Kavyaprakashkhandan

Author(s): Siddhichandragani
Publisher: ZZZ Unknown

Page 60

काव्यप्रकाशखण्डन
___ अथ पदैकदेशे यथासंभवमुदाहरणम् -
अलमतिचपलत्वात् खममायोपमत्वात्
परिणतिविरसत्वात् सङ्गमेनागनायाः । इति यदि शतकृत्वस्तत्वमालोचयाम
स्तदपि न हरिणाक्षी विस्मरत्यन्तरात्मा । अत्र त्वात् इति कष्टम् । एवमन्यदपि ज्ञेयम् । अथ वाक्यमात्रगामिदोषानाह ---
प्रतिकूलवर्णमुपहतलुप्सविसर्ग विसन्धि हतवृत्तम् । न्यूनाधिककथितपदं पतत्प्रकर्ष समाप्तपुनरात्तम् ॥ (. का. ५३)
अपदस्थपदसमासं विमतपरार्थ प्रसिद्धिपरिहीनम् ।
(मू. का. ५४, ३०) भग्नप्रक्रममक्र. १३.२ पबमला याकमेव था ।
(मू का० ५५, ५०) रसानुगुणस्वं वर्णानां प्राचीनसंमतं वक्ष्यते, तद्विपरीतत्वं प्रतिकूलत्वम् । क्या
शुभारे
अकुण्ठोत्कण्ठया पूर्णमाकण्ठं कलकण्ठि माम् ।
कम्बुकण्ठ्याः क्षणं कण्ठे कुरु कण्ठार्तिमुद्धर ।। अत्र मधुरवर्णत्वमुचितम् । एवं रौद्रादौ मसूणवर्णाः प्रतिकूला इति मन्तव्यम् । इदं च न चारु । तत्तद्रसेषु तत्तद्वर्णानामानुकूल्यस्य प्रातिकूल्यस्य या सर्वैरनभ्युपगमलात् । उपहतम् - ओ( उ?)त्वं प्राप्तो लुप्तो वा विसर्गो यत्र तत् । यथा --
धीरो विनीतो निपुणो निर्विकारो नृपोत्र सः।
यस भृत्या यलोसिक्ता भक्ता बुद्धिप्रभाविताः ।। अत्र नैरन्तथैणानेकस्थानोपहतविसर्गत्वेनैव दूषकता । एवं उपहतेत्यादिचतुःषु पतत्सक च बन्धशैथिल्यापादकत्वमेव दृषकतावीजम् । सन्धेरूप्यं त्रिश्लेषः ।
राजन् ! विभान्ति भवतश्चरितानि तानि
इन्दोद्युतिं दधति यानि रसातलेऽन्तः । धीदोर्वले अतितते उचितानुवृत्ती
आतन्वती विजयसंपदमेत्य भातः ॥ , संकीर्ण गर्भितं प्रसिद्धिहत' इति मु. पु.। ३ क्रमममतपरार्थ च' इति मु. पु. पार।