________________
છ દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાય–વિશ્વસંચાલન
૨૫
ટ્રસ્થાન કહેવાય છે. એને સ્વીકારે તે આસ્તિક કહેવાય. એને ન માને તે નાસ્તિક કહેવાય. ટુ સ્થાનં અતિ” માને તે આસ્તિક “નારિ' કહે તે નાસ્તિક.
૮-છ દ્રવ્ય-પંચાસ્તિકાય-વિશ્વસંચાલન
પૂર્વે કહી આવ્યા કે વિશ્વ એઇવે અને જડદ્રને સમૂહ છે. એમાં (૧) જીવવ્યની શેડી વાત થઈ. (૨) જે જડદ્રામાં વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ છે એને પુટ્ટગલ દ્રવ્ય કહેવાય છે. એમાંને એક વિભાગ કર્મના મુદ્દગલને. જીવ સાથે કષાય (રાગદ્વેષાદિ) તથા ગ=મનવચન-કાયાની પ્રવૃત્તિની ચીકાશને કારણે તેલિયા કપડા પર ધૂળ ચોંટે તેમ કમ ચૂંટે છે, અને એ જીવ પર શરીર વગેરે જુદા જુદા ભાવે સજે છે. જીવને કષાય થવાનું કારણ પણ જીવના પૂર્વ કર્મનો ઉદય-વિપાક છે. એ કર્મ પણ જીવે કષાયથી ભેગા કરેલાં. એ કષાયમાં પણ, કારણને નિયમ વિચારતાં પૂર્વ પૂર્વના કર્મ અને કષાય જવાબદાર બને છે. કારણ વિના તે કાર્ય બને જ નહિ. એટલે અનંતા કાળ પૂર્વે પણ શું હતું? એ વિચારીએ તે જીવને કે પૂર્વ કર્મના વિપાક વિના જ એકાએક કષાય થઈ ગયા, અગર તે કષાય વિના એકાએક કર્મ ચૂંટી ગયા, એમ બની શકે જ નહિ. કષાય થયા તો કમ હતા અને કર્મ ચેટયાં તે કષાય પણ હતા માટે જ. તાત્પર્ય એ, કે બેમાંથી કેઈની શરૂઆત કારણ વિના નહોતી થઈ. માટે જ નક્કી થાય છે કે બન્નેની ધારા અનાદિકાળથી ચાલી આવે છે. એનું જ નામ સંસારસંસાર અનાદિથી
