________________ 378 યૂપીય પ્રજાના આચરણને ઈતિહાસ. મને હારી અને આકર્ષક કેઈ પણ અન્ય સમયે ચિત્રાયાં નથી. પુરૂષના જેટલી જ સ્ત્રીઓ પણ પૂજનીય ગણાતી હતી. ટ્રેયના ઘેરાને આખો ઇતિહાસ લગ્નગ્રંથિના મંગથી ઉપજતી આફતોને ઈતિહાસ માત્ર છે. છતાં, કેટલીક બાબતોમાં સ્ત્રીઓની પદવી હલકી ગણાતી હતી. કન્યાના બાપને ખરીદીની રકમ આપવાને રિવાજ સામાન્ય હતે. મોટે ભાગે પુરૂષો રખાત રાખતા હોય એમ જણાય છે અને તેમની નિંદા પણ થતી નહિ. ઉચી પદવીની ગુલામ સ્ત્રીઓ પ્રત્યે ઘણું સખ્ત વર્તણુંક રખાતી હતી. અને પ્રજાની ઉત્પત્તિમાં સ્ત્રીને ભાગ ઘણે નૈણ છે એવી શારીરિક શાસ્ત્ર સબધી ઘણી વિચિત્ર માન્યતા તે વખતે હોવાથી સ્ત્રી જાતને ઘણી ઉતરતી લેખવામાં આવતી હતી. ઐતિહાસિક કાળમાં સ્ત્રીઓની પદવી કાયદામાં કાંઈક કેટલીક બાબતેમાં સુધરી હતી, પરંતુ તેમની નૈતિક દશામાં સ્પષ્ટ ભ્રષ્ટતા આવી ગઈ હતી. સદ્દગુણ સ્ત્રીઓ સખ્ત જનાને પાળતી હતી. વારાંગનાઓ સ્ત્રીત્વને મોહક નમુનારૂપ ગણાતી હતી અને લેકમતમાં પુરૂષની છૂટ લગભગ નિરંકુશ હતી. નીતિના ઈતિહાસમાં લાગણની હકીકતો ઘણી જ અગત્યની હોય છે છતાં સમજવામાં તે બહુ જ મુશ્કેલ હોય છે. માણસોએ શું કર્યું હતું અથવા કે ઉપદેશ તેમણે આપ્યો હતો તે બતાવવું સહેલું છે, પણ ચિત્તની જે વૃત્તિથી તે આચરણ અને ઉપદેશ પ્રેરિત થયાં હોય છે તે બરાબર સમજવાં બહુ કઠિન હોય છે. બુદ્ધિમાં તેજસ્વી પ્રજા કવચિત નીતિમાં ઘણું ભ્રષ્ટ હોવાને બનાવ ઇતિહાસમાં અપરિચિત નથી; અને આવા ઘણું દાખલ કાન્સ અને ઇટાલીના ઈતિહાસમાંથી મળી આવે છે. પરંતુ ગ્રીક કેની નીતિ-ભ્રષ્ટતામાં આશ્ચર્યકારક તત્વ એ હતું કે લોક-અભિપ્રાય અને તત્વચિંતકે બન્ને ઘણું કરીને એ ભ્રષ્ટતાને નિંદ્ય લેખતા નહિ, એટલું જ નહિ પણ તેને ઉત્તેજન પણ તેઓ આપતા હતા. સેક્રેટિસ અને થિયડોટાનો સમાગમ ઈતિહાસમાં પ્રસિદ્ધ છે. ગ્રીક તત્ત્વવેત્તાઓની
