________________
પદ્ધ
બિહામણું આદિ પ્રકારે વિક્રિયા કરવાવાળું અને ઇન્દ્રિયગમ્ય છે.
દારિક અને વૈક્રિય એ બે શરીર જીવને જન્મથી હોતાં મૂળ શરીર છે. આહારક, તેજસ, અને કાર્મણ એ દરેક શરીર સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ હોઈ ઇન્દ્રિયગમ્ય નથી.
કારિક શરીરના અસંખ્યાત, તેનાથી અસંખ્યાતગુણ વૈશ્યિશરીરના અને તેનાથી અસંખ્યાતગુણ આહારકશરીરના પ્રદેશ હોય છે;૧ તેનાથી અનંતગુણ તેજસ શરીરના અને તેનાથી અનંતગુણુ કાશ્મણ શરીરના પ્રદેશ હોય છે.૧
આ પાંચ શરીર ઉત્તરોત્તર સૂક્ષ્મ સૂક્ષ્મતર સૂક્ષ્મતમ છે; દારિકશરીરના પ્રદેશ પૂલ, તેનાથી સૂક્ષ્મ વૈમિશરીરના, તેનાથી સૂક્ષ્મ આહારકશરીરના તેનાથી સમ તૈજસશરીરના, અને તેનાથી પણ સુક્ષ્મ કાર્મણશરીરના પ્રદેશ હોય છે.૨
તિર્યંચ અને મનુષ્ય એ દરેકને જન્મથી મૂળ ઔદારિકશરીર હોય છે. દેવ અને નારક એ દરેકને જન્મથી મૂળ વૈશિરીર હોય છે. સંસી તિર્યંચ અને સંસી મનુષ્ય એ દરેકને લબ્ધિથી વૈક્રિયશરીર પણ હોઈ શકે છે. (ચૌદપૂર્વધર એવા મુનિને–સંત મનુષ્યનેજ) આહારકશરીર લબ્ધિથી હોઈ શકે છે.૪ આહારકશરીર શુભ, વિશુદ્ધ અને અપ્રતિઘાતી (ઉદ્દેશ સાધ્યા ગર પાછું ન ફરનાર) છે.
પણ વૈશિરીર વિતુર્વતાં અને તેનો ઉપયોગ કરતાં એ બને સમયે જીવને પ્રમોગ હોય છે, જ્યારે આહારકશરીર વિક્ર્વત જીવને પ્રમયોગ અને ઉપયોગ કરતાં તેને અપ્રમત્ત હોય છેકારણ કે ચૌદપૂર્વધર તેનો ઉપયોગ સૂક્ષ્મ વિષયમાં થતા સંશયના છેદન અર્થે અથવા તીર્થંકરભગવાનના સાક્ષાત દર્શન અર્થે કરે છે. તિર્યંચ અને ૧ જુઓ તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ. ૨ સુ. ૩૯,૪૦
છે અ.૨ સૂ. ૩૮ , અ.૨ સૂ. ૪૬, ૪૭. છે અ.૨ સુ.૪૮ છે અરે સૂ. ૪૯
