________________
પશમિક જ હોય પરંતુ ક્ષાયિક અને ક્ષાપશમિક ભાવ ન હોય.' ઉપશાંતમહી જીવનું પતન-ઉર્વગમનનો નિષેધ – वृत्तमोहोदयं प्राप्यो-पशमी च्यवते ततः । अधःकृतमलं तोयं, पुनर्मालिन्यमश्नुते ॥४४॥
ગાથાર્થ – ઉપશાંત મેહ ગુણસ્થાનેથી ઉપશમક જીવ ચારિત્રમેહનીયને ઉદય થતાં પુનઃ નીચે પડે છે, કારણ કે પાણીને મેલ પાલની નીચે કરી રહ્યો હોય તે પાણી ડહેલાવાથી પુનઃ મલીન થાય છે.
ભાવાર્થ- જેમ તળીએ બેઠેલા મેલથી જળ, જો કે ઉપરથી નિર્મલ થાય પરંતુ કેઈ પ્રેરણાનું નિમિત્ત પામીને પુનામલિન થાય છે તેમ ઉપશમી જીવ ચારિત્રમેહનીયનો ' ઉદય પામીને મેહથી ઉત્પન્ન થયેલા મલિન અધ્યવસાયથી ઉપશાંતમૂહગુણસ્થાનથી પુનઃ નીચે પડે છે.
સિદ્ધાંતમાં કહ્યું છે કે – सुअकेवलि आहारंग, उजुमई. उवसंतगा विहु पमाया । हिडंति भावणंत तयणंतरमेव चउगई आ॥
૧, અહીં આ વાક્ય ઉપરથી ઉપશાંતમોહી જીવને ક્ષાયિક અને ક્ષપશમ ભાવ સર્વથા હેય જ નહિ એમ ન જાણવું. કારણ કે આ વાક્ય “મોહનીયકર્મના ક્ષાયિક અને ક્ષયે પશમ ભાવ ન હોય.” એ અર્થની અપેક્ષાએ બાહુલ્યતાથી કહ્યું છે. અન્યથા તે ઉપશાંતમહીને દર્શનમોહનીય સપ્તકને ક્ષય થયેલ હોય, તે સમ્યક્ત્વ ક્ષાયિકભાવે પણ હોય અને જ્ઞાનાવરણીયાદિને પશમ હેવાથી જ્ઞાન વિગેરે ક્ષયે પશમ ભાવના હોય.
