________________
મક્ષ : માગંણમાં સત્પદ આદિ
૧૮૧ માર્ગદ્વારમાં મેક્ષ નથી થતું. આ “સતું એટલે મેક્ષ હેવાની વિચારણા થઈ. એ પ્રમાણે દર માર્ગશુઓમાં દરેકમાં દ્રવ્યપ્રમાણ, ક્ષેત્ર વગેરેની વિચારણા કરવાની અર્થાત કેટલી સંખ્યામાં જીવે મોક્ષે જાય, કેટલા ક્ષેત્રમાં,....વગેરે. વિચારવાનું.
(૧) સપદ,-એક્ષપદ સત્પદ છે; કેમકે અસત નહિ, કલ્પિત નહિ, પણ ખરેખર સત્ મોક્ષનું એ વાચક પદ છે. (૨) દ્રવ્યપ્રમાણ,-દા. ત. સિદ્ધી અનંતા છે, સર્વજીવથી અનંતમે ભાગે, અને સર્વ અભવ્યોથી અનંતગુણ છે. (૩-૪) ક્ષેત્ર અને સ્પર્શના–એક કે સર્વ સિદ્ધ કાકાશક્ષેત્રના અસંખ્યાતમા ભાગની અવગાહના તથા સ્પર્શનાવાળા છે. અવગાહ-ક્ષેત્ર કરતાં સ્પર્શના એ આજુબાજુએ સ્પષ્ટ આકાશ પ્રદેશથી અધિક છે. (૫) કાળ,-એક સિદ્ધની અપેક્ષાએ સાદિ અનંત કાળ છે. “સાદિ એટલે કે એક જીવની અપેક્ષાએ મેક્ષની શરૂઆત છે; પરંતુ “અનંત” એટલે પછી એ મેક્ષને નાશ નથી. સિદ્ધપ્રવાહની અપેક્ષાએ અનાદિ-અનંતકાળ છે. (૬) અંતર-સિદ્ધપણામાંથી સ્વવી, બીજે જઈઆવી, ફરીથી સિદ્ધ થાય, તે વચમાં આંતરું પડ્યું કહેવાય. પણ સિદ્ધને કદી ચવવાનું નથી માટે અંતર નથી. (૭) ભાગ –સિદ્ધો સર્વ જેના અનંતમે ભાગે છે. (૮) ભાવ-સિદ્ધોનું કેવલજ્ઞાન-દર્શન અને સિદ્ધભાવ ક્ષાયિક ભાવે છે. (૯) અલપબહુવ-સૌથી થડા નપુંસકપણે થયેલા સિદ્ધ છે, (નપુંતે જન્મથી. નહિ, પણ કૃત્રિમ, પાછળથી થયેલા). તેથી સંખ્યાતગુણ
