________________
૧૮૦
જૈનધર્મનો સરળ પરિચય - મેક્ષ' શબ્દ એ શુદ્ધ (એક, અસમાસ્ત) અને વ્યુત્પરિસિદ્ધ પદ છે, માટે મેક્ષ સત્ વિદ્યમાન છે, પરંતુ બે પદવાળા “આકાશપુષ્પ' પદની જેમ એ અસત્ નથી. વ્યુત્પત્તિવાળું એક પદ કેઈ સત્ વસ્તુને જ કહેનારૂં હોય છે. ત્યારે આકાશપુષ્પ પદ આકાશ, પુષ્પ, એ બે પદથી બનેલું છે. અનેક પદથી બનેલનું વાચ સત્ જ હોય યાને એવી કેઈ વસ્તુ હોય જ એ નિયમ નથી.
૬૨. માર્ગાદ્વાર–માર્ગણું=શોધન કરવાના મુદ્દા. મેક્ષની વિચારણું ૧૪ માર્ગણ દ્વારેથી થાય છે. એ ૧૪ના ઉત્તર ભેદ દૂર છે. ૧૪ માર્ગનું–(૧) ગતિ ૪, (૨) ઈન્દ્રિય ૫, (૩) કાય ૬, પૃથ્વીકાયાદિ, (૪) ગ ૩, (૫) વેદ ૩ - સ્ત્રીવેદ-–નપુ, (૬) કષાય ૪, (૭) જ્ઞાન-અજ્ઞાન ૮, (૮) સંયમ ૭, (૯) દર્શન ૪, (૧૦) લેશ્યા ૬, (૧૧) ભવ્યત્વ અભવ્યત્વ ૨, (૧૨) સમ્યક્ત્વ ૬, (૧૩) સંસી–અસંસી ૨, અને (૧૪) આહારક-અનાહારક ૨. (આમાં ૭ સંયમ=સામાયિકાદિ પ+ દેશવિરતિ અને અવિરતિ. ત્યારે ૬ સભ્ય =ક્ષાયિક, ક્ષાપ૦, ૫૦, મિશ્રમેહસાસ્વાદન, અને મિથ્યાત્વ; એમ કુલ ૬૨ માર્ગણા. હવે આ દરેકમાં મોક્ષને સત્પદપ્રરૂપણ, દ્રવ્યપ્રમાણ વગેરેથી વિચારીએ.
આમાંથી મનુષ્યગતિ, પંચેન્દ્રિય, ત્રસકાય, ભવ્યત્વ, સંગ્નિ, યથાખ્યાત ચારિત્ર, ક્ષાયિક સમ્ય, અનાહારક, કેવલજ્ઞાન-કેવળદર્શન –આટલી માર્ગણુએ મોક્ષ થાય. બાકીમાં -નહિ. ગ, વેદ વગેરે શેલેશી વખતે છે જ નહિ; માટે એ
