________________
સસ્થાને
શરીરનું બંધારણ અથવા રચનાવિશેષ એ સંસ્થાન છે. સંસ્થાન ૬ :-(૧) સમચતુરસ, (૨) ન્યોધપરિમંડલ, (૩) સાદિ (૪) કુજ, (૫) વામન અને (૬) દંડ અથવા દંડક ' પલાંઠી વાળી : સીધા બેઠેલા છવના જમણા ઢિંચણથી ડાબા ખભા સુધી, ડાબા ઢિંચણેથી જમણા ખભા સુધી, બે ઢિંચણ વચ્ચેનું અને પિતાના આ આસનથી નાસિકા સુધીનું એ ચારે પ્રકારનાં અંતર સમાન હેય તે પ્રકારની અંગરચના એ સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન છે. આવના નાભિ ઉપરના અંગે ભરાવદાર અને નીચેના અંગો સામાન્ય હોય તેવી અંગરચના એ ન્યગ્રોધખરિમંડલ સંસ્થાન છે. જીવન નાભિ ઉપરના અંગે પ્રશસ્ત અને તે નીચેના આગો અપ્રશસ્ત એવી અંગરચના સાદિ સંસ્થાન છે. હાથ, પગ, મસ્તક અને ડેક આદિ સુલક્ષણ અને હદય, પેટ, નાભિ આદિ કુલક્ષણ એવા અંગવાળી અંગરચના કુજ સંસ્થાન છે. હાથ, પગ, મસ્તક અને ડાક આદિ કુલક્ષણ અને હૃદય, પિટ નાભિ, આદિ સુલક્ષણ એવા અંગવાળી અંગરચના વામન સંસ્થાન છે. અને કુરૂપ, ઢગઢડા વગરની અને અપ્રશસ્ત અંગરચના દંડ સન છે.
અરિહંત, ચક્રવર્તી, વાસુદેવ, બલદેવ, અકર્મભૂમિના મનુષ્ય અને દેવ એ દરેકને સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન હોય છે. ૧ નારકને હુંડક સંસ્થાને અને બાકીના તિર્યંચે અને મનુષ્યને તેના સંસ્થાન નામ કર્મ અનુસાર કેઈ એક સંસ્થાન હોય છે. છે. સિદ્ધ જીવને સંસ્થાન હોતું નથી. ૧ જુઓ હૃહતસંગ્રહણી ગા. ૧૬ થી ૧પ ની ટીકા
