________________
જીવનું મૌલિક અને વિકૃત સ્વરૂપ
આમ ફેય, હય, ઉપાદેય તરીકે સ્વીકારવા એટલે ? ય પ્રત્યે ઉદાસીનભાવ રાખ (રાગ ષ ન કરવા લાયક માને), ૨. હેય પ્રત્યે ત્યાજ્ય માની અરુચિ-અણગમા થાય અને ૩. ઉપાદેય પ્રત્યે આદરણીય સમજી રુચિ, રસ, હેશ રખાય. - ર, જીવનું મૌલિક અને વિકૃત સ્વરૂપ
જીવ અને જડ એક સરખા સ્વભાવના છે એવું તે કહેવાય નહિ; નહિતર પિતે જડરૂપ કે જડ પતે જીવરૂપ કેમ ન બને ? કહેવું જોઈએ કે બંનેના સ્વભાવ જુદા છે. જીવના મૂળસ્વરૂપમાં અનંતજ્ઞાન છે. એને જ્ઞાન–સ્વભાવ જ એને જડદવ્યથી જુદું પાડે છે. આ જ્ઞાન જે એને સ્વભાવ ન હોય તે કઈપણ બહારના તત્વની તાકાત નથી કે એનામાં જ્ઞાન પ્રગટ કરી શકે. હવે જ્યારે જ્ઞાન એ જીવને સ્વભાવ છે, ત્યારે વિચારવાનું એ છે કે, શું એ જ્ઞાનગુણ મર્યાદિત હોય અર્થાત્ અમુક જ શેય-હેયાદિ વિષયને જાણે કે સમસ્ત શેય—હેયાદિ વિષયને જાણે ? મર્યાદિત ન કહી શકાય; કેમકે મર્યાદાનું માપ કેણુ નક્કી કરે, કે આટલું જ માપ હાય, વધારે કે ઓછું નહિ ? માટે કહે કે જેમ દર્પણની સામે જેટલું આવે એટલા બધાનું પ્રતિબિંબ ઝીલે છે. એમ જ્ઞાન વિશ્વમાં જે કઈ સેય વસ્તુ છે એને જાણું શકે, માત્ર જેમ છાબડા નીચે ઢંકાયેલ દીવાને પ્રકાશ, કાણામાંથી જેટલ બહાર આવે, એટલો જ બહારના પદાર્થોને પ્રકાશિત કરે છે. એવી રીતે કર્મથી
