________________
પ્રમાણે શા માટે લડો છે? તમારામાંના કેઈએ પૂરે હાથી જે નથી. તમે બધાએ માત્ર તેના એક એક અંગને સ્પર્શ કર્યો છે અને તે પરથી આખા હાથીને અભિપ્રાય આપવા તૈયાર થયા છે, તેથી આ કમનશીબ સ્થિતિ પેદા થઈ છે. પણ હું તે આ હાથીની સાર સંભાળ લાંબા વખતથી કરું છું ને તેને રે જ નવડાવું-ખવડાવું છું, એટલે તેનાં એકે એક અંગથી વાકેફ છું. તેથી તમને કહું છું કે આ હાથી તે સૂપડા જે પણ છે, સાંબેલા જે પણ છે, ભૂંગળ જે પણ છે, થાંભલા જે પણ છે, પખાલ જે પણ છે અને સાવરણી જે પણ છે.”
આ સાંભળી છએ આંધળાઓ અવાક થઈ ગયા અને ચૂપચાપ પિતાનાં સ્થાને ચાલ્યા ગયા.
આ દષ્ટાન્તને બોધપાઠ એ છે કે એક વસ્તુમાં અનેક ગુણે, અનેક ધર્મો સંભવે છે, એટલે તેનું પ્રતિપાદન જુદી જુદી રીતે થઈ શકે છે, પણ તેથી એક પ્રતિપાદન સાચું ને બીજું બેટું એમ કહી ન શકાય. આ સંગમાં તે એમજ કહેવું જોઈએ કે આ વસ્તુ આવી પણ છે ને તેવી પણ છે. એમ કહેતાં એ વસ્તુની અંદર રહેલા અનેક પ્રકારના પરસ્પર વિરોધી જણાતાં ધર્મોને સ્વીકાર થાય છે અને તે જ વસ્તુનું પ્રતિપાદન કરવાની સાચી રીત છે.
આ રીતે અનેકાન્તદષ્ટિથી વસ્તુનું પ્રતિપાદન કરવાને જે વાદ કે સિદ્ધાન્ત તે અનેકાન્તવાદ એમ સમજવાનું છે. તેમાં પણ શબ્દથી અનેક દષ્ટિબિન્દુઓ કે અનેક
