________________
不
* ૧૪
*****
* વિકાસપથપ્રસ્થાન : મુણસ્થાનકમારોહ
જ
બગલો સુદીર્ઘ કાળ સુધી એક જ ધ્યેય પર એકાગ્રતા કેળવી શકે છે, તો શું એનામાં ધ્યાનનો વિકાસ કહી શકાય ? આખી રાત એક જ ડાળખી પર બેસી રહેનાર પક્ષીમાં સ્થિરાસનનો વિકાસ કહી શકાય ?
વાત આ છે - વિકાસ માટે માત્ર ગુણવત્તા જ પર્યાપ્ત નથી, પણ એ ગુણવત્તા કેળવવા પાછળનો આશય શું ? અને એ ગુણવત્તા કેળવ્યા પછીની ફળશ્રુતિ શું ? એ તરફ પણ આત્મપરિણતિ ઘડાવવી જરૂરી બની રહે છે.
અભવ્ય જીવ અનંતીવાર દ્રવ્યસંયમ લે, માખીની પાંખ પણ ન દુભાય તેવું ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્ર પાળે... છતાં પણ એની એ સાધના ‘વિકાસ’ રૂપ એટલા માટે ન કહી શકાય, કારણ કે એ બધું કરવા પાછળ એની અભિરુચિ અને અભિષ્યંગ ગલત સ્થાને બંધાયેલ છે.
ગટરમાં નાંખેલું અત્તર પોતાની સુગંધ પ્રસરાવી શકે નહીં, તેમ હૃદયમાં તુચ્છતા અને ક્ષુદ્રતાના બહિષ્કાર વિના, બહારથી ગમે તેટલી ઊંચી કેળવાયેલી ગુણવત્તા પણ, પોતાની યથાર્થ ફળશ્રુતિને સમર્પિત કરવા અસમર્થ પુરવાર થાય છે.
માત્ર સાધનાને લક્ષ્ય ન બનાવતા, એ સાધના શેના માટે કરવાની છે ? એ પરિણામને પણ લક્ષ્ય બનાવવું જોઈએ... અને સાધનાને આત્મહિત માટે આવશ્યક કર્તવ્યરૂપ માની એમાં અપ્રમાદભાવ કેળવવો જોઈએ. આ રીતે કરવાથી જ વિજ્ઞાન અને વિરતિનો વિશુદ્ધ સ્પર્શ થઈ શકે.
આવો, વિકાસનો સુંદર માર્ગ સુપ્રત કરવા વિદ્વરેણ્ય પ.પૂ.આ. શ્રી રત્નશેખરસૂરીશ્વરજી મહારાજા આપણી સમક્ષ ‘ગુણસ્થાનક્રમારોહ' નામની અદ્ભુત કૃતિ લઈને પથદર્શક તરીકે ઉપસ્થિત થયા છે.. એમના પ્રત્યેક શબ્દોને જીવનસર્વસ્વ માની વધાવીએ. જીવન વિકસ્વર બની રહેશે.
આ ગ્રંથમાં આધ્યાત્મિક વિકાસરૂપ ૧૪ ગુણઠાણાઓનું એકદમ સુંદર અને સચોટ નિરૂપણ છે. સામાન્યતઃ ચૌદ ગુણઠાણાઓનું વર્ણન અનેકત્ર જોવા મળે છે. પણ પ્રસ્તુત ગ્રંથની વિશેષતા એ કે, તે તે ગુણઠાણે અવસ્થિત જીવના વ્યવહારો કેવા હોય ? એનું પણ ખૂબ જ સુંદર નિરૂપણ છે, તો બંધ-ઉદય-ઉદીરણા વગેરે દ્રવ્યાનુયોગના પદાર્થો પણ સારી રીતે આવરી લેવાયા છે.
પ્રમાણમાં નાની; છતાં અનેક પદાર્થોના રહસ્યોથી તરબતર બનેલી આ કૃતિ, જ્ઞાનવિકાસ અને ગુણવિકાસ માટે મહત્ત્વનું નિમિત્ત બની રહે છે. ‘નાનો પણ રાઈનો દાણો' જેવી ઘટના અહીં સાકાર પામે છે.
