________________
કરે પડે છે તે વેદનીય કર્મ. જેના લીધે આત્માના સમ્યક શ્રદ્ધાન અને સમ્યક્ ચારિત્રગુણને રોધ થાય છે તે મોહનીય કર્મ. જેના લીધે આત્માને અમુક શરીરમાં અમુક સમય સુધી રહેવું પડે છે તે આયુકર્મ. જેને લીધે અમૂર્ત એવા આત્માને મૂર્ત થવું પડે છે એટલે કે શુભાશુભ શરીર ને સુંદર–અસુંદર અંગોપાંગે ધારણ કરવાં પડે છે તે નામકર્મ. જેને લીધે આત્માને ઉચ્ચનીચ ગેત્રમાં અવતરવું પડે છે તે નેત્ર કર્મ અને જેના લીધે આત્માની જ્ઞાન, લાભ આદિ શક્તિઓને અંતરાય થાય છે તે અંતરાય કર્મ.
આ કર્મો પિતાની મેળે ચોટી પડતા નથી પણ આત્મા વડે ગ્રહણ થાય છે, એટલે તેને કર્મને કર્તા માનવામાં આવે છે. આ કર્મોનું ફળ તેને પોતાને જ ભેગવવું પડે છે, એટલે કે બીજે કઈ ભેગવી આપે એવી સ્થિતિ નથી, માટે તેને કમને ભક્તા માનવામાં આવે છે. આ આત્માને કર્મવશાત્ ચાર ગતિ અને ચેરાથી લક્ષ જીવયોનિમાં ઉત્પન્ન થવું પડે છે, એટલે તેને સંસરણ કરનાર માનવામાં આવે છે અને તેનામાં સર્વ કર્મોનો નાશ કરવાની મૂળભૂત શક્તિ છે, એટલે તેને મોક્ષગમનને અધિકારી માનવામાં આવે છે.
જીવમાં સંકેચ અને વિસ્તાર પામવાને ગુણ છે એટલે જે શરીર ધારણ કરે તે શરીરમાં બરાબર સમાઈ
