Nyayamanjari Part 3

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 131

૧
ઈશ્વર ન માનતાં સવ વ્યવહારલાપ
202 तिष्ठतु वा सर्गप्रलयकालः, अद्यत्वेऽपि यथोक्तनयेन तदिच्छामन्तरेण प्राणिनां कर्मविपाकानुपपत्तेरवश्यमीश्वरोऽभ्युपगन्तव्यः, इतरथा सर्वव्यवहारविप्रलोपः । तदुक्तम्—
अज्ञो जन्तुरनीशोऽयमात्मनः सुखदुःखयोः ।
ईश्वरप्रेरितो गच्छेत्स्वर्गं वा श्वभ्रमेव वेति || [ महाभा० वन० ३०-२८]
तेनी ( =श्वरनी) જોઈએ, અન્યથા પાતાને સુખ કે
202. सर्ग असयनी वात जानु र अत्यारे पशु उतारे ઇચ્છા વિના પ્રાણીઓનાં કર્માને વિપાક ઘટતા ન હેાઈ ઈશ્વર માનવે। બધા વ્યવહારના લેપ થશે. એટલે જ કહ્યું છે કે 'અજ્ઞાની જીવ પાતે દુઃખ દેવા સમ નથી. ઈશ્વરથી પ્રેરાયેલા તે સ્વર્ગે કે નરકે જાય.'
203 नन्वेवं तर्हि ईश्वरेच्छेव भवतु कर्त्री संहर्त्री च किं कर्मभिः ? मैवम्, कर्मभिर्विना जगद्वैचित्र्यानुपपत्तेः । कर्मनैरपेक्ष्यपक्षेऽपि त्रयो दोषा दर्शिता एवईश्वरस्य निर्दयत्वं कर्मचोदनानर्थक्यमनिर्मोक्षप्रसङ्गश्चेति । तस्मात् कर्मणामेव नियोजने स्वातन्त्र्यमीश्वरस्य, न तन्निरपेक्षम् । किं तादृशैश्वर्येण प्रयोजनमिति चेत्, न, न प्रजोजनानुवर्ति प्रमाणं भवितुमर्हति । किं वा भगवतः कर्मापेक्षिणोऽपि न प्रभुत्वमित्यलं कुतर्कलवलिप्तमुखनास्तिकालापपरिमर्देन ।
तस्मात्कृतार्किको द्गीतदूषणाभासवारणात् । सिद्धस्त्रैलोक्यनिर्माणनिपुणः
परमेश्वरः ॥
ये त्वीश्वरं निरपवाददृढप्रमाण
सिद्धस्वरूपमपि नाभ्युपयन्ति मूढाः । पापाय तैः सह कथाऽपि वितन्यमाना
जायेत नूनमिति युक्तमतो विरन्तुम् । यस्येच्छयैव भुवनानि समुद्भवन्ति
तिष्ठन्ति यान्ति च पुनर्विलयं युगान्ते । तस्मै समस्तफलभोगनिबन्धनाय ।
नित्यप्रबुद्धमुदिताय नमः शिवाय ॥
203 શ*કા—જો એમ હાય તા ઈશ્વરેચ્છા જ સૃષ્ટિ ને પ્રલયનુ કારણ બને છે; કર્મની તા' પછી શી જરૂર રહે છે ?
તૈયાયિકના એવું નથી, કારણ કે કર્માં વિના જગતના વૈચિત્ર્યને ખુલાસે થવા નથી. ક્રમ નિરપેક્ષ શ્વરેચ્છાને જ સ` આદિનું કારણુ માનનારના પક્ષમાં આવતા ऋष्य होष! अमे हर्शाला ४ [ होषो छे – ] ( १ ) ईश्वरनी निर्भयता [विना