________________
રાખ્યું અને અનુમાનના વિષયસે
14. नाप्यर्थप्रत्यायनशक्तिविशिष्टः, तदर्थितया शब्दप्रयोगाभावात् ।
न शक्तिसिद्धये शब्द: कथ्यते श्रूयतेऽपि वा । अर्थगत्यर्थमेवा शृण्वन्ति च वदन्ति च ॥
14. અં જણાવવાની શક્તિથી વિશિષ્ટ શબ્દ પણ સાધ્યું નથી, કારણ કે આવી શક્તિથી વિશિષ્ટ શબ્દની ઈચ્છાથી તેા શબ્દના પ્રયાગ જ થાય નહિ. શક્તિની સિદ્ધિ કરવા માટે શબ્દ કહેવામાં કે સાંભળવામાં આવતા નથી. અર્થના જ્ઞાન માટે જ કા શબ્દને ખેાલે છે કે સાંભળે છે.
15. નવ્યર્થપ્રતીતિવિશિષ્ટ : રાન્ત: પક્ષતામનુંવત્તુમ, તિ, સિદ્રાસાદविकल्पानुपपत्तेः ।
sLL
असिद्धयाऽपि तद्वत्त्वं शब्दस्यार्थधिया कथम् ? | सिद्धायां तत्प्रतीतौ वा किमन्यदनुमीयते ॥
ज्वलनादावपि तुल्यो विकल्प इति चेत्, न हि तत्राग्निधूमेन जन्यते अपि गम्यते, इयं त्वर्थप्रतीतिर्जन्यते शब्देनेत्यस्यामेव सिद्धासिद्धत्वविकल्पावसरः । तस्मात् त्रिधाऽपि न शब्दस्य पक्षत्वम् ।
15. અજ્ઞાનથી વિશિષ્ટ શબ્દ સાધ્યું બનવાને લાયક નથી, કારણ કે તેની મમ્મુતમાં સિદ્ધિ–અસિદ્ધિના વિકલ્પે। ઘટતા નથી. અસિદ્ધ અજ્ઞાનથી શબ્દ અજ્ઞાનવિશિષ્ટ કેવી રીતે હાઈ શકે ? અજ્ઞાન સિદ્ધ હાય તા પછી ખીન્ન શેનું અનુમાન કરવાનું રહ્યું ? અગ્નિ વગેરેની બાબતમાં પણ આ વિકલ્પે! ઊઠશે એમ કહેતા હૈ। તા અમારે કહેવાનું કે અગ્નિ વગેરેની ખાબતમાં અગ્નિ ધૂમથી ઉત્પન્ન થતા નથી પણુ જ્ઞાત થાય છે, પરંતુ આ અજ્ઞાન તા શબ્દથી ઉત્પન્ન થાય છે એટલે આ અજ્ઞાનની બાબતમાં જ સિદ્ધઅસિદ્ધ વિકલ્પે।ને અવકાશ છે. નિષ્કર્ષ એ કે ત્રણેય રીતે શબ્દનુ સાઘ્ય હાવુ. ઘટતું તથી.
16. अपि च गोशब्दे धर्मिणि गत्वादिसामान्यात्मकस्य हेतोर्ग्रहणम्, ततो व्याप्तिस्मरणम्, ततः परामर्शः, ततोऽर्थप्रतिपत्तिरिति कालद्राघीयस्त्वाद्धर्मी तिरोहितो भवेत् । न पर्वतवदवस्थितिस्तस्य अपि तूच्चरितप्रध्वंसित्वं शब्दस्य । न च शब्दमर्थवत्त्वेन लोकः प्रतिपद्यते, किन्तु शब्दात् पृथगेवार्थमिति न सर्वथा शब्दः पक्षः । अतो धर्मविशिष्टस्य धर्मिणः साध्यस्येहासम्भवाच्छन्द लिङ्गयोर्महान् विषयभेदः ।
Jain Education International
16. વળી, ‘ગા’શબ્દરૂપ ધી'માં ગત્વ વગેરે સામાન્યારૂપ હેતુનુ ગ્રહણ, પછી [જ્યાં જયાં ગત્વ વગેરે સામાન્યા હાય છે ત્યાં ત્યાં ગામ હોય છે એવી] વ્યાપ્તિનુ સ્મરણુ, ત્યાર બાદ [આ ગેાશબ્દમાં ગત્વ વગેરે સામાન્ય છે એવું] પરામ`જ્ઞાન, ત્યાર પછી તથી આ ગૌશબ્દમાં ગામ છે એવુ] અનુ જ્ઞાન થાય છે આમ ક્ષમા કાળ વ્યતીત થવાથી ધી` શબ્દ તિરેાહિત બની જાય, [કારણ કે તે પર્યંત જેવા સ્થાયી નથી, તે તેા ઉચ્ચરિત થતાં જ નાશ પામે છે,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
