________________
પણ એક પ્રકારની વસ્તુ હોઈ તેને બનાવનારે પણ કઈ હવે જોઈએ એ નક્કી થયું. તે એને બનાવનારે કોણ? એ પ્રશ્ન ઉત્તર માગે છે. જો કેઈએ તેને બનાવ્યો એમ કહીએ તો એ બનાવનારને બનાવનાર કેશુ? અને તે બનાવનારને બનાવનારે પણ કોણ? એ પ્રશ્નો ઉત્તર માગતા ઊભા જ રહે છે.
વળી ઈશ્વરે વિશ્વનું સર્જન કર્યું તે એક શ્રીમંત અને બીજે ભીખારી કેમ? એક બુદ્ધિશાળી ને બીજે જડ કેમ? એક બળવાન ને બીજો નિર્બળ કેમ? વળી તે એકને એવામીઠાઈ ખવડાવે અને બીજાને સૂકે રોટલો પણ ન આપે એવું શા માટે? આ રીતે તે ઈશ્વર અન્યાયી અને અપૂર્ણ જ કરે. જે કોઈ એમ કહે કે એ તો એમનાં કર્મને બદલે આપે છે, તો ઈશ્વરની મરજી નહિ પણ કર્મને કાયદે સર્વોપરી થયે કે જેને અનુસર્યા સિવાય તેને છૂટકે થતું નથી. આ રીતે ઈશ્વરને સૃષ્ટિને સર્જ. નહાર માનવા જતાં બીજા પણ અનેક દૂષણે આવે છે, એટલે જૈન ધર્મને આ વિચારસરણી માન્ય નથી.
અહીં એ પ્રશ્ન પૂછાવાને સંભવ છે કે “જૈન ધર્મ ઈશ્વરને માને છે કે નહિ?” એને ઉત્તર એ છે કે જૈન ધર્મ ઈશ્વરને માને છે પણ તેના દ્વારા લેક કે વિશ્વની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ કે સંહાર થાય છે તેમ માનતું નથી. ઈશ્વર વિષે તેનું મંતવ્ય એવું છે કે જે શ્રેષ્ઠ અધિકાર ભેગવે તે જ ઇશ્વર કહેવાય (સંસ્કૃત સાહિત્યમાં ધાતુ
