________________
૧૦૩ સપૃથકત્વનું સ્વરૂપ છે द्रव्याद् द्रव्यान्तरं याति, गुणाद् याति गुणान्तरम् । पर्यायादन्यपर्यायं, सपृथक्त्वं भवत्यतः ॥६॥
ગાથાર્થ –એક દ્રવ્યથી બીજા દ્રવ્યમાં, એક ગુણથી બીજા ગુણમાં અને એક પર્યાયથી બીજા પર્યાયમાં જાય, તે ધ્યાન સપૃથફત્વ કહેવાય.
ભાવાર્થ-જે ધ્યાનમાં પૂર્વે કહેલ વિચારણારૂપ વિતર્ક અને સવિચાર (અથવા વિચાર સહિત વિતર્ક) અર્થસંક્રાંતિ યુક્ત, વ્યંજનસંક્રાંતિ યુક્ત અને યંગસંક્રાંતિ સંક્રમે, તે વિચાર પરિભાષાને અર્થ છે. અહીં “અર્થથી વ્યંજનમાં” એમ કહેવાથી “વ્યંજનથી અર્થમાં” એ અર્થ પણ ઉપલક્ષણથી જાણે.
કાલલોકપ્રકાશમાં તથા યોગશાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કેસત્ર ૪ ટચનાર, તથાથ દાસનેડત વિજાપતિ વિરાળ, વિવારં તરિતમ્ II (કાલિક)
વ્યંજનથી અર્થમાં અને અર્થથી વ્યંજનમાં વારંવાર વિચાર રવું તે વિચાર, અને તે વિચારવાળું ધ્યાન તે વિચાર છે. तत्र श्रुतादगृहीत्वैक-मर्थमर्थाद्वजेच्छब्दम् । शब्दात् पुनरप्यर्थ, योगायोगान्तरं च सुधीः ।।
(યોગશાસ્ત્ર પ્રકાશ-૧૧) પૂર્વગતશ્રુતમાંથી એક અર્થને (દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાયને) ગ્રહણ કરી તે અર્થથી પુનઃ શબ્દમાં (વ્યંજનમાં), અને શબ્દથી પુનઃ અર્થમાં આવે તથા તે બુદ્ધિમાનગી એક વેગથી બીજા યુગમાં જય (તે સવિચાર છે.)
