________________
૫૦
ઉપરાંત થોડું નિમિત્ત જ્ઞાન પણ મેળવી લીધું અને આજીવક સંપ્રદાયને પ્રચાર કરવા લાગ્યો. સંગમના ઉપસર્ગો:
દશમું ચાતુર્માસ શ્રાવતી નગરીમાં પસાર કરી ભગવાન સ્વેચથી ભરપૂર એવી દુઠભૂમિમાં વિચરવા લાગ્યા અને પેઢાલ ગામની બહાર પલાસ નામનાં ચૈત્યમાં આવી, એક રાત્રિની મહાપ્રતિમા ધારી, કાર્યોત્સર્ગ–ધ્યાને ઉભા રહ્યા. એ વખતે સંગમ નામના દુષ્ટ દેવે તેમને ધ્યાનમાંથી ચળાવવા માટે નાના મોટા ઉપસર્ગો કર્યા પણ ભગવાન રજમાત્ર ડગ્યા નહિ. પછી એ દુષ્ટ દેવે તેમને છિ જ પકડ્યો અને છ મહિના સુધી ઉપદ્ર કરવાનું ચાલુ રાખ્યું પણ મેરુ ચળે અને સમુદ્ર છળે તે જ આવા યોગસિદ્ધ મહાત્માઓ હિમ્મત હારી જાય કે મૃત્યુને ભય પામી પોતાનાં દયેયથી ચલિત થાય. તાત્પર્ય કે શ્રી મહાવીર એ આકરી કસોટીમાંથી અણિશુદ્ધ પાર ઉતર્યાને આખરે એ દુષ્ટ દેવે વિદાય લીધી. શાસ્ત્રકારો કહે છે કે એ પ્રસંગે શ્રી મહાવીરની આંખમાં કણાનાં અશ્રુ આવ્યાં કે “આ જીવનું શું થશે ? તે છ છ માસ મારી સાથે રહ્યા, પરંતુ કંઈ પામ્યા વિના ખાલી હાથે પાછો જાય છે!” ઉગ્ર અભિગ્રહઃ
ત્યાંથી જુદાં જુદાં સ્થળે વિચરી અગિયારમું ચાતુર્માસ વૈશાલીનાં સમર નામનાં ઉદ્યાનમાં બળદેવનાં મંદિરમાં વ્યતીત કરી વિહાર કરતાં કૌશાંબી પધાર્યા અને પિષ વદિ
