________________
૩૭
મનુષ્ય પણ શ્લેષ્ઠ ગણાય છે. આ ભૂમિના મનુષ્યને ૬૪ પાંસળી, , ૨૦૦ ધનુષ્યની ઉંચાઈ, પલ્યોપમના અસંખ્યાતમાભાગનું આયુષ્ય,
એકાંતરે કલ્પવૃક્ષના ફળને આહાર અને ૭૯ દિવસ સંતાનપાલન આદિ હોય છે.
અકર્મભુમિ અને અંતમાં શુગલિક મનુષ્ય હોય છે; પાંચ ભલ અને પાંચ ઐરતમાં પણ અવત્સર્પિણીના પહેલા, બીજા અને ત્રીજા તેમજ ઉત્સર્પિણીના ચેથા પાંચમા અને છઠ્ઠા આરામાં યુગલિક મનુષ્ય હોય છે.
આમ આપણે સ્થાવર જીવ, ત્રસજીવમાંના વિકલેન્દ્રિય જીવ અને પંચેન્દ્રિય જીવમાંના અસંસી અને સંજ્ઞી એવા તિર્યંચ અને મનુષ્ય એ દરેકને વિચાર કરી ગયા. પંચેન્દ્રિય જીવમાંના ઓપપાતિક જન્મવાળા એવા દેવ અને નારક એ બે પ્રકારના જીવનો વિચાર કરવાને હવે પ્રાપ્ત થાય છે. 'દવના પ્રકારઃ - દેવના ચાર નિકાય (પ્રકાર) છેઃ (૧) ભવનપતિ, (૨) વ્યંતર, (૩) તિષ્ક અને વૈમાનિકા. ભવનપતિના દશ, વ્યંતરના આઠ,
તિષ્કના પાંચ અને વૈમાનિકના બે પ્રકાર છે: (૧) કલ્પપન્ન અને (૨) કલ્પાહીતર. કલ્પપન્ન વૈમાનિકના બાર અને કાતીત વૈમાનિકના (નવરૈવયક અને પાંચ અનુત્તર ) બે પ્રકાર છે.
(૧) અસુર, (૨) નાગ, (૩) વિદ્યુત, (૪) સુવર્ણ, (૫) અગ્નિ (૬) વાત-વાયુ, (૭) સ્વનિત–મેધ, (૮) ઉદધિ, (૯) દીપ અને (૧૦) દિક–દિશા એ દશ પ્રકાર ભવનપતિ દેવ છે. ' ' (૧) કિન્નર, (૨) કિંપુરૂષ, (૩) મહારગ, (૪) ગંધર્વ, (૫) યક્ષ,
(૬) રાક્ષસ, (૭) ભુત અને (૮) પિશાચ એ આઠ પ્રકારના વ્યંતરદેવ છે." ૧)જુઓ તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ૪ સૂ. ૧ ૪ તત્વર્થાધિગમસૂત્ર અ.૪ સૂ ૧૧
અ.૪ સૂ. ૩ ૫ , અ ૪ સૂ ૧૨ અ૪ સૂ. ૧૯,૨૦
