________________
૧૧૨
રા
પાર્શ્વનાથ ભગવાનના ચાતુર્યામ વ્રતવાળા સાધુઓએ પાંચ મહાવ્રતવાળાં શ્રી મહાવીર સ્વામીને માર્ગ સ્વીકાર્યો ત્યારે નવેસરથી ચારિત્ર ગ્રહણ કર્યું, તે આ પ્રકારનું સમજવું.
જેમાં વિશેષ તપ કરવાથી કર્મની નિર્જરા થાય તેને પરિહારવિશુદ્ધિચારિત્ર કહેવામાં આવે છે. જેમાં કષાય ખૂબ પાતળા પડી નામ માત્રના રહે તેને સૂક્ષ્મસંપરાયચારિત્ર કહે છે અને જેમાં કપાયને સર્વથા નાશ થાય એવા ચારિત્રને યથાખ્યાતચારિત્ર કહે છે. આ છેલ્લાં ત્રણ પ્રકારનાં ચારિત્રે વર્તમાનકાળે અતિ દુર્લભ માનવામાં આવે છે.
૭. નિર્જરા આત્માને લાગેલાં કર્મોનું જરી જવું, ખરી જવું તેને નિર્જરા કહેવામાં આવે છે. તેને મુખ્ય ઉપાય તપ છે. શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે મવાલીíજિયં તવા નિરિા ક્રોડે ભવમાં સંચિત કરેલું કર્મ તપ વડે, નાશ પામે છે. તપના મુખ્ય પ્રકારે ૧૨ છે, તેમાં ૬ તપે બાહ્ય ગણાય છે અને ૬ તપ આત્યંતર ગણાય છે. બાહ્ય તપને વિશેષ સંબંધ કાયા સાથે છે, અત્યંતર તપને વિશેષ સંબધ મન સાથે છે; એટલે કાયિક તથા માનસિક બંને તપશ્ચર્યાને જૈન ધર્મમાં સમાન સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. કાયાને પુષ્ટ કરીએ અને મનનું દમન કરવા ઈચ્છીએ તે એ થતું નથી અને કાયાને કૃશ કરીએ પણ મનને મોકળું મૂકીએ તે એનું પરિણામ સારું આવતું નથી, એટલે ઉભયનું દમન કરવાની આવશ્યકતા છે.
નું
શા મુખ્ય ધ વરા
