________________
૨૧૬
જૈનધર્મને સરળ પરિચય નહિ. કહ્યું છે,–“વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર જઠે કહ્યો વચન સાપેક્ષ વ્યવહાર સાચે જિનવચનની પરવા વિનાને વ્યવહાર, કિયા, એ અસત્ય, જિનવચનની પરવા અપેક્ષા રાખનાર વ્યવહાર, કિયા એ સત્ય. જિનવચન અનેકાંતવાદી છે, માટે અનેકાંતવાદ-સાપેક્ષવાદને અનુસરતું જ કથન સાચું.
અનુયાગ અનુગ એટલે વ્યાખ્યાન, વર્ણન, નિરૂપણ. જનશાસ્ત્રોમાં અનેક વિષય પર વ્યાખ્યાન મળે છે. એને ચાર વિભાગમાં વહેંચી શકાય છે, માટે મુખ્ય ચાર પ્રકારના અનુગ છે.
૧. દ્રવ્યાનુગ -અર્થાત્ જેમાં જીવ, પુદ્ગલ વગેરે દ્રવ્યોનું નિરૂપણ છે. દા. ત. કર્મશાસ્ત્રો, સન્મતિતર્ક આદિ દર્શનશાસ્ત્ર, સ્થાનાંગસૂત્ર, લેકમાશ, પ્રાગજબૂત્ર, તસ્વાર્થશાહ વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય, વગેરે.
૨. ગણિતાનુયોગ-એટલે કે જેમાં ગણતરીઓ, ભાંગા, માપ વગેરેનું વર્ણન છે. દા. ત. સૂર્યપ્રાપ્તિ, ક્ષેત્રસમાસાદિ.
૩. ચરણ-કરણનુગ–અર્થાત્ જેમાં ચારિત્ર અને એના આચાર વિચારનું વર્ણન છે. દા. ત. આચારાગ, નિશીથ, ધર્મબિંદુ-ધર્મસંગ્રહ, શ્રાદ્ધવિધિ, આચારપ્રદીપ, વગેરે.
૪. ધર્મકથાનુયોગ એટલે કે જેમાં ધર્મપ્રેરક કથાએ દષ્ટાન્તનું વર્ણન છે. દા. ત. જ્ઞાતાધ્યયન-આગમ, સમરાદિત્ય ચરિત્ર, વિષષ્ઠીશલાકાપુરુષ–ચરિત્ર, વગેરે.
