________________
१४
જૈનધર્મને સરળ પરિચય એ આ પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયને લીધે છે. એટલે કે આ કષાય સર્વવિરતિને યાને સર્વથા પાપત્યાગની પ્રતિજ્ઞાને અટકાવે છે, ચારિત્રને રોકે છે. એક યા બીજા કારણે ઘરવાસની આસકિત આ સર્વપાપ-ત્યાગમાં નથી જવા દેતી.
૪. સંજ્વલન કષાય એટલે સહેજ ભભુકતા કષાય. અનંતાનુબંધી વગેરે પૂર્વની ત્રણ કષાય–ચેકડી છોડવાથી સર્વ પાપના ત્યાગ સુધી આત્મા આવી ગયા અને સાધુ બની ગયે, પરંતુ હજી કંઈક કંઈક ક્રોધાદિ ઊઠે છે, યા સંયમ આદિ પર રાગ અને દો પર દ્વષ છે, એ આ સંજવલન કષાયનું કામ છે. આ કષાય જીવના વીતરાગતા ગુણને અટકાવે છે. .
ચોગ આત્માના પુરુષાર્થથી મન-વચન-કાયાની થતી પ્રવૃત્તિને ચોગ કહે છે. અર્થાત જીવના વિચાર-વાણી-વર્તાવ એ વેગ છે. એ સારા હોય તે શુભ કર્મ, અને ખરાબ હેય તે અશુભ કર્મ બંધાવે છે. એમાં મનના ચાર વેગ છે– (૧) સત્ય મને ગ એટલે કે વસ્તુ યા વસ્તુસ્થિતિ જેવી હોય તેવી વિચારણા ચાલે છે. દા. ત. જ્ઞાન સાથે ક્રિયાથી જ મોક્ષ થાય. (૨) અસત્ય મનેયેગ એટલે કે વસ્તુ યા વસ્તુસ્થિતિથી વિપરીત વિચારણા, જુદી વિચારણા ચાલે છે. દા. ત. મોક્ષ માટે કિયા નકામી છે. એ વિચારણા (૩) સત્યાસત્ય (મિશ્ર) મનેગ; અંશે સાચી અંશે જૂઠી વિચારણા. વિચારે કે મેક્ષ પ્રત્યે જ્ઞાન જ કારણ છે. (૪) વ્યવહાર મને. એટલે જેમાં સાચા જુઠા જેવું કાંઈ નથી, કેઈ વ્યવહારુ
