________________
છ દિવ્યના ગુણ
અથ–પર્યાય-પદાર્થની ભિન્ન ભિન્ન અવસ્થાએ. દા. ત–પાણીને ઘડો, ઘીને ઘડે વગેરે અવસ્થાઓ, અથવા કુંભારની માલિકી, વેચાણ થયા પછી ખરીદનારની માલિકી; અથવા માટલીની અપેક્ષાએ નાનાપણું, લોટાની અપેક્ષાએ મોટાપણું,–આ બધા ઘડાના અથ–પર્યા કહેવાય છે.
બીજી રીતે પર્યાય બે જાતના –(૧) વપર્યાય, (૨) પરપર્યાય. (૧) સ્વપર્યાય –પોતાનામાં વળગી રહેનારા. (ર) પરપર્યાયઃ–પોતાનામાં નહિ રહેનારા. દા. ત. ઘડામાં માટીમયતા છે એ સ્વપર્યાય, સુતરમયતા નથી એ પરપર્યાય. ઘડામાં ગૃહવાસિતા છે એ સ્વપર્યાય, તળાવવાસિતા નથી એ પરપયોય.
પ્રશ્ન–પરપર્યાય તો પરના થયા, પણ ઘડાના કેવી રીતે ?
ઉત્તર–પરપર્યાય એ પરના તે સ્વપર્યાય છે. જ્યારે ઘડાના એ પરપર્યાય છે. તે ઘડાના પર્યાય એ રીતે કે જ્યારે સ્વપર્યાય ઘડા સાથે એકમેક-રૂપતાથી સંબંધિત છે ત્યારે પરપર્યાય પણ અલગ-રૂપતાથીએ જ ઘડાના સંબંધી છે. ઘડે જેમ માટીમય કહેવાય છે, એમ એ જ ઘડે “સુતરમય નથી, કે સુવર્ણમય નથી, તેમ કહેવાય છે. માટીમય કેણુ? ઘડો. સુવર્ણમય કેણ નહિ? તે એજ ઘડો. માત્ર ઘડાની સાથે માટીમયતા અસ્તિત્વ (અનુવૃત્તિ) સંબંધથી સંબંધિત છે. સુવર્ણમયતા નાસ્તિત્વ ( વ્યાવૃત્તિ) સંબંધથી સંબંધિત છે. ઓરમાન પુત્ર
