________________
૧૪૨
અગી કેવલી ભગવાન ઉપાંત્ય સમયે શું કરે ?चिद्रूपात्ममयोऽयोगी, ह्युपान्त्यसमये द्रुतम् । युगपत्क्षपयेत्कर्म-प्रकृतीनां द्विसप्ततिम् ॥१११।।
ગાથાથ - કેવલજ્ઞાનમય અગી ભગવાન ઉપાંત્ય સમયે શીઘ સમકાળે ૭૨ પ્રકૃતિએને ક્ષય કરે છે ક્ષય થતી ૭૨ પ્રકૃતિઓનાં નામ :देहबन्धन सङ्घाताः प्रत्येकं पश्च पञ्च च । अङ्गोपाङ्गत्रयं चैव, षटकं संस्थानसंज्ञकम् ॥११२।।
આ રીતે સમાન કર્તા, કરણ, કર્મયુક્ત ધ્યાન; તે નિશ્ચય નયરૂપ ધ્યાન છે. અને તે સિવાયનાં અષ્ટાંગયોગ ઉપચારોથી જે ધ્યાન છે તે વ્યવહાર સ્થાન ગણાય.
૨. અષ્ટાંગ પેગ (ગનાં આઠ અંગ) - ૧. અહિંસા-અમૃષા, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ પાંચ યમ (મહાવ્રતો). - ૨. શૌચ- સંતોષ, તપ, સ્વાધ્યાય અને ઈશ્વરપ્રણિધાન એ પાંચ નિયમ.
૩. પર્યકાસન–પદ્માસન સિદ્ધાસન, વજાસન, વીરાસન આદિ આસન,
૪. આસનજયથી ઉચ્છવાસ–નિશ્વાસરૂપ પ્રાણવાયુને રેધ કરે તે પ્રાણાયામ,
૫. ઈન્દ્રિયને વિષયમાંથી ખેંચી લેવી તે પ્રત્યાહાર.
૬. કોઈપણ દેશભાગમાં ધ્યેય સ્થાપીને તે ધ્યેયમાં ચિત્તને એકાગ્ર કરવું તે ધારણ
૭. બાર માત્રા સુધી ધારણું ટકાવવી તે ધ્યાન, .
૮. ધ્યાતા, ધ્યેય ને ધ્યાન–એ ત્રણે એકાકાર થતાં મહાનિદ્રા સમાન શૂન્ય નિર્વિકલ્પ અવસ્થા તે સમાધિ,
