________________
૧૪૪
રાદાભિવ્યક્તિપક્ષની સમક દલીલા
ગૃહીત થવાને પ્રાપ્યકારિતા નામના વિષયને જે ધર્મ છે તે પણ આપત્તિગ્રસ્ત બની જાય છે. બૌદ્ધોની આ માન્યતા ચાર્વાકની માન્યતાની જેમ પરીક્ષા કર્યા વિના જ ઉપેક્ષણીય નથી. 246. इति कार्यत्वपक्षेऽमूः श्रुतास्तार्किक कल्पनाः ।
अथाभिव्यक्तिपक्षेऽस्य शृणु श्रोत्रियकल्पनाम् ॥
246. શબ્દ કાર્યાં છે એ પક્ષની તરફેણમાં તાકિ કાએ કરેલી કલ્પનાએ તમે સાંળી, હવે શબ્દ ગુરૂગ્ય છે એ પક્ષની તરફેણમાં મીમાંસકેાની ૫ના સાંભળેા.
247. विवक्षापूर्वक प्रयत्नप्रेर्यमाणस्तावद्वेगवत्तया क्रियावत्तया च कौष्ठ्यो बहिनिस्सरति समीरण इति सुस्पष्टमेतत् । प्रत्यक्ष निकटपवनवादिनां पक्षे पवनसमये वक्तवदननिकटनिहितहस्तस्पर्शेनैव स उपलभ्यते । अनुमेयमारुतपक्षेऽपि तदानीमास्यसमीप सन्निधापिततूल ककर्मजा सोऽनुमीयते ।
स गच्छन् सर्वतोदिक्कः स्तिमितानिउनोदनम् । करोति कर्णाकाशे च प्रयाति श्रुतियोग्यताम् ॥ स च प्रयत्न व्रत्वमन्दत्वेन तदात्मकः । शब्दे तथाविधज्ञप्तिहेतुतामवलम्बते ॥ स च गच्छन्नुद्दामवेगयोगा हितक्रियः । शरवद्वेगशान्त्यैव न दूरं गन्तुमर्हति ॥ स मूर्तः प्रसरन्मूर्तैरपरैः प्रतिरुध्यते । कुंडयादिभिरितो नास्य श्रुतिर्व्यवहितात्मनः ॥ स वेगगतियोगित्वादागच्छति यतो यतः । श्रोता ततस्ततः शब्दमायान्तमभिमन्यते ॥ स तु शङ्खादिसंयोगप्रेर्यमाणः समीरणः । शब्दस्यावर्णरूपस्य भवति व्यक्तिकारणम् ॥ यद्वा यtयवर्णात्मा श्रोत्रमाह्मो न विद्यते । तथाऽपि तत्र शब्दत्वं श्रवणेन ग्रहीष्यते ॥
247, કંઇક કહેવાની ઇચ્છા થવાને કારણે કરાતા પ્રયત્નથી પ્રેરાયેલા કાઠામાં રહેલા વાયુ વેગસહિત અને ગતિક્રિયાસહિત બહાર નીકળે છે એ અત્યંત સ્પષ્ટ છે. નિક્રટ રહેલેા વાયુ પ્રત્યક્ષમાદ્ય છે એમ માનનારાના પક્ષમાં વાયુ બહાર નીકળતા ઢાય ત્યારે વક્તાના મુખની નજીક રાખવામાં આવેલ હાથના સ્પર્શીથી જ તે પ્રત્યક્ષ થાય છે. વાયુ અનુમેય છે એમ માનનારના પક્ષમાં તે વખતે વક્તાના મુખ નજીક મૂકવામાં આવેલ રૂના પરફરાટથી વાયુ અમિત થાય છે. બધી દિશાઓમાં ફેલાતા તે વાયુ નિશ્ચલ વાયુને દૂર કરે છે અને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
