Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 22

પગ નામમાં કમલ સ્વરૂપ અર્થને જણાવવાની જે શતિ છે તે રૂઢિ પતિ છે. શબ્દના શ્રવણબાદ તેની વ્યુત્પત્તિ પ્રકૃતિ પ્રત્યયાતિના અથનું અનુસન્ધાન કરીને જે અર્થનું જ્ઞાન થાય છે, તદનુકૂળ શબ્દ શતિને યોન શતિ કહેવાય છે
અને તાદૃશ શતિના આશ્રયભૂત શબ્દને થઇ શબ્દ કહેવાય છે. દા.ત. વન નામના શ્રવણ બાદ પ૬ નાયતે આ પ્રમાણ પકજ નામની
વ્યુત્પત્તિનું અનુસન્ધાન કરવાથી પકજ નામથી કાદવમાં ઉત્પન્ન થયેલી વસ્તુમાત્રનું જે જ્ઞાન થાય છે, તદનકૂલ શકિતને યોગ શકિત કહેવાય છે. અને તદાશ્રય પંડ્રન શબ્દ વીજ છે. આથી સમજી શકાશે કે કમલ સ્વરૂપ અર્થમાં પઠન શબ્દ રૂઢ છે, અને કાદવમાં ઉત્પન્ન અર્થમાં તે ચીજ છે. આવી જ રીતે તક્ષિણ અને પૂર્વ શબ્દ દિશા સ્વરૂપ અર્થમાં રૂઢ છે. અર્થાત્ રૂઢિ શતિથી જતે તે શબ્દ દિશાના વાચક છે. પરંતુ દ્રો વતા ડ ચો: અને કુરો ફેવતા ડ સ્થા: આ અર્થમાં રેવતા ૬-૨-૨૦૧' થી રૂદ્ર અને રુવેર નામને મળુ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી નિષ્પન્ન છે અને વેરી નામ યોગશતિથી જ દિશાના વાચક છે. રૂઢિ શતિથી તે દિશાવાચક નથી.. ઈત્યાદિ અન્યત્ર અનુસજૅય છે. Iીરી
तत्राऽऽदाय मिथस्तेन प्रहत्येति सरूपेण
યુડબ્બીમાવઃ રૂlll
પરસ્પર ગ્રહણ કરીને - આવો અર્થ ગમ્યમાન હોય તો સપ્તમ્યન્ત નામને, તમાન (સમાન રૂપવાલા) સપ્ટેમ્યન્ત નામની સાથે અને પરસ્પર પ્રહાર કરીને - આવો અર્થ ગમ્યમાન હોય તો તૃતીયાન નામનું તત્સમાન તૃતીયાન્ત નામની સાથે યુદ્ધ સ્વરૂપ અન્યપદાર્થમાં સ માવ સમાસ થાય છે. શેષ ર શેષ ૨ પૃહીત્વા કૃતં યુધમ્ અને સુઝેન રશ્કેન પ્રક્રુત્ય કૃતં યુદ્ધમ્ આ વિગ્રહમાં સતયન્ત શ નામને સંતશ્ચત્ત વેશ નામની સાથે અને તૃતીયાન્ત રાષ્ટ્ર નામને તૃતીયાન ૬ નામની સાથે આ સૂત્રથી અન્ય પદાર્થ યુદ્ધમાં મવ્યયમાવ સમાસ. ‘ાર્ગે ૩-૨-૮' થી સ્વાદિ વિભક્ષતિનો લોપ. શશ અને દુષ્ટ નામને
યુદ્ધે ૭-૩-૭૪ થી સમાસાન્ત રૂવું (૩) પ્રત્યય. ‘વર્ષે ૭-૪-૬૮ થી
१९