________________
ગકારના ભેદના જ્ઞાનનું કારણ
૧૪૯
555. अथ मनुषे यरलवादीनामितरेतरविभक्तस्वरूपपरिच्छेदाद् विषयभेदकृत एव भेदप्रत्ययः नोपाधिनिबन्धनः इति, तर्हि गङ्गागगनगर्गादौ गकारभेदप्रतिभासाऽप्येष न व्यञ्जकभेदाधीनो भवितुमर्ह ति, तत्रापि परस्परविभिन्नगकारस्वरूपप्रतिभासात् । शुकसारिकामनुष्येषु हि वक्त भेदे सति व्यञ्जकनानात्वसम्भावनया वर्णमेदप्रत्ययस्य तत्कृतत्वं काममाशङ्कयेतापि, वकोकत्वे तु गगनादौ कुतस्तत्कृतो भेदः ?
255. જો તમે મીમાંસકો માનતા હો કે ય, ર, લ, વ આદિ વર્ણોના એકબીજાથી જુદા સ્વરૂપનું ગ્રહણ થતું હોઈ, ય, ર, લ, વ, આદિ વર્ણોનું ભેદજ્ઞાન વિષયભેદને કારણે થાય છે, [બંજકરૂપ] ઉપાધિભેદને કારણે થતું નથી, તે ગંગા, ગગન, ગગ વગેરે શબ્દગત ગકારના ભેદનું આ જ્ઞાન પણ થંજકભેદના કારણે થવું ઘટતું નથી, કારણ કે ત્યાં પણ એકબીજાથી જુદાં ગકારસ્વરૂપનું ઝણું થાય છે. [વળી] શુક, સારિકા, મનુષ્ય, એમ વક્તાઓને ભેદ હેતાં વ્યંજકભેદની સંભાવના હોવાથી વર્ણભેદનું જ્ઞાન વ્યંજકભેદજન્ય હેવાની શંકા કરાય પણ ખરી, પરંતુ વકતી એક જ હેતાં ગગન, ગંગા, ગર્ગ વગેરે શબ્દગત ગવર્ણ ને ભેદ વ્યંજકભેદજન્ય છે એમ કેમ કહેવાય?
256 નનું તત્રા િમતો મિના gવ ગૃષ્ણવ , મુર જે મવસ્તુ વિં તેન? तदपि वा भिन्नमित्येके । उच्यते - स तर्हि मरुतां भेदो यरलवादिष्वपि तुल्य इति मा भुत्तेषामपि भेदः ।
258. મીમાંસક-ત્યાં પણ વાયુઓ ભિન્ન વ્યંજક છે, ભલે ને મુખ એક રહ્યું. કિાઈ પૂછે કે તેથી શું ? તેથી મુખ પણ ભિને બને છે એમ કેટલાક માને છે.
નૌકાવિક–વાયુ એને ભેદ ય, ર, લ, વ, વગેરેમાં પણ આ ગકારની જેમ છે, તો ૧, ર, લ, વ વચ્ચેનો ભેદ પણ ન થાઓ.
_257. નનુ ચરઢવાનાં વિરોઘ તોતિરિત, ગોરે તુ સા નાસ્ત યુન્ ૩વારस्यैव तत्र भेदो नोच्चार्यस्येति । नैतत्सारम् । मा भूदेष विशेष इति प्रतीतिर्भेदबुद्धिस्तु विद्यते एव । अन्या च विशेषबुद्धिरुच्यते अन्या च भेदबुद्धिरिति। विशेष:प्रसिभासेऽपि क्वचिद् विच्छेदप्रतीतिदर्शनात् ।
- 257. મીમાંસક-૧, ૨, લ, વ વર્ગોમાં વિશેષનું જ્ઞાન થાય છે, ગકારમાં વિલનું શાન થતું નથી એમ કહેવામાં આવેલ છે. ત્યાં માત્ર ઉચ્ચારણને ભેદ છે, હૃચ્ચાય ગવર્ણનો ભેદ નથી.
યાયિક-આ તમારી વાતમાં કંઈ સાર નથી. [‘આમાં] આ વિશેષ છે” એવું વિશેષનું જ્ઞાન ભલે ન થાય, પરંતુ [‘આ આનાથ ભિન્ન છે એવું] ભેદનું જ્ઞાન તે થાય છે જ. વિશેષનું જ્ઞાન જુદું છે અને ભેદનું જ્ઞાન જદું છે, કારણકે [‘આમાં આ વિશેષ છે અને આમાં આ વિશેષ છે' એવા વિષના જ્ઞાન વિના પણ છેક વાર [ આ અનાથી ભિન છે” એવું] ભેદનું જ્ઞાન થતું જણાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
