________________
ભવે સિદ્ધ થયા છે તે અપેક્ષાએ તેના પંદર પ્રકાર છેઃ (૧) જિનસિદ્ધ, (૨) અજિનસિદ્ધ, (૩) તીર્થ સિદ્ધ, (૪) અતીર્થસિદ્ધ, (૫) સ્વલિંગસિદ્ધ, (૬) અન્યલિંગસિદ્ધ, (૭) ગૃહસ્થલિંગસિદ્ધ, (૮) પુરૂષલિંગસિદ્ધ, (૯) સ્ત્રીલિંગસિદ્ધ, (૧૦) નપુંસકલિંગસિદ્ધ, (૧૧) પ્રત્યેકબુદ્ધસિહ, (૧૨) બુધિતસિહ, (૧૩) સ્વયં બુદ્ધસિહ, (૧૪) એકહિ, અને (૧૫) અનેકસિદ્ધ
(૧) કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતાં તીર્થકર ભગવંત પ્રવચન અને ગણધર આદિ ચતુર્વિધ સંઘ એ બે રૂપે તીર્થની સ્થાપના કરે છે; અને અંતે તીર્થકર તરીકે સિદ્ધ થાય છે એ જિનસિદ્ધ છે. ઉદાભ૦ ઋષભદેવ આદિ.
(૨) તીર્થંકર ભગવંત કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી ભવ્યજીવને તારવા ધર્મ પ્રરૂપણ કરતાં જે ભવ્ય છ સામાન્ય કેવલી તરીકે સિદ્ધ થાય છે એ અજિનસિદ્ધ છે ઉદા. ગણધર પુંડરિકસ્વિામી, ગૌતમસ્વામી આદિ.
(૩) તીર્થકર ભગવંત કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતાં જે તીર્થની સ્થાપના કરે છે તે પછી અને તીર્થવિચ્છેદ થતાં પહેલાં જે જીવ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી સિદ્ધ થાય છે એ તીર્થસિદ્ધ છે. ઉદા. ચંદનબાલા, મૃગાવતી, જબુસ્વામી આદિ.
(૪) તીર્થકર ભગવંત કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી જે તીર્થની સ્થાપના કરે છે તે પહેલાં અને તીર્થવિચ્છેદ ગયા પછી જે જીવ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી સિદ્ધ થાય છે એ અતીર્થસિદ્ધ છે. ઉદા. આ ચોવીશીમાં અન્ય દૃષ્ટાન્ત ઉપલબ્ધ ન હોવાથી આશ્ચર્યભૂત શ્રી મારૂદેવામાતા તથા ભ૦ સુવિધિનાથથી ભ૦ શાન્તિનાથ સુધીના દરેક તીર્થકરના કાળમાં તીર્થવિદ પામેલ તે દરમ્યાન સિદ્ધ થયેલ જીવ. ૧ “તિર્થં ચાઉવષ્ણસંઘે પ્રથમ ગણધરો વા' આવસ્યકનિર્યુક્તિ.
