________________
વિપરીત ખ્યાતિવાદ જ નિર્દોષ છે
140, 7 ઘા મમાં તે સ્વમમ િવેમત:
निःसारयितुमिच्छन्ति स्वतःप्रामाण्यतृष्णया ।। न चैवमपि तत्सिद्धिः बुद्धिद्वैविध्यदर्शनात् । संशये सति संवादसापेक्षत्वं तथैव तत् ॥ क्लेशेन तदमुनाऽपि स्वार्थस्तेषां प्रसिद्धयति न कश्चित् । यद्भवति दैवगत्या राजपथेनैव तद्भवतु ॥
140. સ્વતઃપ્રમાણતા માટેની તૃષ્ણને લીધે આ મીમાંસકે ઘરમાંથી પિતાની પત્નીને પણ શું કાઢી મૂકવા ન ઈ છે ? (અર્થાત સ્વતઃપ્રમાણુતાને ખાતર મીમાંસકે પિતાની પત્નીને પણ ઘરમાંથી હાંકી કાઢે.) પરંતુ એમ કરે તો પણ સ્વત:પ્રમાણુતા સિદ્ધ થવાની નથી કારણકે (યથાર્થ અને મિથ્યા એમ) બે પ્રકારનું જ્ઞાન દેખાય છે. જ્ઞાનની યથાર્થતા બાપ્ત સંશય થતાં તેના યથાશ્મની (=પ્રામાણ્યની) સંવાદ સાપેક્ષતા એવી ને એવી જ રહે છે. આટલે બધો કલેશ (=શ્રમ) કરવા છતાં તેમને (મીમાંસાનો) કઈ સ્વાર્થ સધાયો નહિ. જે અનિવાર્યપણે બનવાનું જ છે તે [આડાઅવળા માર્ગો બનવા કરતાં રાજમાર્ગે જ બનો. [અર્થાત્ જે અનિવાર્ય છે તેને ગલાતલ્લાં કર્યા પછી વીકારવા કરતાં સામી છાતીએ સ્વીકારવું જ વધુ સારું].
141. नात्मख्यातिर्बाहयतयाऽर्थप्रतिभासात्
नासख्यातिर्न ह्यसतां धीविषयत्वम् । उक्तोऽख्याती दूषणमार्गो विपरीत
ख्यातिस्तस्मादाश्रयणीया मतिमद्भिः ।। 11. બુદ્ધિમાનોએ આત્મખ્યાતિ સ્વીકારવી જોઈએ નહિ કારણ કે અર્થ તે બાહ્યરૂપે દેખાય છે. તેમણે અસખ્યાતિ પણ ન સ્વીકારવી જોઈએ કારણ કે જે અસત છે તે જ્ઞાનનો વિષય નથી. તેમણે અખ્યાતિ પણ ન સ્વીકારવી જોઈએ કારણ કે તેમાં આવતા દેશે અમે જણાવી ગયા છીએ. માટે, છેવટે વિપરીત ખ્યાતિ જ તેમણે સ્વીકારવી જોઈએ. 142. રિતે તરિમન વિપરીતને
तदीयसाधर्म्यकृतोऽस्ति संशयः । तदा च संवादमुखप्रतीक्षणात्
भजन्ति बोधाः परतः प्रमाणताम् ॥ 142. તથા વિપરીત ખ્યાતિ પુરવાર થતાં, પ્રમાણજ્ઞાનનું તેની (=વિપરીતજ્ઞાનની) સાથે [જ્ઞાનવરૂ૫] સાધર્યું હોવાને કારણે જ્યારે સંશય જાગે કે “આ વિપરીતજ્ઞાન હશે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
