________________
Sછે
આ
ગ,
પ્રતિબિંબાદિરૂપ રહિત એવા સિદ્ધ ભગવંતનું અથવા પિતાના આત્માનું સ્વરૂપ ચિતવવું તે રૂપાતીત ધ્યાન. અહીં રૂપ એટલે શરીર-પ્રતિબિંબ–તાદિ વર્ણ તેને. આલંબન વગરનું ધ્યાન તે રૂપાતીતધ્યાન છે.
આ પ્રમાણે શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતે કહેલા સ્વરૂપવાળું ધર્મધ્યાન, અપ્રમત્તગુણસ્થાનમાં મુખ્ય હોય છે અને 'રૂપાતીતપણુથી શુફલધ્યાન પણ અંશમાત્ર–ગૌણતાએ હોય છે.
અપ્રમત્તગુણસ્થાને આવશ્યકાદિ ક્રિયાને અભાવ હેવા છતાં અતિચારાદિની શુદ્ધિ હોય છે, તે અંગે. इत्येतस्मिन् गुणस्थाने, नो सन्त्यावश्यकानि षट् । संततध्यानसद्योगा-च्छुद्धिः स्वाभाविकी यतः ॥३६॥
ગાથાર્થ – અપ્રમત્તગુણસ્થાનમાં છે આવશ્યક નથી તે પણ સતત ઉત્તમ ધ્યાનના રોગથી સ્વાભાવિક આત્મશુદ્ધિ થાય છે.
૧. ધર્મધ્યાનને ચે ભેદ રૂપાતીત ધ્યાન હેવાથી, એ ચોથા ભેદનું ધ્યાન જેમ રૂપાતીત છે, તેમ સુફલાન પણ રૂપાતીત ધ્યાનરૂપ જ છે, માટે ધર્મધ્યાનના ચેથા પાયાના ધ્યાનવાળા આત્માને રૂપાતીતપણુનું ધ્યાન હોવાથી ગૌણતાએ શુક્લધ્યાન સ્વરૂપ છે. (અર્થાત્ રૂપાતીત ધર્મધ્યાન તે મુખ્યતાએ ધર્મધ્યાન સ્વરૂપ છે અને ગૌણતાએ શુક્લધ્યાન છે.
વિચારસારગ્રંથમાં ધર્મધ્યાનના ચાર ભેદ ગણાવીને પ્રથમ ત્રણ ભેદને ધર્મધ્યાન કહ્યું છે, તેથી એથે ભેદ શુક્લયાનની ગણતા તરીકે જ સમજાય છે.)
