________________
વિલક્ષણ કાર્ય ઉપરથી વિલક્ષણ નુ અનુમાન
187. अपरे पक्षधर्मताबलादेव विशेषलाभमभ्युपगच्छन्ति । न हीदृशं परिदृश्यमानमनेकरूपमपरिमितमनन्तप्राणिगतविचित्र सुखदुःखसाधनं भुवनादिकार्यमनतिशयेन पुंसा कर्तुं शक्यमिति । यथा चन्दनधूममितरधूमविसदृशमवलोक्य चान्दन एव वह्निरनुमीयते तथा विलक्षणात् कार्याद्विलक्षण एवं कर्ताऽनुमास्यते । यथा स्तवर केभ्य इव तत्कुशलः कुविन्दः । यथा च कुलालः सकलकलशादिकार्यकलापोत्पत्ति संविधानप्रयोजनाद्यभिज्ञो भवंस्तस्य कार्यचक्रस्य कर्ता, तथेयतस्त्रैलोक्यस्य निरवधिप्राणिसुखदुःखसाधनस्य सष्टिसंहार संवि धानं सप्रयोजनं बहुशाखं जानन्नेव स्रष्टा भवितुमर्हति महेश्वरः । तस्मात्सर्वज्ञः ।
૧૦
187 वणी, जीन पक्षधर्मताना जे उतना विशेष धर्मोनुं ज्ञान स्वीरे छे, અપરિમિત અનન્ત પ્રાણીઓના વિચિત્ર સુખદુઃખનાં સાધનરૂપ ભ્રત્રન વગેરે અનેક જાતનાં જણાતાં કાર્યો અતિશયરહિત પુરુષ ઉત્પન્ન કરે એ શકય નથી. જેમ ખીન્ન ધૂમેાથી ચ દનજય ધૂમની વિજ્ઞક્ષણુતા પ્રત્યક્ષ કરી તે ઉપરથી આ ચંદનનેાજ અગ્નિ છે. એવુ અનુમાન કરી શકાય છે તેમ વિલક્ષણુ કા ઉપરથી તેના વિલક્ષઙ્ગ કર્તાનું અનુમાન કરી શકાય છે. જેમ ચિત્રરૂપ પટ દેખી તેને વણુકર કુશળ ઢાવાનું અનુમાન થાય [તેમ પર્વત આદિ વિશિષ્ટ કાં ઢેખી તેના કર્તા વિશિષ્ટ હૈાવાનુ અનુમાન થાય.] અને જેમ કલશ આદિ કાર્યોની ઉત્પત્તિ કેમ કરવી અને એ ઉત્પત્તિનું પ્રયાજન શું છે એ ણુતા હેવાને લીધે જ કુંભાર તે બધાં કાર્યોના કર્તા ખની શકે છે તેમ ત્રણેય લેાકના નિરવધિ પ્રાણીઓનાં સુખદુઃખનાં સાધના કેવી રીતે ઉત્પન કરવાં એની અનેક પદ્ધતિઓને, તેમના કેવી રીતે નાશ કરવા એની અનેક પદ્ધતિને, તેમની ઉત્પત્તિ અને નાશનાં પ્રત્યેાજા શાં છે એને-આ બધાને નગુતા ડેાવાને લીધે જ મહેશ્વર તેમને ઉત્પન્ન કરી શકે. તેથી પુરવાર થાય છે કે તે સત્તુ છે.
188. अपि च यथा नियतविषयवृत्तीनां चक्षुरादीन्द्रियाणामधिष्ठाता क्षेत्रज्ञस्तदपेक्षया सर्वज्ञः, एवं सकलक्षेत्रज्ञकर्मविनियोगेषु प्रभवन्नीश्वरस्तदपेक्षया सर्वज्ञः । तथा चाह व्यास:
द्वाविमौ पुरुषौ लोके क्षरश्चाक्षर एव च ।
क्षरः सर्वाणि भूतानि कूटस्थोऽक्षर उच्यते ॥
उत्तमः पुरुषस्त्वन्यः परमात्मेत्युदाहृतः ।
यो लोकत्रयमाविश्य बिभर्त्यव्यय ईश्वरः ॥ [ भगवद्गीत १५.१६ - १७] मन्त्रश्च तदर्थानुवादी पठ्यते ।
द्वा सुपर्णा सयुजा सखाया समानं वृक्षं परिषस्वजाते ।
तयोरेकः पिप्पलं स्वाद्वत्यनश्नन्नन्यो अभिचाकशीति ॥ इति [ मुण्डक ३.१] ॥ अतश्च सर्वज्ञ ईश्वरः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
