________________
જૈનધર્મને સરળ પરિચય ચરમાવતકાળ પૂર્વે અચરમાવર્તકાળમાં ધર્મ મળતું જ નથી. કેમકે ત્યાં વૈરાગ્ય, આત્મદષ્ટિ કે મેક્ષદષ્ટિ આવતી જ નથી. ત્યાં તે માત્ર જડને મેહ, ક્રોધાદિ કષાયે, મિથ્યામતિ હિંસાદિ પાપ અને ભવાભિનંદિતા વગેરેમાં નિભીકપણે ડૂબાડૂબ રહેવાનું અને નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય દેવ એ ચાર ગતિઓમાં રખડ્યા કરવાનું. એમાં પણ બેઈન્દ્રિયથી માંડી પંચેંદ્રિયપણું સુધીની અવસ્થા જે વસપણું કહેવાય, તેમાં વધુમાં વધુ ૨૦૦૦ સાગરોપમ સુધી ટકી શકે. એમાં મોક્ષ ન થયે તે છેવટે એટલા કાળ પછી તે એકેન્દ્રિયપણામાં ઉતરવું જ પડે. ત્યાં વધુમાં વધુ કદાચ અનંતા કાળચક પણ નીકળી જાય. તે પછી ઊંચે આવે એમાં ય ૨૦૦૦ સાગરોપમ સુધીમાં મોક્ષ ન પામ્યા તે એટલા કાળના ત્રસપણામાંથી યા કદાચ એની પહેલાં પણ પાછું એકેન્દ્રિયપણુમાં ઘસડાઈ જવાનું. અનંતાનંત કાળમાં આવું બને એમાં નવાઈ નથી. વાત આ છે કે અચરમાવર્ત કાળમાં જીવને આત્મા તરફ કઈ દષ્ટિ જ નહિ, સંસાર પર વૈરાગ્ય નહિ, પાપને ખરેખર ભય નહિ. એ બધું ચરમાવર્ત કાળમાં જ થાય. ત્યાં પણ શરૂઆતમાં ચ થાય, પછી ય થાય, વચમાં ય થાય કે લગભગ છેડે પણ થાય.
પ્ર–આત્માની ઉન્નતિ અર્થાત ધર્મમાં આગળ પ્રગતિ અંગે જૈન દશન શું કહે છે? - ઉ–અહીં એટલું સમજી લેવાનું છે કે પૂર્વે કહ્યું તેમ અનાદિકાળથી સૂક્ષ્મ વનસ્પતિકાયપણામાં જ જન્મ
