________________
૧૨૦
ઈશ્વર વેદકર્તા નથી એ મીમાંસકમત
वदामो न तु सर्वत्र पुरुषद्वेषिणो वयम् । अनपेक्षत्वमेवातो वेदप्रामाण्यकारणम् ॥
युक्तं वक्तापि वेदस्य कुर्वन्नपि करोतु किम् । 204. મીમાંસક–ત્રણેય લેકના નિર્માણમાં નિપુણ પરમેશ્વર સિદ્ધ થવા છતાંય તેનું વેદકર્તુત્વ ઘટતું નથી. વેદના પદમાં, શબ્દ-અર્થસંબંધમાં કે રચનાઓમાં તેના જે કતત્વની સંભાવના માનવામાં આવે છે તે કવ કેવળ વેદના પદ, શબ્દ-અર્થસંબંધ ? રચના બાબત જ નહિ પણ) સર્વત્ર = બધાં જ પદ, શબ્દ-અર્થ સંબંધ કે રચનાની બાબતમાં] દુર્વચ છે. કમથી વ્યક્ત થતી વર્ણ રાશિ પદ છે એમ કહેવાય છે. અને વર્ષો અવિનાશી હાઇને તેઓ ઇશ્વરજન્ય કયાંથી હોય ? શબ્દ–અર્થ સંબંધ પણ ઈશ્વરજન્ય નથી કારણ કે શબ્દ-અર્થ સંબંધ શકિતસ્વભાવ છે અને જેમ અગ્નિમાં ઉષ્ણતા નિત્ય છે તેમ શબ્દમાં વાચકશકિત નિત્ય છે. આ વિદિકી રચનાઓ પણ ઈશ્વરનિર્મિત નથી,
કારણ કે તેઓ કવિપ્રણીત કાવ્ય આદિ રચનાઓથી વિલક્ષણ છે. આમ વેદની બાબતમાં ઈશ્વરનું કંઈ જ સ્વાતંત્ર્ય નથી (અર્થાત તે વેદને કર્તા નથી), ભલે એ પર્વતનું સર્જન
છે કે વિનાશ કરે. જ્ઞાનનું પ્રમાણ્ય સ્વતઃ છે એ પુરવાર કરતી વખતે અમે કહીએ છીએ કે વદને કાઈ વકતાની અપેક્ષા નથી (અર્થાત વેદને કાઈ કર્તા નથી. વેદ અપરાય છે); એને અર્થ એ નથી કે અમે સર્વત્ર ઈશ્વરનો દેષ કરીએ છીએ. એટલે વેદના પ્રામાયનું કારણ વનિરપેક્ષતા (=અપૌરુષેયતા) ઉચિત છે. વકતા (=ઈશ્વર) પણ વેદને કરતો છતે શું કરે? કંઈ નહિ, કારણ કે જેઓ વેદના કર્તા (=વક્તા) તરીકે ઈશ્વરને સ્વીકારે છે તેઓ વેદના પ્રામાયને સ્થાપવા તેમ કરે છે જ્યારે અમે તો વેદન પ્રામાણ્ય સ્વતઃ છે એમ પુરવાર કર્યું છે, એટલે હવે વેદના વકતાની (= કર્તાની) ઈ જરૂર જ ક્યાં રહે છે.] 205. વાર્થ પુનરમી વ: શ્રુતમા–તિરોહિતા: |
नित्या भवन्तु कोऽयं वा शब्दस्वातन्त्र्यदोहदः ॥ ૩ષ્યતે–
शब्दस्य न ह्यनित्यत्वे युक्तिः स्फुरति काचन ।
प्रत्यक्षमापत्तिश्च नित्यतां त्वधिगच्छतः ॥ 205. યાયિક-વળી, સાંભળતાં જ તિરહિત થઈ જતા આ વર્ષે નિત્ય કેમ હોય? અથવા, શબ્દના સ્વાતંત્ર્ય માટેની (અર્થાત્ વેદની વક્તનિરપેક્ષતા માટેની યા શબ્દની નિત્યતા માટેની) આ કામના તે કેવી ?
મીમાંસક-આને જવાબ આપીએ છીએ. શબ્દના અનિત્યત્વને સિદ્ધ કરવા માટેની ફાઈ યુક્તિ (તર્ક) કુરતી નથી. પ્રત્યક્ષ અને અર્થપત્તિ તેની નિત્યતાને ગ્રહણ કરે છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
