________________
શમણીએ પૂર્વદેશમાં સર્વત્ર વિચારતા હતા અને શ્રી પાર્શ્વનાથે ઉપદેશેલા ચાતુર્યામ (ચાર મહાવ્રતવાળા) ધર્મને સર્વત્ર પ્રચાર કરતા હતા. કુંડગ્રામ નગરમાં તેમને અવરજવર અધિક હતો, કારણ કે ત્યાં તેમના ઉપાસકોની સંખ્યા ઘણી મેટી હતી. ખુદ સિદ્ધાર્થ રાજા અને ત્રિશલાદેવી પણ એ ધર્મના જ ચુસ્ત અનુયાયી હતા. શ્રી વર્ધમાન જ્યારે અઠ્ઠાવીસ વર્ષના થયા ત્યારે માતાપિતા બંનેએ જીવનના સમસ્ત દોષની આલોચના, નિંદા, ગહ, કરીને તથા તેનું પ્રાયશ્ચિત લઈને પિતાના આત્માની પરમ શુદ્ધિ કરી હતી અને યાજજીવ આહારપાણીને ત્યાગ કરી દર્ભશય્યા પર, સૂતાં સૂતાં શેષજીવન સમાધિભાવમાં પૂર્ણ કર્યું હતું કે, જેને શાસ્ત્રમાં અપશ્ચિમ–મારણાન્તિક–સંલેખના કહેવામાં આવે છે. જેમણે સમસ્ત જીવન વ્રત, નિયમ અને તપશ્ચર્યાથી વિભૂષિત કર્યું હોય તેઓ જ છેવટે આવી સંલેખના કરી શકે એટલે શ્રી સિદ્ધાર્થ રાજા અને ત્રિશલાદેવીનું સમસ્ત જીવન ઉત્કટ ધર્માનુરાગવાળું હતું એ નિશ્ચિત છે. મનુષ્યનાં જીવન પર વાતાવરણની ભારે અસર થાય છે, એ સિદ્ધાંતને કબૂલ રાખીએ તો એમ કહેવું જ પડે કે શ્રી વર્ધમાનનાં પ્રારંભિક જીવન ઉપર આ ધાર્મિક વાતાવરણની ઘણી અસર થઈ હતી.તેમનાં અતંરમાં વૈરાગ્યનાં જે બીજોનું ઘણા લાંબા કાળ પૂર્વે આપણુ થયું હતું તેને ફલવા-ફૂલવાને અહીં યોગ્ય અવકાશ મળી ગયું હતું. કમળ જેમ કાદવમાં ઉત્પન્ન થવા છતાં અને જળમાં રહેવા છતાં તેનાથી નિર્લેપ રહે છે, તેમ શ્રી મહાવીર સંસારમાં રહેવા છતાં તેની
