Book Title: Pravachansara
Author(s): Kundkundacharya, Shreyans Jain
Publisher: Bharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad

View full book text
Previous | Next

Page 576
________________ ५४८ ] [ पवयणसारो ग्लानेन सयमस्य शुद्धात्मतत्त्वसाधनत्वेन मूलभूतस्य छेदो न यथा स्यात्तथा संयतस्य स्वस्य योग्यमतिककंशमाचरणमाचरता शरीरस्थ शुद्धात्मतत्त्वसाधनभूतसंयमसाधनत्वेन मूलभूतस्य छेदो न यथा स्यात् तथा बालवृद्धश्रान्तग्लानस्य स्वस्य योग्यं मनुष्याचरणमाचरणीयमित्यापवावसापेक्ष उत्सर्गः। बालबद्धधान्तग्लानेन शरीरस्य शुद्धात्मतत्वसाधनभूतसंयमसामनत्वेन मूलभूतस्य छेदो न यथा स्यात्तथा बालवृद्धश्रान्तग्लानस्य स्वस्य योग्यं महाचरणमाचरता संयमस्य शुद्धात्मतत्वसाधनत्वेन मलमूतस्य छेदो न यथा स्यात्तथा संयतस्य स्वस्य योग्यमतिकर्कशमप्याचरणमाचरगीयमित्युत्सर्गसापेक्षोऽपवादः । अतः सर्वथोत्सर्गापवादमैच्या सौस्थित्यमाचरणस्य विधयम् ॥२३०॥ भूमिका--अब उत्सर्ग और अपवाद को मंत्री द्वारा आचरण की सुस्थितता का उपदेश करते हैं अन्वयार्थ- [बाल; वा] बाल [वृद्धः वा] वृद्ध [श्रमाभिहतः वा] श्रांत' [पुनः ग्लानः वा) या ग्लान' श्रमण [मूलच्छेद :] मूल का छेद [यथा न भवति] जैसे न हो उस प्रकार से [स्वयोग्यां] अपने योग्य [चर्या चरतु] आचरण करे । टीका-बाल, वृद्ध, श्रमित (थका हुआ) या ग्लान रोगी मुनि को भी संयम का जो कि शुद्धात्मतत्व का साधन होने से मूलभूत है, छेद जैसे न हो उस प्रकार संपत अपने योग्य अति कर्कश (कठोर) आचरण ही आचरना, इस प्रकार उत्सर्ग है । बाल, वृद्ध, अमित या ग्लान मुनि को शरीर का जो कि शुद्धात्मतत्व के साधनभूत संयम का साधन होने से मूलभूत है उसका--छेद जैसे न हो उस प्रकार से बालवृद्धश्रांतग्लान के द्वारा अपने योग्य मद्ध आचरण ही आचरना, इस प्रकार अपवाद है । बाल-वृद्धांतग्लान के, संयम का जो कि शुद्धात्मतत्व का साधन होने से मूलभूत है, छेद जैसे न हो उस प्रकार का संयत ऐसा अपने योग्य अति कठोर आचरण आचरते हुये, शरीर का जो शुद्धात्मतत्व के साधनभूत संयम का साधन होने से भी मलभूत है, छेद जैसे न हो उस प्रकार बालवृद्ध-श्रान्त-ग्लान को अपने योग्य मदु आधरण भी आघरना चाहिए। इस प्रकार अपवादसापेक्ष उत्सर्ग है । बाल-वृद्ध-श्रांत-ग्लान को शरीर का, जो कि शुद्धात्मतत्व के साधनभूत संयम का साधन होने से मूलभूत है, छेद जैसे न हो उस प्रकार से बाल-वृद्ध-श्रान्त-ग्लान ऐसे अपने योग्य मृदु आचरण आचरते हुये, संयम का, जो कि शुद्धात्मतत्व का साधन होने से मूलभूत है, १. श्रान्त-अमित, थका हुआ। २. ग्लान- व्याधिग्रस्त, रोगी, दुर्वत ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688