________________
જનધર્મ એ વિશ્વ ધર્મ છે?
૫. વિઝવ શું છે? વિશ્વ શું છે? વિશ્વ એ ચેતન અને જડ દ્રવ્યોને સમૂહ છે. જડ દ્રવ્યમાં પુદ્ગલ, ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય આકાશ અને કાળ ગણાય છે. એનું વર્ણન આગળ કરીશું.
પ્રશ્ન –શું આ દ્રવ્યો સિવાય વિદ્યુત શકિત વગેરે વસ્તુઓ વિશ્વમાં નથી ?
ઉત્તર–છે, પણ એ જુદી વસ્તુઓ નથી. શક્તિ પણ દ્રને એક ગુણુ-ધર્મ છે. શકિત-ગુણ-અવસ્થા વગેરેને કેઈ આધાર જોઈએ. દા. ત. પ્રકાશ-શક્તિને આધાર દીવે, રત્ન વગેરે છે. એટલે દ્રવ્ય સિવાય શક્તિ નામની કંઈ સ્વતંત્ર વસ્તુ નથી.
પ્ર–તે ચૈતન્યને પણ જડ શરીરની જ એક શક્તિ માને. કેમકે તે પણ જડથી જુદું દેખાતું નથી એટલે વિશ્વમાત્ર જડદ્રવ્યમય રહ્યું. ચેતન દ્રવ્ય વળી જુદું કયું?
ઉત્તર–ચેતન દ્રવ્ય જુદું સ્વતંત્ર દ્રવ્ય છે. માત્ર એમાં વર્ણ, પશ વગેરે ધર્મો નહિ હોવાથી આંખ વગેરે બાહા ઈન્દ્રિયથી દેખી શકાતું નથી. ચેતન દ્રવ્ય શરીરમાં પ્રવિષ્ટ છે. શરીર નજરે દેખાય છે એટલે એમાં જ ચૈતન્ય, જ્ઞાન, રાગ, ઈછા, સુખ-દુઃખ વગેરે હાવાને ભાસ થાય છે. બાકી ખરેખર એ શરીરને ધર્મ નથી. શરીરમાં પૂરાયેલા ચેતન દ્રવ્યઆત્મદ્રવ્યને ધર્મ છે.
પ્ર–ચતન્ય વગેરે ધર્મો શરીરના નથી એમ શા માટે? ઉત્તર–એટલા માટે કે શરીર જડ છે, તેથી માટી, લાકડું
