________________
સંગમાં આવતાં તે નિમિત્તે આત્મામાં તે ઉપયોગ ઉત્પન્ન થાય છે, અને આ ઉપયોગ એ જ આત્માનું લક્ષણ છે, એજ આત્મા ને ગુણ છે એમ કહી શકાગ. તેથી કરીને તે ગુણને આધાર
આત્મા–જીવ પૃથ્વી આદિ એ પાંચભૂતથી ભિન્ન છે અને ચૈતન્વરૂપ છે. ?
એ વસ્તુતઃ સિદ્ધ થાય છે.
વળી દેહમાં સુખ અને દુઃખ વગેરે વિકારને અનુભવ થાય છે તે પણ આત્માને લઈને જ થાય છે. તે અનુભવ દેહને નહીં પણ દેહથી લિન દેહના આધારે રહેલા આત્માને જ થાય છે.
આ રીતે જે ન માનવામાં આવે તે મૃત્યુ થાય એટલે દેહમાં થો આત્મા ચાલ્યો જાય ત્યારે મૃતદેહમાં પણ સુખ-દુઃખ, હર્ષશેક અને હલન-ચલન આદિ થવાં જોઈએ. તેમાંનું કંઈપણ મૃતદેહ માં થતું નથી, પણ આત્મ સમ્બદ્ધ શરીરમાં જ થાય છે એ સર્વ સમ્મત અનુભવસિદ્ધ સુવિદિત વાત છે.
વળી સૌને “હું બે, હું બેલું છું, હું બેલીશ ' વગેરે ‘ક’ વિષયક સૈકાલિક જ્ઞાન થાય છે, તથા “મારૂં કુટુમ્બ, મારૂં ધન ઈત્યાદિ મ’ વિષયક જ્ઞાન થાય છે, તે પણ આત્માની વિદ્યમાનતા જ જણાવે છે. ગામ અને મમ વિષયક જ્ઞાન એ આત્માને ગુણ હોવાથી તેને આધાર ગુણી આત્મા છે પણ ઇજિ નથી.
કદાચ કોઈ એમ કહે કે-ઈન્દ્રિય જ્ઞાનાત્મક હોવાથી અંદર અને મમ વિષયક જ્ઞાન ઇન્દ્રિયને થાય છે, આત્માને નહીં,
આ વાત પણ વ્યાજબી નથી. કારણ કે ચક્ષુ આદિ ઇન્દ્રિય
