________________
પુદગલ–૮ વર્ગણું
ખ્યાત–પ્રદેશિક અને અનંતા મળે તે અનંતપ્રદેશિક સ્કલ્પ બને છે. સર્વજ્ઞની દષ્ટિએ દશ્ય એવા નશ્ચયિક સૂકમ–અનંત આણુના બનેલા સ્કંધને વ્યાવહારિક પરમાણુ કહેવાય છે. આજના વિજ્ઞાનની ગણતરીના અણુમાં પણ વિભાજન થઈ શકે છે એ આ વસ્તુના સત્યને પુરવાર કરે છે. નહિતર ખરે અણુ એટલે બસ છેલ્લું માપ. પછી એના ભાગ ન પડી શકે. માટે આજને અણુ કદાચ વ્યાવહારિક અણુમાને; એના વિશેષણથી પ્રાપ્ત ઈલેકટ્રોન, ન્યુટ્રોન વગેરે પણ વ્યાવહારિક અણુ, બાકી આણુ તે ચર્મચક્ષુએ અદશ્ય જ હોય. એટલે આજના આણુને સ્કન્ધ કહે ઠીક લાગે છે. ( ૮ વગણાઓ -વ્યાવહારિક અનંતા પરમાણુના બનેલા કંધ (જથા) જીવના ઉપગમાં આવી શકે. જીવના ઉપચાગમાં આવે એવા આઠ જાતના સ્કન્ધ હોય છે. તેનાં નામ–૧. ઔદારિક, ૨. વૈક્રિય, ૩. આહારક, ૪. તેજસ, ૫. ભાષા ૬. શ્વાસે છુવાસ, ૭. માનસ અને ૮. કામણ. આ સ્કન્ધ વગણા તરીકે ઓળખાય છે. ઔદારિક વગણા, વૈક્રિય વર્ગણા, યાવત્ કામણ વર્ગણ સુધી. આ વર્ગણાએ ઉત્તરોત્તર અધિકાધિક આશુઓના પ્રમાણુવાળી હોવા છતાં તે મશીનમાં દબાયેલા રૂની ગાંસડીની જેમ કદમાં વધુ ને વધુ સૂક્ષ્મ હોય છે. દા. ત. ઔદારિક સ્કંધ કરતાં વૈક્રિય સ્કંધ સૂમ, વૈક્રિય કરતાં આહારક સૂમ...યાવત આઠમા કામણ કે સૌથી સૂક્ષ્મ છે. એમ હવામાં પુદગલને તાસ્વભાવ કારણભૂત છે આ વર્ગણુઓનાં કર્યો આ પ્રમાણે છે
