________________
૧૦૦
સન્નિવેશહેતુપરીક્ષા
અત્યંત સામ્ય ધરાવતા નથી, અને સન્નિવેશસામાન્ય તે। પર્યંત વગેરેમાં પણુ છે જ. એટલે ‘જેવા [સન્નિવેશ વગેરે કહેનાર બૌદ્ધ ગ્રન્થ સથા અહીન છે.
168. यदपि व्यभिचारोद्भावनमकृष्टजातैः स्थावारादिभिरकारि तदपि न चारु, तेषां पक्षीकृतत्वात् । पक्षेण च व्यभिचारचोदनायां सर्वानुमानोच्छेदप्रसङ्गः । 168. ખેડયા વિના ઊગી નીકળેલ ધાસ, વગેરેના વિરોધી દેષ્ટાન્તા દ્વારા વ્યભિચાર દોષ જણાવવામાં આવ્યા એ પણ યેાગ્ય નથી, કારણુ કે આ દૃષ્ટાંતા પશુ પક્ષાન્ત ત છે. જે પક્ષને જ વિરાધી દૃષ્ટાંત તરીકે જણાવી વ્યભિચારદાષ દર્શાવવામાં આવે તેા ખમાં જ અનુમાનાના ઉચ્છેદ થવાની આપત્તિ આવે [અર્થાત્ કોઇ અનુમાન જ સંભવે નહિ.]
169. ननु च पृथिव्यादेरुत्पत्तिकालस्य परोक्षत्वात् कर्ता न दृश्यते इति तदनुपलब्ध्या तदसत्वनिश्चयानुपपत्तेः कामं संशयोऽस्तु । वनस्पतिप्रभृतीनां तु प्रसव - कालमद्यत्वेन वयमेव पश्यामः । न च यत्नतोऽप्यन्वेषमाणाः कर्तारमेषामुपलभामहे । तस्मादसौ दृश्यानुपलब्धेर्नास्त्येवेत्यवगच्छामः । अपि च येन येन वयं व्यभिचारमुद्भावयिष्यामः तं तं चेत्पक्षीकरिष्यति भवान् सुतरामनुमानोच्छेदः, सव्यभिचाराणामध्ये व मनुमानत्वानपायात् ।
169, બૌદ્ધ —પૃથ્વી વગેરેની ઉત્પત્તિને કાળ પરાક્ષ હેાઈ પૃથ્વી વગેરેના કર્તા દેખાતા નથી. એટલે તેના ન દેખાવા ઉપરથી પૃથ્વી વગેરેના કર્તા નથી એવા નિશ્ચય કરવે ઘટતા નથી. તેથી, પૃથ્વી વગેરેના કર્તાના ઢાવા ખાખત સશય જ ભલા. વનસ્પતિ વગેરેની ઉત્પ ત્તિના કાળને તેા વ માનરૂપે-આજરૂપે-આપણે પાતે જ દેખીએ છીએ, અને તેમ છતાં પ્રયત્ન કરી શેાધવા છતાં તેમના કર્તાને આપણે દેખતા નથી. તેથી, તેના દર્શન માટેની બધી સામગ્રી મેાજીદ હેાવા છતાં તે દેખાતો ન હેાવાથી તે નથી એમ આપણુને નિશ્ચય થાય છે. વળી, જે જે વિરાધી ઉદાહરણુ આપી અમે વ્યભિચારદેષ બતાવીએ તે તે ઉદાહરણુને તમે પક્ષાન્તગત બનાવી દેશેાતા સત્ અનુમાનના ઉચ્છેદ તમે જ સહેલાઈથી કરી નાખશેા, કારણ કે આ રીતે તેા સભ્યભિચાર અનુમાનામાંથી પણ પ્રમાણુતા દૂર નહિ થાય.
170. उच्यते। स्थावराणामुत्पत्तिकालप्रत्यक्षावेऽपि कर्तुरदृश्यत्वमेवाशरीरत्वनिश्वयात् । अशरीरस्य तर्हि तदुत्पत्तावव्याप्रियमाणत्वात् कर्तृत्वमपि कथमिति चेद् एतदतो निर्णेष्यते । अदृश्यस्य च कर्तुरनुपलब्धितो नास्तित्वनिश्चयानुपपत्तेः नाकृष्टजातवनस्पतीनामकर्तृकमिति न विपक्षता । यतूक्तं परिदृश्यमानक्षितिसलिलादिकारणकार्यस्वातू स्थावराणां किमदृश्यमानकर्तृकल्पनयेति चेत् तदपेशलम्, परलोकवादिभिरदृश्यमानानां कर्मणामपि कारणत्वाभ्युपगमाम् । बार्हस्पत्यानां तु तत्समर्थनमेव समाधिः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
