________________
પ્રમાણે અને જૈન શાસ્ત્રોના વિભાગ
૧૯૯ બહાર જીવની સાથે જઈ શકે છે, તો કોઈ નથી જઈ શકતું તે અનુગામી. અનુગામી વળી કઈ વધતું ચાલે છે, તે કઈ ઘટતું તે વર્ધમાન અને હીયમાન એમ છ પ્રકાર છે.
૪, મન:પર્યાય જ્ઞાન –
અઢીદ્વીપમાં રહેલા સંજ્ઞીપંચેન્દ્રિય જીવોએ ચિંત્વન માટે મને વર્ગણામાંથી જે મન બનાવેલ હોય, તે મનનું પ્રત્યક્ષ કરવાનું ખાસ કાર્ય મન:પર્યાયજ્ઞાન કરે છે. એ અપ્રમાદી મુનિમહર્ષિને થાય છે. એના પ્રકાર છે,–૧. જુમતિ, ને ૨. વિપુલમતિ. પહેલાથી સામાન્ય રૂપે જુએ છે, દા. ત. આ માણસ ઘડો ચિંતવી રહ્યો છે?” ત્યારે બીજાથી વિશેષ જાણે છે, જેમકે આ પાટલીપુત્રનગર અને અમુક કાળે તથા અમુકે બનાવેલે ઘડે વિચારી રહ્યો છે.'
૫. કેવળજ્ઞાન – - ત્રણેય કાળના સર્વદ્રવ્યના સર્વપર્યાયને પ્રત્યક્ષ જોઈ શકે તે કેવળજ્ઞાન. ત્યાં હવે વિશ્વની કઈ કાળની કેઈજ વસ્તુનું અજ્ઞાન નથી, માત્ર જ્ઞાન જ છે. આત્મા સમ્યક્ત્વ સહિત સર્વવિરતિ ચારિત્ર વગેરે ગુણસ્થાનકે ચઢતે આગળ જઈ શુકલધ્યાનથી સર્વ મેહનીય કર્મને નાશ કરવા પૂર્વક સર્વ જ્ઞાનાવરણુ-દર્શનાવરણ–અંતરાય કર્મને નાશ કરે ત્યારે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. જ્ઞાન નવું કઈ બહારથી નથી આવતું, આત્માના સ્વરૂપમાં બેઠું જ છે. માત્ર ઉપર આવરણ લાગ્યાં છે, એ જેમ જેમ તૂટે તેમ તેમ જ્ઞાન પ્રગટતું આવે
