________________
(૨) ઉપશમ એણિગત ઉપશમ સમ્યક્ત્વ –
જે જીવે ઉપશમણિ પ્રારંભી હોય, તે જીવને પ્રથમ અનંતાનુબંધિ કષાયે અને ત્યારબાદ મિથ્યાત્વમેહનીય (ઉપલાણથી ત્રણે દર્શનમેહનીય) ઉપશાંત થતાં સ્વશ્રેણિગત (ઉપશમ શ્રેણિગત) ઉપશમસમ્યહવ થાય છે. સિદ્ધાંતમાં પણ કહ્યું છે કે – अकयतिपुंजो ऊसरदव-ईलियदुरुषखनाएहिं । अंतरकरणउपसमिओ, उपसमिओ वाससेणिगओ ॥१॥
જેણે ત્રણ પુજ ક્ય નથી એ જીવ ઉષરક્ષેત્ર, ઇલિકા અને દવદગ્ધ દષ્ટાંતથી અંતરકરણઉપશમસમ્યક્ત્વ અથવા સ્વશ્રેણિગતઉપશમસમ્યકુવા પામે છે.
આ બંને પ્રકારનું ઉપશમસમ્યક્ત્વ સાસ્વાદનગુણસ્થાનની પ્રાપ્તિમાં મુખ્ય કારણ છે. - ભાવાર્થ – ઉપરક્ષેત્રમાં (ક્ષારભૂમિમાં) વાવેલું બીજ પુનઃ નષ્ટ થઈ જાય છે, તેમ ઉપશાંતમિથ્યાત્વવાળા છવને પ્રાપ્ત થયેલું સમ્યફલ પુનઃ નષ્ટ થાય છે.
ઈયળ જેમ પોતાના શરીને અગ્રભાગ પ્રથમ લંબાવી આગળના સ્થાને મૂકી તેથી આગળના સ્થાનનું આલંબન ન પામતાં પુન તે અગ્રભાગ સંકેચી મૂળ સ્થાને પાછી આવી જાય છે, તેમ ઉપશમ સમ્યફત્વથી એવેલા ઉપશમસમ્યગ્દષ્ટિજીવે ત્રણ પુંજ નહિ કરેલા હવાથી મિશ્રપુંજ અથવા સમ્યકત્વપુંજરૂપ આલંબન ન પામવાથી પુનઃ મિથ્યાત્વ પામે છે.
