________________
નથી, આશ્રવ નથી, બંધ નથી, નિર્જરા નથી, સંવર નથી, આયુષ્ય નથી, દ્રવ્યપ્રાણુ નથી, યોનિ નથી, હર્ષ નથી, શક નથી, ભય નથી, કર્મનો ઉદય નથી, કર્મની ઉદીરણું નથી, કર્મની સત્તા નથી. રાજ્ય નથી. ગામ નથી, ઘર નથી, મિત્ર નથી, શત્રુ નથી, રોગ નથી, રૂપ નથી, આકાર નથી, ભોગ નથી, ઉપભોગ નથી,
ત્રા નથી, પુત્ર નથી, કુટુંબ નથી, અલંકાર નથી, વાહન નથી, બાગ-બગીચા કે બંગલા નથી.......આદિ વેદ–તેને “નેતિ નેતિ'' કહી શાસ્ત્રમાં વર્ણવે છે. તેની સ્થિતિ સાદિ અનંત છે.
સિદ્ધ છવને જ્ઞાનાવરણના ક્ષયથી અનંતજ્ઞાન, દર્શનાવરણના ક્ષયથી અનંતદર્શન, વેદનીયના ક્ષયથી અનંતસુખ, મેહનીયના ક્ષયથી ક્ષાયિક સમ્યગદર્શન સહિત અનંતચારિત્ર, આયુષ્યના ક્ષયથી સાદિ અનંત સ્થિતિ, નામ કર્મના ક્ષયથી અરૂપીત્વ, ગોત્રકમના ક્ષયથી અગુરુલઘુત્વ, અને અંતરાયના ક્ષયથી અનંતવીર્ય આદિ અનંત ગુણ હોય છે. એવા આ ચિદાનંદસ્વરૂપી સિદ્ધ જીવ લોકના અંતે સિદ્ધશિલા પર અલકને અડકીને અપડ પરમજ્યોતિર્મયસ્વરૂપે સાદિઅનંત સ્થિતિમાં રહેલ છે; તેને સ્વરૂપ અને સુખનું વર્ણન કેવલી જાણે છે, છતાં કહી શકતા નથી; કારણ કે તે અનભિલાય (વર્ણવી ન શકાય તેવું) છે; વચન દ્વારા સહસ્ત્રમુખે પણ તે કહી શકાય તેમ નથી. આવી સર્વોત્કૃષ્ટ સિદ્ધ છવ; તેમના જ્ઞાન અને દર્શન એ દરેકના પર્યાય સમયાન્તરે પરિણમનશીલ છે.
આમ સર્વ સિદ્ધ જીવ એક જ પ્રકારના અને અશરીરી હવા છતાં તેઓ જે શરીરી અવસ્થાએ કેવળજ્ઞાન પામ્યા–અને જે અંતિમ
૧ જુઓ જીવ વિચાર પ્રકરણ ગા. ૪૮ ૨ , ગુણસ્થાનકમારેહ. ગા. ૧૨૯ થી ૧૨
