 / / tadevaM rogakAmAturatayA sAvadyAnuSThAnapravRttAnAM mahAbhayaM pradarzya tadviparyastAnAM sasvarUpAM guNavattAM didarzayiSuH prastAvanAmAracayannAha AyANa bho sussUsa ! bho dhUyavAyaM paveyaissAmi, iha khalu attattAe tehiM tehiM kulehiM abhiseeNa abhisaMbhUyA abhisaMjAyA abhinivbuDA abhisaMbuDDA abhisaMbuddhA abhinikkaMtA aNupubveNa mahAmunI // 176 // - AjAnIhi bhoH ! zuzrUSasva bhoH ! dhUtavAdaM karmadhUnanavAdaM svajanadhUnanavAdaM vA pravedayiSyAmi / nAgArjunIyAstu paThanti 'dhutovAyaM paveyaMti' karmadhUnanopAyaM svajanadhUnanopAyaM vA pravedayanti tIrthaMkarAdaya iti / iha - saMsAre khalu AtmatayA - jIvAstitvena svakarmapariNAmena vA teSu teSu kuleSu abhiSekena - zukrazoNitaniSekAdikrameNa yAvat kalalaM tAvat abhisambhUtAH, abhisaJjAtAH pezIM yAvat, abhinirvRttAH aGgopAGgA'bhinirvartanAt, abhisaMvRddhAH prasUtAH santaH, dharmakathAdinA abhisaMbuddhAH sadasadvivekAt abhiniSkrAntAH santaH anupUrveNa mahAmunayo'bhUvanniti // 176 // abhisambuddhaM ca pravivrajiSumupalabhya yantrijAH kuryustadarzayitumAha - taM parikkamaMtaM paridevamANA mA cayAhi iya te vayaMti- chaMdovaNIyA ajjhovavannA akkaMdakArI jaNagA ruyaMti atArise muNI, Na ya ohaM tarae jaNagA jeNa vippajaDhA, saraNaM tattha no samei, kahaM nu nAma se tattha ramai ? eyaM nANaM sayA samavAsijjAsitti bemi ||suu0 177 // taM mumukSaM paridevamAnAH vilapanto 'mA'smAn parityaja' iti te svajanA vadanti / kiM cAparaM vadantItyAha vayaM tava chandopanItAH tvayi ca adhyupapannAH / evam AkrandakAriNo janakA janA vA rudanti / evaM ca vadeyurna tAdRzo munirbhavati, na ca sa oghaM bhavaughaM tarati janakAH mAtApitrAdayo yena vipratyaktAH / evaM satyapi mumukSurbandhuvargaM zaraNaM taMtrA'vasare na sameti - gacchati / kathaM nu nAmA'sau tatra gRhavAse ramate ? etad jJAnaM sadA samanuvAsayeriti bravImi / / 177 / / 74 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // adhyayanaM-6 : uddezakaH-2 // anantaraM svajanavidhUnanamuktaM tacca saphalaM syAtyadi karmadhUnanaM syAd karmavidhUnanArthamidamupakramyate - AuraM logamAyAe caittA puvvasaMjogaM hicA uvasamaM vasittA baMbhaceraMsi vasu vA aNuvasu vA jANittu dhammaM ahA tahA ahege tamacAi kusIlA ||suu0 178 // AturaM lokaM jJAnenA''dAya jJAtvA, tyaktvA pUrvasaMyogaM, hitvA-gatvA upazamam, uSitvA ca brahmacarye vasurvA - sAdhuH anuvasurvA zrAvako vA jJAtvA'pi dharmaM yathAtathA, athaike mohodayAt kuzIlA taM pAlayituM na zaknuvantIti // 178 // evambhUtAzca santaH kiM kuryurityAha - vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuchaNaM viusijjA, aNupubveNa aNahiyAsemANA parIsahe durahiyAsae, kAme mamAyamANassa iyANiM vA muhutteNa vA aparimANAe bhee, evaM se aMtarAehiM kAmehiM AkevaliehiM avainnA cee ||suu0 179 // vastraM patadgrahaM kambalaM pAdapuJchanaM vyutsRjeyuH / kathaM cet, anupUrveNa-paripATyA yaugapadyena vA'nadhisahamAnAH parISahAn duradhisahyAn / tatazca kAmAn mamAyamAnasya idAnI vA muhUrtena vA'parimANAya kAlAya zarIrasya bhedo bhavati kaNDarikasyeva / evaM sa AntarAyikaiH - bahupratyapAyaiH kAmaiH na kevalamakevalaM tatra bhavaiH AkevalikaiH sadvandvaiH asampUNairvA saMsAramavatIrNaH, yadivA AntarAyikAn kAmAn AkevalikAnavatIrNAzcaite bhogAbhilASiNaH / kAmairatRptA eva zarIrabhedamavApnuvantIti tAtparyArthaH // 179 / / apare tvAsanatayA mokSasya kathaJcidavApya caraNapariNAmaM pravardhamAnAdhyavasAyino bhavantItyAha - ahege dhammamAyAya AyANappabhiisu paNihie care appalIyamANe daDhe sabbaM giddhiM parinnAya, esa paNae mahAmuNI, aiacca sabao saMgaM na mahaM atthitti iya ego ahaM, assi jayamANe ittha virae aNagAre savvao muMDe rIyaMte, je acele paripusie saMcikkhai omoyariyAe, se AkuDhe vA hae kA luMcie vA paliyaM pakattha aduvA pakattha atahehiM saddaphAsehiM iya saMkhAe egayare annayare abhinnAya titikkhamANe paribbae je ya hirI je ya ahirImANA (maNA) ||suu0 180 // zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 75 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athaike dharmamAdAya AdAnaprabhRtiSu - jJAnAdiSu praNihitAzcareyuH, yadivA dharmamAdAya AdAnaprabhRti supraNitihitAzcareyuH kAmeSu svajaneSu cA'pralIyamAnA dharmacaraNe dRDhAH / kiM ca sarvAM gRddhiM parijJAya parityajet / gRddhiparityAgena eSa saMyame praNataH prahvaH sana mahAmunirbhavati / atigatya sarvataH saGgaM bhAvayeta, tathAhi- na mamAstItyevam eko'hamasmin saMsAre / yatamAno'tra-maunIndrapravacane virato'nagAraH sarvato muNDo rIyamANo yaH acelaH paryuSitaH-antaprAntabhojI avamodarikAyAM saMtiSThate / sa kadAcid AkruSTo vA hato vA luJcito vA palitaM bho kolika ityAdikaM pUrvAcaritaM jugupsitaM prakathya athavA prakathya atathyaiH caurastvamityAdikaiH zabdaiH sparzezca kadarthyate, tadA svakRtAdRSTaphalametaditi saMkhyAya jJAtvA ekatarAn anukulAn anyatarAn pratikulAn udIrNAn abhijJAya titikSamANaH parivrajeta / ye ca hIrUpAH yAcanA'celatvAdayaH ye ca ahImanasaH alajjAkAriNaH yadivA ye ca hAriNo ye ca ahAriNa etAn dvirupAn parISahAn samyak jJAtvA yadivA 'jakkhAiDhe ayaM purise' ityAdi saMkhyAya titikSamANaH parivrajediti // 180 // kiMca ciccA savaM visuttiyaM phAse samiyadaMsaNe, ee bho NagiNA vuttA je logaMsi aNAgamaNa-dhammiNo ANAe mAmagaM dhammaM esa uttaravAe iha mANavANaM viyAhie, itthovarae taM jhosamANe AyANijaM parinnAya pariyAeNa vigiMcai, iha egesiM egacariyA hoi tatthiyarA iyarehiM kulehiM suddhesaNAe sabbesaNAe se mehAvI paribbae subhi aduvA dubhi aduvA tattha bheravA pANApANe kilesaMti, te phAse puTTho dhIre ahiyAsijjAsi tti bemi ||suu0 181 // tyaktvA sarvAM vizrotasikAM spRzet-adhisaheta samitadarzanaH - samyagdRSTiH / ete bho ! nirgranthA nagnAH bhAvanagnA uktA ye loke anAgamanadharmANaH AropitapratijJAbhAravAhitvAt na purnagRhaM pratyAgamanepsava iti / AjJayA mAmakaM dharmaM samyaganupAlayediti tIrthakara evAha, yadivA dharmAnuSThAyyevamAha- dharma evaiko mAmakaH anyatsarvaM tu pArakyamiti tamAjJayA samyakkaromIti yata eSaH anantarokta uttaravAdaH utkRSTavAda iha mAnavAnAM vyAkhyAtaH / atra karmadhUnanopAye saMyama uparatastat-karma jhoSayan-kSapayan dharmaM caret / AdAnIyaM-karma parijJAya paryAyeNa-zrAmaNyena vivecayati / 76 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iha-pravacana ekeSAM ekacaryAbhavati tatra - ekAkivihAre itare sAmAnyasAdhubhyo viziSTA itareSu - antaprAnteSu kuleSu zuddhaiSaNayA sarveSaNayA parivrajanti / evameva sa medhAvI parivrajet / surabhirathavA durabhirAhAraH syAttatra rAgadveSau na vidadhyAt / athavA tatra - ekAkivihAritve bhairavAH prANino'parAn prANinaH klezayanti / tvaM tu punastaiH spRSTaH sparzAn duHkhavizeSAn dhIraH sannadhisahasva iti bravImi / / 181 // // adhyayanaM - 6 : uddezakaH - 3 // anantaraM karmadhUnanaM pratipAditaM tacca nopakaraNazarIravidhUnanamantareNa bhavati, ityatastad vidhUnanArthamihocyate / evaM khu muNI AyANaM sayA suyakkhAyadhamme vihUyakappe nijjhosaittA, je acele parivusie tassa NaM bhikkhussa no evaM bhavai - parijuNNe me vatthe 'vatthaM jAissAmi, suttaM jAissAmi, sUI jAissAmi saMdhissAmi sIvissAmi ukkasissAmi vukkasissAmi parihissAmi pAuNissAmi, aduvA tattha parikkamaMtaM bhujjo acelaM taNaphAsA phusaMti, sIyaphAsA phusaMti, teuphAsA phusaMti, daMsamasagaphAsA phusaMti, eyagare annayare virUvarUve phAse ahiyAsei acele lAghavaM, AgamamANe, tave se abhisamannAgae bhavai, jaheyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamidhA savvao savvattAe saMmattameva samabhijANijjA, evaM tesiM mahAvIrANaM cirarAyaM pubvAI vAsANi rIyamANANaM daviyANaM pAsa ahiyAsiyaM // 182 // etat vakSyamANaM muni AdAnaM-dharmopakaraNA'tiriktaM vastrAdi sadA svAkhyAtadharmA mahAvratabhAravAhI vidhUtakalpaH kSuNNA''cAro nirdoSayiSyati apaneSyati / yo'celaH paryuSitastasya bhikSornaitada bhavati, yathA parijIrNaM me vastram / ato vastraM yAciSyAmi, sUtraM yAciSyAmi, sUciM yAciSyAmi, seviSyAmi utkarSayiSyAmi vyutkarSayiSyAmi paridhAsyAmi prAvariSyAmi / athavoktasarvaM jinakalpikAbhiprAyeNa neyam / tatrA'celatve parAkramantaM bhUyo'celaM sAdhuM tRNasparzAH spRzanti, tejaHsparzA spRzanti, daMzamazakasparzAH spRzanti, ekatarAn anyatarAn virUparUpAn sparzAnnadhisahate'celaH acalo vA lAghavaM dravyata upakaraNalAghavaM bhAvataH karmalAghavam Agamayan avagamayan / evaM tapastasyA'bhisamanvAgataM soDhaM bhavati / yathedaM bhagavatA praveditaM tad lAghavam upakaraNa AhAralAghavaM vA - zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 77 - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhisametya sarvataH sarvAtmanA samyaktvameva samatvameva vA samabhijAnIyAt / evaM teSAM mahAvIrANAM cirarAtraM pUrvANi nAbheyAdArabhya zItalaM yAvat pUrvasaMkhyAsadbhAvAt pUrvANItyuktaM, tata ArataH zreyAMsAdArabhya. varSa saMkhyApravRttevarSANItyuktam tatra pUrvasya tu parimANaM saptati koTilakSAH SaTpaJcAzat ca koTisahasrAH / tathA varSANi rIyamANAnAM dravyANAM bhavyAnAM. yadivA dravyaM - saMyamastadvatAM dravyikANAM pazya adhisahanam / nAgArjunIyAstu "acele lAghavaM AgamamANe" iti sthAne paThanti - "evaM khalu se uvagaraNalAghaviyaM tavaM kammakkhayakAraNaM karei" evaM uktakrameNa bhAvalAghavArthamupakaraNalAghavaM tapazca karotIti bhAvArthaH / ||suu0 182 / / etacAdhisahamAnAnAM yatsyAttadAha - AgayapannANANaM kisA bAhavo bhavaMti payaNue ya maMsasoNie visseNiM kaTu parinnAya, esa tiNa Ne mutte virae viyAhie tti bemi ||suu0 183 // AgataprajJAnAnAM kRzA bAhavo bAdhA vA-pIDA bhavanti pratanuke ca mAMsazoNite / saMsArahetubhUtAM rAgadveSakaSAyazreNI kSAntyAdinA vizreNI kRtvA tathA parijJAya - jJAtvA samatvabhAvanayA kUragaDuprAyamapi na hIlayati / eSa tIrNo mukto virato vyAkhyAta iti bravImi // 183 // taM ca tathAbhUtaM kimaratirabhibhavet uta netyAha - virayaM bhikkhuM rIyaMtaM cirarAo siyaM arai tattha kiM vidhArae ?, saMdhemANe samuTThie, jahA se dIve asaMdINe, evaM se dhamme Ariyapadesie, te aNavakaMkhamANA pANe aNaivAemANA daiyA mehAviNo paMDiyA, evaM tesiM bhagavao aNuTThANe jahA se diyApoe evaM te sissA diyA ya rAo ya aNupubeNa vAiya tti bemi ||suu0 184 // virataM bhikSu rIyamANaM - viharantaM cirarAtraM - prabhUtaM kAlaM saMyame uSitam aratiH tatra - saMyame ki vidhArayet - pratiskhalayet ? omiti karmapariNatervaicitryAt, yadivA naiva vidhArayet yata uttarottaraM saMyamasthAnaM guNasthAnaM dharma vA saMdadhAnaH samutthitaH / yathA'sau dvIpaH asandInaH . udakA'plAvyo dIpo vA asandIno - vivakSitakAlasthAyI pareSAmapi aratividhArakaH / evamasau dharma Arya pradezito bhavati / dharmiNazca te sAdhavo'navakAGkSanto bhogAn prANino'natipAtayanto dayitA medhAvinaH 78 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNDitA bhavanti, evaM teSAmaparikarmitamatInAM ziSyANAM bhagavato dharme-samyaganutthAne sati yathA dvijapotaH pakSizizuH dvijena pAlyate, evaM te ziSyA divA ca rAtrau cAcAryeNAnupUrveNa vAcitAH- pAThitAH saMsArottaraNasamarthA bhavantIti bravImi // 184 // // adhyayanaM - 6 : uddezakaH -4 // anantaraM ziSyaniSpAdanamuktaM niSpAditAnAM caike gauravatrikasamanvitA yatkuryustadAha - evaM te sissA diyA ya rAo ya aNupuvveNa vAiyA tehiM mahAvIrehiM pannANamantehiM tesimaMtie pannANamuvalabbha hicA uvasamaM phArusiyaM samAiyaMti, vasittA baMbhaceraMsi ANaM taM notti mannamANA AdhAyaM tu succA nisamma, samaNunnA jIvisAmo ege nikkhamaMte asaMbhavaMtA viDajjhamANA kAmehiM giddhA ajjhovavannA samAhimAghAyamajosayaMtA satthArameva pharusaM vayaMti // 185 // evaM te ziSyA divA ca rAtro cA'nupUrveNa vAcitAstairmahAvIraiH prajJAnavadbhiH / teSAmantike prajJAnamupalabhya hitvA tyaktvA upazamaM pAruSyaM - kaThoratAM samAdadati / uSitvA'pi brahmacarye AjJAM tAM no iti manyamAnAH sAtAgauravAt zarIrabAkuzikatAmAlambante / pAThAntaraM vA 'heccA uvasamaM ahege phArusiyaM samAruhaMti' sugamam / "AzAtanAbahulAnAM dIrghaH saMsAra iti" AkhyAtaM tu zrutvA nizamya - avabudhya ca samanojJA udyatavihAriNo jIviSyAma ityeke niSkrAmante / punarmohodayAd asambhavanto vidahyamAnAH kAmaiH gRddhA gauravatrike, adhyupapannA viSayeSu samAdhimAkhyAtamajoSayantaH asevamAnA nodyamAnAH zAstArameva paruSaM vadantIti // 185 // na kevalaM zAstAraM paruSaM vadanti aparAnapi sAdhUnapavadeyurityetadAha - sIlamaMtA uvasaMtA saMkhAe rIyamANA asIlA aNuvayamANassa biiyA maMdassa bAlayA // sU0 186 // ye zIlavanta upazAntAH saMkhyayA prajJayA rIyamANAH saMyame parAkramamANAstAn prati 'ete azIlA' iti anuvadataH pazcAdvadato dvitIyA mandasya pArzvasthAderbAlatA, tathAhi ekaM tAvat svacAritrApagamaH punaraparAnudyatavihAriNo'pavadata ityeSA dvitIyA bAlatA-bAlabhAva iti // 186 | -zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 79 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apare tu punarvIryAntarAyodayAt svato'basIdanto'pyaparasAdhuprazaMsAsamanvitA yathAvasthitAcAragocaramAvedayeyurityetaddarzayitumAha - - niyaTTamANA vege AyaragoyaramAikkhaMti, nANabhaTThA daMsaNalUsiNo |suu0 187 // saMyamAd liGgAdvA nivartamAnA anivartamAnA vA eke AcAragocaramAcakSate, na punaryathA jJAnabhraSTA darzanalUSiNaH samyagdarzanavidhvaMsinaH svato vinaSTA aparAnapi zaGkotpAdanena sanmArgAcyAvayantIti / / 187 / / apare punarbAhyakriyopetA apyAtmAnaM nAzayantItyAha - namamANA vege jIviyaM vippariNAmaMti puTThA vege niyaTRti jIviyasseva kAraNA, nikkhaMtaMpi tesiM dunnikkhaMtaM bhavai, bAlavayaNijjA hu te narA, puNo puNo jAiM pakampiti ahe saMbhavaMtA viddAyamANA ahamaMsIti viukkase udAsINe pharusaM vayaMti, paliyaM pakathe aduvA pakathe atahehi, taM vA mehAvI jANijjA dhammaM ||suu0 188 // ____namanto'pi dravyato zrutajJAnArtham ekaM saMyamajIvitaM vipariNAmayanti apanayanti / parISahaiH spRSTA vA eke nivartante saMyamAlliGgAdvA asaMyamajIvitasyaiva kAraNAt / niSkrAntamapi teSAM duniSkrAntaM bhavati yato bAlavacanIyAH prAkRtapuruSANAmapi gAH khalu te narA iti / kiJca punaH punarjAti prakalpayanti / adhaH adhaH saMyamasthAneSu saMbhavantaH - vartamAnA api vidvasyamAnAH vidvAMso vayamiti manyamAnA ahamasmIti vyatkarSeyaH / udAsInAnapi-madhyasthAn skhalitacodanodyatAn paruSaM vadanti / kathamiti ceta, pUrvAcaritaM palitaM tvaM tRNahAro'sItyAdikaM prakathayet athavA prakathayedatathyaiH kuNTamuNTAdibhirguNairmukhavikArAdibhirvA / upasaMharannAha - tad vAcyamavAcyaM vA taM vA dharmaM medhAvI jAnIyAditi / / 188 / / so'sabhyavAdapravRtto bAlo gurvAdinA yathAnuzAsyate tathA darzayitumAha - ahammaTThI tumaMsi nAma bAle AraMbhaTThI aNuvayamANe haNa pANe ghAyamANe haNao yAvi samaNujANamANe, ghore dhamme, udIrie uvehai NaM aNANAe esa visanne viyadde viyAhie tti bemi ||suu0 189 // ___ adharmArthI tvamasi nAma bAlo yata ArambhArthI yataH anuvadana, tadyathA-jahi prANino'parairevaM ghAtayana hanatazcApi samanujAnan kiMca - evaM 80 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bravIsi tvaM, tadyathA-ghoro dharma udIritaH - pratipAdita ityevamadhyavasAyI bhavAMstamanuSThAnata upekSate / anAjJayA pravRtta eSa bAlo viSaNNaH kAmabhogeSu, vitardaH - hiMsakaH saMyame vA pratikUlo vyAkhyAta iti bravImi-tvaM medhAvI dharma jAnIyA iti // 189 // etacca vakSyamANaM bravImItyata Aha - kimaNeNa bho ! jaNeNa karissAmitti mannamANe evaM ege vaittA mAyaraM piyaraM hicA nAyao ya pariggahaM vIrAyamANA samuTThAe avihiMsA subbayA daMtA passa dINe uppaie paDivayamANe vasaTTA kAyarA jaNA lUsagA bhavaMti, ahamegesiM siloe pAvae bhavai, seM samaNo bhavittA vibhaMte 2 pAsahege samannAgaehiM saha asamannAgae namamANehiM anamamANe viraehiM avirae daviehiM. adavie abhisamicA paMDie mehAvI niTThiyaTe vIre AgameNaM sayA parakkamijAsi tti bemi ||suu0 190 // kimanena bho ! janena-mAtRpitRputralatrAdinA kariSyAmi yadivA samastaM vAcyaM tathAhi - kimanena bhojanena kariSyAmIti manyamAnaH kenacid kimanayA pravrajyayA ? bhukSva bhojanAdikamityabhihitaH san bravIti-bhuktaM mayAnekazastathApi tRpti bhUt, svajanazca na rogAdyapanayanAyA'lam / evamuditvA'pi eke hitvA-tyaktvA mAtaraM pitaraM jJAtikAn parigrahaM ca, vIrAyamANAH vIramivAtmAnamAcarantaH samutthAya avihiMsAH suvratA dAntAstAn prazya / nAgArjunIyAstu paThanti samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apasUyA avihiMsagA suvvayA daMtA paradattabhoiNo pAvaM kammaM na karessAmo samuTThAe sugamatvAnna saMskRtena likhyate / evaM samutthAya pUrvam, prazcAt tAn pazya dInAn pUrvamutpatitAn pazcAt pratipatataH, yato vazArtAH kAtarA janA lUSakAH - vratavidhvaMsakA bhavanti / atha ekeSAM zlokaH pApakaH ayazaHkIrtirbhavati, yathA-sa zramaNo bhUtvA vibhrAnto vibhrAntaH / pazya atha ekAn samanvAgataiH udyatavihAribhiH saha asamanvAgatAn, namamAnaiH saMyamAnuSThAnena vinayavadbhiH saha anamamAnAn virataiH saha aviratAn, dravyaiH - bhavyaiH saha vasato'pi adravyAn / abhisametya jJAtvaivambhUtAn tvaM paNDito medhAvI niSThitArtho-viSayasukhaniSpipAso vIra Agamena sadA parikrAmayeriti bravImi // 190 // . . -.* 5. N ET zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 81 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // adhyayanaM-6 : uddezakaH-5 // " anantaraM sadAgamena parAkramayetetyuktam / iha tu gauravatrikA pratibaddhasya parAkramamANasya parISahopasargAH syustAn adhisaheta yadivA dharmamAcakSIteti pratipAdanAyAha - . se gihesu vA gihataresu vA gAmesu vA gAmaMtaresu vA nagaresu vA nagaraMtaresu vA jaNavayesu vA jaNavayaMtaresu vA gAmanagaraMtare vA gAmajaNavayaMtare vA nagarajaNavayaMtare vA saMtegaiA jaNA lUsagA bhavaMti aduvA phAsA phusaMti te phAse puDhe vIro (dhIro) ahiyAsae, oe samiyadaMsaNe, dayaM logassa jANittA pAiNaM paDINaM dAhiNaM udINaM Aikkhe, vibhae kiTTe veyavi, se uThThiesu vA aNuTThiesu vA sussassamANesu paveyae saMtiM viraiM uvasamaM nivvANaM soyaM ajjaviyaM maddaviyaM lAghaviyaM aNaivattiyaM savvesiM pANANaM sabesi bhUyANaM sambesiM sattANaM sabesi jIvANaM aNuvIi bhikkhU dhammamAikkhijA ||suu0 191 // tasya sAdhorgRheSu vA gRhAntareSu vA grAmeSu vA grAmAntareSu vA nagareSu vA nagarAntareSu vA janapadeSu vA janapadAntareSu vA grAmanagarAntare vA grAmajanapadAntare vA nagarajanapadAntare vA viharataH santi loke janA ye luSakA upasargavidhAyakAH bhavanti, athavA sparzAH duHkhavizeSAH spRzanti / tAna sparzAn spRSTo vIro dhIro vA'dhisaheta / ojaH - eko rAgAdirahitaH samitadarzanaH - samyagdRSTi samadRSTirvA dayAM lokasya jJAtvA prAcInaM pratIcInaM dakSiNaM udIcInaM jIvAnAM gatyAdirUpAM bhAvadizaM yadivA sarvatra dikSu vidikSu dayAM kurvana dharmamAcakSIta / dharmamAcakSANo dravyakSetrakAlabhAvabhedaM - dharma vibhajet yadivA ko'yaM puruSaH kaM vA naMta ityAdikaM vibhajet tathA vratAnuSThAnaphalaM svargApavarga kIrtayed vedavit-Agamavid / nAgArjunIyAstu paThanti - "je khalu samaNe bahussue bajjhAgame AharaNaheukusale dhammakahAladdhisaMpanne khettaM kAlaM purisaM samAsajja ke'yaM purise kaM vA darisaNamabhisaMpanne ? evaM guNajAie pabhU dhammassa Aghavittae" iti kaNThyam / sa - svaparasamayajJaH utthiteSu vA- yatiSu, anutthiteSu vA zrAvakeSu zuzruSamANeSu pravedayet zAntim- ahiMsAM viratim upazamaM nirvANaM zaucam ArjavaM mArdavaM lAghavam anatipatya-anatikramya AgamA'bhihitam / keSAM kathayati ? sarveSAM prANinAM sarveSAM bhUtAnAM sarveSAM sattvAnAM sarveSAM jIvAnAmanuvicintya-svaparopakArAya bhikSurdharmamAcakSIta // 191 // yathA ca dharma kathayettathA''ha - 82 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNuvIi bhikkhU dhammamAikkhamANe no attANaM AsAijA no paraM AsAijA no annAiM pANAI bhUyAiM jIvAiM sattAiM AsAijA se aNAsAyae aNAsAyamANe vajjhamANANaM pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM jahA se dIve asaMdINe evaM se bhavai saraNaM mahAmuNI, evaM se uTThie ThiyappA aNihe acale cale abahillese paribbae saMkkhAya pesalaM dhammaM diTThimaM parinibuDe, tamhAM saMgati pAsaha gaMthehiM gaDhiyA narA visannA kAmakaMtA tamhA lahAo no parivittasijjA, jassime AraMbhA sabao sabappayAe suparinnAyA bhavaMti jesime lUsiNo no parivittasaMti, se vaMtA kohaM ca mANaM ya mAyaM ca lobhaM ca esa tuTTe viyAhie tti bemi ||suu0 192 // anuvicintya bhikSurdharmamAcakSANo nA''tmAnaM AzAtayet na paraM zuzruSumAzAtayed, nAnyAn prANino bhUtAn jIvAn sattvAn AzAtayet / sa svato'nAzAtakaH parairanAzAtayan vadhyamAnAnAM prANinAM bhUtAnAM jIvAnAM sattvAnAM pIDA na syAt tathA dharmaM kathayet / yathA'sau dvIpo'sandIno bhavati evaM sa bhavati zaraNaM mahAmuniH / evaM sa utthitaH sthitAtmA, asniho'calaH parISahopasargaH, calaH aniyatavihAritvAt, abahirlezyaH parivrajet / saMkhyAya - jJAtvA pezalaM dharmaM dRSTimAn parinirvRttastasmAt, yasmAt viparItadarzano mithyAdRSTi: saGgavAnna nirvAti tasmAditi sambandhaH / yadivA dRSTimAn parinirvRttastasmAt saGgAt, saMga evAnirvANakAraNamiti jJAtvA / saGgaM saGgavipAkaM veti pazyata, tathAhi - granthairgrathitA narA viSaNNAH kAmAkrAntA na nirvAnti / tasmAt rUkSAt- nisaGgAtmakAt saMyamAt na parivitraset yasya ime ArambhAH sarvataH sarvAtmanA suparijJAtA bhavanti yeSu ArambheSu imai lUSiNo-hiMsakA na parivitrasanti / sa- mahAmunirvAntvA krodhaM ca mAnaM ca mAyAM ca lobhaM ca mohanIyaM troTayatIti eSa tuTTo-saMsAra-saMsRterapasRto vyAkhyAta iti bravImi // 192 / / yadi vaitadvakSyamANamityAha - kAyassa viyAghAe esa saMgAmasIse viyAhie se hu pAraMgame muNI, avihammamANe phalagAvayaTThI kAlovaNie kaMkhijja kAlaM jAva sarIrabheu tti bemi ||suu0 193 // kAyasya vyAghAtaH zarIravinAza eSa saMgrAmazIrSamiva vyAkhyAtaH / zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 83 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra-maraNakAle sa khalu pAraGgAmI muniH . -avihanyamAnaH parISahopasargaH phalakAvasthAyI phalakavadavatiSThate na kAtarI bhavatIti / kAlopanItaH - mRtyukAlenAnyavazatAM prApitaH kAGket kAlaM-maraNakAlaM yAvat zarIrabhedo bhavati tAvat / na punarjIvasya vinAzo'stIti bravImi // 193 // ( saptamamadhyayanaM vyucchinnam ) // 8 // vimokSAdhyayana-8 : uddezakaH-1 // anantarasUtre zarIrAdividhUnanena niHsaGgatA'bhihitA / sA ca darzanazuddhau satyAM sAphalyamanubhavatItyatra saiva darzanazuddhiH pratipAdyate / se bemi samaNunnassa vA asamaNunnassa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapucchaNaM vA no pAdejA no nimaMtijA no kuJA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe ti bemi ||suu0 194 // ____so'haM bravImi samanojJAya-samanojJo dRSTito liGgato na tu bhojanAdibhistasmai, asamanojJAya vA zAkyAdibhyo vA azanaM vA pAnaM vA khAdimaM vA svAdimaM vA vastraM vA patadgrahaM vA kambalaM vA pAyapuJchanaM vA no pradadyAt no nimantrayet na kuryAd kaiyAvRtyaM param-atyartham AdriyamANaH AdaravAn na kuryAduktarupam ityarthaH / / 194 / / kicaH - dhavaM ceyaM jANijjA asaNaM vA jAva pAyapaMchaNaM vA labhiyA no labhiyA bhuMjiyA no bhujiyA paMthaM viuttA viukkama vibhattaM dhammaM josemANe samemANe calemANe pAijA vA nimaMtijA vA kujA veyAvaDiyaM paraM aNADhAyamANe tti bemi // 195 // . te hi zAkyAdaya evaM brUyuH- dhruvaM caitajjAnIyAt- azanaM vA yAvat pAdapuJchanaM vA bhavadbhiranyatra labdhvA vA alabdhvA vA bhuktvA vA abhuktvA vA'smadAvasathe-maTeAgantavyaM panthAnaM vyAvA'pi vyutkramyA'nyagRhANi veti / kiMca- sa zAkyAdirvibhaktaM-pRthagdharmaM jUSan-Acaran sameran-samAgacchan pratizrayamadhyena kadAcit tathA gacchan calannazanAdi pradadyAdvA, azanAdidAnena nimantrayed vA kuryAd vaiyAvRtyaM vA, tatsarvaM tasya kuzIlasya nAbhyupeyAt / kathaM ? paraM-atyartham anAdriyamANaH / evaM hi darzanazuddhirbhavatIti bravImi // 195 / / 84 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkyAdibhi saha paricayAdau ke doSAH ? uccante - ihamegesiM AyAragoyare no sunisaMte bhavati te iha AraMbhaTThI aNuvayamANA haNa pANe ghAyamANA haNao yAvi samaNujANamANA aduvA adinnamAyayaMti aduvA vAyAu viujjaMti, taM jahA- atthi loe natthi loe, dhuve loe, adhuve loe, sAie loe, aNAie loe, sapaJjavasie loe, apajjavasie loe, sukaDetti vA dukkaDetti vA, kallANetti vA pAvetti vA, sAhutti vA asAhutti vA, siddhitti vA asiddhatti vA, niraetti vA aniraetti vA, jamiNaM vippaDivannA mAmagaM dhammaM pannavemANA itvavi jANaha akasmAt evaM tesiM no suyakkhAe dhamme no supannatte dhamme bhavai // sU0 196 // ____ ihaikeSAm AcAragocaro na sunizAnto - suparicito bhavati, te iha - loke ArambhArthino'nuvadantaH, tadyathA-jahi prANinaH, ghAtayanto ghnatazcApi sumanujAnantaH, athavA adattamAdadati athavA vAco viyuJjanti-vividhaM prayuJjanti, tadyathA - asti lokaH, nAsti lokaH, dhruvo lokaH, adhruvo lokaH, sAdiko lokaH, anAdiko lokaH, saparyavasito lokaH, aparyavasito lokaH, sukRtamiti, duSkRtamiti vA, kalyANa iti vA, pApa iti vA, sAdhuriti vA, asAdhuriti vA, siddhiriti vA, asiddhiriti vA naraka iti vA anaraka iti vA yadidaM vipratipannA mAmakam AtmIyaM dharma prajJApayantaH svato naSTAH parAnapi nAzayanti / atrApi-asti loko nAsti vetyAdau jAnIta akasmAt hetorabhAvAt / evaM teSAM no svAkhyAto dharmo na suprajJApito dharmo bhavatIti / / 196 / / kimbhUtastarhi suprajJApito dharmo bhavatItyAha - se jaheyaM bhagavayA paveiyaM AsupanneNa jANayA pAsayA aduvA guttI vaogoyarassa tibemi / savattha saMmayaM pAvaM, tameva uvAikkamma esa mahaM vivege viyAhie, gAme vA, aduvA raNNe neva gAme neva raNNe dhammamAyANaha paveiyaM mAhaNeNa maimayA, jAmA tinni udAhiyA jesu ime AyariyA saMbujjhamANA samuTThiyA, je NivvuyA pAvehiM kammehiM aNiyANA te viyAhiyA ||suu0 197 // ___ tadyathA idaM- syAdvAdarUpaM vastusvarUpaM bhagavatA praveditam AzuprajJena kevalinA jAnatA pazyatA / kiJca-teSAmekAntavAdinAM samyaguttaraM deyam athavA guptirvAggocarasya vidheyeti bravImi / vAdAyotthitAn vAdina evaM ca zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 85 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brUyAt, tathA-bhavatAM sarvatra sammataM pApaM, mama tu. naitad / tadeva- etat pApAnuSThAnam upAtikramya atilaya vyavasthito'hamato eSa mama viveko vyAkhyAtaH / jIvAjIvAdiparijJAne samyaganuSThAne ca sati bhavati dharmo grAme'thavA'raNye, vivekAbhAve naiva grAme naiva araNye / atastaM dharmamAjAnIta praveditaM mAhaNeNa-bhagavatA matimatA-kevalinA / kimbhUto dharma ityAhayAmAstrayaH / yAmA vratavizeSAH prANAtipAtamRSAvAda-parigrahaviratiriti, adattAdAnamaithunayoH parigraha evAntarbhAvAt trayagrahaNaM, yadivA yAmA vayovizeSAstadyathA-aSTavarSAdAtriMzataH prathamastata urdhvamASaSTeH dvitIyaH, tata urdhva tRtIya iti ati bAlavRddhayoguMdAsaH, yadivA yamyate-uparamyate saMsArabhramaNAdebhiritiM yAmAH - jJAnadarzanacAritrANIti udAhRtA yeSu ime AryAH sambudhyamAnAH samutthitAH, ye nirvRtAH pApeSu karmasu anidAnAste vyAkhyAtAH - pratipAditA iti // 197|| kva ca punaH pApakarmasu anidAnA ityata Aha - . ur3e ahaM tiriyaM disAsu savao savvAvaMti ca NaM pADiyakaM jIvehiM kammasammArambhe NaM taM parinnAya mehAvI neva sayaM eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhijA, nevanne eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhAvijA, nevanne eehi kAyehiM daMDaM samAraMbhaMte'vi samaNujANejA neva'nne eehiM kAehiM daMDa samArabhaMti tesi pi vayaM lajjAmo taM parinnAya mehAvI taM vA daMDaM annaM vA no daMDabhI daMDaM samAraMbhijjAsi tti bemi ||suu0 198 // urdhvamadhastiryagdikSu sarvataH sarvAsu ca pratyekaM jIveSu yaH karmasamArambhaH jIvAnudizya ya upamardarUpaH kriyAsamArambhastam parijJAya medhAvI naiva svayameteSu kAyeSu daNDaM samArabheta / na cApareNa samArambhayet / naivA'nyAn eteSu kAyeSu daNDaM samArabhamANAnapi samanujAnIyAt / ye cAnye eteSu kAyeSu daNDaM samArabhante tairapi vayaM lajjAmaH iti kRtAdhyavasAyo mahate'nAya karmasamArambhastaM parijJAya medhAvI taM vA daNDamanyaM vA no daNDabhIH - daNDabhIrudaNDaM samArabhethA iti bravImi // 198 / / // adhyayanaM-8 : uddezakaH-2 // daNDabhIrutA cA'kalpanIyaparityAgamRte na sampUrNatAmiyAd akalpanIyaparityAgArthamupadizyate - ataH 86 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se bhikkhu parikamija vA ciTTija vA nisIija vA tuyaTTija vA susANaMsi vA sunnAgAraMsi vA giriguhaMsi vA rukkhamUlaMsi vA kuMbhArAyayaNaMsi vA huratthA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhu uvasaMkamittu gAhAvai bUyA AusaMto samaNA ! ahaM khalu tava aTThAe asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vAM pAyapuMcchaNaM vA pANAI bhUyAiM jIvAI sattAiM samArabbha samuddissa kIyaM pAmiccaM acchijjaM aNisaTTaM abhihaDaM AhaTTu ceemi AvasahaM vA samusiNomi se bhuMjaha vasaha, AusaMto samaNA ! bhikkhU taM gAhAvaI samaNasaM savayasaM paDiyAikkhe - AusaMto ! gAhAvaI no khalu te vayaNaM ADhAmi no khalu te vayaNaM parijANAmi, jo tumaM mama aTThAe asaNaM vA (4) vatthaM vA (4) pANAI vA ( 4 ) samArambha samuddissa kIyaM pAmicaM achijjaM aNisaTTaM abhihaDaM AhaDDu ceesi AvasahaM vA samussiNAsi, se virao Auso gAhAvaI ! eyassa akaraNayAe ||suu0 199 // sa bhikSu parAkrameta vA tiSThedvA niSIdedvA tvagvarteta vA zmazAne vA zUnyAgAre vA giriguhAyA vA vRkSamUle vA kumbhakArA''yatane vA bahirvAnyatra vA kvacit viharantaM taM bhikSumupasaMkramya gRhapati brUyAt AyuSman ! bhoH zramaNa ! ahaM khalu tavArthAya azanaM vA pAnaM vA khAdimaM vA svAdimaM vA vastraM vA patadgrahaM vA kambalaM vA pAdapuJchanaM vA samuddizya Azritya prANino bhUtAni jIvAn sattvAn samArabhya krItaM prAmityam Acchedyam anisRSTam abhyAhRtam AhRtya dadAmi AvasathaM vA AzrayasthAnaM samucchriNomi - apUrvaM karomi, tad-azanAdikaM bhuGkSva vasa / evaM gRhapatinokte sati taM gRhapati samanasaM savayasaM pratyAcakSIta AyuSman ! bho gRhapate ! na khalu te vacanamAdriye na khalu te vacanam AsevanaparijJayA parijAnAmi yat tvaM * mamArthAya azanaM vA 4 vastraM vA 4 samuddizya prANino vA samArabhya krItaM prAmityam Acchidyam anisRSTam abhyAhRtaM dadAsi AvasathaM ca AzrayasthAnaM samucchriNosi apUrvaM karosi / ahaM virato'smi AyuSmana ! bho ! gRhapate ! etasya bhavadupanyastasyA'karaNatayeti / / 199 // tadevaM daNDabhIrUtvaM pratipAditam / anyaH punaH kazcidviditasAdhvabhiprAyaH pracchannameva vidadhyAt tadapi kutazcid jJAtvA pratiSedhayed ityAha se bhikkhu parikkamija vA jAva huratthA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhuM zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 87 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaMkamittu gAhAvaI AyagayAe pehAe asaNaM vA (4) vatthaM vA (4) jAva Ahahu ceei AvasahaM vA samussiNAi bhikkhu parighAseuM, taM ca bhikkhU jANijjA sahasammaiyAe paravAgaraNeNaM annesi vA sucA ayaM khalu gAhAvaI mama aTThAe asaNaM vA (4) vatthaM vA (4) jAva AvasahaM vA samussiNAi, taM ca bhikkhU paDilehAe AgamittA ANavijA aNAsevaNAe tti bemi ||suu0 200 // ___sa bhikSu parAkrameta vA yAvad bahirvA kvacid viharantaM taM bhikSumupasaMkramya gRhapatirAtmagatayA prekSayA azanaM vA vastraM vA yAvat AhRtya dadAti AzrayasthAnaM vA samucchriNoti apUrvaM karoti bhikSu parighAsayituM bhojayituM tacca azanAdikaM bhikSurjAnIyAt svasanmatyA vA paravyAkaraNena, anyebhyo vA zrutvA - ayaM khalu gRhapatirmamArthAya azanaM vA 4 vastraM vA 4 yAvad AzrayasthAnaM vA samucchriNoti, tacca-azanAdikaM bhikSu pratyupekSya avagamya-jJAtvA gRhapatiM jJApayed anAsevanayeti bravImi // 200 // kica - bhikkhuM ca khalu puTThA vA apuTThA vA je ime Ahacca gaMthA vA phusaMti, se haMtA haNaha khaNaha chiMdaha dahaha payaha Alupaha vilupaha sahasAkAreha viSparAmusaha, te phAse dhIro puTTho ahiyAsae aduvA AyAragoyaramAikkhe, takiyA NamaNelisaM aduvA vaiguttIe goyarassa aNupubveNa saMmaM paDilehAe Ayatagutte buddhehiM evaM paveiyaM ||suu0 201 // bhikSu ca khalu pRSTvA vA apRSTvA vA ye ime gRhapatyAdaya AhArAdikaM AhRtya DhaukitvA mahato granthAd dravyavyayAt, yadivA AhRtyagranthAH vyayIkRtadravyAH, tadaparibhoge spRzanti-upatApayanti / sa IzvarAdiH svato hantA, hata enamiti parAnnodayati kSaNuta chinta dahata pacata Alumpata vilumpata sahasAt kArayata - Azu paJcatvaM nayata viparAmRzata-bAdhayata / tAnevambhUtAn sparzAn dhIraH spRSTaH sannadhisaheta / athavA sati sAmarthya AcAragocaramAcakSIta yadi vA tarkayitvA ko'yaM kaJca nato vetyAdi paryAlocya anIdRzam ananyasadRzaM svaparapakSasthApanavyudAsadvAreNa Avedayet / yadivA sAmarthyavikalaH syAt kupyati vA kathyamAne tarhi vAgaguptyA vyavasthitaH san gocarasya piNDavizuddhyAderAcAragocarasya AnupUrveNa samyak zuddhiM pratyupekSeta AtmaguptaH san / buddharetat praveditamiti // 201 / / 88 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na kevalaM gRhasthebhyaH akalpyamiti na gRhyate ye'pi asamanojJAH tebhyo dAtumapi na kalpata ityAha - se samaNunne asamaNunnassa asaNaM vA jAva no pAijA no nimaMtijA no . kujA veyAMvaDiyaM paraM ADhAyamANe tti bemi ||suu0 202 // sa samanojJaH asamanojJAya azanaM vA yAvanno pradadyAda no nimantrayeda no kuryAd vaiyAvRttyaM param AdriyamANa iti bravImi // 202 / / kimbhUtastarhi kimbhUtAya dayAdityAha - dhammamAyANaha paveiyaM mAhaNeNa maimayA samaNunne samaNunnassa asaNaM vA jAva kuJA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe ti bemi ||suu0 203 // . dharmam AjAnIta praveditaM mAhanena matimatA yathA samanojJaH samanojJAya azanaM vA yAvat pradadyAt kuryAd vaiyAvRtyaM param AdriyamANa iti bravImi // 203 / / // adhyayana-8 : uddezakaH-3 // azanAyAdAnapradAne samanojJaH adhikRtaH / ihApi samanojJaH pravrajyAyA arhaH / sa kasmin kAle pravrAjyeta taducyate / __ majjhimeNaM vayasAvi ege saMbujjhamANA samur3hiyA, sucA mehAvI vayaNaM paMDiyANaM nisAmiyA samiyAe dhamme AriehiM paveie te aNavakaMkhamANA aNaivAemANA apariggahemANA no pariggahAvaMtI savvAvaMtI ca NaM logaMsi nihAya daMDaM pANehiM pAvaM kammaM akubamANe esa mahaM agaMthe viyAhie oe juimassa kheyanne uvavAyaM cavaNaM ca nacA ||suu0 204 // madhyamena vayasA'pi eke sambudhyamAnAH samutthitAH / zrutvA medhAvI vacanaM paNDitAnAM nizamya avadhArya samatAmAlambeta, yataH samatayA dharma AryaiH praveditaH / te bhogAn anavakAsantaH, prANina anatipAtayantaH, parigrahaM aparigRhNantaH, na parigrahavanto bhavanti sarvasmin loke / kiJca nidhAya kSiptvA tyaktvA paritApakAriNaM daNDaM prANiSu prANibhyo vA pApaM karma akurvANa eSa mahAn agranthaH nigraMtho vyAkhyAtaH / ojaH-eko rAgadveSarahitaH, dyutimataH-saMyamasya khedajJo devaloke'pi upapAtaM cyavanaM ca jJAtvA, anityatA''hitamatiH pApakarmavarjI syAditi // 204 / / zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 89 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kecittu madhyamavayasi samutthitA api parISahendriyaiglanatAM nIyanta iti darzayitumAha AhArovacayA dehA parIsahapabhaMgurA pAsaha ege savviMdiehiM parigilAyamANehiM // sU0 205 // AhAropacayA dehA yeSAM te AhAropacitadehA api parISahabhaGgurAH pazyata eke sarvendriyaiH pariglAyamAnaiH klIbatAmIyuH ||205 || viditavedyazca parISahapIDito'pi kiM kuryAdityAha - oe dayaM dayai, je saMnihANasatthassa kheyanne se bhikkhU kAlanne balanne mAyanne khaNanne viNayanne samayanne pariggahaM amamAyamANe kAleNuTThAI apaDine duhao chittA niyAI || sU0 206 // ojaH rAgadveSarahito dayAM dayate pAlayati I yaH sannidhAnazAstrasya - samyag nidhIyate nArakAdigatiSu yena tatsannidhAnaM karma tasya zAstraM tasya khedajJaH nipuNo, yadivA sannidhAnazastrasya sannidhAnasya karmaNaH zastraM saMyamaH sannidhAnazastraM tasya khedajJaH sa bhikSuH kAlajJo balajJo mAtrajJaH kSaNajJo vinayajJaH samayajJaH parigrahaM amamAyamAnaH kAlenotthAyI apratijJo dvidhA - rAgeNa vA dveSeNa vA yA pratijJA tAM chittvA saMyamAnuSTAne niryAtIti ||206|| tasya ca saMyamAnuSThAne parivrajato yatsyAttadAha taM bhikkhuM sIyaphAsaparivevamANagAyaM uvasaMkamittA gAhAvaI bUyA - AusaMto samaNA ! no khalu gAmadhammA uvvAhaMti, AusaMto gAhAvaI ! no khalu mama gAmadhammA uvvAhaMti, sIyaphAsaM ca no khalu ahaM saMcAemi ahiyAsittae, no khalu me kappai agaNikAyaM ujjAlittae vA pajjAlittae vA kArya AyAvittae vA payAvittae vA, annesiM vA vayaNAo, siyA sa evaM vayaMtassa paro agaNikAyaM ujjAlittA pajjAlittA kAyaM AyAvijja vA, payAvijja vA taM ca bhikkhU paDilehAe AgamittA ANavijjA aNAsevaNAe tti bemi ||suu0 207 // * taM bhikSu zItasparzaparivepamAnagAtramupasaMkramya zaMkamAno gRhapati brUyAt bho AyuSman zramaNa ! na khalu tvAM - bhavantaM grAmadharmA - viSayA udbAdhante ? sAdhurAha - AyuSman gRhapate ! na khalu mAM grAmadharmA udbAdhante, zItasparzaM ca na khalu ahaM zaknomi adhisoDhum / na khalu me kalpate agnikAyamujvAlayituM * zrI AcArAGgasUtram (akSaramamanikA) 90 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA prajvAlayituM vA kAyamAtApayituM vA pratApayituM vA / anyeSAM vA vacanAnmamaitatkartuM na kalpate, yadivA'gnisamArambhAyA'nyo vA vaktuM na kalpate mameti / syAt kadAcit tasyaivaM vadataH sAdhoH paraH gRhapatiH agnikAyamujvAlayya prajvAlayya kAyamAtApayet pratApayedvA taM gRhapatiM ca bhikSuH pratyupekSyA'vagamya AjJApayet- pratibodhayed anAsevanayA yathaitad mamAyuktamAsevitumiti bravImi // 207 / / // adhyayana-8 : uddezakaH-4 // eSa eva zItasparzAdhikAraH paritrANaM ca vastraM, tasyopAyA''sevanaM pratipAdyate - je bhikkhU tihiM vatthehiM parikhusie pAyacautthehiM tassa NaM no evaM bhavai cautthaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNijAI vatthAI jAijA ahApariggahiyAI vatthAI dhArijA, no dhoijjA (no raijA) no dhoyarattAI vatthAI dhArijA, apaliovamANe (apaliuMcamANe) gAmaMtaresu omacelie, eyaM khu vatthadhArissa sAmaggiyaM ||suu0 208 // ___ yaH sthavirakalpikaH pratimApratipanno jinakalpiko vA bhikSu tribhirvastraiH paryuSitaH pAtracaturthestasya naivaM bhavati caturthaM vastraM yAciSyAmi / vastratrayA'bhAve sa yathaiSaNIyAni vastrANi yAceta, yathA parigRhItAni ca vastrANi dhArayet, no dhAvet, na ca dhautaraktAni vastrANi dhArayet / antaprAntatvAt tAni aparigopayan grAmAntareSu avamaceliko vrajet / etat khalu vastradhAriNaH sAmagryamiti // 208 // zItApagame tAnyapi vastrANi tyAjyAnyetadarzayitumAha - aha puNa evaM jANijjA-uvAikaMte khalu hemaMte gimhe paDivanne ahAparijunnAI kyAiM parivijA, aduvA saMtaruttare aduvA omacele aduvA egasADe aduvA acele ||suu0 209 // ____ atha punarevaM jAnIyAt-apakrAntaH khalu hemanto grISmaH pratipannastato yathAparijIrNAni vastrANi pariSThApayet athavA kSetrakAlapuruSaguNAd bhavet zItaM tataH AtmaparitulanArthaM zItaparIkSArthaM ca sAntarottaraH sAntaram uttaraM-prAvaraNaM yasya sa tathA, kvacitpAvRNoti kvacit pArzvavarti bibhartItyarthaH, zItAzaGkayA nAdyApi parityajati, athavA avamacelaH . ekakalpaparityAgAt dvikalpadhArItyarthaH athavA zanaiH zanaiH zItApagame zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 91 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyamapi parityajatIti ekazATaka athavA AtyantikazItAbhAve tadapi parityajatIti acelo bhavatIti // 209 // kimarthamasAvekaikaM vastraM parityajedityAha - lAghaviyaM AgamamANe, tave se abhisamannAgae bhavai // sU0 210 // lAghavaM vidyate yasyA'sau lAghavikastaM lAghavikam AtmAnam Agamayan-ApAdayan tapastasya abhisamanvAgatam AsevitaM bhavatIti / / 210 / / etacca bhagavatA praveditamiti darzayitumAha - jameyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamicA savvao savvattAe sammattameva samabhijjANijjA | sU0 211 // yadetat bhagavatA praveditaM tadeva abhisametya sarvataH sarvAtmatayA samyaktvameva samatvaM vA sacelA'celAvasthayostulyatAM vA samabhijAnIyAt Aseveteti // 211 // yaH punaralpasattvatayA bhagavadupadiSTaM naiva samyag jAnIyAt sa etad adhyavasAyI syAdityAha - jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai puTTho khalu ahamaMsi nAlamahamaMsi sIyaphAsaM ahiyAsittae, se vasumaM savvasamannAgayapannANeNaM appANeNaM kei akaraNayAe AuTTe tavassiNo hu taM seyaM jamege vihamAie tatthAvi tassa kAlapariyAe, se'vi tattha viaMtikArae icceyaM vimohAyataNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM AgAmi tti bemi || sU0 212 // - yasya bhikSoreva bhavati spRSTaH khalvahamasmi parISahopasargeH, nAlamahamasmi dravyabhAvabhedabhinnamanyataraM zItasparzam adhisoDhum sa vasumAn- saMyamI sarvasamanvAgataprajJAnenA''tmanA kazcit taccikitsAm akaraNatayA AvRttaH vyavasthitaH, tapasvino hi tat zreyo yadeko vehAnasAdikaH AtmodbandhanAya vihAyogamanAdikaM abhyupagacchati, tatrApi - vehAnasAdimaraNe'pi kAlaparyAyaH- guNa eva yathA kAlaparyAyamaraNe kAlaparyAyeNa bhaktaparijJAdimaraNe / so'pi tatra vehAnasAdimaraNe vyantikArakaH - vizeSeNa antakriyAkArakaH, ityetad vehAnasAdimaraNaM vimohAyatanaM - vigatamohAnAmA''yatanam-AzrayaH hitaM sukhaM nizreyasaM AnugAmikamiti bravImi // 212 // tasya 92 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // adhyayanaM-8 : uddezakaH-5 // anantaraM vehAnasAdikamupanyastam, iha tu glAnabhAvopagatena bhikSuNA yatkartavyaM tadAha - je bhikkhU dohiM vatthehiM parikhusie pAyataIehiM tassa NaM no evaM bhavai taiyaM vatthaM jAissAmi, se aNesaNijjAiM vatthAI jAijA jAva evaM khu tassa bhikkhussa sAmaggiaM, aha puNa evaM jANijjA-uvAikaMte khalu hemante gimhe paDivaNNe, ahAparijunnAiM vatthAI paridRvijA, ahAparijunnAiM pariDhavittA aduvA saMtaruttare aduvA omacele aduvA egasADe aduvA acele lAghaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai jameyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamiccA sabao savvattAe sammattameva samabhijANiyA, jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-puTTho abalo ahamaMsi nAlamahamaMsi gihatarasaMkamaNaM bhikkhAyariyaM gamaNAe, se evaM vayaMtassa paro abhihaDaM asaNaM vA (4) AhaTu dalaijA, se puvAmeva AloijA-AusaMto ! no khalu me kappai abhihaDaM asaNaM vA (4) bhuttae vA pAyae vA anne vA eyappagAre ||suu0 213 // ____ yo niyamAjinakalpikaparihAravizuddhikayathAlandikapratimApratipannAnAmanyatamo bhikSAbhyAM vastrAbhyAM paryuSitaH pAtratatIyAbhyAM tasya naivaM bhavati-yathA tRtIyaM vastraM yAciSyAmi / sa yathaiSaNIyAni vastrANi yAceta yAvada etata khalu tasya bhikSoH sAmagryam / atha punarevaM jAnIyAt-apakrAntaH khalu hemanto gISmaH pratipannaH yathAparijIrNAni vastrANi pariSThApayet yathAparijIrNAni vastrANi pariSThApya, athavA sAntarottaraH, athavA avamacelaH, athavA ekazATakaH, athavA acelo bhavati / lAghavikam Agamayana tapastasya abhisamanvAgataM bhavati / yadetat bhagavatA praveditaM tadeva abhisametya sarvataH sarvAtmatayA samyaktvameva samatvameva vA samabhijAnIyAt / yasya bhikSorevaM bhavati-vAtAdirogaiH spRSTo'haM, abalo'hamasmi, nAlamahasmi gRhAntarasaGkamaNAya bhikSAcaryAM gamanAya / atha tasmai vaivaM vadate bhikSave paraH gRhasthAdi abhihRtam azanaM vA 4 AhRtya dadyAt "kei gAhAvaI uvasaMkamittu bUyA-AusaMto ! samaNA ! ahannaM tava aTThAe asaNaM vA 4 abhihaDaM dalAmi se puvvAmeva jANejjA AusaMto gAhAvaI ! jannaM tamaM mama aTThAe asaNaM vA 4 abhihaDaM cetesi, No ya khalu me kappai eyappagAraM asaNaM vA 4 bhottae vA pAyae vA, anne vA tahappagAre "iti pAThAntaraM zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 93 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNThyama evaM sati sa sAdhu glAno'pi jIvitaniSpipAsuH pUrvameva AlIcayet - abhyAhRtAdikaM jJAtvA pratiSedhayet, tadyathA-AyuSmana ! na khalu me kalpate abhihRtam azanaM vA 4 bhoktuM vA pAtuM vA anyad vaitatprakAramAdhAkarmAdidoSaduSTamiti // 213 / / kica jassa NaM bhikkhusta ayaM pagappe-ahaM ca khalu paDinnatto apaDinnattehi gilANo agilANehiM abhikaMkha sAhammiehi kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjissAmi, ahaM vAvi khalu appaDinnatto paDinnattassa agilANo gilANassa abhikaMkha sAhammiyassa kuJA veyAvaDiyaM karaNAe / AhaTu parinnaM aNukkhissAmi AhaDaM ca sAinjissAmi 1, AhaTu parinnaM ANakkhissAmi AhaDaM ca no sAijisAmi 2, AhaTu parinnaM no ANakkhissAmi AhaDaM ca sAijjissAmi 3, Aha? parinnaM no ANakkhissAmi AhaDaM ca no sAijissAmi 4, evaM se ahAkiTTiyameva dhammaM samabhijANamANe saMte virae susamAhiyalese tatthavi tassa kAlapariyAe se tattha viaMtikArae, iceyaM vimohAyayaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tti bemi ||suu0 214 // yasya parihAravizuddhikasya yathAlandikasya vA bhikSorayaM prakalpaHAcAraH, tadyathA- ahaM ca khalu pratijJaptaH- parairvijJapto mayA cA'pratijJaptaiH-anabhyarthitaigarlAnaH sannaglAnairnirjarAmabhikAGgya sAdharmikaiH kriyamANaM vaiyAvRttyaM svAdayiSyAmi abhilaSiSyAmi / ahaM ca punaH khalu apratijJaptaH-anuktaH pratijJaptasya-vaiyAvRtyakaraNAyoktasyA'glAnaH san glAnasya nirjarAmabhikAGkhya sAdharmikasya kuryAM vaiyAvRtyamupakArasya karaNAya / tadevaM pratijJAM parigRhyApi bhaktaparijJayA prANAn jahyAd na punaH pratijJAmiti bhAvArthaH ___idAnIM pratijJAvizeSadvAreNa caturbhaGgikAmAha-ekaH kazcidevaMbhUtAmAhRtyagRhItvA pratijJAM vaiyAvRtyaM kuryAt, tadyathA-anveSayiSyAmi glAnasyAparasyAhArAdikam, tathA'pareNa cAhRtam - AnItaM svAdayiSyAmi // 1 // tathA'para AhRtya pratijJAm tadyathA-anvIkSiSye AhArAdikam aparanimittama, tathA'pareNAhRtaM ca na svAdayiSyAmi // 2 // tathA'para AhRtya pratijJAm, tadyathA-nAnvIkSiSyAmi AhArAdikamaparanimittaM svAdayiSyAmi 94 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAnyenAhRtam // 3 // tathA'para AhRtya pratijJAm tadyathA-nAnvIkSiSye AhArAdikamaparanimittam anyenAhRtaM ca na svAdayiSyAmi 4 evaM sa yathAkIrtitameva dharmaM samabhijAnan zAnto zrAnto vA virataH susamAhRtalezyo glAnabhAvA''panno'pi pratijJAlopamakurvANaH zarIraparityAgAya bhaktapratyAkhyAnaM kuryAt / tatrA'pi-bhaktaparijJAyAmapi tasya kAlaparyAyaH - guNa eva yathA kAlaparyAyamaraNe / sa tatra-glAnatayA'nazanavidhAne vyantikArakaH vizeSeNa antakriyAkArakaH karmakSayavidhAyIti / etad vimohAyatanaM vigatamohAnAmAyatanam-Azrayo hitaM sukhaM kSamaM nizreyasam AnugAmikamiti bravImi tathA vAcyaM cAtra lAghavikam AtmAnam Agamayan tapastasya samanvAgataM bhavatIti // 214 / / // adhyayanaM-8 : uddezakaH-6 // anantaraM bhikSoH sAbhigrahasya glAnatayA bhaktapratyAkhyAnamuktam, ihApi abhigrahavizeSAdhikAro vartate, tayathA - je bhikkhU egeNa vattheNa parikhusie pAyabiIeNa, tassa NaM no evaM bhavai-biIyaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNijjaM vatthaM jAijA ahApariggahiyaM vatthaM dhAritA jAva gimhe paDivanne ahAparijunnaM vatthaM pariDhavijjA (2) aduvA egasADe aduvA acele lAghaviyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhijANiyA ||suu0 215 // yo bhikSurekeNa vastreNa paryuSitaH pAtradvitIyena tasya naivaM bhavati-dvitIyaM vastraM yAciSyAmi sa yathaiSaNIyaM vastra yAceta, yathAparigRhItaM vastraM dhArayet tAvad grISmaH pratipannaH / yathAparijIrNavastraM pariSThApayet, pariSThApya avamacelaH athavA ekazATaH athavA acelo lAghavikaM Agamayan yAvat samyaktvameva samatvameva vA samabhijAnIyAt // 215 // tasya ca bhikSoH parikarmitamatelaghukarmatayA ekatvAdhyavasAyaH syAditi darzayitumAha - jassa NaM bhikkhassa evaM bhavai- ege ahamaMsi, na me asthi koi, na yAhamavi kassavi, evaM se egAgiNameva appANaM samabhijANijjA, lApaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai jAva samabhijANiyA ||suu0 216 // yasya bhikSoreve bhavati-eko'hamasmi, na me'sti kazcit, na cAhamapi kasyacit, evamasau ekAkinamevA''tmAnaM samabhijAnIyAt / evaM saMdadhAno zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 95 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadyadgogAdikamupatApakAraNamApadyate tattadadhisahate yato lAghavikam AtmAnam Agamayan tapastasya samanvAgataM bhavati yAvat samyaktvameva samatvameva vA samabhijAnIyAt // 216 // ___ihaivAdhyayane'dhastAd udgamotpAdanaiSaNA tathA grahaNaiSaNA pratipAditA, adhunA'vaziSTA grAtaSaNA pratipAyate - se bhikkhU vA bhikkhuNI vA asaNaM vA (4) AhAremANe no vAmAo haNuyAo dAhiNaM haNuyaM saMcArijA AsAemANe, dAhiNAo vAmaM haNuyaM no saMcArijA AsAemANe se aNAsAyamANe lApaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai, jameyaM bhagavayA paveiyaM tamevaM abhisamicA savao savvattAe sammattameva a(sama)bhijANiyA ||suu0 217 // sa bhikSurvA bhikSuNI vA azanaM vA 4 AhArayan na vAmato hanuto dakSiNaM hanuM saJcArayet AsvAdayan, dakSiNato hanuto vAmaM hanukaM na saJcArayed AsvAdayan / 'ADhAyamANe' pAThAntaramAzritya AdaravAnAhAre mUrchito gRddho na saMJcArayediti / sa kutazcinnimittAt saJcArayannapi anAsvAdayan saJcArayet, yata AhArasambandhilAghavam Agamayan - ApAdayan tapastasyA'bhisamanvAgataM bhavati yadetad bhagavatA praveditaM tadetad abhisametya sarvataH sarvAtmatayA samyaktvameva samatvameva vA samabhijAnIyAt // 217 // AsvAdaniSedhena cA'ntaprAntA''hArAbhyupagamo'bhihitaH tadAzitayA'pacitamAMsazoNitasya jaradasthisaMtateH kriyAvasIdatkAyaceSTasya zarIraparityAgabuddhiH syAdityAha - jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-se gilAmi ca khalu ahaM imami samaye imaM sarIragaM aNupubveNa parivahittae, se aNupubveNaM AhAraM saMvaTTijA, aNupubveNaM AhAraM saMvaTTittA kasAe payaNue kicA samAhiyAce phalagAvayaTThI uTThAya bhikkhU abhinivvuDacce ||suu0 218 // .. yasya bhikSorevaM bhavati-atha glAyAmi ca khalvaham, asmin samaye na zaknomi idaM zarIrakaM AnupUrvyA yatheSTakAlA''vazyakAdikriyASu parivoDhuM vyApArayituM, sa AnupUrvyA-caturthaSaSThA''mlAdikena AhAraM saMvartayet-saMkSipet AnupUrvyA SaSThASTamadazamadvAdazAdikena AhAraM saMvartya kaSAyAn pratanukAn kRtvA samAhitArcaH samyagAhitA - vyavasthitA acA. zarIraM yena sa niyamitakAyavyApAra ityarthaH yadvA arcA - lezyA, samyagAhitA - janitA lezyA yena sa ativizuddhAdhyavasAya ityarthaH, yadivA arcA - 96 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyajvAlA samAhitA - upazamitA arcA yena sa tathA phalakAvasthAyI - takSyamANo'pi durvacanavAsyAdibhiH kaSAyAbhAvatayA phalakavadavatiSThate iti phalakAvasthAyI - vAsIcandanaMkalpa ityarthaH, phalakApadarthI phalaM karmakSayarUpaM tadeva phalakaM tena Apadi saMsArabhramaNarUpAyAm arthaH sa vidyate tasya tathA phalakA''padarthI / yadivA phalakavat vAsyAdibhirubhayato bAhyato'bhyantaratazcAvakRSTaH abhyudyatamaraNArthamutthAya bhikSurabhinirvattArcaH zarIrasantAparahita iGgitamaraNaM kuryAditi // 218 / / __kathaM kuryAdityAha - aNupavisittA gAmaM vA nagaraM vA kheDaM vA kabbaDaM vA maDaMbaM vA paTTaNaM vA doNamuhaM vA AgaraM vA AsamaM vA sannivesaM vA negamaM vA rAyahANiM vA taNAI jAijA taNAI jAittA se tamAyAe egaMtamavakkamijA, egaMtamavakkamittA appaMDe appapANe appabIe appaharie appose appodae apputtiMgapaNagadagamaTTiyamakkaDAsaMtANae paDilehiya 2 pamajjiya 2 taNAI saMtharijA, taNAI saMtharittA itthavi samae ittariyaM kujA, taM sacaM saccavAI oe tinne chinnakahakahe AIyaDhe aNAIe ciccANa bheuraM kAyaM saMviya virUvarUve parIsahovasagge assi vissaMbhaNayAe bheravamaNucinne tatthavi tassa kAlapariyAe jAva ANugAmiyaM tti bemi ||suu0 219 // anupravizya grAmaM vA nagaraM vA kheTaM vA karbarTa vA maDambaM vA pattanaM vA droNamukhaM vA AkaraM vA AzramaM vA sannivezaM vA naigamaM vA rAjadhAnI vA tRNAni yAceta / tRNAni yAcitvA sa nAni AdAya ekAntaM-giriguhAdikam apakrAmet, ekAntamapakramya alpANDe alpazabdaH sarvatrA'bhAvavAcI alpaprANe alpabIje alpaharite alpAvazyAye alpodake alpottiGgapanakodakamattikAmarkaTasantAnake mahAsthaNDile pratyupekSya 2 pramRjya 2 tRNAni saMstaret / tRNAni saMstIrya uccAraprasravaNabhUmiM ca pratyupekSya pUrvAbhimukhasaMstArakagataH karalalATasparzighRtarajoharaNaH kRtasiddhanamaskAraH AvartitapaJcanamaskAraH atrApi samaye itvarikaM - niyatapradeza-pracArA'bhyupagamAdiGgitamaraNaM na tu sAkAraM pratyAkhyAnaM kuryAt, tad iGgitamaraNaM satyaM - sadbhyo hitaM sugatigamanA'visaMvAditvAt sarvejJopadezAcca / tathA svato'pi satyavAdI * ojastIrNaH chinnakathaMkathaH - chinnA kathamapi kathA vikathArUpA yena sa zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 97 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA, yadivA kathamahamiGgitamaraNapratijJAM nirvahiSye ityevaMrUpA kathA sA chinnA yena sa tathA mahApuruSatayA vyAkulatArahita ityarthaH / AtItArthaH atIva itAH jJAtA arthA yena so'yam AtItArthaH, yadvA atItA atikrAntA arthAH - prayojanAni yasya sa tathA uparatavyApAra ityarthaH, AdattArtho vA, anAtItaH-AsamantAdatIva ito gato'nAdyanante saMsAre AtItaH, na AtItaH anAtItaH, yadivA anAdattaH saMsAro yena sa tathA, tyaktvA bhiduraM kAyaM, saMvidhUya viruvarUpAn parISahopasargAn, asmina - sarvajJapraNItA''game visrambhaNatayA bhairavamanucIrNavAn / tatrApi glAnatayA''hiteGgitamaraNe'pi tasya kAlaparyAyaH / so'pi tatra vyantikAraka ityAdi pUrvavad yAvad AnugAmikamiti bravImi // 219 / / // adhyayanaM-8 : uddezakaH-7 // anantaramiGgimaraNamabhihitam ihApi abhigrahAdhikAro vartate - je bhikkhU acele parikhusie tassa NaM bhikkhussa evaM bhavai - cAemi ahaM taNaphAsaM ahiyAsittae sIyaphAsaM ahiyAsittae teuphAsaM ahiyAsittae daMsamasagaphAsaM ahiyAsittae egayare annatare virUvarUve phAse ahiyAsittae hiripaDicchAyaNaM ca'haM no saMcAemi ahiyAsittae, evaM se kappei kaDibaMdhaNaM dhArittae |suu0 220 // yo bhikSuracelaH paryuSitastasya bhikSoreva bhavati - zaknomi ahaM tRNasparzam adhyAsayituM, zItasparzam adhyAsayituM tejaH-sparzam adhyAsayituM, daMzamazakasparzam adhyAsayitum, ekatarAn anyatarAn virUparUpAn sparzAn adhyAsayituM, hrIpraticchAdanaM hrI - lajjA tayA gRptapradezasya pracchAdanaM cAhaM na zaknomi adhyAsayituM, tyaktuM na zaknomItyarthaH, evaM prakRtilajjAlutayA sAdhanavikRtirUpatayA vA tasya kalpate kaTibandhanaM-colapaTTakaM dhArayitumiti // 220 // punaretAni kAraNAni na syustato'cela eva parAkrameta / acelatayA zItAdisparza samyagaghisaheteti / etatpratipAdayitumAha - aduvA tattha parakkamaMtaM bhujo acelaM taNaphAsA phusanti sIyaphAsA phusanti teuphAsA phusanti daMsamasagaphAsA phusanti egayare annayare virUvarUve phAse ahiyAsei, acele lApaviyaM AgamamANe jAva samabhijANiyA ||suu0 221 // 98 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA tatra saMyame parAkramamANaM bhUyo'celaM tRNasparzAH spRzanti, zItasparzA spRzanti, teja: sparzA spRzanti, daMzamazakasparzAH spRzanti tadA ekatarAn anyatarAn virUparUpAna sparzAn adhisahate acelo lAghavikam Agamayan yAvat samabhijAnIyAditi // 221 / / kiMca-ukta svarUpapratimApratipanna evA'parAn pratimApratipannAnAzritya viziSTamabhigrahaM gRhNIyAt, tayathA - jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai- ahaM ca khalu annesiM bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaTu dalaissAmi AhaDaM ca sAijissAmi (1), jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai- ahaM ca khalu annesiM bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaTu dalaissAmi AhaDaM ca no sAissAmi (2) jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu asaNaM vA 4 AhaTu no dalaissAmi AhaDaM ca sAijissAmi (3) jassa gaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khala annesiM bhikkhaNaM asaNaM vA 4 AhaTTa no dalaissAmi AhaDaM ca no sAijissAmi (4) ahaM ca khalu teNa ahAiritteNa ahesaNijjeNa ahApariggahieNaM asaNeNa vA 4 abhikaMkha sAhammiyassa kuJA veyAvaDiyaM karaNAe, ahaM vAvi teNa ahAirittega ahesaNijjeNa ahApariggahieNaM asaNeNa vA 4 abhikaMkha sAhammiehiM kIramANaM veyAvaDiyaM sAinjissAmi lApaviyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhijANiyA ||suu0 222 // ___ yasya bhikSorevaM bhavati-ahaM ca khalu anyebhyo bhikSubhyaH azanaM vA 4 AhRtya dAsyAmi AhRtaM ca svAdayiSyAmi / / 1 / / yagya bhikSorevaM bhavati-ahaM ca khalu anyebhyo bhikSubhyo'zanAdikamAhRtya dAsyAmi aparAhRtaM ca na svAdayisyAmi // 2 // yasya ca bhikSorevaM bhavati-ahaM ca khalu anyebhyo bhikSubhyaH azanaM vA 4 AhRtya na dAsyAmi AhRtaM ca svAdayiSyAmi / / 3 / / yasya bhikSorevaM bhavati-ahaM ca khalu anyebhyo bhikSubhyaH azanaM vA ' 'AhRtya na dAsyAmi AhRtaM ca na svAdayiSyAmi // 4 // ityevaM caturNAmabhigrahANAmanyataramabhigrahaM gRhNIyAt, athavA eteSAmevAdyAnAM trayANAM bhaGgAnAmekapadenaiva kazcidabhigrahaM gRhNIyAt iti darzayitumAha - ahaM ca khalu tena tathA'tiriktena yathaiSaNIyena yathAparigRhItena azanena vA 4 nirjarAmabhikAGkSaya kuryAM vaiyAvRttyamupakArasya karaNAya / pakSAntaramAha. ahaM - cA'pi . ca punastena yathA'tiriktena zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 99 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAparigRhitena azanena vA 4 nirjarAmabhikAGgya sAdharmikaiH kriyamANaM vaiyAvRtyaM svAdayiSyAmi abhilaSiSyAmi, yo vA'nyaH sAdharmiko'nyasya karoti taM cAnumodayiSyAmi lAghavikam Agamayan yAvat samyaktvameva samatvameva vA samabhijAnIyAditi // 222 // tadevamanyatarAbhigrahavAn bhikSuracelaH sacelo vA zarIrapIDAyAM satyAmasatyAM vA AyuHzeSatAmavagamya udyatamaraNaM vidadhyAditi darzayitumAha - jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-se gilAmi khalu ahaM imammi samae imaM sarIragaM aNupubeNaM parivahittae, se aNupubveNaM AhAraM saMvaTTijjA (2) kasAe payaNue kiccA samAhiyacce phalagAvayaTThI uTThAya bhikkhU abhinibuDacce aNupavisittA gAmaM vA nagaraM vA jAva rAyahANiM vA taNAI jAijA jAva santharijA, itthavi samae kAyaM ca jogaM ca IriyaM ca pacakkhAijA, taM sacaM saccAvAI oe tinne chinnakahakahe AIyaDhe aNAIe cicANaM bheuraM kAyaM saMvihuNiya virUvasave parIsahovasagge assi vissaMbhaNAe bheravamaNucinne tatthavi tassa kAlapariyAe, sevi tattha viantikArae, icceyaM vimohAyayaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tibemi ||suu0 223 // yasya bhikSorevaM bhavati-atha glAyAmi ca khalvaham, asmin samaye na zaknomi idaM zarIrakamAnupUrvyA parivoDhuM sa AnupUrvyA AhAraM saMvartayet saMkSipet / AnupUrvyA AhAraM saMvRtya kaSAyAn pratanukAn kRtvA samAhitArcaH phalakAvasthAyI phalakApadarthI vA'bhyudyatamaraNArthamutthAya bhikSurabhinirvattArcaH anupravizya grAmaM vA nagaraM vA yAvad rAjadhAnI vA tRNAni yAceta / yAcitvA yAvat saMstaret / saMstIrya taNAni cA'trApi samaye saMstArakamAruhya siddhasamakSaM svataH paJcamahAvratAropaNaM karoti / tatazcaturvidhamapyAhAraM pratyAcaSTe / tataH pAdapogamanAya kAyaM ca yogaM ca IryAM ca pratyAcakSIta / tata satyaM satyavAdI ojastIrNa chinnakathaMkatha AtItArtha AdattArtho vA anAtIta anAdatto vA tyaktvA bhiduraM kAyaM, saMvidhUya virUparUpAn parISahopasargAn, asmin-sarvajJapraNItA''game visrambhaNatayA bhairavamanucIrNavAn / tatrApi tasya kAlaparyAyaH / so'pi tatra vyantikAraka ityetad vimohAyatanaM hitaM sukhaM kSama nizreyasam AnugAmikamiti bravImi // 223 // * 100 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // adhyayanaM-8 : uddeshkH-8|| anantaraM rogAdisaMbhave udyatamaraNavidhAnamuktaM iha tu tadevAnupUrvivihAriNAmucyate - aNupubveNa vimohAI, jAI dhIrA samAsajja vasumanto maimanto, savvaM nacA aNelisaM // 1 // duvihaMpi viittA NaM, buddhA dhammassa pAragA / aNupubbIi saMkhAe, AraMbhAo (ya) (kammuNAo) tiuTTai // 2 // kasAe payaNU kiccA, appAhAre titikkhae / aha bhikkhU gilAijA, AhArasseva antiyaM // 3 // jIviyaM nAbhikaMkhijA, maraNaM novi patthae, duhao'vina sajijA, jivIe maraNe tahA // 4 // ____ AnupUrvyA vimohAni yAni - bhaktaparijeGgitamaraNapAdapopagamanAni samAsAdya dhIrA vasumantaH saMyamino matimantaH sarva-kRtyAkRtyaM jJAtvA'anIdRzaM samAdhimanupAlayet // 1 // kiMca-dvividhamapi bAhyAntarabhedabhinnatapo viditvAAsevya yadvA bAhya-zarIropakaraNAdi AbhyantaraM-rAgAdi tyaktvA buddhA dharmasya pAragA AnupUrvyA maraNakAlaM saMkhyAya - jJAtvA Arambhatazca zarIradhAraNAyA'nnapAnAdyanveSaNAtmakAt truTyati pAThAntaraM - 'kammuNAo tiuTTai' sugamam // 2 // sa cA'bhyudyatamaraNAya saMlekhanAM kurvan pradhAnabhUtAM bhAvasaMlekhanA kuryAdityetaddarzayitumAha - ___kaSAyAn pratanUn kRtvA alpAhArastitikSate / atha bhikSuglAyet, AhArasyaivAntikaM paryavasAnaM vrajeda, samIpaM vA na vrajet, tathAhi . kSaNe mUrcchannAhArasyaivAntikaM - paryavasAnaM vrajediti saMlekhanAkramaM vihAyAzanaM vidadhyAdityarthaH, yadivA glAnatAmupagataH sannAhArasyAntika-samIpaM na vrajet // 3 // kiMca tatra saMlekhanAyAM vyavasthitaH sarvadA vA jIvitaM nAbhikAGket, maraNaM nA'pi prArthayet / ubhayato'pi na sajet jIvite maraNe tathA // 4 // kibhUtastarhi syAdityAha - majjhattho nijarApehI, samAhimaNupAlae anto bahiM viUssinja, ajjhatthaM suddhamesae // 5 // jaM kiMcuvakkama jANe, AukhemassamappaNo / tasseva antaraddhAe, khippaM sikkhija paMDie // 6 // gAme vA aduvA raNe, thaMDilaM paDilehiyA / appapANaM tu vinnAya, taNAI saMthare muNI // 7 // aNAhAro tuyaTTinjA, puTTho tattha'hiyAsae / nAivelaM uvacare, mANussehi vipuTThavaM // 8 // saMsappagA ya je pANA, je ya uDDamahAcarA / bhuMjanti maMsasoNiyaM, na chaNe na pamajae // 9 // pANA dehaM vihiMsanti, ThANAo navi unbhame Asavehi vivittehiM, tippamANo'hiyAsae // 10 // zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 101 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyastho nirjarA'pekSI, samAdhimanupAlayet / antaH kaSAyAn bahiH zarIropakaraNAdikam vyutsRjya zuddham adhyAtmam antaHkaraNam anveSayet prArthayet ||5|| kiMca AyuH kSemasyA''tmanaH jIvitasya yaM kazcanamupakramam upAyam eSaNIyavidhinA'bhyaGgAdikaM yadivA yatkimapi AyuH pudgalAnAM saMvarttanaM samupasthitam tajjAnIyAt tasyaiva antaraddhAyAM saMlekhanAkAlasya -madhye kSipraM zikSeta samAdhimaraNamabhikAGkSan tadupazamopAyameSaNIyavidhinA'bhyaGgAdikaM vidadhyAt, - punarapi saMlikhet yadivA bhaktaparijJAdikamAseveta paNDitaH / etaduktaM bhavati samAdherupAyaM jAnIta vyApArayecceti ||6|| tamupakramaM jJAtvA kiM kuryAdityAha gAme vA athavA'raNye, sthaNDilaM pratyupekSya alpaprANaM prANirahitaM sthaNDilaM . tu vijJAya tRNAni saMstarenmuni ||7|| saMstIrya tRNAni yatkuryAttadAha- anAhArastvagvarteta tvagvartanaM kuryAt / spRSTastatra adhyAsayet / nA'tivelaM - maryAdAm upacaret nollaMgheta mAnuSyaiH parISahopasargairvispRSTavAn // 8 // etadeva darzayitumAha - saMsarpakAzcaH saMsarpantIti saMsarpakAH pipIlIkAkroSTrAdayo ye prANinaH, ye ca UrdhvamadhazcarAH / bhuJjate mAMsazoNitaM tAn na kSaNuyAnna ca rajoharaNAdinA pramArjayet ||9|| prANino dehaM vihiMsanti na tu jJAnAdi, tasmAt sthAnAnnApi udabhramet nAnyatra yAyAt 1 AzravairviviktaiH pRthagbhUtairavidyamAnaiH zubhAdhyavasAyI tairbhakSyamANo'pi amRtAdinA tRpyamANa iva vedanAM taistapyamAno vA'dhyAsayet - adhisaheta // 10 // = 102 ganthehiM vivittehiM, AukAlassa pArae paggahiyataragaM ceyaM, daviyassa viyANao ||11|| ayaM se avare dhamme, nAyaputteNa sAhie / AyavajjaM paDIyAraM, vijahijjA tihA tihA // 12 // hariesu na nivajjijjA, thaMDilaM muNiyA sae / viosija aNAhAro, puTTho tattha'hiyAsae // 13 // indiehiM gilAyanto, samiyaM Ahare muNI / tahAvi se agarihe, acale je samAhie ||14|| abhikkame paDikkame, saMkucae pasArae / kAyasAhAraNaTTAe, itthaM vAvi aceyaNo // 15 // parikkame parikilante, aduvA ciTaThe ahAyae / ThANeNa parikilante, nisIijjA ya aMtaso // 16 // kiMca- granthairviviktaiH granthaiH sabAhyAbhyantaraiH zarIrarAgAdibhiH - - * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viviktaistyaktaiH sadbhirgranthairvA-aGgAnaGgapraviSTairAtmAnaM bhAvayan AyuHkAlasyamRtyukAlasya pAragaH pAragAmI syAt etanmaraNavidhAnakArI siddhiM triviSTapaM vA prApnuyAditi gataM bhaktaparijJAmaraNaM / sAmpratamiGgitamaraNaM zlokArdhAdinocyate - pragRhItatarakaM prakarSeNa gRhyate iti pragRhItatarakaM cedam-iGgitamaraNa dravikasya dravyaM saMyamaH sa vidyate yasyA'sau dravikastasya saMyamino vijAnataH gItArthasya jaghanyato navapUrvavizAradasya bhavati // 11 // ayamaparo vidhirityAha - ayaM sa aparo dharmaH, jJAtaputreNa - vardhamAnasvAminA svAhitaH suSTrapalabdhaH / AtmavarjaM praticAram aGgavyApAraM vijahyAt tridhA tridhA / svayameva codvartanaparivartanAdikaM vidhatte // 12 // sarvathA prANisaMrakSaNaM paunaHpunyena vidheyamiti darzayitumAha - hariteSu na zayIta, sthaNDilaM jJAtvA zayIta / sabAhyAbhyantaramupadhiM vyutsRjyA'nAhAraH san spRSTaH parISahopasargastatra-saMstArake'dhyAsayed adhisaheta // 13 // indriyaigAyan zamitAM sAmyaM vA''tmani Ahared vyavasthApayennArtadhyAnopagato bhUyAditi / saGkocananirviNNo hastAdikaM prasArayannupavizan yatheGgitapradeze vA saJcarannAste tathApi sa agIH acalo yaH samAhitaH // 14 / / bhAvAcalitazceGgitapradeze cakramaNAdikamapi kuryAditi etaddarzayitumAha abhikrAmayet pratikrAmayet saGkocayet prasArayet / kAyasAdhAraNArthaM, itthaM ca sakriyo'pi acetano-niSkriya eva yadivA 'atrApi' iGgitamaraNe'cetanavat sarvakriyArahito yathA pAdapogamane tathA sati sAmarthya tiSThet // 15 // sAmathyArbhAve caitat kuryAt parikrAmet pariklAntaH sana, athavA tiSThed yathAyataH yathApraNihitagAtraH, sthAnena pariklAnto niSIdeccA'ntazaH // 16 // kiMca - AsINe'NelisaM maraNaM, indiyANi samIrae / kolAvAsaM samAsajja vitahaM pAuresae // 17 // jao vajaM samuSpaje, na tattha avalambae, tau ukkase appANaM, phAse tattha'hiyAsae // 18 // ayaM cAyayatare siyA, jo evamaNupAlae sabagAyanirohe'vi, ThANAo navi unbhame // 19 // ayaM se uttame dhamme, puvaTThANasta paggahe / aciraM paDilehittA, vihare ciTTha mAhaNe // 20 // AsInaH AzritaH -anIdRzaM maraNam indriyANi samIrayet zrI AcArAgasUtram (akSaraNamanikA) * 103 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSA'karaNatayA prerayet 1 kolAvAsaM ghuNakITakA''vAsastaM ghuNakSatamuddehikAnicitaM vA phalakaM samAsAdya vitathaM prAdureSayet prakaTamazuSiraM phalakamavaSTambhanAyAnveSayet // 17 // yato vajraM vajravat gurutvAt karma avadyaM vA samutpadyeta, na tatra avalambe / tata utkarSed-utkrAmayet AtmAnaM, sparzAna tatra iGgitamaraNe adhyAsayet // 18 // gata iGgitamaraNAdhikAraH / sAmprataM pAdapopagamanamAzrityAha ayaM pAdapopagamanavidhiH Ayatatara Attataro vA'tizayenA''tto gRhIta Attataro yatnenA'dhyavasita syAt / ya evamanupAlayet sa sarvagAtranirodhe'pi utapyamAnakAyopi mUrcchannapi maraNasamudghAtagato vA bhakSyamANamAMsazoNito'pi kroSTugRdhrapipIlakAdibhiH sthAnAnnA'pi udbhramet-dravyabhAvobhayataH sthAnAntaraM na yAyAt ||19|| kiM ca ayaM sa uttamo dharmaH antaHkaraNaniSpannatvAt pUrvasthAnAt pragrahaH-pragRhItataraM parispandanarahitaM cilAtIputravat / aciraM sthaNDilaM pratyupekSya viharet tiSThenmAhanaH ||20| etadeva prakAntareNa darzayitumAha - acittaM tu samAsajja, ThAvae tattha appagaM / vosire savvaso kArya, na me dehe parIsahA, // 21 // jAvajjIvaM parIsahA, uvasaggA iti saMkhayA saMbuDe deha bheyAe, iya panne'hiyAsa ||22|| bheuresu na rajjijjA, kAmesu bahutaresuvi icchAlobhaM na sevijjA, dhruvavannaM sapehiyA // 23 // sAsaehiM nimantijjA, divvamAyaM na saddahe / taM paDibujjha mAhaNe, savvaM nUmaM vihUNiyA ||24|| savvadvehiM amucchie, AukAlassa pArae / titikkhaM paramaM naccA, vimohannayaraM hiyaM // 25 // ttibemi // acittaM sthaNDilaM phalakAdi vA tu samAsAdya sthApayet tatrA''tmAnam / vyutsRjya sarvazaH kAyaM na me dehe parISahAH, dehasya parityaktatvAd yadivA parISahakRtapIDayodvegAbhAvAt // 21 // - te punaH kiyanta kAlaM soDhavyA ityAha yAvajjIvaM parISahAH upasargA iti saMkhyAya - jJAtvA saMvRta-utthito dehabhedAya iti prAjJaH adhisaheta ||22|| evaMbhUtaM ca sAdhumupalabhya kazcidrAjAdirbhogairnimantrayet, tat pratividhAnArthamAha - 104 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhidureSu na rajyet kAmeSu bahutareSu api pAThAntaraM vA kAmesu bahulesu analpeSvapItyartha icchAlobhaM icchArUpo lobhazca cakravartitvAdyabhilASAdiko nidAnastam na seveta, dhruvavarNa-saMyamaM mokSaM vA yadvA zAzvatIM yazaHkIrtim samprekSya ||23|| kiMca - kazcit yAvajjIvamaparikSayAt zAzvatairnimantrayet tathA divyAM mAyAM na zraddadhIta / tAM pratibudhyasva / mAhanaH sAdhuH sarvaM nUmaM karma mAyAM vA vidhUnIyAt ||24|| kiMca - sarvArthaiH sarvArtheSu vA'mUrcchitaH, AyuH kAlasya pAragaH titikSAM paramAM-pradhAnAM jJAtvA vimohAnyatarad-vigatamohAnAM bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanAnAM trayANAmanyatarat hitamato vidheyamiti bravImi // 25 // * * * // upadhAnazrutAkhyamadhyanaM 9 : uddezakaH 1 // ihAnantarokto'rthaH sarvA'pi bhagavatA vardhamAnasvAminA svata evAcIrNa ityetadatra pratipAdyate - ahAsuyaM vaissAmi jahA se samaNe bhagavaM uTThAe / saMkhAe taMsi hemaMte ahuNA pavvaie itthA || 1 || No cevimeNa vattheNa pihissAmi taMsi hemaMte / se pArae AvakahAe, evaM khu aNudhammiyaM tassa // 2 // cattAri sAhie mAse, bahave pANajAiyA Agamma / abhirujjha kAyaM vihariMsu, ArusiyA NaM tattha hiMsiMsu // 3 // saMvaccharaM sAhiyaM mAsaM jaM na rikkAsi vatthagaM bhagavaM / acelae tao cAi taM vosijja vatthamaNagAre // 4 // yathAzrutaM yathAsUtraM vA vadiSyAmi yathA sa zramaNo bhagavAn utthAya / saMkhyAya-jJAtvA tasmin hemante adhunA pravrajito rIyatesma - viharati sma // 1 // atra ca sAmAyikAropaNasamanantarameva surapatinA bhagavadupari devadUSyaM cikSipe, bhagavatA'pi garIyastvAtsacelasya dharmasyA'nyaiH tathAgataiH ziSyasya pratyayAccaiva, vastraM dadhre na lajjayA / etaddarzayitumAha - no caivA'nena vastreNa pidhAsyAmi tasmina hemante / sa pArago yAvatkatham etat - vastraM khalu tasya anudhArmikam - aparairapi tIrthakRdbhiH samAcIrNamityarthaH // 2 // caturaH sAdhikAn mAsAn, bahavaH prANijAtikA Agatya / abhiruhya kAyaM vijahuH, Aruhya AruSTA vA tatra kAye ahiMsan / kiyatkAlaM taddevadUSyaM bhagavati sthitamityetaddarzayitumAha - saMvatsaraM sAdhikaM mAsaM yanna tyaktavAna vastraM bhagavAn / acelako'bhUta tata urdhvaM tyAgI tad vyutsujya vastram anagAraH / ||4|| zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 105 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMca - adu porisiM tiriyaM bhittiM, cakkhumAsajja antaso jhAyai / aha cakkhubhIyA saMhiyA te, hantA hantA bahave kaMdisu // 5 // sayaNehiM vitimissehi ithio tattha se parinnAya sAgAriyaM na sevei ya, se sayaM pavesiyA jhAi // 6 // je ke ime agAratthA mIsIbhAvaM pahAya se jhAi / puTThovi nAbhibhAsiMsu gacchai nAivattai aMjU (puTTho va so apuTTho va no aNunnAi pAvagaM bhagavaM) // 7 // No sukarameyamegesiM nAbhibhAse ya abhivAyamANe / hayapuce tattha daMDehiM lUsiyapubbe appapuNNehiM // 8 // atha pauruSIM-puruSapramANAM vIthIM tiryagbhitti-zakaTorddhivaccakSuH samAsAdya-dattvA'ntazo-madhye dhyAyati-IyAsamito gacchati / atha cakSurbhItA - darzanabhItAH saMhitAste militAH kumArAdayo hatvA hatvA pAMzumuSThyAdibhibahavazcakranduH halabolaM cakruH // 5 // zayaneSu - vasatiSu gRhasthatIrthikai ya'timizreSu striyastatrA'sau parijJAya mokSamArgA'rgalAbhUtAH / sAgArikaM methunaM na seveta / sa svayaM vairAgyamArga pravezya dhyAyati / / 6 / / ye kecana ime agArasthAH-gRhasthAstairmizrIbhAvamupagato'pi mizrIbhAvaM prahAya sa dhyAyati / pRSTo'pi nAbhibhASate sma gacchatyeva mokSapathaM nAtivartate RjuH // 7 // na sukarametadekeSAM yannAbhibhASate cA'bhivAdayataH / hatapUrvazca daNDaiSitapUrvazcA'lpapuNyaiH - puNyahInaiH anAyaH // 8 // kiMca pharusAiM duttitikkhAi aiacca muNI parakkamamANe / AghAya naTTagIyAI daNDajudhAI muTThijuddhAiM // 9 // gaDhie mihukahAsu samayaMmi nAyasue visoge adakkhu / eyAi se urAlAI, gacchai nAyaputte asaraNayAe // 10 // avi sAhie duve vAse sIodaM abhuccA nikkhante / egattagae pihiyacce se ahinnAyadaMsaNe sante // 11 // paruSANi-vAgduSTAni dustitikSANi atigatya muni parAkramamANastitikSate / AkhyAtagItanRtyAni daNDayuddhAni muSTiyuddhAni uddizya kautukAdirahito bhavati // 9 // gRddhAn mithaHkathAsu tasmin samaye jJAtasutaH vardhamAnasvAmI vizokaH - madhyastho'drAkSIt / etAni duHkhAni udAraNi - duSpradhRSyANi asmaran gacchati - parAkramate jJAtaputraH asmaraNAya azaraNAya vA zaraNaM-gRhaM nAtra zaraNamastItyazaraNaH saMyamastasmai // 10 // api sAdhike dve varSe 106 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItodakamabhuktvA niSkrAntaH ekatvagataH pihitArcaH-pihitakrodhajvAlo gRptatanurvA sa abhijJAtadarzanaH zAntaH ||11|| sa evambhUto bhagavAn gRhavAse'pi sAvadyArambhatyAgI, kiM punaH pravrajyAyAmiti darzayitumAha - puDhaviM ca AukAyaM ca teukAyaM ca vAukAyaM ca / paNagAI bIyahariyAI tasakAyaM ca savvaso naccA // 12 // eyAiM santi paDilehe, cittamantAi se abhinnAya / parivajriya viharitthA iya saMkhAya se mahAvIre ||13|| adu thAvarA ya tasattAe, tasA ya thAvarattAe / aduvA savvajoNiyA sattA kammuNA kappiyA puDho bAlA || 14 || bhagavaM ca evamannesiM sovahie hu luppai bAle / kammaM ca savvaso naccA taM paDiyAikkhe pAvagaM bhagavaM // 15 // duvihaM samicca mehAvI kirIyamakkhAya'NelisaM nANI / AyANasoyamaivAyasoyaM jogaM ca savvaso NacA // 16 // pRthvIM cA'pkAyaM ca tejaH kAyaM ca vAyukAyaM ca panakAni bIja - haritAni sakAyaM ca sarvazo jJAtvA tadArambhaM parivarjya vijahAra sa bhagavAniti sambandhaH // 12 // etAni bhUtAni santItyevaM pratyupekSya tathA cittavanti sa abhijJAya parivarjya vijahAra etat saMkhyAya sa mahAvIraH // 13 // atha sthAvarAzca trasatayA, trasAzca sthAvaratayA vipariNamante athavA sarvayonikAH satvAH karmaNA kalpitAH-vyavasthitAH pRthaktayA bAlA:rAgadveSASS kalitA 119811 bhagavAzcaivamamanyata sopadhikaH dravyabhAvopadhiyuktaH khalu lupyate bAlaH karmaNeti, karma ca sarvazo jJAtvA tat-karma pratyAkhyAtavAn tadupAdAnaM ca pApakarmAnuSThAnaM bhagavAn // 15 // dvividhaM karma IryApratyayaM sAmparAyikaM ca sametya medhAvI kriyAM saMyamAnuSThAnarupAm AkhyAtavAn anIdRzIM jJAnI / AdIyate karmAneneti AdAnaM duSpraNihitamindiyam AdAnaM ca tat zrotazcAdAnazrotastat, atipAtasrotaH prANAtipAtasrota upalakSaNArthatvAdasya mRSAvAdAdikamapi jJAtvA yogaM manovAkkAyalakSaNaM ca sarvazo jJAtvA || 16|| kiMca - aivattiyaM aNAuTTi sayamannesiM akaraNayAe / jassitthio parinnAyA savvakammAvahA use adakkhu // 17 // ahAkaDaM na se seve savvaso kamma (kammuNA) adakkhU / jaM kiMci pAvagaM bhagavaM taM akuvvaM viyarDa bhuMjitthA // 18 // jo sevai ya paravatthaM parapAe vi se na bhuMjitthA / parivajjiyANa umANaM gacchai zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA ) * 107 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhaDiM asaraNayAe // 19 // mAyaNNe asaNapANassa nANugiDhe rasesu apaDinne / acchipi no pamajijA novi ya kaMDUyae muNI gAyaM // 20 // appaM tiriyaM pehAe ap ipiTThao pehAe / appaM buie'paDibhANI paMthapehI care jayamANe // 21 // sisiraMsi addhapaDivanne taM vosijja vatthamaNagAre / pasArittu bAhuM parakkame no avalambiyANa kaMdhami // 22 // esa vihI aNukvanto mAhaNeNa maimayA / bahuso apaDinneNa bhagavayA eva riyaMtiM // 23 // ttibemi // pAtakAd ativrattikAm-atikrAntAM nirdoSAm anAkuTTIm ahiMsAmAzritya svayamanyeSAM cA'karaNatayA pravRtaH / yasya striyaH parijJAtAH sarvakarmAvahAH sarvapApopAdAnabhUtAH sa eva adrAkSIt // 17|| yathAkRtam AdhAkarmAdi nA'sau sevate ca sarvazaH karma adrAkSIt / yatkiJcit pApakaM pApopAdAnakAraNaM bhagavAn tadakurvana vikaTaM-prAsukam abhuGkta // 18 // no sevate ca paravastraM pradhAnaM vastraM parasya vA vastram, parapAtre'pi asau na bhuGkte sma parivarya-avagaNayya apamAnaM gacchati saMkhaNDim AhArapAkasthAnabhUtAm azaraNatayA-adInamanaskatayA // 19 // mAtrajJaH azanapAnasya, na anugRddho raseSu, grahaNaM prati apratijJaH / akSi api na pramAjayet nA'pi ca kaNDUyate munirgAtram // 20 // kiMca - alpaM tiryak prekSate, alpaM pRSThataH prekSate / alpaM bUte apratibhASI, alpazabdo'bhAve vartata iti pathiprekSI cared yatamAnaH // 21 // adhvapratipanne zizire sati tad vyutsRjya vastraM-devadRSyamanagAraH / prasArya bAhU parAkramate nA'valambya skandhe tiSThati // 22 // eSa vidhiranukrAntaH-anucIrNo mAhanena matimatA / bahuzaH' apratijJena-anidAnena bhagavatA / evaM rIyante anye mumukSava iti bravImi / / 23 // // adhyayanaM 9 : uddezakaH 2 // anantaraM bhagavatazcaryA'bhihatA, iha tu zayyA pratipAyate - cariyAsaNAI sijAo egaiyAo jAo buiyAo / Aikkha tAI sayaNAsaNAI jAiM sevitthA se mahAvIre // 1 // AvesaNasabhApavAsu paNiyasAlAsu egayA vAso / aduvA paliyaThANesu palAlapuMjesu egayA vAso // 2 // AgantAre ArAmAgAre taha ya nagare va egayA vAso / susANe suNNagAre vA rukkhamUle va 108 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egayA vAso // 3 // eehiM muNI sayaNehiM samaNe Asi paterasavAse / rAiM divaMpi jayamANe apamatte samAhie jhAi // 4 // Nipi no pagAmAe, sevai bhagavaM uTThAe / jaggAvai ya appANaM isi sAi ya apaDinne // 5 // saMbujjhamANe puNaravi Asisu bhagavaM uTThAe / nikkhamma egayA rAo bahi caMkamiyA muhuttAgaM // 6 // sayaNehiM tatthuvasaggA bhImA AsI aNegarUvA ya / saMsappagA ya je pANA aduvA je pakkhiNo uvacaranti // 7 // adu kucarA uvacaranti gAmarakkhA ya satti-hatthA ya / adu gAmiyA uvasaggA itthI egaiyA purisA ya // 8 // ihaloiyAI paraloiyAI bhImAiM aNegarUvAiM / avi subhidunbhigandhAiM sahAI aNegarUvAiM // 9 // caryAyAm AsanAni zayyAzca ekA yA uktA AcakSva tAni zayyA''sanAni yAni - sevitavAnasau mahAvIraH // 1 // praznaprativacanamAha-Avezane-sakuDyazUnyagRhe sabhAprapAsu paNyazAlAsu ekadA vAsaH / athavA palitasthAneSu-ayaskArAdikarmasthAneSu maJcoparivyavasthitapalAlapuJAnAmadha ekadA vAsaH // 2 // AgAntAre prasaGgAyAtA Agatya vA yatra tiSThanti tattathA tasmin ArAmagAre tathA ca nagare vA ekadA vAsaH / zmazAne zUnyAgAre kuDyarahitagRhe vA vRkSamUle vA ekadA vAsaH // 3 // eteSu muni zayaneSu samanAH zramaNo vA''sIt pratrayodazavarSANi prakarSaNa trayodazaM varSaM yAvat / rAtriM ca divA'pi yatamAnaH apramattaH samAhito dhyAyati // 4 // kiMca-nidrAmapi na prakAmataH sevate bhagavAn utthAya / jAgarayati cA''tmAnam ISat svApI - asthikagrAme vyantaropasargAnte antarmuhUrta sakRnnidrApramAda AsIt / api cA'pratijJaH-svApAbhyupagamapUrvakaM na zayiteti // 5 // saMbudhyamAnaH punarapi apramatta AsId bhagavAnutthAya / niSkramya ekadA rAtrau bahizcakramya muhUrtaM nidrApramAdA'panayanArthaM dhyAne sthitavAn iti // 6 // zayaneSu vasatiSu tatra upasargA bhImA AsannanekarUpAzca / saMsarpakAzca-ahinakulAdayo ye prANino'thavA ye pakSiNaste upacaranti-upasargayanti / / 7 / / atha kucarAH caura pAradArikAdaya upacaranti grAmarakSAzca zaktihastAzca .. zaktikuntAdihastAH / atha grAmikAH grAmadharmAzritA rUpadarzanAdinA upasargAH syu / strI kAcit puruSAzcopasargayeyuH // 8 // ... kiMca - . zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 109 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aihalaukikAn manuSyakRtA daNDaprahArAdayastAn pAralaukikAn divyAstairazcAzca tAn yadivA paratra... pIDayanti kAmabhogAH anukulopasargAstAnityarthaH, bhImAnanekarUpAn sparzAn api surabhigandhAn durgandhAn zabdAnanekarUpAnadhisahate // 9 // ahiyAsa sayA samie phAsAI virUvarUvAI / araI raI abhibhUya rIyai mAhaNe abahuvAI // 10 // sa jaNehiM tattha pucchiMsu egacarAvi egayA rAo / avvAhie kasAitthA pehamANe samAhiM apanei // 11 // ayamaMtarasi ko ittha ? ahamaMsitti bhikkhu ATTu / ayamuttame se dhamme tusiNIe kasAie jhAi ||12|| jaMsippege paveyanti sisire mArue pavAyante / taMsippege aNagArA himavAe nivAyamesanti // 13 // saMghADIo pavesissAmo ehA ya samAdahamANA / pihiyA ca sakkhAmo aidukkhe himagasaMphAsA // 14 // taMsi bhagavaM apaDine ahe vigaDe ahiyAsae / davie nikkhamma egayA rAo ThAie bhagavaM samiyAe || 15 || esa vihI aNukkanto mAhaNeNa maimayA / bahuso apaDiNNeNa bhagavayA evaM rIyanti // 16 // ttibemi / - saMyame'rati adhyAste sadA samitaH sparzAn virUparUpAn / aratiM ratimabhibhUya - upabhogAbhiSvaGge ca ratiM tiraskRtya rIyate mAhanaH abahuvAdI kutazcinnimitte ekadvivyAkaraNaM kRtavAn iti || 10 || sa janaistatra - zUnyagRhAdau pRSTaH, ekacarAH upapatyAdyA api papracchuH ekadA rAtrau / avyAhRte ca bhagavatA te kaSAyitA daNDamuSTyAdibhistADayanti tat prekSamANaH samAdhim apratijJaH vairaniryAtanAbhAvAt titikSate 119911 ayamantaH ko'tra vyavasthitaH ? iti puSTaH kvacijjalpatyapi, tathAhi ahaM bhikSurasmIti, tUrNamito AhRtya-jalpitvA tiSThati tadA te abhipretArthavyAghAtAd brUyuH nirgaccha / tato'ciyattAvagrahaH aprItisthAnamiti kRtvA nirgacchatyeva / yadivA na nirgacchatyeva, kintu ayam uttamo dharmaH AcAra iti kRtvA sa tUSNIkaH kaSAyite'pi gRhasthe dhyAyati dhyAnAnna pracyavate ||12|| - - - - - - - yasminnapyeke pravepante pravedayanti vA duHkhamanubhavanti zizire mArute pravAti sati tasminnapyeke anagArAH - pArzvanAthatIrthapravrajitA gacchvAsino himavAte nivAtameSanti - vAtAyanAdirahitA vasatIH prArthayanti ||13|| kiMca saMghATIH kalpadvayaM tryaM vA pravekSyAmaH, evaM zItArditA anagArA api vidadhati, tIrthikapravrajitAstvedhAH samidhazca-kASThAni samAdahantaH tathA saGghATyA vA pihitAH zakSyAmaH atiduHkhAn himasparzAn soDhumiti 110 * zrI AcArAGgasUtram ( akSaragamanikA ) Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cintayanti // 14 // tasmina zizire bhagavAn apratijJaH - na vidyate nivAtavasatiprArthanAdikA pratijJA yasya saH adho vRkSAdervikaTe - kuDyAdirahite'dhyAste / dravikaH - saMyamI niSkramya ekadA rAtrau bahirmuhUrtamAtraM sthitvA punaH pravizya bhagavAn zamitayA adhisahate / / 15 / / eSa vidhiranukrAntaH anucIrNo mAhanena matimatA bahuzaH apratijJena bhagavatA / evaM rIyante anye mumukSava iti bravImi / / 16 / / . // adhyayanaM 9 : uddezakaH 3 // anantaroddezake bhagavataH zayyAH pratipAditAH / iha tu tAsu vyavasthitena bhagavatA ye yathopasargAH parISahAzca soDhAste tathA pratipAyante / taNaphAse sIyaphAse ya teuphAse ya daMsamasage ya / ahiyAsae sayA samie phAsAI virUvarUvAiM // 1 // aha ducaralADhamacArI vajabhUmi ca subbhabhUmi ca / paMtaM sijjaM seviMsu AsaNagANi ceva paMtANi // 2 // lADhehiM tassuvasaggA bahave jANavayA lUsiMsu / aha lUhadesie bhatte kukkurA tattha hiMsiMsu nivaiMsu // 3 // appe jaNe nivArei lUsaNae suNae dasamANe chucchukAriti AhaMsu samaNaM kukkurA dasaMtutti // 4 // elikkhae jaNA (jaNe) bhujo bahave vajabhUmi pharusAsI / lahi~ gahAya nAliyaM samaNA tattha ya vihariMsu // 5 // evaMpi tattha viharantA puTTapubbA ahesi suNiehiM / saMtuMcamANA suNaehiM ducarANi tattha lADhehiM // 6 // nihAya daNDaM pANehiM taM kAyaM vosarijamaNagAre / aha gAmakaNTae bhagavante ahiAsae abhisamicA // 7 // tRNasparzAn zItasparkhAzca tejaHsparzAzca daMzamazakAMzca adhyAste sadA samitaH sparzAn virUparUpAn // 1 // atha duzcaralADhaM janapadavizeSo yatra dukhena caryate sa ca dvirupo-vajrabhUmiH zubhrabhUmizca taM vihRtavAn / prAntAm-anekopadravopadrutazUnyagRhAdikAM zayyAM siSeve AsanAni caiva prAntAni prAMzUtkarazarkarAloSTAdhupacitAni // 2 / / lADheSu tasya bhagavata upasargA bahava Asan / tathA jAnapadA lulUSuH - jihiMsuH / athazabdo'pizabdArthaM sa caivaM draSTavyaH bhaktamapi tatra rUkSakalpam antaprAntamiti / tathA tatra kurkarA jihiMsuH upari ca nipetuH // 3 // alpaH sahasrAmeko yadivA nAstyevAsau yastAn nivArayati jano luSakAn zuno dazataH api tu tatpreraNAya chucchukArayanti / kathamiti cet, daNDaprahArAdibhirbhagavantamAhatya 'zramaNaM kurkarA dazantu' iti / / 4 / / . --- - zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 111 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaMvidhe jananade SaNmAsAvadhiM kAlaM sthitavAn / kiMca - ...... IdRkSo jano yatra tatra bhagavAn vihatavAna bhUyo, bahavo janA vajrabhUmau puruSAzinaH rUkSabhojino'ta eva prakRtikrodhanAstato yatirUpamuphlabhya kadarthayanti ata eva yaSTiM gRhItvA nAlikAM vA gRhItvA'nye zramaNAH - zAkyAdayastatra ca vijayuH // 5 // evaM yaSTyAdikayA'pi viharantaH spRSTapUrvAH pIDitA Asan zvabhiH zaunikairvA tathA saMlucyamAnAH - bhakSyamANAH zvabhirAsan, duzcarANi grAmAdIni tatra lADheSviti // 6 / / nidhAya - tyaktvA manovAkkAyalakSaNaM daNDaM prANiSu tathA taM kAyaM vyutsRjyA'nagAraH / atha grAmakaNTakAn nIcajanarUkSA''lApAn bhagavAnadhyAste tAn / nirjarAmabhisametya / / 7 / / kathamadhisahata iti dRSTAntadvAreNa darzayitumAha nAgo saMgAmasIse vA pArae tattha se mahAvIre / evaMpi tattha lADhehiM aladdhapubbovi egayA gAmo // 8 // uvasaMkamantamapaDinnaM gAmaMtiyammi appattaM / paDinikkhamittu lUsiMsu eyAo paraM palehitti // 9 // hayapubbo tattha daNDeNa aduvA muTThiNA adu kuntaphaleNa / adu leluNA kavAleNa hantA hantA bahave kandisu // 10 // maMsANiM (maMsUNi) chinnapuvANi uTuMbhiyA egayA kAyaM / parIsahAI luMciMsu aduvA paMsuNA uvakariMsu // 11 // uccAlaiya nihaNiMsu aduvA AsaNAu khalaiMsu / vosaTTakAyapaNayA''sI dukkhasahe bhagavaM apaDinne // 12 // sUro saMgAmasIse vA saMvuDe tattha se mahAvIre / paDisevamANe pharusAiM acale bhagavaM rIyitthA // 13 // esa vihI aNukkanto mAhaNeNa maimayA / bahuso apaDiNNeNa bhagavayA evaM rIyaMti // 14 // tti bemi // nAgaH saGgAmazIrSe iva pAragastatrA'sau mahAvIraH adhisahate / evamapi tatra lADheSu pArago'bhUta / kiM ca - tatra viralatvAd grAmANAM kvacidekadA vAsAyA'labdhapUrvo grAmo'pi bhagavatA // 8 // kiMca - upasaGkrAmantamapratijJa grAmAntikamaprAptaM te janA grAmAt pratiniSkramya bhagavantamalUSiSuH etaccocuH - itaH paraM-dUrataraM sthAnaM paryehi - gaccheti // 9 // hatapUrvastatra daNDena athavA muSTinA athavA kuntAdiphalena athavA leSTunA kapAlena vA hatvA hatvA bahavaH anAryAzcakranduH / / 10 / / bhagavato mAMsAni chinnapUrvANi, avaSTabhya - Akramya ekadA kAyam, tathA parISahA bhagavantamaluJciSuH, athavA pAMzunA'vakIrNavantaH // 11 // kiMca - bhagavantamuccAlayitvA nihatavantaH athavA AsanAcca skhalitavantaH / sa tu punaryutsRSTakAyaH parISahasahanaM prati praNataH AsIt duHkhasaho bhagavAn apratijJaH nAsya duHkhacikitsApratijJA iti / / 12 / / 112 * zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathaM duHkhasaho bhagavAn ityetad dRSTAntaddhAreNa darzayitumAha - zUraH saGgAmazirasIva saMvRtastatra-lADhAdijanapade sa mahAvIraH / pratisevamAnaH paruSAn duHkhavizeSAn acalo bhagavAn rIyate sma // 13 // eSa vidhiranukrAnto yAvat rIyante pUrvavat / / 14 / / iti bravImi / // adhyayanaM 9 : uddezakaH 4 // ___ihAnantaroddeze bhagavantaH parISahopasargAdhisahanaM pratipAditaM tadihApi rogAtakapIDAcikitsAvyudAsena samyagadhisahate tadutpattau ca nitarAM tapazcaraNAyoyacchatItyetatpratipAdyate - omoyariyaM cAei apuDhevi bhagavaM rogehiM / puDhe vA apuDhe vA no se sAijai teicchaM // 1 // saMsohaNaM ca vamaNaM ca gAyabbhaMgaNaM ca siNANaM ca / saMbAhaNaM ca na se kappe dantapakkhAlaNaM ca parinnAe(ya) // 2 // virae gAmadhammehiM rIyai mAhaNe abahuvAi / sisimi egayA bhagavaM chAyAe jhAi AsIya // 3 // AyAvai ya gimhANaM acchai ukkuDue abhitAve / adu jAva ittha lUheNaM oyaNamaMthukummAseNaM // 4 // eyANi tinni paDiseve aTTamAse a jAvayaM bhagavaM / api ittha egayA bhagavaM addhamAsaM aduvA mAsaMpi // 5 // avi sAhie duve mAse chappi mAse aduvA viharitthA (apibittA) / rAovarAyaM apaDinne annagilANamegayA bhuMje // 6 // chaTeNa egayA bhuMje aduvA aTThamaNa dasameNaM / duvAlasameNa egayA bhuMje pehamANe samAhi apaDinne // 7 // NacA NaM se mahAvIre no'viya pAvagaM sayamakAsI / annehiM vA Na kAritthA kIraMtaMpi nANujANitthA // 8 // avamodaratAM zaknoti kartumaspRSTo'pi bhagavAn rogaiH / zvabhakSaNAdibhiH spRSTo vA kAsazvAsAdibhiraspRSTo vA na sa svAdayati-abhilaSati cikitsAm // 1 // saMzodhanaM-virecanaM ca vamanaM ca gAtrA'bhyaGganaM ca snAnaM ca / saMbAdhanaM ca na tasya kalpate dantaprakSAlanaM ca zarIrazucyAtmakamiti parijJayA // 2 // virato grAmadharmebhyaH - viSayebhyo rIyate mAhanaH abahuvAdI / zizire ekadA bhagavAn chAyAyAM dhyAyI AsIt ca // 3 / / AtApayati ca grISmeSu tiSThati utkuTukaH abhitApam / atha yApayati sma dehaM rUkSeNa odanamanthakulmASeNa // 4 // etadeva kAlAvadhivizeSaNato darzayitumAha - etAni - odanAdIni trINi-odanamanthukulmASarUpANi pratisevate / evam AtmAnaM RtubaddhasaMjJakAn aSTa mAsAn ayApayat bhagavAn / pItavAn pAnam ekadA bhagavAn ardhamAsaM athavA mAsamapi / / 5 / / api sAdhikau dvau mAsau athavA SaDapi mAsAn zrI AcArAGgasUtram (akSaragamanikA) * 113 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnakamapyapItvA vijahAra / rAtroparAgam - aharnizam apratijJaH pAnA'bhyupagamarahito glAnA'nnaM - paryuSitam ekadA bhuktavAn // 6 / / SaSThenaikadA bhuGkte, athavA aSTamena dazamena / dvAdazamenaikadA bhuGkte prekSamANaH samAdhim apratijJaH anidAnaH // 7 // jJAtvA heyopAdeyaM sa mahAvIro nA'pi ca pApakaM karma svayamakArSIt / anyairvA nA'cIkarat, kriyamANamapi nAnujJAtavAn / / 8 / / kiMca gAmaM pavise nagaraM vA ghAsamese kaDe paravAe / suvisuddhamesiyA bhagavaM AyatajogayAe sevitthA // 9 // adu vAyasA digichattA je anne rasesiNo sattA / ghAsesaNAe ciTThati sayayaM nivaie ya pehAe // 10 // aduvA mAhaNaM ca samaNaM vA gAmapiNDolagaM ca atihiM vA / sovAgamUsiyAri vA kukuraM vAvi viTThiyaM purao // 11 // vitticcheyaM vajanto tesimappattiyaM pariharanto / mandaM parakkame bhagavaM ahiMsamANo ghAsamesitthA // 12 // avi sUiyaM vA sukaM vA sIyaM piMDaM puNNakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA laddhe piMDe aladdhe davie // 13 // avi jhAi se mahAvIre AsaNatthe akukkue jhANaM / uDuDhaM ahe tiriyaM ca pehamANe samAhimapaDinne // 14 // akasAi vigayagehI ya saharUvesu amucchie jhAi / chaumattho'vi parakkamamANo na pamAyaM saiMpi kuvitthA // 15 // sayameva abhisamAgamma AyatajogamAyasohIe / abhinibuDe amAille AvakahaM bhagavaM samiyAsI // 16 // esa vihI aNukkato, mAhaNeNa maimayA / bahuso apaDinneNa, bhagavayA evaM rIyanti // 17 // tibemi / grAmaM pravizya nagaraM vA grAsameSayet kRtaM-niSpannaM parArthAya / suvizuddhameSitvA bhagavAn AyatayogatayA-saMyatayogatayA sevitavAn // 9 // atha zlokatrayeNa eSaNAvidhimAha - atha vAyasA bubhukSArtA ye'nye rasaiSiNaH pAnArthinaH pArApatAdayaH sattvAH prANinaH / grAsaiSaNatayA tiSThanti tAn satataM nipatitAn ca prekSya / / 10 / / athavA brAhmaNaM ca zramaNaM vA grAmapiNDolagaM - dramakaM cA'tithiM vA / zvapAkaM mArjArI vA kukura vA'pi visthitaM purataH // 11 // vRtticchedaM varjayan teSAmaprItikaM ca pariharan / mandam AhArArthI parAkramate tathA bhagavAn kunthukAdIn ahiMsan grAsameSitavAn / / 12 / / api sveditam-ArTIkRtaM vA zuSkaM vA zItaM piNDaM purANakulmASam athavA bukkasaM-godhUmamaNDakAdi pulAkaM - yavaniSpAvAdi vA labdhe piNDe alabdhe vA dravikaH-rAgadveSarahitaH san AtmAnaM dAtAraM vA na jugupsate / / 13 / / api tu dhyAyati sa mahAvIra AsanasthaH akautkucaH mukhavikArAdirahito 114 * zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnam / urdhvamadhastiryag lokasya vyavasthitAn jIvaparamANvAdIn bhAvAna dhyeyarUpeNa, kathaMbhUtaH sana ityAha - prekSamANaH samAdhimapratijJaH / / 14 / / akaSAyI vigatagRddhizca zabdarUpeSvamUrchito dhyAyati / chadmastho'pi parAkramamANo na pramAdaM sakRdapi akArSIt // 15 / / svayameva tattvam abhisamAgamya - tIrthapravartanAyodyatavAn AyatayogaM supraNihitayogaM AtmazuddhyA / abhinivRttaH zItIbhUtaH amAyI yAvatkathaM bhagavAn samita AsIt / / 16 / / eSa vidhiranukrAnto bhagavatA rIyate - parAkramate'paro'pi mumukSuranenaiva pathA // 17 / / iti bravImi / iti brahmacaryazrutaskandhaH // zrIdeva-guru-vAgdevI-prasAdAnirmitA mayA / AcArAGgAdyabhAgasyA'kSaragamanikA'malA // 1 // zrI AcArAgasUtram (akSaragamanikA) * 115 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-00 hara pUjya AcAryadeva zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja Alekhita sAhitya 1. paramateja bhAga-1 AvRtti-3 rU. 70-00 ra. zrI bhagavatIsUtra vivecana - bhAga-1 22-00 3. yogadaSTi samuccaya - bhAga-2 30-00 4. navapada prakAza - arihaMtapada 10-00 5. navapada prakAza - siddhapada 20-00 6. navapada prakAza - AcAryapada 8-00 7. sItAjInA pagale pagale - bhAga-1 7-50 8. sItAjInA pagale pagale - bhAga-2 7-50 9. mananA minArethI muktinA kinAre - bhAga-1 15-00 10. mananA minarethI muktinA kinAre - bhAga-2 15-00 11. joje DubI jAya nA 4-00 12. yazodhara caritra - bhAga-1 12-00 13. yazodhara caritra - bhAga-2 14. pritama kero paMtha nihALo 10-00 15. timira gayuM ne jyoti prakAzI pa-00 16. tApa hare tana-mananAM 10-00 17. gaNadharavAda - AvRtti 3 10-00 18. kaDavA phaLa che krodhanA 19. mAnava jAtine jaina dharmanI bakSIsa 8-00 20. bhedI AkAzavANI (kuvalayamAlA-1) 29-00 21. mAnava tuM mAnava bana 20-00 22. mAnava jIvana meM dhyAna kA mahatva 20-00 23. samarAditya caritra - bhava 1-2 30-00 prAptisthAna divyadarzAnA TrasTa C/o. kumArapALa vi. zAha bharatakumAra caturadAsa zAha 36kalikuMDa sosAyaTI 868, kALuzInI poLa dhoLakA 387810 kALupura, amadAvAda-380001 000000 20-00 ope0% ra - S S JeevoVouT ra ra ra ra ra che S LS S bAra !