________________
૧૨૬
થાય છે અને તેવાં કેઈ નિમિત્ત વિના સહજ પણ થાય છે. તેના ત્રણ, પાંચ અને દશ પ્રકારે સમજવા યોગ્ય છે.
ત્રણ પ્રકારે (૧) કારક, (૨) રેચક અને (૩) દીપક
(૧) ગુરુના ઉપદેશથી તપજપ વગેરે કિયામાં શ્રદ્ધા થવી તે કારક સમ્યકત્વ. (૨) શાસ્ત્રનાં ઉદાહરણ કે હેતુ જાણ્યા વિના રુચિમાત્રથી શ્રદ્ધા થવી તે રેચક સમ્યકત્વ અને (૩) પોતાની શ્રદ્ધા બરાબર ન હોય તે પણ બીજાને તત્ત્વ શ્રદ્ધા પમાડવી તે દીપક સમ્યકત્વ. આ ત્રીજું સમ્યકત્વ વ્યવહાર માત્રથી જ સમ્યકત્વ છે, પણ તાત્વિક રીતે સમ્યકત્વ નથી.
પાંચ પ્રકારે (૧) ઔપશમિક, (૨) ક્ષાપમશિક (૩) ક્ષાયિક, (૪) સાસ્વાદન અને (૫) વેદક.
૧. આત્માને વળગેલાં મિથ્યાત્વનાં દળોનું ઉપશમન થવાથી જે સમ્યકત્વ ઉત્પન્ન થાય તે ઔપથમિક. આ સમ્યકત્વ કરે નીચે બેસી ગયેલાં જળ જેવું નિર્મળ હોય છે.
૨. આત્માને વળગેલાં મિથ્યાત્વનાં દળે અમુક અંશે ઉપશમવાથી અને અમુક અંશે ક્ષય પામવાથી જે સભ્ય કત્વ ઉત્પન્ન થાય તે ક્ષાપશમિક. આ સમ્યકત્વ કચરાથી ડોળાયેલા જળ જેવું કલુષિત હોય છે.
