________________
આહાર પર્યાપ્ત કરતાં જ વને સ્વયેગ્ર સર્વ પર્યાપ્તિ શરૂ થઈ જાય છે, તે કરતાં ત્રીજી પર્યાપ્તિ પૂરી કરી આગળની પર્યાપ્તિ પૂરી ન કરી શકતા અને મરણ પામતા એવા જીવ લબ્ધિઅપર્યાપ્ત કહેવાય છે. આવા જીવમાં અસંસી મનુષ્ય મુખ્ય છે; જ્યારે ગર્ભજ મનુષ્ય અને તિર્યંચ એ બને પણ આવા હોઈ શકે છે.
લબ્ધિપર્યાપ્ત છવ બે પ્રકારે છેઃ (૧) કરણઅપર્યાપ્ત અને (૨) કરણપર્યાપ્ત. સ્વયેગ્યપર્યાપ્તિ સંપૂર્ણ કરવાની જેની શક્તિ છે અને તે પર્યાપ્તિનું કાર્ય શરૂ કર્યું છે, પરંતુ હજીસુધી સ્વયેગ્ય પર્યાપ્તિ પૂરી કરી નથી તેવા જીવ કરણઅપર્યાપ્ત છે. સ્વયેગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ કરવાની જેની શક્તિ છે અને જેણે તે પર્યાપ્તિ શરૂ કરી સ્વયેગ્ય પર્યાપ્તિ સંપૂર્ણ કરી છે એ જીવ કરણપર્યાપ્ત છે.
અપર્યાપ્ત અને પર્યાપ્ત એ બે ભેદ ગણાય છે તે અપર્યાપ્તથી લબ્ધિઅપર્યાપ્ત અને પર્યાપ્તથી કરણઅપર્યાપ્ત અને કરણપર્યાપ્તએ બંને પ્રકારે સમજવાના છે.
લબ્ધિઅપર્યાપ્ત જીવ શરીર અંગે અવિકસિત છે; કરણઅપર્યાપ્ત જીવ શરીર અંગે અર્ધ-અલ્પવિકસિત છે, જ્યારે કરણપર્યાપ્ત જીવ શરીર અંગે સંપૂર્ણવિકસિત છે. શરી૨:
જીવને ગ-પ્રવૃત્તિ-ક્રિયા આદિ કરવાનું સાધન શરીર છે. શરીર પાંચ પ્રકારનાં છેઃ- (૧) ઔદારિક, (૨) વૈકિય, (૩) આહારક, (૪) તૈજસ અને (૫) કાર્મણ.૧
જીવને મેક્ષ સાધવાનું સાધન મનુષ્ય ભવ અને દારિકશરીર છે. દારિકશરીર સ્થૂલ પુદ્ગલનું બનેલું હોવાથી તે ઉદાર અને સ્કૂલ હાઈ ઈન્દ્રિયગમ્ય છે. ઝિયશરીર નાનું મેટું, સુરૂપકુરૂપ, સૌમ્ય૧જુએ તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ.૨ સૂ ૩૭, ૩૮
