________________
ઈશ્વરના જ્ઞાન અને આનંદ ગુણા નિત્ય છે
191. एवं च तदतीतानागतसूक्ष्मव्यवहितादिसमस्तवस्तुविषयं न भिन्न, क्रमयोगपद्यविकल्पानुपपत्तेः । क्रमाश्रयणे कचिदज्ञातृत्वं स्यादिति व्यवहारलोपः । यौगपद्येन सर्वज्ञातृत्व कुतस्त्यो ज्ञानभेदः । प्रत्यक्षसाधर्म्याच्च तज्ज्ञानं प्रत्यक्षमुच्यते, न पुनरिन्द्रियार्थसन्निकर्षोत्पन्नत्वमस्यास्ति, अजनकानामेवार्थानां सवितृप्रकाशेनेव तेन ग्रहणात् ।
૧૨
191. तेना ज्ञानभां लेह अर्थात् वधघट नथी रण में तेनु ज्ञान अतीत, अनागत, સૂક્ષ્મ, વ્યવહિત બધી વસ્તુએને જાણે છે. [જ્ઞાનમાં ભેદ નથી] કારણ કે ભેદ ક્રમ કે યૌગપદ્મના વિકલપથી ઘટતા નથી. તે બધી વસ્તુઓને ક્રમથી જાણે છે એમ માનતાં અમુક અમુક વખતે [કેટલીક વસ્તુઓનુ] તેનામાં અજ્ઞાન આવી પડે અને પરિણામે [કર્માંધીન] વ્યવહારના લાપ થઈ જાય. બધા વિષયાને તે યુગપદ્ ાણે છે એમ માનતાં જ્ઞાનભેદ કયાંથી થશે ?
ઈંશ્વરનું જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ જેવું હાઇ પ્રત્યક્ષ કહેવાય છે. પરંતુ તે ઈન્દ્રિયા સન્નિષ થી ઉત્પન્ન થતુ નથી, કારણ કે સૂર્યના પ્રકાશની જેમ તે પાતાના અજનક અર્થાને જ ગ્રહણુ ३२ ४.
192. ज्ञानवदन्येऽप्यात्मगुणा येऽस्य सन्ति ते नित्या एव, मनः संयोगानपेक्षजन्मस्वात् । दुःखद्वेषास्तस्य तावन्न सन्त्येव । भावनाख्येन संस्कारेणापि न प्रयोजनम्, सर्वदा सर्वार्थदर्शित्वेन स्मृत्यभावात् । अत एव न तस्यानुमानिकं ज्ञानमिष्यते । धर्मस्तु भूतानुप्रइवतो वस्तुस्वाभाव्याद् भवन्न वार्यते । तस्य च फलं परार्थनिष्पत्तिरेव । सुखं त्वस्य नित्यमेव नित्यानन्दत्वेनागमात् प्रतीतेः, असुखितस्य चैवंविधकार्यारम्भयोग्यताऽभवात् ।
4
192. જેટલા આત્મગુણેા ઈશ્વરમાં છે તે બધા જ્ઞાનની જેમ નિત્ય જ છે, કારણુ કે તે ગુણ્ણા મનના સયેાગથી ઉત્પન્ન થતા નથી. દુઃખ અને દ્વેષ તે તેને છે જ નહિ ભાવના નામના સંસ્કારનું પણુ તેને ક્રાઇ પ્રત્યેાજન નથી, કારણ કે તે સÖદા સર્વાદશી" ડાઇ તેને સ્મૃતિ જ નથી. એટલે જ તેને આનુમાનિક યા પરાક્ષ !ન છે જ નહિ. તે ભૂતાનુગ્રહવાળા હેાવાથી તેનામાં ધર્મનું સ્વાભાવિક રીતે હેવું કોઇ રોકી શકે નહિ. તે ધનુ મૂળ પરા જનિર્માણુ જ છે. તેનામાં નિત્ય સુખ છે, કારણ કે આગમમાંથી તેનું નિત્યા નંદરૂપે જ્ઞાન થાય છે; વળી, જે સુખી ન હેાય તે આવાં કાર્યો કરવાની યેાગ્યતા ન ધરાવી શકે
193. ननु ज्ञानानन्दवदच्छिापि नित्या चेदीश्वरस्य तर्हि सर्वदा तदिच्छासम्भवात् सर्वदा जगदुत्पत्तिरिति जगदानन्त्यप्रसङ्गः । सर्गेच्छानित्यत्वाच्च संारो न प्राप्नोति । संहारेछाया अपि नित्यत्वाभ्युपगमेन नकंदिनं प्रलयप्रबन्धो न विरमेदेव जगतामिति । नैष दोषः, अनात्ममनः संयोगजत्वादिच्छा स्वरूपमात्रेण नित्याऽपि कदाचित् सर्गेण कदाचित् संहारेण वा विषयेणानुरज्यते, सर्गसंहारयोरन्तराले तु जगतः स्थित्यवस्थायास्मात्कर्मण इदमस्य सम्पद्यतामितीच्छा भवति प्रजापतेः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
